Lögberg - 20.07.1916, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. JÚLl 1916
Kafli
úr fyrirlestrinum “Hvert stefnir?”
sem Sig. Júl. Jóhannesson flutti
í Goodtemplarahúsinu t Wpg
n. april 1916.
En hvað kemur það þessu viS,
sem hér liggur til umræSu, þótf
Melkorka hætti aS tala? HvaS
kemur þaS viS þjóSemi voru í
Vesturheimi ? Mér finst þaS
gera þaS. Vér megum trúa því
óhætt og staSfastlega aS aúdi Mel-
korku lifir í sál hinnar íslenzkir
þjóSar enn þann dag í dag. Vér
megum trúa því aS eSli hennar og
sálareinkenni lifa þótt hún hafi
legiS yfir þúsund ár í íslenzkri mold
í>egar forlögin höfSu hrakiS oss
hingaS i framandi land af ýmsum
ástæSum, þá hafSi ekki dvölin ver-
iS löng áSur en vér urSum þess
vör og fundum til þess meS til-
finninganæmi Melkorku formóSur
vorrar aS vér sem þjóS vorum hér
eins og ambátt meS fyrirlitningar-
auga á oss hvílandi úr öllum átt-
um.
Mér er sem eg sjái hér í stórum
fylkingum frammi fyrir mér svipi
þeirra Islendinga sem fyrstir komu
hingaS, karla og kvenna, og mér er.
sem eg lesi á enni þeirra og í aug-
um allar sálarkvalirnar sem þau
hafa hlotiS aS líSa þegar þau
heyrSu litilsvirSingarorSum kastaS
til barna þeirra. Þótt þessir trúu
frumbyggjar hafi legiS svo árum
skiftir i kaldri mold, þá er minning
þeirra lifandi; en sagan því miSur
gleymd; þaS er aS segja öll hin innri
saga. Melkorka konungsdóttur og
móSir Ólafs Pá reis upp í sálum
þeirra barna, sem hér urSu aS þola
þaS aS verSa kölluS lítilsvirSingar
nöfnum, og þau tóku sama ráSiS og
Melkorka; þau hættu aS tala; hættu
aS mæla móSurmáliS sitt; meS því
móti töldu þau þaS mögulegt aS
gera liSanina bærilega og framtíS
sína bjartari eSa þolanlegri. Þau
hættu aS kalla sig* réttum nöfnum.
GuSrún aS Görtí, Anna aS Enní,
SigríSur aS Sera, Jón aS Djonn,
Bjarni aS Barni, Þorsteinn, aS
Stóní, Ingibjörg aS Emma, Olafia
Oliv, SigurSur aS Sam, Stefán aS
Stív, Ólafur aS Olíver og svo fram-
vegis. Og þessi nafnabreyting
færSi bros á varir hinna enskumæl-
andi er hér voru. Smátt og smátt
komust piltar og stúlkur upp á þaS
lag aS tala alls ekki móSurmál sitt
nema ef til vill heima; ekki fyrir
þá sök aS þau gætu þaS ekki, held
ur blátt áfram af því aS þau fundu
andlega kuldann sem stóS af ensku
klakastykkjunum sem hér voru í
mannsmynd þegar um eitthvaS is-
lenzkt var aS ræSa. En kvalirnar
sem íslendingurinn tók út meS
jæssu hafa aldrei veriS mældar.
Hann unni landinu sínu heitt og
innilega og hann elskaSi og virti
þjóSina sína, en hann fann til þess
aS hann var svo fár, fáta^kur og
smár og varS aS Iúta hnefaréttin-
um eins og Melkorka formóSir
hans. Hann fann þaS aS ef hann
ekki legSi niSur máljS þá mundi
hann verSa sleginn í andlitiS meS
sokkum eSa einhverju harSara, al-
veg eins og Melkorka. Og }>aS
leit út fyrir aS þjóSarmeSvitundin
væri í dauSateygjunum. En Mel-
korka fdkk máliS aftur eSa byrj-
En hún fékk kjarkinn smátt og
smátt og lét þaS loksins í ljósi full-
komlega og feimnislaust aS hún
væri stolt af þjóSemi sínu og vildi
,viS engan skifta.
Nú var runniS upp nýtt tímabil í
sögu Vestur-íslendinga, j>eim virt-
ust svo aS segja allir vera sammála
meS þaS aS verja sitt sameiginlega
mál og þjóSar einkenni. En þeir
gerSu þaS allir eftir því sem þeim
bezt lét hverjum fyrir sig, án þess
aS nokkur ákveSin leiS væri valin
annari fremur þar sem allir gætu
fylgst aS og tekiS höndum saman.
Þótt ekki væru þeir samhentir í
orSsins vanalegu merkingu þá
héldu þeir í sömu átt ósjálfrátt i
þessu atriSi.
