Lögberg - 06.12.1917, Blaðsíða 1

SPIERS-PARNELL BAKING CO.
ábyrgjast yður
fulla vigt, beztu vörur fyr-
ir lœgsta verð sem verið
getur. REYNIÐ ÞA!
TALSÍMI: Garry 2346 - WINNIPEG
Tals. Garry 1280 Stofnsett 1887
Steele & Go., ua.
MYNDASMIÐIR
Honii Main og Bannatyne, WIXNIPEO
Fyrstu dyr vestur af Main MAN.
30. ARGANGUR
---------- . idt-i . ==
WINNIPEG, MANITOBA, FIMTUDAGINN 6. NÓVEMBER 1917
NÚMER 48
Canada. %
Samkvæmt ræöu sem hermálaráð-
herra, Major-General Newburn hélt
14. okt. 1917 í Ottawa, er Canada
hernum deilt niður, sem hér segir:
Á Frakklandi............ 143,000
Á Englandi...............116,000
1 Canada............... 3ö,000
Fallnir særðir og herteknir 126,580
Rannsóknarnefn sú sem sett var til
þess að yfirfara skýrslur W. F. O’-
Connens, K. C. í sambandi við fristi-
hús' og svínakjöts verzlun “The Willi-
ams Davis” félagsins, hefir gefið út
skýrslu sína og er hún all fróðleg, á
meðal annars er þar gefin. þessi
skrá yfír gróða félagsins á árunum
1914—1916:
Árið 1914 hreinn ágóði • 6.89%
“ 1915 “ “ 43.82%
“ 1916 “ “ 80.02%
Fortnaður þessa félags er hinn
nafnkunni Joseph Havelle, forseti
skotfæranefndar alrikisins.
Gleðilegt er það, hve undirtektir
Canada þjóðarinnar hafa verið höfð-
inglegar í sambandi við sigurlán Can-
ada. Ekki hafa vonir manna í því sam
bandi að eins ræst heldur Iangt fram
yfir það. Upphæð sú, sem nú er tryggð
nemur 408,000,000 dollara, og hafa
um 627,723 lagt þá upphæð fram.
Undirtektir þessar bera vott um þáð
hve einhuga og ákveðnir Canada
menn eru i því að leggja fram alt
sem í þeirra valdi stendur til sigurs
i þessu voða stríði.
Frétt sú kemur frá Ottawa, að
stjórnin hafi hækkað styrk til eigin-
kona hermanna þeirra sem i striðinu
eru og þeirra, sem í striðið fara hér
eftir um $5.00 . um mánuðinn. Áður
var sá styrkur $20.00 á mánuði, en
verður eftir 1. des. $25.00.
Bandaríkin.
Læknisskoðun fyrir herþjónustu í
Bandaríkjunum, hefir Ieitt í ljós, að
langt um fleiri sveitamenn heldur en
bæja, muni liðrækir gerðir sökum
líkamlegrar '.-eiklunar. Álit þetta birt-
ist fyrir skömmu í blaðinu “New
York Times”, og er haft eftir Dr. J.
A. Nydegger heilbrigðismálastjóra
Bandaríkjanna í Baltimore. Sam-
kvæmt ummælum Dr. Nydegger, sem
óhætt mun mega telja í fullu sam-
ræmi við hagfræðisskýrslur stjórnar-
innar, er tala veiklaðra ttngmenna og
vanheilla barna frá 7—20 af hundraði
hærri í sveitahéruðum en borgum og
bæjum.
Að visu er tala borgarbúa þeirra,
er við skoðunina reyndust ófærir til
herþjónustu, sökum sjóndepru, tann-
galla, flatra fóta og megurðar, ærið
há. En þótt ófrúlegt kunni að þykja,
reyndust töJur þessara manna úr
sveitunum, ekki svo Iitlu hærri.
Dr. Nydegger telur höfuðorsökina
vera, ófullkomið eftirlit með þrifnaði
og þægindum í barna og unglingaskól-
um til sveita.
Hér fer á eftir stuttur útdráttur úr
“New York Times”:
“Þótt færustu og beztu læknar þjóð-
arinnar, hefðu að visu nokkuð glögga
hugmynd um heilsufar og styrkleik
manna þeirra, er til herþjónustu yrðu
kvaddir, og byggjust við miklum und-
anþágum vegna líkamlegrar van-
heilsu, þá munu þeir þó tæpast hafa
rent grun i að ástandið v'æri í raun og
veru eins alvarlegt og reynslan nú
hefir sýnt. En sannleikur sá, "er í
ljós hefir komið við læknisskoðunina,
mun hafa blessunarrík áhrif á þjóðfé-
lagið, hvetja bæði stjórn og einstakl-
inga til betri samvinnu og nákvæmara
eftirlits með barna og unglingaskól-
um, og þá sérstaklega í sveitahéruð-
unum.
Það er skoðun Dr. Nydegger, að
Bandarikin standi Evrópuþjóðunum
að baki, að því er snertir heilbrigðis-
útbúnað og hreinííeti í hinum einstöku
sveitaskólum. Þótt það sé vitanlega
ekki algild regla.
