Lögberg - 06.12.1917, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FlMLUDAGINN 6. DESEMBER 1917
r
S'ógberg
Gefið út hvern Fimtudag af The Col-
ilmbia Press, Ltd.,tCor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Mam.
TALSDO: GARRY 416 og 417
f
T. J. VOPNI, Business Manager
Utanáskrift til blaðsins:
THE OOLUtyBI^ PgESS, Ltd., Box 3172, Winnipeg, Klaq.
Utsnáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Winnipeg, Man.
VERÐ BLAÐSINS: $2.00 um árið.
---------------------------------------------------'
áambandskosningarnar l 7. Des.
Að undanförnu hefir Lögberg látið lítið til
sín taka í sambandi við í hönd farandi kosning-
ar, og höfum vér orðið varir við umkvartainr
yfir því, að lilaðið léti ekki meira til sín taka í
stjórnmálum, en það hefir gert nú um tíma, og
ekki síst þar sem það hefir verið ákveðið flokks-
hlað frá byrjun. Er því máske réttlátt að fara
hér nokkrum orðum um þetta efni.
Eins og lesendum blaðsins er ljóst, þá voru
stjórnmál þessa lands í svo mikilli þoku, að
menn vissu varla hvar þeir voru staddir. Bor-
den sagðist ætla að mynda stjórn, sem saman-
stæði af báðum, eða öllu heldur öllum pólitísku
flokkunum í landinu, þannig að mótstöðuflokk-
arnir hefðu jafn marga í hinni nýju stjórn og
afturhaldsmenn, og svo skyldu flokkarnir skifta
jafnt á rnilli sín þingmannaefnum í hinum ýmsu
kjördæmum landsins, og losna þannig við ægi-
legt kosninga stríð.
Óneitanlega hefði þetta fyrirkomulag, ef
það hefði tekist, verið hið æskilegasta. En það
tókst ekki. Kosninga bardaginn er hafinn, og
verður því héðan af að lála skríða til skara milli
flokkanna.
Eins og við mátti búast og líka var sjálf-
sagt, er þátttaka Canada í stríðinu aðalatriðið,
sem þessar kosningar snúast um. Ekki um það
hvort Canada þjóðin eigi að lialda áfram að
veita samherjum sínum allan þann styrk, sem
hún á og getur í té látið. Ekki um það hvort
vér eigum að senda meira lið til hvíldar og
hjálphr canadisku hermönnunum, særðum og
sárþreyttum á vígvellinum. Ekki um það hvort
vér eigum að bregðast hugsjónum feðra vorra,
frelsi og manndóm. Ekki um það hvort vér
eiffum að halda áfram stríðinu eða hætta því.
Vér erum þess fullvissir að engum ærlegum
manni dettur neitt slíkt í hug, og má heldur ekki
detta það í hug. örlög,- sem vér gátum ekki við
ráðið, báru oss inn í þetta stríð til þess að vernda
fólk vort og frelsi; og í drottins nafni verðum
vér að reynast trúir þeirri skyldu vorri, hvað
sem það kostar. Enda vitum vér ekki annað en
að leiðtogar beggja flokkanna séu ákveðnir og
einhuga um það, að halda áfram þátttöku Can-
ada í stríðinu. Þá greinir að eins á um aðferð-
ina.
Núverandi valdhafar hafa sett á herskvldu-
lög, eins og kunnugt er, og telja það einú að-
ferðina sem dugi til þess að mæta hinum erviðu
kringumstæðum, sem framundan eru. Efumst
vér ekkert um einlægni þeirra í þessum efnum,
né heldur það, að þetta sé þeirra hjartans sann-
færing, og oss ber að virða hana.