MáliS og tungan var þeim öllum
nokkurs konar Baldur eSa átrún-
aSargoS og vemdarengill, sem þeir
tilbáSu sameiginlega hver á sinn
hátt. Á tungu j>ess guSs hlustuSu
þeir þegar hjarta tengdist hjarta og
hönd hendi í eyrum j>eirra hljóm-
aSi hún þegar ástvinir þeirra gengu
til hinnar hinstu hvílu eftir unniS
dagsverk. Þeir hlustuSu á hann í
kirkjunni og fluttu bænir sínar á
máli hans; hann var lifiS og ljósiS
í helgidómum heimila þeirra og x
gegn um orS hans fengu þeir neista
öSru hvoru af ami heimaeldsins.
En vér munum öll eftir goba-
fræSi NorSurlanda. Baldur var
þar verndarguS þess góSa. En vér
minnumst þar einnig annars guSs
er Lokr nefndist. Frá því er sagt
aS Baldur hafSi illa drauma er boS-
uSu feigS hans. MóSir hans unni
honum hugástum og fékk alla hluti
til aS sverja þann eiS aS þeir skyldu
ekki granda Baldri. Loft og láS og
lögur, vindar og straumar; fuglar
loftsins og fiskar sjávarins og dýr
merkurinnar; trén í s'kóginum, jám
og aSrir málmar, eitur og eldur og
alt annaS sór þennan eiS.
AS því búnu var þaS haft aS leik
meSal guSanna aS skjóta á Baldur
alls konar oddvopnum og kasta aS
honum steinum til þess aS sýna
hversu óhætt honum væri, þar sem
ekkert beit á, hann. En Loki varS
þessa var; gerSi hann sig aS gam-
alli konu og fór á fund móSur
Baldurs og spurSi hverju þetta
sætti. Hún sagSi honum upp alla
söguna, og þaS meS aS eiSar hefSu
veriS teknir af öllu lifandi og
dauSu um þaS aS ekkert skyld
vinna Baldri mein. ASeins hefSi
veriS hlifst viS aS taka eiS af ein
um litlum teinungi sem yxi norSan
undir Valhöll; héti sá Mistilteinn og
hefSi þótt of ungur og vesall til eiS
festu. Loki fór aS Jjessum fréttum
fengnum; stefndi beina leiS þangaS
sem Mistilteinnn var, hjó hann upp
og fór þangaS sem guSirnir Iéku sér
aS því aS skjóta á Baldur. — Hann
gekk þangaS sem HöSur hinn
blindi stóS og spurSi hví hann
tæki ekki þátt í leiknum. “Eg er
blindur og sé ekki til skotmarks
svaraSi HöSur, “enda hefi eg ekk
ert til aS skjóta’’. “ÞaS er óvirS
ing Baldri aS þú skjótir ekki s'em
aSrir’’ sagSi Loki. “Skal eg fá j>é
vopn i hendur og stjóma skoti
þinu.” Fékk hann Mistiltein hon
um i hendur og skaut HöSur hon
um á Baldur; en hinn hvíti ás féll
dauSur til jarSar.
ÓumræSileg sorg varS meSal Ása
viS dauSa' Baldurs og var HermóS
ur bróSir han hinn hvati sendur
Íp/ Every lOc
Packet of
WILSON’S \
FLYPADS
WILL KILL MORE FLIES THAN /
\ $8°-°W0RTH OF ANY j
\STICKY FLY CATCHEB 7
Hrein í meðferð. Seld í hverri
lyfjabúð og í matvörubúðum.
,hér ódauSleg og ósærandi.
En Mistilteinn sundrungarinnar
óx og þroskaSist í leyni án J>ess aS
honum væru gætur gefnar. Flokk
ar mögnuSust í öllum málum og á
bak við j>á stóS hinn gamli HöSur
blindur—steinblindur. Flokksblindn
in óx ár frá ári þangaS til allir töldu
alt rétt sín megin og ált rangt sem
hinir fylgd'u. Inn í kirkjuna, inn
stjómmálin, inn í félagslifiS, inn á
heimilin, inn i alt líf íslendingsins
blönduSust áhrif þessa óvættar, og
svo langt fór þaS aS óheillahendi
I^oka tók mistiltein sundrangarinn
ar og fékk hinum blinda HöS
flokkarígsins og flokkshatursins til
þess aS skjóta honum á Baldur—
þjóSemistilraunir yorar. Þær
hafa enn ekki veriS særSar til ó
lífis, en aS því stefnir ef þannig
þeldur áfram sem nú horfir.