Doktorinn skýrir frá því enn frem-
ur, að hagfræðisskýrslur Breta fyrir
Búastríðið, liafi sannað að, hinn mikli
fjöldi manna á Englandi, er þá var
eigi herþjónustufær, muni hafa getað
um kent engu öðru, en ófuilkomnu
eftirjit að því er snertir heilbrigðis-
reglur í skólum landsins.
Þá fyrst segir Dr. Nydegger, að
augu Englendinga hafi verulega opn-
ast: hafi þeir þá samstundis sett alla I
skóla ríkisins undir strangt eftirlit
og muni þeir nú á þessum tíma standa
flestum-, ef ekki öllum þjóðum framar
í 'þessu tilliti, enda sé nú þjóð þeirra
alment hraustari en nokkru sinni fyr.
Segir liann að þá hafi eiginlega fyrst
verið tekin upp leikfimiskensla og
smíða kensla að nokkrum mun í skól-
unum, og hafi það stuðlað mjög að
likamsþroska uuglinganna.
I allflestum borgivm Bandaríkjanna
eru skólar undir sér?töku lækniseftir-
liti, en til sveitanna eru enn margir
/ út undan. Og því mun mega kenna
hve tiltölulega margir menn hafa orð-
ið afturrækir, og eigi getað, þótt
fegnir vildu, barist undir merkjum
þjóðarinnar.
Þetta er þýðingar mikið mál og
þarfnast bráðra bóta. Umbætur í
Jyessa átt, styrkja samtímann og gera
grundvöll þjóðarinnar traustari í
framtíðinni”.
Holland.
Forsætisráðgjafi Hollendinga, Van
Der Linden, lýsti því yfir í ræðu, að
stjórnin væri öll á eitt sátt, að því er
til kæmi tneðferðar utanríkismálanna
og mundi alla stund á leggja hér eftir
sem hingað til, að halda ríkinu frá
ófriði, jafnvel hverjar sem afleiðing-
arnar kynnu að verða. Hið svenska
ráðaneyti, bætir ráðgjafinn við, hefir
tilkynt Hollandi, að eins og sakir
standa nú, þá treystist það ekki til að
kalla saman að sinni fulltrúa frá hin-
um hlutlausu þjóðum, sem iþó í eðli
sínu væri vérulega nauðsynlegt, til
þess að ræða um sameiginlega fjár-
hagsafstöðu þjóðanna innbyrðis.
Van der Lmden, sagði að stjórn sin
hefði ávalt haldið fram af kappi, þv'í
sém hún hefði álitið eitt rétt veraí
yfirstandandi ófriði. Og engin stríðs-
þjóðanna hefði nokkuru sinni með
rökum getað kært Holland um hlut-
leysisbrot. En ef á þjóðina yrði ráð-
ist, mundi hún lialda uppi sjálf-svörn
meðan nokkur maður stæði uppi.
Framlenging áfrýjunartímans.
Með því að oss hafa daglega borist
ýmsar fyrirspurnir, í sambandi við á-
frýjanir frá úrskurðum undanþágu-
dómaranna og ekki sizt að því er
snertir timabilið til áfrýjunar; viljum
vér benda almenningi á að áfríunar-
fresturinn hefir verið framlengdur
til 10. þ. m.
Þeir, sem vera kynnu óánægðir með
úrslit undir-dómaranna, ættu ekki að
draga áfrýjan sína til síðustu stundar.
Rússland. .
Stjómarskifti eru enn orðin á Rúss-
landi, Lenine stjórnin farin frá völd-
um, en flokkur hans (’MaximilistarJ
virðast hafa völdin enn í hendi sér,
þeir bafa sent umboðsmenn sína til
ÞjóðVerja til að semja um vopnahlé,
en úrslit þeirra samninga frá Þjóð-
verja hálfu eru ekki kunn orðin. Meiri
parturinn af rússneska hernum kvað
fylgja Maximilistum, en einhver part-
ur hans vill þó ekki viðurkenna þá
stjórn, en til þess að brjóta mótstöðu
þess parts hersins á bak aftur hefir
nýja stjórnin sent hermenn.
Á fundi sem bandamenn áttu með sér
í París undanfarna daga sömdu þeir
og sendu svo hljóðandi aðvörun til
rússnesku þjóðarinnar.
Samningrof.
“Undirritaðir forstöðumenn sam-
bandsþjóðanna, á fundi í París, leyfa
sér hér með allir fyrir einn og einn
fyrir alla, að senda mótmæli til hinna
hæstu rússnesku stjórnarvalda, gegn
rofum á samningi þeim, er sambans-
þjóðirnar undirgengust 23. ágúst 1914
(að Rússlandi meðtöldu), þar sem all-
ar þær þjóðir lofuðu hátíðlega hvorki
að semja séstakan frið, né heldur
hætta hernaði, nema að fengnu sam-
þykki allra hlutaðeigenda. Vér und-
irritaðir teljum það skyldu vora, að
aðvara herstjórnarvöld Rússlands í
þessu efni, því brot á áðurgreindum
samningi mundi hafa mjög alvarlegar
afleiðingar fyrir þjóðina”.