Á hinn bóginn vill Sir Wilfrid Laurier ekki
herskyldulög að þjóðinni fornspurðri; telur það
brot á landslögum og mannréttindum og segir
að þær hugsjónir og þau mannréttindi séu
dýrmætustu fjársjóðir mannanna, og að oss
farist illa að misbjóða þeim réttindum þjóðar-
innar, á meðan hermenn vorir séu að láta lífið
fyrir þau á vígvellinum. Telur hann mögulegt
að fá þá menn sem með þarf með sjálfboðaliðs
fyrirkomulaginu. Fyrir þqssar kenningar sín-
ar er hann talinn óferjandi og óalandi öllum
bjargráðum. Þykir oss það stór galli, að menn
skuli ekki geta flutt mál sitt, án þess að reyna
að gera hinn fórnfúsa og óeigingjarna lífsferil
Sir VV ilfrid^ Lauriers í þarfir canadisku þjóð-
arinnar, að ömurlegri eyðimörk. Þó mega menn
vita, sem manninn þekkja, að hann í þessu máli
sem öðrum er að gera það, sem hann veit réttast
og þekkir bezt, fyrir þjóð sína og land.
Það var ekki áform vort að fella dóm vfir
þessum tveimur stríðsstefnum að þessu sinni,
heldur að eins að leggja þær hreint og hispurs-
laust fram fyrir lesendurnar svo eiga þeir
sjálfir réttinn á því að dæma um gildi þeirra.
Og vér vitum að það er óhætt að treysta þeim
til þess að gera skyldu sína í nafni frelsis og
fosturlands, þegar til þess kemur.
í öðru lagi vildum vér benda á, að þótt her
málin séu aðalatriðið í sambandi við þessar
kosningar, þá eru fleiri mál, sem oss ber að at-
huga, svo sem: atvinnumál, verzlunarmál
skattamál o. s. frv. Það er sagt að þau mál séu
svo lítils virði í sambandi við hið eina stóra, að
þau séu ekki ntfnandi, og er þetta vel þess vert
að það séathugað.
Á starfsmálunum heima fyrir berum vér
tvennskönar ábyrgð. Fyrst og fremst hin per-
sonulega ábyrgð, sem á sérhverjum borgara
hyílir, að sjá um að hinum borgaralegu málum
sé stjórnað vel og af heiðarlegum monnum Og
svo berum vér ábyrgð fyrir hönd þeirra manna,
sem a vígvellinum hafa látið lífið, svo vér mætt-
um njóta þess og aðstandenda þeirra allra. Oss
ber því að vera á verði seint og snemma í sam-
bandi við vor heimamál, og sjá um að stjórn-
málarqenn vorir sýni jafn mikla trúmensku í
sínum verkahring, eins og af hermönnunum er
heimtað.
Til íslenzkra kjósenda!
Auðsætt ætti það að vera hverjum hugsandi
manni, að ástandið yfirleitt í heiminum er nú
hið ískyggilegasta. Aldrei hafa hinar ýmsu
þjóðir, sem nú standa í stríði gegn hinu ægilega
þýzka hervaldi, séð betur en nú hve mikið^ verð
ur að leggja í sölurnar áður en sá voða óvinur
verður að velli lagður. Menn sjá nú alment, ef
þeir aðeins vilja sjá það, að þetta stríð var á-
formað og undirbúið um langan tíma af hinum
þýzku hervöldum, með því eina augnamiði að
gera hið þýzka ríki að öðru alheims drotnandi
stórveldi, eins og rómverska keisararíkið var á
sinni tíð.
Eftir því sem tíminn líður koma í Ijós
fleiri og fleiri sannanir, sem sýna ótvírætt til-
gang hinna þýzku yfirvalda. Með það eitt fyrir
augunum að setja hæl á háls nágranna sinna,
hrundu þeir heiminum út þetta ógurlegasta
stríð, sem heimurinn hefir séð. öll önnur stríð
fyrri tíma eru smámunir í samanburði við það,
sem nú stendur yfir. Undir úrslitum þessa
stríðs er það komið, hvert ávextir frelsisbaráttu
mannanna á öllum umliðnum öldum munu verða
að engu eða ekki. Því ef hið þýzka hervald
sigrar í þessari baráttu, þá verður kúgunarvald
hins þýzka hervalds það afl, sem ræður lögum
og lofum um langan ókominn aldur.