Tunga vor hefir veriS særS meS
skoti Mistilteins, og öll þau sár sem
henni hafa veriS veitt eru nægileg
henni til bana. En nú kemur til
vorra kasta. Nú kemur spurning-
_aSi að tala fyrir sérstakt atvik, og helheima til þess aS reyna aS fá
íslenzka þjóSin byrjaSi einnig á þv
fyrir sérstakt atvik. Melkorka
eignaSist son, sem hún sá aS mundi
verSa stór og sterkur og fyrir áhrif
hans fór hún aS mæla. Hún fór aS
hugsa meira um framtiS drengsins
síns en sjálfa sig; hún fann þaS
aS hún yrSi aS kenna honum og
gera hann þannig úr garSi aS hon-
um væru sem flestir vegir færir, og
hún kendi honum bæSi sitt upphaf-
lega móSurmál og einnig mál þess
lands sem þau voru í. Því var á
sama hátt variS meS íslenzku þjóS-
ina hér í Vesturheimi; hún ieign-
aSist son eins og Melkorka; hvar
sem drengurinn hennar var þá skar-
aSi hann fram úr; hann var trúrri
vinnunxaSur en aSrir; hann var
fljótari aS læra i skólum en aSrir,
og hún fór að verSa stolt af hon-
um. Henni fanst sem hún yrSi aS
hefja höfuS sitt aftur og leggja
niSur sneypusvipinn; hún varS aS
fá viSurkenningu fyrir þeim verk-
um og yfirburBum sem drengurinn
hennar sýndi, og hún gat þaS ekki
meS öSru móti en því aS láta hann
taka upp rétt nafn aftur og systur
hans eins, og fara sjálf aS tala sitt
eigiS mál ásamt hinu.
Melkorka sat viS tæran læk á
blómskrýddum bökkum þegar hún
heyrSist fyrst tala viS drenginn
sinn; íslenzka þjóSin í Vesturheimi
settist í anda hjá læknum heima,
lýsti honum fyrir drengnum sínum
og reyndi aS fá hann til }>ess aS tala.
ÞaS var einS' og hún væri þó feim-
in fyrst í staS; hrædd um aS hlegiS
yrSi aS sér og hún litilsvirt, og sum-
staSar fór hún jafnvel meS jxaS í
felur a)5 hún væri íslenzk. Henni
fór þá eins og keisaradótturinni í
æfintýrinu hans Kristjáns Ander-
sons j>egar hún lét hirðmeyjarnar
standa alt í kring um sig og breiSa
út pilsin á meSan hún var aS kyssa
svínahirðirinn svo að þaS skyldi
ekki sjást.
hann til lífs aftur. Þegar þangaS
kom hét Hel Lokadöttir því aS hún
skyldi sleppa honum ef hann væri
^vo vel kyntur meSal guSa og
manna og alls annars aS allir og
alt vildi gráta og sýna þar meS
söknuS sinn. HermóSur fór heim
aftur og sagSi fréttirnar, og var sú
ósk fram borin til allra guSa og
manna og dýra og hluta aS þeir
grétu Baldur úr Helju. Voru allir
fúsir til þess nema kona ein gömul
er Þökk nefndist; kvaSst hún
hvorki hafa haft neitt gott til Bald-
urs aS segja lífs né IiSins og því
enga ástæSu hafa til þess aS gráta.
Og vS þaS sat; fyrir hluttekningar
leysi jæssarar einu konu varS Bald
ur að gista Hel um alla eilífS. En
gamla konan var Loki.
ÞaS er eins og skáldið hafi séS
í huga sér þaS sem fram er aS fara
vor á meðal þegar hann orti söguna
um Baldur og Loka.
Ems og áður var frá skýrt var
fent á glugga íslenzkrar tungu;
þungir draumar spáSu dauða henn-
ar, en þjóSar meSvitundin, móSir
þennar, kallaði á alla hluti til móts
viS sig og tók af j>eim eiSa þess
efnis aS ekkert skyldi granda
henni; hún má ekki deyja, var sagt,
vér verðum aS vernda hana meS
öllu móti; og á því var byrjað.
Kirkjumar fluttu heitar bænir til
guSs vors lands og báSu hann aS
halda verndarhendi sinni yfir tungu
vorri og láta orS Hallgríms Péturs-
sonar Iýsa og leiftra sem eldstólpa
á eyðimörkinni. Pólitísk félög voru
stofnuð með stórum blöðum að
vopni og verju og sterkar verald-
legar bænir fluttar í anda og krafti
Jóns SigurSssonar og minning hans
kölluS fram til hvatningar og eftir-
breytni.
Og um tima var þaS alvarleg von
margra aS Baldri hinum góSa væri
borgið, íslenzk tunga væri og yrði
in. Eru allir viS því búnir aS gráta
hana úr helju? Að líkindum segja
flestir já, en er þá ekki hin gamla
Þökk enn þá lifandi vor á meSal
sem þess verSi valdandi aS tunga
vor og þjóðerni gisti helheima í allri
framtíS ? Þ'ví er alls ekki aS leyna
aS persónulega hefi eg ekki trú á
því að mál vort haldist hér um ald
ur og æfi. Eg trúi því ekki að
margir beri hlýrri huga til ættjarS
ar sinnar en eg geri; eg trúi þvi ekki
aS öSrum þyki vænna um máliS
sem er mynd þjóSarsálarinnar. Eg
veit það aS j>egar eg ligg liðiS lik,
þá mundi mér líSa illa ef yfir mér
væru töluS hin síðustu orð á öðru
máli en minu eigin; eg veit aS mér
liSi illa i gröfinni ef eg vissi þar
nokkuS, ef þar væra letruS orð
öðru máli en þvi, sem eg kalla mitt
Eg finn til þess djúpt og innilega
hversu miklu dýpri tunga vor er og
hversu rneira fullnægjandi fyrir
mig en nokkurt annaB mál. Og eg
veit aS margir íslendingar—mig
langar til aS segja flestir—bera
sömu tilfinningu sér í brjósti og
Ólafur Indiafari þegar hann sagS
aS þrátt fyrir alt og alt væri íslanc
bezta landiS sem sólin skini “upp
á”, Aldrei hefir skáldlegri og feg-
urri hugsun staSiS á bak viS nein
spakmæli en þessa setningu ólafs
Indíafara. Hafa margir tekið eftir
því hversu djúp hún er? Svo er
ættjörðin honum kær og svo helg-
ar eru honum minningar hennar aS
honum finst hann ekki geta annað
en hugsaS sér aS jafnvel sólin verði
að senda geisla sína upþ á við til
J>ess aS komast til íslands. Hann
segir ekki aS ísland sé bezta land
sem sóln skíni á; heldur skíni
upp á.