Ástandið itinbyrðis hjá Rússum
kvað vera mjög alvarlegt.
Frétt sú kemur frá Helsingfors á
Finnlandi að Bolsheviki stjórnin nýja
á Rússlandi hafi skipað M. Shishko
landrstjóra á Finnilandi í stað N. V.
Nekrasoff og bendir það til þess að
þessi nýja stjórn Rússa ætli sér ekki
að viðurkenna sjálfstæðiskröfu Finna
... .... ............. ..........
Kominn heim úr stríðinu.
ólafur Bardal.
Sonur Mr. og Mrs. Paul S. Bardal,
að 843 Sherbrooke St., kom til bæj-
aritis hinn 29. nóv'. síðastl., austan um
ver.
Mr. Ó. Bardal innritaðist i 203.
herdeildina hér í borginni, og fór
austur 19. okt. 1916. Þegar til Eng-
lands kom var hann fluttur yfir í 44.
deildina. Fór hann svo til Frakklands
og særðist við Vimy-hæð í hinni
grimmu orustu 10. apríl síðastliðinn,
og var lengi á sjúkrahúsum í Eng-
landi. Hann er nú orðinn vel friskur.
Velkominn er hann heim vinum og
vandamönnum.
Heimurinn aldrei óhult-
ur fyr en hervaldið
þýzka hefir verið
brotið á bak.
en ef til vill ekki neinum einstökum I nóttu, svo að fjandmenn vorir fengju
manni, eða bæjarstjórn. Hann taldi ekki séð til ferða vorra. Ljós eru
Robert Cecil, lávarður og ráðgjafi
í hinu brezka ráðuneyti, sagði nýver-
ið í ræðu, er hann flutti í Norwich,
að eins og siðferðisástandi Þjóðverja
væri farið um þessar mundir, þá væru
engin lög og engar siðferðisreglur til,
sem gætu aftrað þeim frá að drýgja
glæpi, svo framarlega að þeir sæu sér
einhvern minsta hag í því.
Hann sagði að það væri þessi ó-
heilla andi, sem sambandsþjóðirnar
væru að berjast á móti, og eigi yrði
kveðinn niður að fullu, fyr en Þjóð-
verjar hefðu fengið eftirminnilega
ráðningu — algerðan ósigur í stríðinu
Einstaka menn hefðu haldið að þýzka
þjóðin vi'Idi fyrir alla muni fá frið
undir eins, en þetta kvað hann ærið
villandi. Þegar margskorað hefði
verið á þá, hv'erjar bætur þeir vildu
gefa Belgíu fyrir þjóðránið og hörm-
ungarnar, þá hefðu þeir alt af farið
undan í flæmingi.
Mr. Cecil kvað, stjórn Þýzkalands
í dag, engu betri en þegar hún fyrir
meira en þrem árum, setti svo að segja
alla Norðurálfuna í bál og brand
Og það gengi glæpi næst að láta sér
koma til hugar að unt væri að semja
varanlegan frið, við stjórn af liku
tagi. Þess vegna hlytu allar hugsjón-
ir og framkvæmdir sambandsþjóð-
anna i franitíðinni, einungis að stefna
að fullkomnum sigri. — Engu öðru
en sigri! Og hann kvaðst hárviss
um sigur. Á síðustu tveim 'árum
hefðu Þjóðverjar farið halloka fyrir
Bretum í hverri einustu orustu á vest-
urstöðvunum, ekki unnið stakan þuml-
ung af landi. Einnig sagði hann
Breta hafa á valdi sínu, svo að segia
allar hinar þýzku Nýlendur, og sig-
urvinningar í Palestínu og Meso-
potamiu gætu gefið Þjóðverjum þó
nokkuð umhugsunarefni í bráðina.
Lávarður Cecil kv'að Breta og banda-
menn þeirra hafa stöðugt barist
drengílegri baráttu. Þeir hefu farið
í stríðið með • það eitt fyrir augum
að verja heilagan alþjoðarétt, og
enginn skyldi geta með sanni sagt að
frá þeim hugsjónum hafi nokkru
sinni verið hopað.
Blaðið “Free Press” flutti þá fregn
á föstudaginn, að birt hafi verið ný
lega á Englandi bréf frá Landsdowne
greifa um friðarmálaleitanir.
“Framlenging striðsins, skilur við
hinn mentaða heim í rústum”, eru
upphafsorð greifans.
Bréf þetta hefir vakið afarmikla
eftirtekt á Englandi. Er búist við
allheitum umræðum um það í neðri-
málstofunni.
Landsdowne greifi var um hríð
landstjóri í Canada i samsteypustjórn
Asquith’s, og utanríkisráðherra
stjórnum þeirra Salisbyry’s og Mr.
Balfour’s.