Hjá hinum ýmsu bandaþjóðum þroskast
stöðugt sú hugsun að nú sé aðeins um eitt mál
eiginlega að ræða, nefnilega hvernig þetta yfir-
standandi stríð megi verða leitt til happasæls
enda, og það sem fyrst. öll önnur mál verða að
sitja á íiakanum og bíða úrlausnar, þar til þetta
mál, sem alt yfirgnæfir og nú gagntekur hugi
manna, er leitt til lykta.
Til þess að hrinda þessu aðalmáli í betra
horf, finna raenn til þess að nauðsynlegt er að
sameina betifr en áður alla krafta þjóðanna, sem
í stríðinu standa. Öll sundrung veikir starfs •
kraftana, þess vegna er nauðsynlegt að útrýma
henni sem mest má verða.
Samkvæmt því stjórnarfvrirkomulagi, sem
viðgengst í hinum enskumælandi heimi, er það
vanalega einhver sérstakur stjórnmálaflokkur,
sem völdin hefir og sem svo ber ábyrgðina.
Fljótlega eftir að stríðið hófst sáu menn að
þetta var ekki heppilegt, heldur var nauðsynlegt
að sameina krafta allra leiðandi manna, hversu
ólíkar sem skoðanir þeirra í öðrum málum
kynnu að vera. Þess vegna eru nú stjórnirnar,
bæði á Englandi og í nýlendum þess ríkis, sam-
ansettar af mönnum tilheyrandi öllum aðal-
stjórnmálaflokkum þeirra. Með því að sam-
eina þannig alla beztu krafta þjóðarinnar, er
auðsætt að þjóðin getur betur beitt orku sinni
en ella, og margt af því, sem miður má eiga sér
stað, en sem oft á sér stað undir stjórn eins
flokks, getur ekki átt sér stað undir sameinaðri
stjórn.
Af hinum ýmsu ríkjum Bretaveídis, var
Canada seinast að taka upp þessa stefnu. Ef-
laust kom það til af því að hér hefir flokksfylg'-
ið verið mjög sterkt í hugum manna. Sú sann-
færing hjá einstaklingnum, að sá pólitíski flokk-
urinn, sem hann tilheyrði, væri sá eini flokkur,
sem völdin .ætti að hafa, hefir verið mjög rót-
gróin, og erfitt að útrýma henni. En eftir því
sem tíminn leið komu fram fleiri og fleiri radd-
ir, sem heimtuðu að þessu yrði breytt, að stjóm
yrði mynduð sem samanstæði af mönnum til-
heyrandi ekki öðrum, heldur báðum hinna póli-
tfsku flokka þjóðarinnar. Menn sáu margt sem
þeim fanst miður fara í stjórnarfari landsins
undir forustu Sir Robert Bordens. Margar af
þeim ákærum sem fram komu voru eflaust á
góðum rökum bygðar. Samt er ekki úr vegi að
segja að eflaust margt af því sem miður hafi
farið, hefði eflaust gengið alveg eins illa, hvaða
sérstakur pólitískur flokkur, sem við völdin
hefði setið. Eins lengi og hugsanir einhvers
pólitísks flokks, en ekki hugsanir þjóðarinnar.
voru aðalatriðið, var ekki að búast við að vel
færi. Til þess að hugsanir þjóðarinnar allrar
mætti skipa öndvegi, var nauðsynlegt að fá
stjórn, sem saman stæði af leiðandi mönnum
beggja hinna pólitísku flokka, og nú loks hefir
þetta tekist.