En þrátt fyrir þessa djúpu virS-
ingu fyrir og heitu ást á þjóðemi
voru og tungu, tel eg þaS eðlilegt
aS marga dreymi þinga drauma er
spái dauSa. Og eitt er víst og þaS
er það að ef þjóSemi vort og tunga
á aS vera grátin úr þeirri helju sem
nú heldur henni, þá má ekki finnast
ein Þökk er synji tára.
Óboðinn gestur.
\ mmmmm,
Þú mátt ekki með nokkru móti
halda, vinur minn, aS eg sé búinnl”
sagSi þessi einkennilegi náungi
undur-spaklega, og þyrlaSi framan
mig langri reykjarstroku. ÞaS
leyndi sér ekki, hvílíkt yndi harn
hafSi af því, að kvelja mig sem
mest.
Svo hélt hann áfram:
‘HefirSu tekið eftir því, hverjir
>a6 eru, sem mest sækjast eftir
>ingmenskunni — í öllum þingræS-
islöndum — ekki einungis hér? — óu
ÞaS eru fantarnir og flónin, —
fpntamir og flónin, vinur minn. —
Betri mennimir — sannmentuðu
mennirnir, vitru mennirnir og val-
mennin — draga sig alstaffar í hlé.
SumstaSar eru þeir ófáanlegir meS
öllu til að gefa kost á sér. Þeir vita,
hvaða vandi fylgir þessari vegsemd.
Þeir hafa ekki skap til að æpa
kapp við landsmálas'kúmana;
enda yrði það árangurslítið, því að
>að er lygin, en ekki sannleikurinn,
sem bezt lætur í eyrum fjöldans.
Þéir hafa ekki skap til að smjaSra
út atkvæði kjósendanna — hátt-
virtra — með fláttskap og fagur-
gala. — Og þeir hafa að lokum
ekki skap til að sitja á ráðstefnu
um velferðarmál þjóðar sinnar með
mönnum eins og þér — vinur minn
og þínum líkum. Þeir sjá, aS það
eru litlar líkur til aS þeir fái við
neitt ráðið, þar sem vanþekkingin
og smalahrokinn eru leidd til slíkr
ar tignar, og þar sem hver maður
er reiSubúinn til að velta ábyrgð-
inni af því, sem illa fer, yfir á kjós-
endur sína. — Þeir vilja heldur
eiga orð sin ósögð, en segja þau til
einskis í slíkum félagsskap, og j>ola
þá skapraun að sjá þau einskisvirt
f — eða verra en það. Þeir sjá
sér til mikillar sorgar —, hvert
þetta þingrœði og þjóffrœSi stefnir,
og vita, að á því má ekkert bót
vinna, annað en átakanleg þjóðar-
áföll og dýrkeypt reynsla. — En
fantarnir og flónin sækjast eftir
Jinossinu. Fantarnir af hagsmuna-
græðgi, flónin af hégómaskap —
fantarnir til að ná í völdin, flónin
til að ná í vegtylluna. Þessa
menn væmir ekki við að spjalla svo
aS kjósendunum — háttvirtum líki.
Þeir eru mjúkir eins og tálkn í
kosningabaráttunni, játa alstaSar
undan, þar sem leitað er á, lofa öllu
fögru, tala eins og hverjum manni
j>óknast og smjúga inn á hvern
mann. Þeir geta staSiS á kjör-
fundum og sagt blygðunarlausustu
lygar, án þess að depla augunum—
eða látið aðra gera þetta fyrir sig,
ef þá brestur vit eSa þrek til þess
sjálfa. Þeir geta launað þeim
eftir úr féhirzlunni, sem þeir fá
lykilinn að með kosningunni.
Af þessum mönnum eru öll þing
veraldarinnar furSu þéttskipuð, og
því þéttskipaðri, sem kosningarrétt-
urinn er víðtækari, alj>ýðufrelsiS
meira og ábyrgSartilfinningin
minni.”