álögur og skatta vera langt um of háa,
og áleit það vísasta veg til gjald-
þrota, er fasteignir manna væru tax-
aðar langt fyrir ofan sannvirði, og
það svo hátt, að jafnvel menn í með-
alefnum, hættu að geta staðið í «kil-
um. Ráðgert var að kveðja til al-
menns borgarfundar um málið að
nýju, við fyrstu hentugleika, til þess
að reyna að komast að vilja fólksins
í þessu vandamáli.
Bæjarfréttir.
Séra K. K. Ólafsson frá Mountain
N. D. kom til bæjarins á föstudaginn.
Hr Hallur Magpiússon, er kominn
heim úr stríðinu. Því miður höfum
vér enn eigi getað haft tal af honum;
sáum hann að eins í svip, og var hann
glaðlegur eins og hann á vanda til.
Hr. Pétur Johnson leaupm. frá
Mozart, Sask. kom til bæjarins á
mánudagsmorguninn með veikan mann
Pál Pálsson járnsmið í Mozart. Var
hann skorin upp við botnlangabólgu
af Dr. Brandson. Hr. Johnson fór lr
heimleiðis sama dag.
Bretland.
Flotamálastjórnin brezka, hefir gef-
ið út opinbera yfirlýsingu um það, að
í síðustu viku nóvembermánaðar hafi
verið sökt tuttugu og einu skipi.
Fjórtán voru skip þessi yfir 1,600
smálestir, en sjö minni. Vikuna þar
á undan var að eins sökt 17 skipum
Sú frétt kemur rétt þegar blaðið
er að fara í pressuna að Þjóðverjar
hafi sökt fólksflutningaskipinu Apopa
öll skipshöfnin og 80 farþegar fór-
ust. Sagt er að Þjóðverjar hafi
skotið á konur og börn i björgunar-
bátunum. — Skip þetta var 7832 smá-
lestir og var eign brezka Afríku
félagsins.
Bæj arstj órnarkosn i n gar nar.
Endurkosnir voru Mr. Davidson
borgarstjóri og allir hinir fyrverandi
yfirráðsmenn: Chas. F. Gray, J. W.
Cockburn, J. J. Wallace og A. W.
Puttie.
Fyrir bæjarfulltrúa v'oru kosnir:
1. kjördeild—Isaac Cockburn.
kjördeild—George Fisher (nýr).
kjördeild—Allan McLean (nýr)
kjördeild—J. Queen.
kjördeild—R. H. Hamlin (nýr).
7. kjördeild—McLennan.
I skólaráð voru kosnir:
1. kjördeild—D. Cameron.
4. kjördeild—J. T. Haig.
3.
4.
5.
6.
Vilhelm H. Pautson, þingmaður frá
Sask. kom til bæjarins á laugardaginn
frá Regina, og fór heim á þriðjudags-
kveldið.
Séra Carl J. Olson var á ferð hér
í bænum á leið til Winnipegosis, til
þess að jarðsyngja dóttir Þorsteins
Jónssonar á Red Deer Point, sem er
ný látin.
Lögregludómari Jón Kjærnested frá
Winnipeg Beach var á ferð hér
bænum á mánudaginn.
Sérstakur skemtfundur hjá Sktrld í
þessari viku. Enn fremur fer fram
fulltrúakosning Goodtemplara sama
kveldið. Allir meðlimir eiga því
brýnt erindi.
Hjálparnefnd 223. herdeildarinnar
heldur fund að heimili Mrs. B. J.
Brandson, 776 Victor street, miðviku-
dagskveldið 12. þ. m. Þetta verður
siöasti fundur félagsins á þessu ári,
því áriðandi að ft’.rtg'imir rækji
þennan fund.
Nokkrar ungar stúlkur hafa ákveð-
ið að hafa dálítinn jóla-“bazaar” í
sunnudagsskólasal Fyrstu lút. kirkju,
föstudagskveldið 14. þ. nt. Það sem
þar verður til sölu hafa stúlkurnar
búið til sjálfar og er einkar fallegt
til jólagjafa. Verðtir það selt eins
ódýrt og auðið er. Fólk ætti því að
koma og kaupa. — Einnig verður
selt kaffi og heimatilbúið “candy”.—
Ágóðinn af þessari sölu gengur til
kirkjunnar.
Nýprentaðir eru hinir árlegu Mán-
aðardagar Unitara, með myndum.
Jón Hávarðson og Ólafur Magnús-
son frá Siglunes P. O. voru á ferð hér
í bænum í vikunni. Þeir sögðu alt
meinlaust úr sínu byggðarlagi. Ver-
tíðina við Manitoba vatn kváðu þeir
hafa byrjað alment síðari hluta
nóvember og að fiskirí væri fremur
gott.
Jón Thorsteinsson frá Churchbridge
kom til bæjarins í siðústu v'iku.