Enginn efi er á því að margir líta hornauga
til þessarar nýju stjórnar. Þeir sem hafa fylgt
liberalflokknum að málum hafa það aðallega
út á stjórnina að setja að Sir Robert Borden
skuli vera formaður hennar. Þeir segja að hann
verðskuldi ekki lengur tiltrú þjóðarinnar. Aft-
ur á móti hefði eflaust verið ómögulegt að fá
fylgismenn hans til þess að sætta sig við nokk-
urn annan leiðtoga hinnar sameinuðu stjómar.
Þeir sem óánægðir eru með Sir Robert Borden
sem stjórnarformann, ættu líka að minnast þess,
að margt af því sem illa fór undir stjórn hans,
var ekki algerlega hans skuld, heldur sumra
samverkamanna hans. Sumir þeirra, sem
menn höfðu mestan ýmugust á, eru nú úr sög-
rtnni; þar á meðal Rogers og Hughes. Ef mönn-
um finst illa farið af fylgismönnum Bordens að
vilja halda honum við stýrið, þrátt fyrir alt, þá
ættu þeir að gjöra sér í hugarlund hvert ekki
hefði öldungis eins farið, ef Sir Wilfrid Lanrier
hefði verið stjórnarformaður í stað Bordens.
Mundu ekki fylgismenn hans hafa verið öld-
ungis eins ákveðnir í að hann héldi áfram sero
formaður hinnar nýju stjómar, þótt margir af .
andstæðinga flokknum væru honum mótsnúnir?
Eflaust er margt, hægt að setja út á hina
nýju stjórn. Engin stjórn er svo góð að eng-
inn geti neitt fundið að gerðum hennar. En
mér finst að þessi nýja stjórn sé stórt spor í
rétta átt. Eftir því sem tíminn leiðir í Ijós það
sem ábótavant er, þá hefir maður von um að
það vprði lagað. Það má búast við að hér end-
urtakist sama mgan. eins og til dæmis á Eng-
landi, þar sem búið er hvað eftir annað að end-
urskapa hina upprunalegu sameinuðu stjóru,
þar til nú að hún hefir fullkomið traust þjóðar-
innar og engum manni kemur nú lengur til hug-
ar að snúa sér aftur að því flokkstjórnar fyrir-
komnlagi, sem fyrr átti sér stað.
Hér sýnist stjórnin óðum vera að ávinna sér
traust fólksins. Þesu til sönnunar vil eg benda
á að nú eru sjö fylki í Canada, þar sem fylkis-
stjórnin tilheyrir liberalflokknum. 1 öllum
þessum fvlkjum nema Quebec, er fylkísstjórnin
meðmælandi hinni nýju stjórn. 1 engum fylkj-
um Canada hafa hinar núverandi fylkisstjórnir
áunnið sér traust og velvild manna í ríkari mæli
en stjórnirnar í Manitoba og Saskátchewan.
Báðar þessar stjórnir hafa fengið viðurkenn-
ingu fyrir að vera í alla staði hollar Iandi og
þjóð. Báðar þessar stjórnir fylgja eindregið
hinni nýju sambandsstjóm í Ottawa. Menn
fyigja þessum stjórnum eindregið í fylkismál-
im, vegna þess að reynslan sýnir að það er
óhætt. Er ekki einnig óhætt að fylgja þessum
sömu leiðtogum í þessum hinum stærri málum í
Eflaust eru herskyldumálin í hugum margra
þau mál, sem yfirgnæfa öll önnur. Vegna þess
að hin núverandi stjórn er með herskyldu, hafa
margir snúist á móti henni. Herskylda er öll-
um friðelskandi mönnum ógeðfeld, og vonuðu
menn fastlega að aldrei þyrfti til hennar að taka
hjá hinni canadisku þjóð. En þegar einstakling-
urinn hefir líf og heiður að verja, þá neyðist
hann til þess að grípa til þeirra vopna, sem
hann mundi ekki nota undir öðrum kringum-
stæðum. Eins er ástatt fyrir hverri þjóð, sem
er að berjast fyrir tilveru sinni. Hún getur
ekkert heiðarlegt vopn látið ónotað. Hjá öllum
stríðsþjóðunum hefir herskylda verið í lög færð
nema Ástralíu, og þar er aðeins lítið tímaspurs-
mál, þar til slík lög verða samþykt. Engin bjóð
í heima er meira friðelskandi en Bandaríkin, og
ef til vill hefir engin þjóð meiri óbeit á her-
skyldu en hún. Þrátt fyrir það var herskylda í
lög leidd þar strax og þjóðin lenti í stríðinu
Fyrirliðar þjóðarinnar sáu glögglega að með
þeirri aðferð gat þjóðin bezt beitt kröftum sín-
um. Undir þess konar lögum, viturlega hag-
nýttum, opnuðust möguleikar til þess að byrðin
félli þar, sem hún helzt mátti falla. Raddir þær,
sem þar komu fram andstæðar þessum lögum
eru nú löngu þagnaðar. Jafnvel margir þeirra
sem andvígir voru í fyrstu, gefa nú lögunum
sitt örugt fylgi, og viðurkenna það yfirsjón að
hafa mótmælt þeim.