“En hvers vegna ertu að þylja
þetta yfir már?” dirfSist eg aS
segja. “Hvern þremilinn varðar
mig um alt þetta ?”
“Vertu nú góður, vinur minn! —•
ÞáS er ekki til neins, að stökkva
upp á nef sér við mig! — Það
veiztu. — Nú á eg eftir að segja
þér aðeins eitt — aðeins ejtt. Þú
ert ekki eiginlega fantur, greyið
mitt, heldur aðeins' flón — heyrirðu
hvað eg segi? — Aðeins flón! Þú
bauðst þig fram af asnaskap, en
ekki illvilja. Þú bauðst þig fram
af hégómaskap. Þig langaði til aS
ljóma í þingsalnum, láta þjóna þér
eins og höfðingja, láta skrifa upp
ræSumar, sem þú héldir, og síSan
prenta þær og útbýta }>eim, eins og
einhverju spekinnar orði. Þig lang-
aSi inn í þessa lagaverkstniSju, sem
kölluð er Alþingi íslands, án þess
að hafa minstu hugmynd um, hvað
þú ættir að gera þar. Þú sazt viS
að lesa gömul AlþingistíSindi til aS
læra úr J>eim landsmála glamuryrði,
og þú tókst saman í rúmi þínu heil-
ar hrókaræSur, sem J>ú ert nú að
halda smátt og smátt — ein af þeim
var ræðan um eyðslusemi stjómar-
innar, sem þú hélst í dag. — Þú
varöir þessu litla, sem þú haföir
nurlað þér saman, til að kaupa þér
blygðunarlausa og samvizkulausa
atkvæðasmala, því að án þeirra var
engin von um að komast að. Þú
Jagðir á þig löng ferðalög um kjör-
dæmið, og varöir til þeirra tíma og
fé, í þvi trausti, að fá það alt sam-
an endurgoldiö, beinlinis eða óbein-
línis, ef þú yrðir kosinn. Skjálf-
^ndi á beinunum af kvíða og með-
hrópandi samvizku gekstu út í
kosninga-moldviöriö — allan róg-
inn, lygarnar og blekkingarnar, og
játaðir öllu, sem af þér var heimt-
að, — lofaðir öllum öllu, lofaöir
>essum þvert ofan í það, sem þú
hafðir lofaö hinum, lofaðir, lofaöir
öllum öllu fögru, án þess að gera
>ér minstu grein fyrir efndunum.
Alt þetta hefiröu unniS til þing-
menskunnar og meira til, sem eg
nenni ekki að vera að telja upp. Og
hvaS hefirðu nú áunniS meS þessu?
Þáð fyrst og fremst, að maður, sem
var þér miklu hæfari, miklu betri
og miklu vitrari, varð að sitja
heima. ÞaS anað, að flokkurinn,
sem studdi kosningu þína, hefir þig
nú undir hœlnum og þrælkar þig
nú eins og skynlausa skepnu.
Það þriðja, að nú verðurðu að
skríða hér opinberlega á þinginu
fyrir kjósendum þínum — háttvirt-
um —, skjalla þá á hvert reipi,
berjast fyrir héraSshugsunum þeirra
og persónulegri eigingirni, kitla
lægstu og lélegustu hvatir þeirra og
gera það þeirra vegna, sem sam-
vizka þín hrópar á móti. Og launin
Kroppað bein, sem flokkur
inn þinn hampar framan í þig, en
fleygir aldrei í þig, — krásin, sem
færð ekki svo mikið sem aS
koma nærri. Hlátur og fyrirlitning
allra, sem hafa þig fyrir fifl, stun-
ur og andvörp þeirra, sem vilja þér
vel og jx>Ia önn fyrir þig, og loks
ormur sá, sem nagar þann mann á
nóttunni, sem legst út af frá illa
unnu dagsverki. HingaS ertu nú
kominn, í sjálfan þingsalinn, án
>ess að eiga nokkra hugsjón, nokkra
drengilega ákvörðun til að berjast
Hann hló kuldalega — beinlínis
djöfullega.
“ÞekkirSu mig ekki ? — Eg er þó
gamall vinur þinn, þét — og mörg-
um öðrum — æfinlega nálægur. —
— Eg var einu sinni “háttvirtur
kjósandi” og bar lítið á mér, en eitt
sinn, þegar verið var aS hræra í
háttvirtum kjósendum, kom eg upp
úr maukinu og varS háttvirtur al-
þingismaður. — Svo steypti Alþingi
jtömpum i einu landsmála-rokinu,
þá kom eg upp úr botninum á rek-
aldinu og varö hæstvirtur ráSherra.
AuSvitað fór um mig eins og alla
aöra ráöherra. Eg var rægður,
svikinn og svívirtur, og loks rekinn
frá völdum. — Svo dó eg--------”
“Úr conscientia vitiorum —?”
hugsaði eg, en sagði þaS ekki.
“O-o, sei-sei, nei. Bara úr
strangulatio. — Mér leiddist.------
Og nú er eg oröinn ráðherra aftur.”