Hr. Halli Björnsson fiskikaupmað-
ur frá Riverton kom til bæjarids á
miðvikudaginn.
vitanlega aldrei notuð, og að nóttu
til er hermönnum bannað að reykja,
svo að ekki gefi eldurinn í vindling-
um þeirra merki. Áður en við hóf-
um ferð vora að nýju, gekk foringinn
aftur með allri vagnalestinni, til þess
að telja þá og fullvissa sig um að
enginn þeirra hefði dregist aftur úr
eða týnst. Hann spurði hvern keyrslu-
mann nákvæmlega , um ástand vagn-
anna, hvort hreyfivélarnar væru í
ábyggilegu ástandi, og hv'ort hann
áliti að nógu hægt væri farið, því að
dimmunni geta allskonar slys viljað
til. Lestir geta mætt hvor annari og
vagnar rekist á, eða þeir geta lent
ofan í holu eða skurð eða rekist á
jarðhrygg og aðrar tálmanir — og
það er gnægð af þeim alstaðar — eða
þá að einn vagpiinn rennur fram á
annan. Alls kyns ólánstilfelli geta
borið að í myrkrinu. Hver taug
keyrslumannanna er sífelt í spenningi,
svo að tveggja klukkustunda keyrsla
í náttmyrkri verður þeim óbærileg
tímalengd, af ótta fyrir því að rek-
ast á tálmanir, af því að það er oft
svo, að keyrslumaður verður alger-
lega að dæma af skriði hjólanna, um
það, hvort hann sé á brautinni eða
hafi rekist út af henni. En þó aðal-
lega óttinn fyrir því að vagninn næst
á undan stöðvist skjótlga og að þá
verði árekstur, af þv'í að myrkrið ger-
það nauðsynlegt að vagnarnir
renni i þéttri fylkingu. Ófirirsjáan-
leg sveifla á veginum getur orsakað
það að helmingur lestarinnar villist.
Því að á íllum vegum verður hver
keyrslumaður að fara eftir hjólförum
vagnsins næsta á undan, og þess vegna
er það nauðsynlegt að þeir renni í
þóttri röð. Það er því engin nýung
að vagnar renni hvor fram á annan,
þegar myrkrið blindar keyrslumenn-
ina og keyrsluskröltið glepur fyrir
heyrnar athygli þeirra.
Eg var að annast svo sem eg bezt
gat, þann gamla og veiklaða vagn,
sem mér hafði verið fenginn. En þó
v'ar það með naumindum að eg gat
haldið mér við hina vagnana, án þess
að týnast úr lestinni. Hver hryggur
á veginum knúði mig til að hægja
ferðina um fram það, sem hinir
vagnarnir fóru, svo að eg var einatt
að reyna til að bæta það upp með
auknum hraða, til þess að minka bilið,
sem varð á milli min og þeirra, sem
næstir voru á undan. Foringjanum
til mestu ánægju kornst eg að lokum
upp síðustu, löngu brekkuna og náði
lestinni með 6 tonna vögnunum, sem
allir voru hlaðnir handsprengikúlum.
Aftur hélt lestin af stað og nú var
öll varúð nauðsynleg, því að fjand-
menn vorir voru nú i aðeins 4 kíló-
metra fjarlægð og beittu ölltim tækj-
um til þess að hafa stöðugar gætur á
þessum vegspotta, sem nú átti að
stytta í 3 og svo 2 kilómetra, og eftir
það áttu þeir sem biðu komu okkar
að taka við og flytja skotfærin um
neðanjarðargöng fram að fallbyssun-
um, sem v'oru undir þaki og nokkurn
veginn óhultar fyrir fjandmanna
hernum, sem voru í þúsundátali hinu-
megin hæðarinnar. Rétt hinumegin
hæðarinnar! Hinumegin við sléttuna
hafði verið háður' strangur bardagi,
til þess að gera út um hvorir skvldu
halda þorpinu þar, og fjandmenn vor-
ir urðu þar undan að hörfa. Hvorir
tveggja höfðu eytt þar mörgum dýr-
mætum mannslífum og mestu kynstr-
um af dýrmætum skotfærum, til
þess að sprengja upp víggrafir her-
flokkana og neyða íbúa þeirra á
flótta.
Skotfæravagnar mynda eina óum-
flýjanlega hergagnanauðsyn nútíðar-
og varð skotfæralestin þá jafnan að
halda kyrru fyrir undir hæðunum.
En strax ðg nóttin féll á, þá hólt hún
tafarlaust af stað. En þá var þó
vanalega skjólið á bersvæðinu alt
eyðilagt og djúpar holur víðsvegat í
brautinni, sem gerðu hana lítt færa.
Foringinn blés í pipu sina og lestin
hélt af stað, og eg fylgdi sem bezt eg
gat í för þeirra, sem á undan fóru.
Hver af öðrum skriðu vagnar vorir
í kring um bauginn á veginum og yfir
bersv'æðið. Allir komust vagnarnir í
óhult skjól hinumegin, þó dimt væri.