Eg sagði áðan, að þegar ein þjóð væri að
berjast fyrir tilveru sinni, þá yrði hún að nota
öll heiðarleg vopn. Þannig er ástatt fyrir Can-
ada í dag. Canada er ekki að berjasOfyrir
neina aðra þjóð, hún er að hevja stríð upp á líf
eða dauða sinna eigin hugsjóna, sinnar eigin
framtíðar, sinnar eigin tilveru. Canada er
partur af hinu brezka ríki, og þegar Bretland er
í stríði, þá er Canada það einnig. Margir halda
því fram að Canada sé að berjast fyrir Eng-
land, þess vegna sé skyldan til þess að gera sitt
ítrasta minni en annars. Þetta er hættulegur
misskilningur, sem á ekki við nein rök að styðj-
ast. Frelsi og framtíð Canada er í veði, og öll
örlög þjóðarinnar eru undir því komin að mál-
efni mannúðar og kristilegrar menningar, sem
hinar engil-saxnesku þjóðir nú berjast fyrir,
beri sigur úr býtum.
Hvernig er afstaða hinnar nýju sambands-
stjórnar gagnvart herskyldulögunum? Sir
Robert Borden hafði fyrir löngu síðan lýst því
yfir að Canada mundi senda 500,000 hermanna
á vígvöllinn. 1 nafni þjóðarinnar lýsti hann
því yfir að Canada hefði sett sér þetta hámark.
Ef söfnun liðs hefði gengið jafn vel um alt
Canadaríki, þá hefði þessu marki auðveldlega
verið náð, án þess að grípa til herskyldu. En
hið franska Queðec ríki skarst nær algerlega úr
leik. Þar sem það er annað fólksflesta ríki
Canada var þetta tilfinnanlegt skarð. Yfir
400,000 sjálfboðar hafa nú komið fram. Af
þeim eru aðeins um 14,000 af frönsku bergi
brotnir. Hversvegna hinir frönsku Canada-
menn skárust þannig úr leik er örðugt í fljótu
bragði að skilja. Samt er enginn efi á því að
kaþólska kirkjan á þar stóran hlut að máli.
Menn hafa verið hræddir um að engin stjórn í
Canada mundi hafa kjark í sér til þess að beita
herskyldulögunum í Quebec. En orð Sir Robert
Bordens, í ræðu, esm hann hélt í Haldimound
nú nýskeð, taka hér af öll tvímæli. Hann segir
að Quebec verði að gera sinn fulla skerf, og
engin sérstök unadnþága skuli þar notuð. Nú
er óðum verið að víkja úr sessi dómsnefndum
þeim í því fylki, sem hlutdrægar sýnast vera,
og sætin skipuð öðrum. Einnig hafa menn ótt-
ast, að ef margir ungir menn, sem vinna við
bændavinnu, væru teknir í herþjónustu fram
yfir það, sem nú þegar á sér stað, mundi það
stórum hnekkja allri framleiðslu í landinu, og
það einmitt framleiðslu þeirra hluta, sem nauð-
synlegastir eru. En nú hefir Mewburn, hinn
nýi hermálaráðgjafi, lýst því yfir, að engir
bændasynir eða aðrir, sem við akuryrkju vinna,
skuli teknir í herþjónustu, ef burttaka þeirra
verði til þess að hnekkja framleiðslu. Þetta
sýnir að hin nýja stjórn vill gera sitt ítratsa
til þess að beita þessum lögum á sem viturleg-
astan og hagkvæmastan hátt og án allrar hlut-
drægni.