Mér fór nú aö smá-skiljast, hver
það væri, s'em eg haföi þarna gagn-
vart mér, og skelfingin, sem yfir
mig kom, var meiri en svo, aS eg fái
nokkurn tíma lýst henni með orS-
um.
“Og nú er eg orSinn ráSherra
aftur sagSi náunginn með þessari
skuggalegu rósemi, “miklu voldugri,
en eg var áður. Eg er ekki ráö-
gjafi, heldur ráö-herra. Eg kem
til manna á hentugum stundum og
legg þeim hollræSi, og eg sé um,
aö þeir fylgi þeim. Og nú kom eg
til þín.
“Og hvaSa ráö ætlaöru að leggja
mér?”
“Eitt einasta gott ráö. — Þú átt
aff hengja þig.
Eg engdist saman eins og hníf
væri stungiS í mig.
Hann hvesti á mig kolaglymum-
ar og hvæsti fram úr sér:
“Þú átt að hengja þig. — ÞaS er
eina hæfilega hegningin fyrir þaö,
aS trana sér fram til þess, sem mað-
ur er ekki fær um. — Vesall maöur,
sem ekki hefir siöferöislegt þrek
til að vinna landi sinu gagn og
sóma, á aS skríða í felur og skamm-
ast sín. En hætti hann s'ér of langt
fram, hefir hann unnið að fullu til
snörunnar. Mundu eftir þvi, að
betra er autt rúm en illa skipaS. —
Eg ræS þér heilt. Þú átt aö hengja
þig. — Mundu eftir Júdasi sáluga.
Hann sveik drottinn sinn fyrir
þrjátíu silfurpeninga, til aö j>óknast
æöstu prestunum og þeim skrift-
Iærðu. Þú svíkur landið þitt dag-
lega þessa dagana, til þess að þókn-
ast flokknum og kjósendunum —
háttvirtum. ValdiS hefir haft á
sér endaskifti siðan á dögum Júdas-
ar — og j>essa þrjátíu silfurpeninga
áttu enn þá inni hjá flokknum. Þú
svrkur landiS þitt daglega meS há-
fleygt föSurlandsástar-fimbulfamb
á vörunum, svikur þaö með kossi
— alveg eins og Júdas. Júdas
hengdi sig — far þú og gjör slíkt
hið sama.”
Svo bætti hann við með kisulegri
blíöu:
“Hengdu þig, vinur minn I —
Þetta er ekkert aS óttast, — augna-
bliks-andþrengsli, og svo sofnar
maöur, en vaknar upp aftur, vitur
og voldugur og ódauðlegur. Á
þessari öld hinna dularfullu fyrir-
brigða höfum viS sem framliSnir
erum, feikna-vald á jöröunni. —
KAUPMANNAHAFNAR
Vér [ábyrgj
umst það að
vera algjörlega
hreint, og það
bezta tóbak í
heimi.
Ljúffengt og
endingar gott
af því það er
búiðtil úr safa-
mikluenmildu
tóbakslaufi.
M U N N T Ó B A K
=fe
hefðu menn jafnvel freistast til
þess aö halda aö hann væri endur-
fæddur þar sem eg var.
■ Jón var látinn læra litun; eg held
ullarlitun; Benjamín lærSi silkilit-
un í London. Hann var hugvits-
samur maður, og man eg vel eftir
honum, því þegar eg var unglingur
þá kom hann oft til fööur míns í
Boston og átti heima hjá honum í
nokkur ár.
Hann varS fjörgamall maSur.
Sonarsonur hans er Samuel Frank-
lin heitir, á nú heima í Boston.
Þegar hann dó lét hann eftir sig
tvær handritabækur í fjögra blaða
broti, og voru þaö ljóö eftir sjálf-
an hann, sem mes’tmegnis voru
stutt tækifæris kvæði til vina hans
og vandamanna.
Hann hafði búiS til nokkurs kon-
ar fljótaskrift handa sjálfum sér,
sem aörir skildu ekki; kendi hann
mér hana; en vegna þess að eg æfði
hana lítið, hefi eg nú alveg gleymt
henni.
Eg var látinn heita eftir föður-
bróðir hans, því faSir minn og
hann voru aldavinir. Hann var
sérlega trúaSur maSur; sat sig al
drei úr færi aS hlusta á ræöur
frægra prédikara og skrifaSi þær
niSur með fljótaskrift sinni. Átti
hann margar bækur af slíkum ræð-
um.
Enn fremur var hann heilmikill
stjórnmálamaöur — ef til vill of
mikill í þeirri stöðu sem hann var.
Eg komst nýlega yfir stórt safn
í London af öllum mögulegum
bæklingum um opinber mál, ,sem
hann hafði safnaö frá árunum 1641
til 1717. 'Þö vantar margar af þess-
um bókum, og sést það á því aö þær
voru allar númeraðar; eru þó enn
þá til 8 bækur í arkar broti og 24
í fjögra blaöa broti og átta blaða.