Eg var aftastur, en var að reyna að
fylgja lestinni eftir. En alt í einu
fann eg skarpa bugðu á leiðinni. Þeg-
ar eg var að fara eftir henni sá eg
bernaðar. Þegar árás er gerð á
stóran leifturhnött rétt uppi yfir mér,
sem sprakk þar og lýsti upp svæðið
svo sem að degi væri. í þessum
ljósagangi sást allur vegurinn og hoi-
urnar í honum. Of seinn! Eg reyndi
að stýra í skyndi vagni mínum fram-
hjá sprungu, sem skothríð óvinanna
hafði skapað þar, en við snöggan
hristing, sem á vaguinn kom, misti
eg hald á stýrishjólinu og fann strax
að vagninn hafði stungist niður í
forarpytt, og voru afturhjólin sokkin
upp að ási. Tveggja daga regn hafði
gert svæði þetta að leðjudýki og
þarna sat eg fastur þegar leiftrin dóu
og aftur varð dimt. Eg var að bisa
við að athuga hv'að hægt væri að gera,
þegar bjargfæravagninn bar þar að.
Hann var að leita að mínum týnda
vagni. Á vagninum var franskur
foringi og aðalumsjónarmaður Banda-
ríkjanna yfir þessari deild. Um leið
og þeir stukku út úr vagni sínum til
að athuga hvað að væri, bar þar að
einn af þessum stóru flutningavögn-
um Frakka, sem var á leið til þorps-
ins. Keyrslumaður hans reyndi að
draga vagn minn upp úr dýkinu, en
þar var elcki hægt um vik. Eg var
þarna á hættulegasta hluta leiðarinn-
ar og á vagninum voru mörg þúsund
pund af sterkasta sprengiefni. Þá
lýsti í annað sinn upp alt loftið af
lýsi-hnetti frá fjandmanna hernum,
og fáum augnablikum seinna fór kúla
gegnum bjargtóla vagninn. Við viss-
um hvterjar afleiðingar yrðu, ef við
tefðum þarna, þar til kúla frá ÞjÓð-
verjum lenti í sprengiefninu á mínum
vagni. Mennirnir keyrðu því allir í
burtu með öllum þeim hraða sem
þeir gátu og sögðu mér að yfirgefa
vagn minn og reyna að ganga yfir
í þorpið og bíða þar, þar til dagur
rynni, og fá þá aðstoð einhverra til
þess að bjarga vagni minum og
fermi hans. Hinir aðrir vagnar
höfðu komist leiðar sinnar með skot-
færi þau, er þeir fluttu. Brúin var
i þriggja metra fjanlægð framundan
okkur, og ennþá óskemd, en að baki
lá hæðin, en til hliðar á báða vegu
var sfléttlendi, sem hvorki veitti vernd
né felustað. Á meðan eg stóð þarna
að hugsa um hvað helzt væri úrræða,
byrjaði skothríð, fyrst með smákúl-
um úr vélabyssum fjandmannanna, og
sem flugu alt umhverfis mig, en hittu
mig ekki, en síðan komu sprengikúl-
ur, þá nokkrar lýsi-kúlur, sem vörp-
uðu skærum bjarma yfir alt svæöið
og skjótlega varð skothríðin almenn,
eins og jafnan áður, þegar Þjóðverj-
ar urðu varir við umferð um svæði
þetta.
Eg tafði nú ekki lengur hjá vagni
mínum, og þegar eg heyrði það grun-
samlega brak í vagnhleðslunni, sem
ætið er fyrirboði’ sprenging^r, þá
hljóp eg þáð sem fætur leyfðu í átt-
ina til þorpsins. Tvisyar á leiðinni
fanst mér kúlnaþyturinn vera beint
yfir höfði mér; eg fleygði mér í
hvorttveggja skiftið á grúfu. Kúl-
urnar sprungu einhversstaðar í nám-
St. Boniface.
Á föstudaginn 30. f. m. höfðu gjald-
endur í St. Boniface fund með sér, til
þess að ræða um fjárhagsástand bæj-
arins.
Maður sá er framsögu hafði, var
Mr. J. B. Lauzon, fyrrum þingmaður
kvað hann bæinn vera rétt á takmörk-
um með að verða gjaldþrota, og vel
gæti komið fyrir að eigi yrðu önnur
úrræði fyrir hendi, en að afhenda
fylkisstjórninni alla súpuna. Margir
fleiri tóku til máls, flestir í sama
streng. Mr. Lauzon, kvað langvar-
andi óstjórn nntndi mega um kenna,
Skotfærakeyrsla á
vígstöðvum.
Eftirfylgjandi lýsing er rituð af
20 ára gömlum háskólanemanda frá
Bandarikjunum og birt í Collier
timaritinu dags. 20. okt. s. 1.
Hún sýnir ljóslega keyrslumanna
stöðuna og hættur þær, sem þeir eru
hversdagslega háöir við starf sitt.
Skotfæra vagnlestin leið áfram
hægt og sígandi, þar til hún var kom-
in upp á brún lóðréttrar hásléttu. Þá
stöðvaði leiðtoginn vagn sinn og þeir
tíu vagnar sem á eftir voru runnu
hv'er fram að öðrum, svo að að eins
fá fet voru milli hvers þeirra. —
Náttmyrkrið var biksvart, engar
stjörnur sjáanlegar gegn um sudda
þokuna, sem grúft hafði yfir svo
klukkustundum skifti. Akrar, vegir,
alt landið var hulið blautri forarleðju.