En hver er afstaða Sir Wilfrids Lauriers
í þessu máli? Hann hefir lýst því vfir hvað
eftir annað, að hann sé á móti herskyldu, en
segist skuli láta ganga til atkvæða um málið.
Hann segist vilja gera enn frekari tilraun með
Iiðsöfnun, án herskyldu. Fylgismenn hans láta
mikið yfir því hve mikið hann mundi geta gjört
í Quebec með frjálsri liðsöfnun, ef hann fengi
að ráða. En ef maður athugar að svo að segja
hver einasti maður í Quebec af frönskum upp-
runa biður um undanþágu frá herskyldu, er þá
líklegt að þessir sömu menn taki snöggum sinna-
skiftum og komi fram sem sjálfboðar?
Mikio er glamrið um að fólkið eigi að ráða,
og er það að vissu leyti rétt. En oft vill það til
að fólkið þarf langan tíma til þess að átta sig
á því hvað er rétt afstaða í einhverju máli. Ef
það á að skera úr einhverjum vanda án umhugs-
unar, þá getur sá úrskurður orðið þannig að
menn stofni sinni eigin velferð í hættu og sjái
um seinan yfirsjón sína.
Laurier lofar að hætta allri tilraun til að
framfylgja núverandi lögum, þar til eftir að
atkvæðagreiðsla hefir farið fram. En eins og
nú standa sakir er allra brýnust þörfin einmitt á
hinum næstu sex mánuðum. Það er öllum aug-
ljóst að þýzka hervaldið reynir sitt ítrasta að
láta til skarar skríða á næstu átta mánuðum, því
ef það tekst ekki er sigur algerlega ómögulegur.
Næsta sumar eða haust verða Bandaríkin kom-
in með svo mikinn herafla á vígvöllinn að um
munar. Með hverjum mánuði eftir það fer sá
herafli vaxandi, þar til sá mannf jöldi verður ekki
talinn í þúsunda, heldur í miljóna tali. Allir,
sem kunnugir eru, Ijúka upp sama munni um
það, að nú einmitt sé þörfin mest. Þörf svo
brýn, að ef menn alment vissu um hana, mundi
ekkert til sparað úr henni að bæta.
Eins og nú standa sakir er það óumflýjan-
leg niðurstaða allra hugsandi manna, að ef
Laurier og hans fylgismenn bera hærra hlut við
hinar í hönd farandi kosningar, þýðir það að.
Canada sé um það bil að gefast upp í þessu .
stríði. Ef ganga þarf til atkvæða fólks, áður en
hinum sárþjökuðu hermönnum vorum er veitt
Iið, sýnir það meiri heigulskap og hálfvelgju
en hvað einni frjálsri þjóð er samboðið. SÍík
úrslit mundi vekja hrygð og undrun allra sannra
frelsisvina, en um leið óumræðilega gleði í her-
THE DOMINION BANK
5 i F E L ^ l M I 1.411 ^ !
PresiHent
V I N/llPtUS.
Vice-President
Hagsýni hjáJpar til að vinnastríðið
Byrjið sparisjóðs reikning og bætið við hann reglulega
Notre Dame Branch—W. M. HAMILTON, Manager.
Selkfrlt Branch—F. J. MANNING, Manager.