MaSur sem eg þekti sem verzlaði
með gamlar bækur, komst yfir þess-
ar bækur og lét mig hafa þær. Er
svo aS sjá sem föðurbróöir minn
hafi skilið þær eftir heima þegar
hann fór til Vesturheims; og var
það hér um bil fyrir 55 árum. Á
mörgum bókunum eru athugasemd-
ir skrifaöar af honum sjálfum.
Þessir lítt þektu ættmenn okkar
voru uppi snemma á siöabótar tím-
unum og héldu áfram aS vera mót-
mælendur alt stjórnartímabil Maríu
drotningar, og voru þeir þá stund-
um í stórhættu vegna þess hversu
FarSu nú að eins og Júdas, hengdu einbeittir þeir voru gegn páfavald-
þig!”
Þetta voru hans síöustu orS.
Þegar eg leit upp var hann horfinn.
Stóllinn hans tómur. Engin merki
sáust þess, að hann hefði nokkurn
tima í honum setið. Kaffibollinn
hans stóð óskertur.
Eg sat höggdofa af undrun og
skelfingu.
Svo kallaði eg á stúlkuna, borg-
aði kaffiS og hún tók bakkann og
bar hann burtu.
En þar sen> bakkinn hafði staö
ið, lá eitthvaíi hvitt á boröinu, eins
og mjólkurrák. Þegar eg fór að
gá betur að því, var það snara
eins og eg er lifandi maður. Snara
úr drifhvítum færisstreng, alveg
nýjum. Eg tók hana í einhverju
hugsunarleysi og stakk henni í vasa
minn.
, fFramh.)
mu.
1 fyrir —. nokkurt minsta erindi
hingað. Fram að þessu hefirðu lát-
iS stjórnast af öSrtim, — flokknum,
það sem hann nær, háttvirtum kjós-
endum —■ eða imynduðum vilja
þeirra — þar sem flokknum sleppir.
Þess' vegna hafa öll þessi fáu spor
þín á löggjafarbrautinni legið ís-
tandi til skaffa og skammar.”
“Hver ert þú?” spurði eg nokkuð
byrstur — greip tækifæriS undir
eins og hann slepti orðinu.
Œfisaga
Benjamíns Franklin.
Rituö af honum sjálfum.
Þeir áttu enska biblíu, og til þess
að fela hana var hún fest innan í
samsettum stóli meS böndum; var
svo um búið aS hún var opnuð og
lesin þar án þess aö taka hana út.
Þegar lang-lang-langafi minn las
biblíuna fyrir heimilisfólk sitt., þá
tók hann stólinn á kné sér, lauk upp
og las þannig. Eitt barnanna var
látiS standa viS dyrnar til þess að
gera aðvart ef eftirlitsembættismaS-
ur stjórnarinnar skyldi koma. Var
það maður sem átti að líta eftir að
Iilýtt væri lögum og fyrirmælum
að því er andleg mál snerti. Kæmi
hann var stóllinn látinn aftur og
ekki bar á neinu.
Þessa sögu sagði mér Benjamín
föðurbróðir minn.
Allir ættingjar rnihir heyrSu til
ensku kirkjunni þangaS til um þaS
leyti sem Karl II. féll frá; höfðu
þá einhverjir af prestunum verið
reknir eða bannfæröir fyrir það að
bregSa út af i kenningum sínum.
Þá fylgdu J>eir þeim báðir Benja-
mín og Josias og voru á þeirra
bandi alla æfi. Hinir ættingjar
okkar héldu áfram að vera í ensku
bi skupaki rkj unni.
Josias faðir minn kvæntist ung-
ur og flutti ásamt konu sinni og
þremur börnum til Nýja Englands
í kring um 1682. Sökurn þess aS sá
trúarflokkur er hann fylgdi hafði
oröið fyrir ofsóknum, J>á flutti
hann og nokkrir kunningjar hans
og trúbræður i }>etta nýja land, ]>ar
sem þeir væntu þess að mega iðka
trú sína í friði og frelsi.
Með sömu konunni átti hann
fjögur börn þar í landi auk hinna
þriggja sem þau áttu hér, og meö
seinni konu sinni 10 þar að auki,
eða 17 alls. Man eg eftir því aS
13 þeirra sátu einu sinni viS sama
borS hjá föður okkar. Börnin liföu
öll og giftust öll.
Eg var yngstur bræðranna, en
var ótrúlega líkt því sem verið tv®r systur voru yngri en eg. Eg
væri að lýsa mér. Ef hann hefði’var fæddur í Boston í Nýja Eng-
dáiS sama dag og eg fæddist, þá landi.
Sig. Júl. Jóhannesson þýddi.
Tómas' lærði smíðar hjá föður
sínum; en með því að hann var hug-
vitsmaður, og varð fyrir uppörfun
af manni sem Palmer hét, eins og
allin bræöur mínir, þá setti hann
upp skrifstofu þar sem hann bjó út
samninga og svo framvegis. Hann
náSi talsverðum áhrifum í héraöinu
og var einn aðalmaSurinn í flestum
framkvæmdum í bænum og héraS-
inu; hann lét s'ér mjög ant um
Ecton og stóð þar fyrir málum.