Hvað eftir annað höfðu vagnhjólin
runnið til hliðar á veginum, en leið-
toginn hafði valið okkur greiðfær-
ustu leiðina og þar sem harðast var
undir. En nú lá framundan okkur
síðasti og liættulegasti áfanginn. —
Um tveggja stunda bil hafði nátt-
myrkrið hulið ferðalag okkar með
stórskotakúlurnar, sem stórskotaliðið
hafði látlaust verið að krefjast allan
daginn áður, en sem ekki var vogandi
að byrja að færa því, fyr en dimm-
aði af nóttu.
Að deginum til höfðu loftbátar
óvinanna nákvæmar gætur á öllum
keyrsluleiðum okkar til stórskotaliðs-
ins. Það voru því engin tiltök að
flvtja hermenn vora, stórskotaliðs-»
menn og fótgöngulið og farangur all-
an og skotfæri fyr en dimmaði af
breiðu svæði og áhlaupum skyndilega
breytt frá einum stað til annars, þá
eru það þessir vagnar, sem gera þær
brcytingar mögulegar, með því að
flytja hergögn öll skyndilega á þann
og þann staðinn, sem þeirra er i hvert
skiftið mest þörf. Þeir færa fall-
byssunum allan sinn forða, og flytja
járn og við til skotgrafanna eftir
þörfum, til þess að byggja up aftur ara-
það, sem skothríð óvinanna hefir
eyðilagt eða spengt í loft upp.
Stundum eru þeir og notaðir til þess
að flytja flokka hermanna á þá staði,
sem þeirra er mest nauðsyn. Franska
stjórnin hefir sýnt hve miklar mætur
hún hefir á þessum hluta hersins, með
því hve alúðlega hún breytir Við
starfsmennina og hve vingjarnlega
móttöku hún veitir öllum sjálfboðum
til þessa starfa. Vegirnir sem, áður
en strið þetta hófst, voru jafnan
sjaldfamir, hafa víða orðið vígvellir
hinna blóðugustu bardaga i þvi grimm-
asta stríði, sem háð hefir verið i
heiminum. Á einum hluta þessa veg-
ar, sem liggur milli Craonne og
Soissons er skörp bugða, sem varpar
allri umferð út frá skjóli hæðar nokk-
urrar. Nokkur spotti vegarins var
þannig á bersvæði, unz hann aftur lá
í skjóli klettabeltis. Bersvæðis spott-
inn var hulinn með skógarlims-mál-
tjöldum og litunum svo hagað að úr
fjarlægð Virtist, sent skógur sá yxi
upp úr dögggrárri sléttunni. En
fjandmannaherinn hafði náð skot
rnáli á þennan stað, og einnig á þorp-
ið, sem lá fáa metra á bak við hann.
Af of til á nóttu hverri var skotið
beint á þennan vegspotta, sem var
svo óumflýjanlega nauðsynlegur, til
þess að koma skotfærum til hermanna
vorra við freinstu fallbyssurnar. Að
deginum var þar algerlega ófarandi,
unda við mig, án þesis að gera nokk-
urn skaða, en þær örfuðu mig til að
herða hlaupin hálfu meira en áður.
V—, eins og mörg önnur smáþorp
á Frakklandi, myndast af einni aðal-
götu með þéttsettum steinhúsa röð-
um til beggja hliða. Þegar eg hljóp
inn í götu þessa hafð eg í huga að
komast inn í einhvern skúta eða kjall-
Mikill fjöldi húsanna í bænum
hafði löngu áður verið eyðilögð af
skothríð fjandmannanna, en þau sem
lágu næst við hæðabrygginn höfðu
einhvernveginn sloppið við skemdir.
— Eftir að eg hafði komið inn i tvö
hús, sem bæði v’oru þéttskipuð her-
mönnum, fann eg smáhýsi eitt, sem í
raun réttri var sölubúð með bakher-
bergi — nokkurs konar kjallara-vöru-
geymsluhús. Þar voru fyrir fimm
flóttamenn. Þeir tóku mér vingjarn-
lega og spurðu hvert erindi mitt væri
þangað um þann tíma nætur.
Nú stóð sem hæst skothríðin á ber-
svæðið þar sem vagn minn var. Vakt-
menn Þjóðverja höfðu komið auga á
umferð okkar og getið sér til að við
mundum hafa flúið til þorpsins. Þeir
beindu þvi skevturú sínum á þorpið.
Vitanlega gátu þeir ekki vitað ná-
kvæmlega hvar kúlur þeirra lentu.
En skothríð sem þeir höfðu áður gert
í dagsljósi á þennan stað, hafði kent
þeim skotmálið og nú dundi alskyns
kúlnahríð yfir okkur. Eg fór að dæmi
hermanna þeirra sem þarna voru fyr-
ir í herberginu og lá flatur á bakinu.