NORTHERN CROWN BANK
Höfuð.tóll löggiltur $6,000,000 Höfuðatóll greiddur $1,431,200
Varasjóðu__í...... $ 848,554
formaður ......... Capt. WM. ROBINSON
Vice-President - JAS. H. ASHDOWN
Sir D. C. CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWI,F
E. F. HUTCHINGS. A. MeTAVISH CAMPBELIj, JOHN STOVHX,
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga vtð einstaklinga
eða félög og sanngjarnir skilmálar veittir. Avisanlr seldar til hvað*
staðar sem er á islandl. Sérstakur gaumur gefinn sparipjóðslnnlögum,
sem byrja má með 1 dollar. Rentur lagðar við á hverjum 6 mánuðum.
T- E. THORSTEIN9SON, R&ðsmaður
Co William Ave. og Sherbrooke St„ - Winnipeg, Man.

Sendið hermönnunum yðar fallega mynd í jólagjöf.
Það er til mynda- smiður í borginni w. w. ROBSON 490 Main St. v:- ■ - ■ !=„
y udi ••••'• • • -- —
búðum óvmanna. Þeir mundu þar sjá mikinn ávöxt af því sæði
sundurlyndis og tortryggni, sem er eitt af öruggustu vopnum
Þýzkalands. Sumir af háttstandandi mönnum Þýzkalands, við-
nrkenna það fúslega að sundurlyndi meðal mótstöðumanna
sinna sé það, sem þeir skoði sem eitt af sínum öflugustu vopn-
um, og það sundurlyndi reyni þeir að auka og glæða eftir megni.
Þessu vopni hefir verið beitt með mikilli snild á Rússlandi. Við
vitum allir hverjar afleiðingarnar eru þar. Á Canada eftir að
bverfa úr sögunni, falla fyrir sömu vopnum og Rússland? Ef
svo er, þá væru það hörmuleg afdrif. Þótt ekki væri það svo
að Canada yrði annað Rússland, þar sem menn berjast inn-
byrðis um völdin, meðan ræninginn stendur og eyðileggur, þá
væri það samt nægilegt hrygðarefni, ef þessi unga þjóð, með
framkomn sinni, sýndi sig óverðuga að tilheyra þeim þjóðflokki,
sem bezt og harðast hefir barist fyrir frelsi og mannúðar hug-
sjónum mannanna í nær þúsund ár.
Enginn útlendur þjóðflokkur í þessu landi á eins marga
hermenn á vígvellinum, samanborið við fólksfjölda, eins og ís-
lendingar. Með framkomu vorri hafa hinir ungu menn sýnt að
þeir skilja stöðu sína og skyldur gagnvart landi og þjóð. Fram-
koma þeirra hefir verið þjóðflokki vorum til sóma, og sannfært
fólk alment betur en áður um að Islendingar væru eftirsóknar-
verðir borgarar þessa lands. Ættum við, sem heima erum, að
bregðast þessum ungu mönnum þjóðar vorrar, þegar þeir biðja
um hjálp? Ættum við að sýna það með atkvæðum vorum að
við metum ekki það, sem þeir hafa lagt í sölurnar meira en það
að við leggjum örlög þeirra í hendur þeirra manna, sem eru svo
nálfvolgir að þeir vilja gatoga til atkvæða um það hvort þeim
skuli veitt lið eða ekki ? Bágt á eg með að trúa því að fólk vort
hugsi þannig, og stór vonbrigði verða það fyrir mig ef reyndin
sýnir að hugsunarháttur fólks vors er þannig. Ef menn vilja
sýna að þeir meti það, sem vorir ungu menn hafa gert til þess
að hejðra nafn Islendinga í þessu landi, um leið og þeir sýna að
þeir bera velferð lands og þjóðar fyrir brjósti, þá ber þeim að
greiða atkvæði fyrir þá stjórn, sem ótvírætt lofar að styrkja
málefni þeirra eftir fremsta megni. Spyrjið ykkur sjálfa:
“Hvernig munu hinir íslenzku hermenn greiða atkvæði?” og
hagið yður eftir því. Þá er eúginn efi á því að þið greiðið at-
kvæði yðar sjálfum yður til sóma og þjóðinni til gagns. Gleym-
ið allri pólitík og pólitískri flokkaskiftingu, en hugsið aðeins-
um þjóðina og velferð hennar.