Halifax lávaröur haföi hann í
miklum meturri og sýndi honum
ýmsar virðingar.
Tómas andaðist 6. janúar 1702,
réttum fjórum ácum áður en eg
fæddist.
Lýsing á útliti hans og lundar-
fari, sem við fengum hjá gömlu
fólki í Ecton, sem hafði þekt hann
Móðir mín, sem var síöari kona
föSur míns hét ABiah Eolgier dóttir
Péturs Folgiers, sem var einn hinna
fyrstu Englendinga sem fluttu til
Nýja Englands. Er hans lofsam-
lega minst í kirkjusögu Cotton
Mathers um Nýja England. Honum
er þar þannig lýst aS hann hafi ver-
ið góður og guðhræddur Englend-
ingur.
Ef eg man rétt orti hann smá-
kvæöi viS ýms tækifæri, en aöeins
eitt þeirra var prentað og sá eg það
fyrir mörgum árum. IÞaS var
skrifaö árið 1675. Það átti viö
staS og tíma í }>á daga og var um
stjórnarfyrirkomulagiö þá. Er þar
haldiS fram samvizkufrelsi, minst á
kvekara, endurskírendur og aðra
sérstaka trúarflokka, sem ofsóttir
höfðu vetið, og var stríðiö við
Indiána og aörir erfiðleikar sem
yfir landið höfSu komið skoðaS þar
sem refsidómur drottins fyrir j>ær
ofsóknir; sá hann þar réttlæti guBs
i því aS hegna fyrir slíkar stórsynd-
ir og vegi hans til þes's að fá menn
til iðrunar og afturhvarfs frá svo
grimdarfullum lögum.
Mé*r virtist þetta vera skrifað
sérlega blátt áfram og með mikilli
einlægni og fullum frelsisanda.
Eg man sex síðustu línurnar, en
hefi gleymt tveim fyrstu línunum
af erindinu, Linurnar sem eg man
eru þannig:
Dánarfregn.
Kristján Konráð DaviSsson her-
maSur frá Dog Creek er innritaðist
í 223. herdeildina í Winnipeg í sið-
astliðnum marz mánuði andaðist á
almenna spítalanum þar þann 16
maí, eftir þriggja vikna þjáningar-
fulla legu í lungnabólgu, þrátt fyrir
alla þá góðu aðhjúkrun og læknis-
hjálp sem þar er veitt. Hann var
fæddur aS Milton, N.-Dakota 15.
júní 1899 og var því 16 ára og 11
mánaSa þá er hann dó.
Foreldrar hans voru hjónin
Magnús DavíSsson GuSmundssonar
og Ingibjörg Gísladóttir, Gíslason-
ar og Ragnheiöar Gísladóttur, voru
þau ættuð úr Skagafiröi á Islandi
og komu hingað vestur með fyrstu
landnemum. Gísli er dáinn fyrir
nokkrum árum, en RagnheiSur lifir
enn í hárri elli hjá dóttur sinni
Ingibjörgu.
Tveir bræður Kristjáns' sáluga,
Gísli og DavíÖ, báSir á unglings
áldri, lifa hjá móður sinni. Tvær
móöursystur hans búa í Grand
Forks, -N.D.
Þess vil eg einnig minnast aS
þær mæögur Ingibjörg og
RagnheiSur, sú er fyr var
nefnd, sem er systir mín, sýndi
okkur hjúnum þá kærleiksríku hlut-
tekningu, þá er viö urðum fyrir
j>eirri þungu sorg að missa einka-
son okkar á sviplegan hátt, aS færa
okkur Kristján hingað noröur, þá
12 ára gamlan, og kom Sigurbjörg
móðursystir hans með hann. Og
viljum viö hjónin hér meS votta
þeim mæðgum okkar innilegasta
þjartans þakklæti fyrir.
Kristján sálugi var fríður sýn-
um og hinn mannvænlegasti,, fá-
málugur og stiltur, greindur var
hann í betra lagi og haföi þrosk-
aðri skilning og var ákveðnari en
alment gerist meö unglinga á hans
aldri, og er hans því sárt saknað af
yinum og vandamönnum. Lik
hans var flutt suður til Milton eft-
ir beiSni móður hans. Hann var
lagður til sinnar hinstu hvíldar viS
hlið afa síns og bróður i grafreit
safn. þar, að viöstöddum fjölda
fólks. Séra K. K. Ólafsson jarð-
söng hann.
Hér er dáiS hugstórt ungmenni,
sem ekki vanst aldur til að sýna
viljann í verkinu meS að leggja lif
sitt og limi í hættu, ekki einungis
fyrir nútíðar frelsi og mannréttindi,
heldur einnig komandi kynslóöa.
MeS innilegri hluttekningu til
náinna skyldmenna Kristjáns Kon-
ráðs' sendum við honum okkar síð-
ustu kveöju.
BlessuS sé minning hans.
'UOSDjSip) UHQUÖlS 3o s.upuy