Sumir þessara félaga tóku fasta svefn
meðan á skotliriðinni stóð. En eg
kvaldist af hjartslætti og starði beint
upp í loftið, meðan hver v’oða kúlna-
sprengingin rak aðra, svo að jafnvel
hinir traustu steinveggir hússins hrist-
ust sem strá í vindi. — Alt í einu stóð
eg á öndinni af ótta, og beið þess að
sprengingin, sem eg heyrði á kúlna-
þytnum að var i nánd, riði af. Alt
var sem léki á þræði og hver voða
sprengingin rak aðra. Alt í einu varð
kvrð, eg reis upp á olnboga og varð
þess þá var að Fransmaðurinn, sem''
næstur mér lá, var að hlæja að mér.
I þeirri andránni kom ennþá kúlu-
þytur og eg grúfði mig ofan að gólf-
inu. Mér fanst kúla sú ekki mundu
hafa farið fram hjá í meira en 10 feta
fjarlægð. Eg lá þarna á bakinu svo
lengi að mér fanst skifta klukku-
stundum; hver kúlan á fætur annari
sprakk með ógurlegu brakhljóði.
Að hugsa! Eg gat ekki, eftir á,
munað neitt um hvað eg hafði verið
að hugsa meðan eg lá þarna. Að-
eins ein hugsun var efst í huga mín-
um og hún varð æ sterkari með
hv'erjum aðvarandi kúlnaþyt, sem
einatt urðu sterkari: “Ætli þessi
lendi í mér?” En þegar sprengingin
var um garð gengin og grjótveggir
hússins hættir að titra, var spurning-
unni svarað: Nei! — Eftir nokkum
tíma reis eg á fætur, gekk fram um
húsið og opnaði framdyrnar. Sá eg
þá við kúlnaglampann hvar særðra-
vagn kom úr áttinni frá brúnni og
þeyttist eftir götunni. Hann stöðv-
aðist i 50 feta fjarlægð og keyrslu-
maðurinn, sem sýnilega vissi hvert
hann ætlaði, stökk í skytidi ofan og
skauzt inn um húsdyr. Tæpast hafði
ltann komist frá vagninum, þcgar
sprengikúla ienti beint á hann.
Vagninn virtist hverfa eins og sápu-
bóla, aðeins sáust smátætlur af hon-
um hér og hvar um götuna.
Eg starði á þennan blett stundar-
korn, og sneri svo aftur inn í húsið.
Eftir það höfðu sprengingarnar lítil
áhrif á mig, og voru þó þær stórfeld-
ustu þessarar nætur, ókomnar. Hálfr-
ar mínútu timi, og þó jafnvel minna
en það. Ekki lengri tíma en ]>arf til
þess að hlaupa 20 fet, hafði dauðinn
orðið of seinn til þess að grípa her-
fang sitt. Þessi skira mynd: Lýsi-
sprengikúla, leiftur, staðnám vagns-
ins og flóttinn í dyrnar, og síðast að-
eins ónýtt jámarusl á götunum, sem
votturum gjöreyddan sjúkrav'agn. Sú
mynd þrýstist í huga minn til varan-
legrar bólfestu þar.
Þegar byrjaði að lýsa af degi linti
skothríðinni. Við skreiddust út úr
felustað okkar. Það fyrsta sem vakti
athygli mína þegar eg kom út, var
húsið gagnvart okkur þar í götunni.
Um kveldið áður hafði það staðið
óskemt, en nú hafði kúla sprengt af
því þakið og allan framstafninn.
Þessi kúla hafði smogið gegn um
loftið rétt yfir húsið, sem við láum í
um þriggja klukkustunda hræðilegt
tímabil og lent í húsinu hinumegin
við götuna.’ Risaafl eitthvert virtist
hafa sópað öllu burtu: Þakinu, gólf-
inu, stöfnunum og gluggunum, en
’leyft af náð hliðarveggnum enn að
standa uppréttum. 20 fet frá jörðu,
þar sem verið hafði loftherbergi húss-
ins, hékk gyltur spegill, ennþá undur-
samlega óskemdur á grjótveggnum, og
til hliðar við hann hékk róðukross.
Með hjálp samvistarmanna minna
um nóttina tókst mér að ná vagninum
óskemdum upp úr forardýkinu með
öllu fermi hans, og innan fárra^
klukkustunda komst eg með það alt á
herstöðvarnar. — Minn fyrsti smekk-
ur af hergagna flutningi var nú feng-
inn, og var í meira en fultu samræmi
við þaö, sem eg hafði verst hugsað
mér það starf. En þó var þessi
reynslunótt — hefði eg aðeins vitað
það þá, — aðeins smáræði í saman-
burði við margar reynslustundir, sem
framundan mér lágu, áður en 6 mán-
aða kevrslutímabil mitt endaði.
Pólitískur Fundur
verður haldinn íkveld(fimtudagskveld)
í Goodtemplara húsinu. Dr. O Björns-
son verður fiindarstjóri. Ræðumenn
Mr. Baldwinson og fleiri. Byrjar kl, 8