Virðingarfylst,
B. J. Brandson.
Skoðað niður í kjölinn.
Það sem öllumríður lífið á nú sem stendur, er að skoða
stjórnmálin niður í kjölinn, gera sér glögga og óhlutdræga grein
fyrir því, hvernig þeir eigi að greiða atkvæði.
Alrei hefir verið um eins mikið að tefla og nú, þegar menn’
hafa gengið að kossningaborðinu; aldrei hefir siðferðisskyldan
kallað eins hátt og nú um það að svíkja ekki lit; sigla ekki undir
fölsku flaggi.
Allir sannir borgarar landsins þurfa að gera sér glögga
grein fyrir því að þjóðin þarf nú, fremur en nokkru sinni áður
á dugandi, samvizkusamri og góðri stjórn að halda. öllum er
það ljóst að þátttaka vor í stríðinu getur því að eins orðið að
beztu liði, að þeim sé trúað fyrir málum, sem óhætt er að
treysta og hinir, sem óhæfir hafa reynst, séu útilokaðir.
Um það á þjóðin að greiða atkvæði 17. desember, hvort
hún trúi Sir Wilfrid Laurier eð^ Sir Robert Borden betur fyrir
fyrir málum sínum.
Eg segji þjóðin; revndar er það ekki rétt í orðsins fylsta
skilningi, þar sem þúsundir kvenna og annara réttmætra kjós-
enda hafa verið sviftar atkvæðisrétti, á svipaðan hátt og tíðk-
aðist í Mexíco á duggarabandárum Diazar gamla. En sá^ hluti
þjóðarinnar, sem atkvæði heldur, verður að kveða upp dóminn
á'milli Laurier og Bordens, og sú ábyrgð, sem á þeim kjósend-
um hvílir, þegar sá úrskurður er feldur, er þýðingar mikill og
alvarlegur.
Sumir segja ef til vill, að ekki sé um Borden að ræða né
stjórn hans; þetta sé stjórn mynduð af báðum flokkum á sann-
gjörnum grundvelli, eftir ráði beztu manna beggja megin. Því
er haldið fram af sumum að hér sé lxvorki um afturhalds- né
framsóknarflokk að ræða, heldur sanna þjóðfulltrúa stjórn,
sem skipuð sé jafn mörgum mönnum af báðum flokkum.
Sumir halda því fram að flokkaskifting eigi að hverfa og
þetta sé einmitt stórt spor í þá átt.
Fjarst ætti það að vera mér allra manna að vilja halda við
flokksstjórn, ef sannarleg þjóðfulltrúa stjórn fengist. Síðan
eg komst til vits og ára hefi eg verið andstæður öllum flokkum.
''TTef jafnvel gengið svo langt í þá átt að leggja til að flokka
stjérn skyldi fyrirboðin með lögum.
En hér í landi hefir flokkastjórn ríkt, og því hefi eg talið
skyldu mína að fylga þeim flokknum, sem eg taldi betri og nær
þjóðstjórnarhugmyndinni. Samt sem áður hefði eg verið fyrsi
maður til að fagná því að flokksstjórn félli niður nú á þessum
tímum, ef kostur hefði verið á.
Hefði því hin svo nefnda samsteypustjórn verið á sann-
gjörnum grundvelli bygð, þá hefði eg talið hana þjóðinni til
heilfe og álitið öllum skylt að styðja hana.
Nú skal eg skýra fyrir lesendum Lögbergs hvernig eg álíi: