Lögberg - 03.01.1918, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. JANÚAR 1918
( ~^_========= "— '
I 3£ögbeiq !
Gefið út Kvern Fimtudag af The Cel-
umbia Preu, Ltd.,|Cor. William Ave. &
Sherbrook Str., Winnipeg, Man.
TALSIMI: GARRY 416 og 417
Jón J. Bíldfell, Editor
J. J. Vopni, Business Manager
Lltaniskríft til blaðsins:
THE OOIUMBI^ PRESS, Ltd., Box 3172. IWnnlpog, M»H-
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LOCBERC, Box 3172 Wlnniptg, K|an.
VERÐ BLAÐSINS: 12.00 um ári8.
•^•27

Við áramótin.
Árið 1917 er nú hnigið í skaut liðna tímans,
með öllum sínum stór-viðburðum. Með öllum von-
um mannanna, sem reyndust tál, og líka þeim sem
rættust og lifa; en endurminningin hnýtir við
það sorgunum, er oss mættu, og gleðinni, er vér
nutum. Með endurminningamar hlýjar og hug-
ljúfar, og líka sárar og skerandi. Og nú við ára-
mótin ætti hver einasti maður og líka hver einasta
kona að gjöra upp sinn persónulega reikning, og
ganga úr skugga um það, hvort árið liðna hafi ver-
ið notað vel eða illa. Hvort að oss á því hafi mið-
að aftur á bak, ellegar nokkuð á leið, mót sólu og
sumri.
Vér vitum, að árið liðna hefir verið Vestur-
fslendingum í sérstökum skilningi sorgarár, til-
finnanlegra heldur en nokkurt annað en vér höf-
um lifað. Vér vitum að á heimilum margra þeirra
hefir árið skilið eftir autt rúm, og eins í hjörtun-
um — sem aldrei verður fylt. ó, að vér værum
þess megnugir, að senda ljós og yl inn í þau auðu
rúm — inn í líf hvers þess sem verður fyrir kulda
lífsins. En vér finnum til vanmáttar vors í því
efni og verðum að sætta oss við, að hneigja höfuð
vort í hluttekning og þakklátsemi til þess fólks,
er við þessi áramót situr hnípið, með vonimar
brostnar, og lífsgleðina lamaða. Ætti það samt
ekki að vera gleðiefni öllum Vestur-íslendingum,
að vita, að nú sem fyr, hs.fa fslendingar reynst
trúir hugsjónupi frelsis og drengskapar. Er það
ekki fögur endurminning móður, föður, eiginkonu,
systur, bróður, eða vinar, um þá, af vorum þjóð-
flokki, sem fallið hafa á árinu, að þeir gáfu lífið
til þess að færa oss og alla menn nær sól og sumri.
Getum vér ekki tekið undir með Matthíasi nú við
áramótin og sagt:
“pökk fyrir árin, alteins tárin sem angursbót
hvem gullin tind, og glaðan rinda, sem glóði mót
og svala lindir og sælu hót,
með sól og yndi í hjartans rót”.
Hvað þetta nýbyrjaða ár hefir að færa þjóð-
arbrotinu íslenzka í þessu landi vitum vér ekki.
Hvort það verður sorg eða gleði, mótlæti eða með-
læti, við því fyrra verðum vér að sjálfsögðu að
vera búnir. Kringumstæðumar gera það óhjá-
kvæmilegt að það verði fyrir marga sorgarár. En
vér vonum að það verði líka gleði og meðlætisár,
og um fram alt þurfum vér að gefa gaum þeirri
hliðinni á hinú alvöruþrungna og raunafulla lífi
vom, þurfum að muna eftir, að hvar sem vér sjá-
um sólskinsblett í heiði, þá setjumst allir þar og
gleðjum oss. Hvort það verður andstætt ár í okkar
atvinnugreinum, fer eftir atorku og hagsýni sjálfra
vor, og eftir reynslu landa vorra á liðinni tíð,
virðist ekki ástæða til að líta með svörtum aug-
um fram á árið í þeim efnum. Hvort það verður
friðsamt ár í okkar félagsmálum, er undir sjálf-
um okkur komið. Vér búumst ekki við að vér
getum orðið sammála í öllum okkar sérmálum,
og ef til vill væri það ekki heldur ákjósanlegt, en
eftir því ættum vér að muna á árinu, að skyldan
býður oss nú, frekar en nokkru sinni áður, að
eyða ekki kröftum vorum í óþarft innbyrðis þras,
heldur að beita þeim óskiftum í þarfir lands og
þjóðar.
Með því sem vér höfum nú sagt, erum vér
ekki á neinn hátt að gera lítið úr vorum sérmál-
um. pvert á móti, vér viljum leggja við þau alla
rækt, og reynast þeim trúir. En þau eru ekki efst
í huga vorum við þessi áramót. pað sem þar
skipar æðsta sæti, er tilfinningin um það,
að vér séum eitt með hinni canadisku þjóð. Eitt
í áformum vorum og framkvæmdum, og vér vit-
um hvert er áform hennar, að vera trúir hugsjón-
um frelsis og mannréttinda. Vér vitum að fram-
kvæmdimar eru að berjast fyrir réttlætishug-
sjónum, og vér vitum hverjar vonimar em, að
sigra. Og vér heyrum nú um áramótin þá spurn-
ingu Canada, er Flosi pórðarson bar fram í Al-
mannagjá endur fyrir löngu: “Vil ek ok þat vita,
hvárt nokkur er sá hér, at oss vill eigi veita að
þessu máli”.
pað var siður forfeðra vorra á stórhátíðum,
að stíga á stokk og strengja heit, að framkvæma
það er þeim bjó í brjósti, og manndáð var í. Nú
er ein slík stórhátíð hjá oss og framundan oss
liggur stórvirki.
Að öllum líkindum verður þetta nýbyrjaða ár
þýðingarmikið í sögu stríðsins, ekki óhugsandi, að
það verði úrslitaár ófriðarins mikla. Auðsætt er
það, að ef sambandsþjóðum vomm tekst að halda
óvinunum í skefjum, eða reka þá til baka í áhlaupi
því, sem þeir sjáanlega eru nú að búa sig undir, á
vestur vígstöðvunum, með því aukna afli, sem ó-
vinunum vanst við ófarir Rússa, þá er lítt hugs-
anlegt að þeir beri sigur úr bítum í þessu stríði.
En vér skulum muna eftir því, að sigur vor í þessu
stríði er ekki eingöngu komin undir hreysti her-
manna vorra. Hlann er líka kominn undir oss,
sem heima emm—munum eftir því, að vér sjálfir
erum líka í bardaganum—vér emm aðeins settir
á annan stað í fylkingunni — og nú þegar úrslita
hríð þessarar ægilegu styrjaldar virðist vera nærri,
ættum vér Vestur-íslendingar þá ekki að fara að
sið frænda vorra og stíga á stokk og strengja þess
heit að láta ekkert ógjört á þessu nýbyrjaða ári
til þess, að styðja hina canadisku þjóð í vöm sinni
fyrir tilverurétti sínum, og framtíðar frelsi og
friði barna sinna, og þá líka vorum eigin friði og
afkomenda vorra á ókomnum ámm.
Sé það þá vor fastur ásetningur á þessu ný-
byrjaða ári, og bæn og ósk um það, að um næstu
áramót verði kominn varanlegur friður um allan
heim, og að réttlætis og frelsis hugsjónir mann-
anna fái að halda velli og flytja frið og yl inn í
lamað og sært líf þjóðanna á komandi ámm.
Hermenn Vestur-Islendinga.
Árið 1917 er liðið í aldanna skaut, og Tími
konungur hefir hringt inn annað nýtt í staðinn.
Engum vafa er það undirorpið, að í sál aUra
hugsandi manna skipar alvaran fyrsta sess á
áraskiftum þessum. Undimar og svöðusárin, sem
rás viðburðanna, hefir mótað á hug einstaklinga
og þjóða í sinni tíð, em minjar gamla ársins. —
Nýja árið hefir nú tekið við völdunum, og í skauti
þess felast örlög framtíðarinnar. Hver þau ör-
lög muni verða, getur enginn maður svarað; en
vona skulum vér að hið nýja ár verði friðandi
læknisdómur öllum mæddum, sjúkum og syrgjandi.
Eins og nú standa sakir með hinni canadisku
þjóð, má óefað gera ráð fyrir, að áramótahugleið-
ingarnar snúist að miklu leyti um þátttöku þjóð-
arinnar í stríðinu og hver úrslitin muni verða. —
þjóðin hefir þegar fómað miklu, og ef til.viU em
enn fleiri og stærri fórnir fram undan. En með-
vitundin um góðan og réttan málstað, hefir þó
dregið nokkuð úr sviðanum, hvatt þjóðina til sam-
heldni og stefnufestu, svo að henni hefir vaxið
Ásmegin við eldraun hverja. —
Skýrasta einkenni sannrar ástar, er fóm-
fýsin. — Og sú þjóð, sem af frjálsum vilja, án
þess að sjá sig um hönd, hefir fært baráttunni
fyrir mannúð og frelsi, eins víðtækar fómir og
Canada þjóðin hefir gert, þarf ekkert að óttast;
hún getur borið hátt höfuðið móti sigurbjarma
hins komanda dags! ,
Hið íslenzka þjóðarbrot í álfu þessari hefir
eigi farið varhluta af fómunum. — Vestur-fslend-
ingar, þótt tiltölulega fáir séu, hafa sent úrvals-
menn sinnar ungu kynslóðar til Frakklands og
Belgíu, til þess að berjast fyrir lýðfrelsis hugsjón-
um veraldarinnar og framtíðarsæmd hinnar cana-
disku þjóðar. — ótilkvaddir og án eggjana, munu
flestir hinna vestur-íslenzku hermanna, hafa lagt
upp í leiðangurinn mikla. — íslenzlft drenglyndi
og óeigingjöm ást til hinnar nýju kjðrmóður, réði
þar mestu um. —
J?að er í minnum haft, frá orustu Magnúsar
Noregskonungs hins berfætta, að hann hafi staðið
mjög framarlega í fylkingu og eigi hlíft sér í
neinu. Er sagt að menn konungs hafi beðið hann
að fara eigi svo óvarlega. En þá hafi harm svar-
að á þessa leið: “Til frægðar skal konungi meir
en til langlífis”. Og trúað gætum vér því, að
undir líkum kringumstæðum, mundi svar vestur-
íslenzku kappanna á Heljarslóð Frakklands og
Relgiu hafa orðið nokkuð svipað svari Norðmanna
konungsins. — pað er svo undur-ólíkt íslendings
og Norðurlanda-eðlinu að hlífa sér, eða draga sig
í hlé! —
Og vér, sem heima sitjum og njótum óhultir
friðar og heimilisþæginda, megum aldrei gleyma
því eitt augnablik, að það eru hermenn vorir, sem
lagt hafa líf sitt í sölurnar fyrir frelsi vort og
fósturland —, þeim eigum vér svo óendanlega
mikið að þakka.-----Vér eigum að auðsýna her-
mönnum vorum og fjölskyldum þeirra meiri
mannúð, miklu meiri nærgætni og kærleika á hinu
nýja ári. Vér eigum að skrifa þeim oft; læra að
þekkja þá alla.
GÍeðilegt nýár, þér vestur-íslenzku Birkibeinar!
Island við áramótin!
Eigi er ólíklegt að ýmsir fslendingar í þessu
landi, sem eiga margar endurminningar heima á
Fróni, láti hugann hvarfla þangað um áramótin
og fýsi að vita, hvernig þar muni umhorfs, hvem-
ig áhrifin eru, sem stríðið hefir haft á landið,
hverjar ráðstafanir hafa verið gerðar til þess að
tryggja framtíðina, og hvert geti stefnt ef stríðið
stendur lengi.
pá er stríðið skall á voru hugir manna á fs-
landi ekki við því búnir, aðeins stöku menn, sem
bjuggust við því fyr eða síðar. Sú hugsun virtist
allmjög hafa rutt sér til rúms að menning vestur
þjóðanna, sem nú berjast, væri komin á svo hátt
stig að stríð þyldist ekki, samvinnan á öllum svæð-
um væri orðin víðtæk, engin gæti án annarar ver-
ið, jafnaðarstefnan væri orðin það sterk og friðar-
hreifingin svo öflug með öHum stéttum, að þær
bæru hemaðarandann ofurliði, eða minsta kosti
bindu stríðið við lítið svæði um stuttan tíma.
pessa skoðun höfðu margir, en það sýndi sig að
þetta voru sjónhverfingar, en þá er þær hurfu,
urðu aðeins eftir vonbrigði og hrygð. Og margir
vora þeir, sem hrygðust af því að þetta stríð varð
að koma. J?að bættist og ofan á, að þjóðimar
sem áttu í stríðinu, áttu flestar ítök í fslendingum,
vora þeim kærar, þetta á við Englendinga, pjóð-
verja og Frakka. pjóðverjar og Englendingar
hafa um langt skeið sýnt fslendingum góðvild.
Eldri kynslóðin talaði um það þegar Englendingar
tóku ísland undir sína vemd, en áttu þó í stríði
við Dani, og ennþá lifa menn, sem muna Konráð
Maurer, hversu hann stóð við hlið Jóns Sigurðs-
sonar, og báðar hafa þessar þjóðir viðurkent þann
skerf, sem vér höfum lagt til menningarinnar
með bókmentum voram. pjóðverjar fult eins
mikið. Frá báðum þessum þjóðum hafa ferða-
menn sótt þrótt og heilsu sumar eftir sumar til
íslands og með bókum sínum gert oss kunna heim-
inum. Og i seinni tíð, þá er síminn kom, og verzl-
unar samböndin við Danmörku tóku að trosna,
snerist verzlun landsins til Englands og pýzka-
lands, vora trygg sambönd mynduð á báðum stöð-
um trygð við innbyrðis trausti beggja megin frá.
pessar þjóðir fóru í stríð; var það ekki von að
menn heima hrygðust af því ? Og þó að Frakkar
væru oss nokkuð ókunnir, var oss kunn saga þeirra
og menning, og góð kynni höfum vér haft af þeim
í seinni tíð. Frá upphafi stríðsins vora þeir sú
þjóð, sem hafði mesta og óskiftasta samúð ís-
lendinga.
Eigi var mönnum ljóst í fyrstu um hvað bar-
ist var;. fyrir flestum mun stríðið hafa staðið sem
matar og auðvaldsstríð, þó öllum væri ljóst, fyrir
hverju Frakkar börðust. En framkoma þýzku
stjómarínnar skýrði brátt hugi manna. Athæfið
í Belgiu, síðar í Serbiu, hemaðarhrokinn, með-
ferðin á herteknum mönnum, sögðu greinilega frá,
hvert stefnt var; ofan á þetta bættist aðferðin við
kafbáta hemaðinn.
Síðan komu áhyggjurnar um framtíðina,
menn skelfdust og hugðu að þegar mundi taka
fyrir allar samgöngur, sópuðu menn þá að sér
nauðsynjavörum úr kaupstöðum og byrgðu sig
eftir föngum. En brátt dró úr þessum ótta, skipa-
göngur héldust eins og áður. útlenda varan steig
nokkuð í verði, en ekkert á móti því sem innlend-
ar afurðir stigu. Byrja nú h'in mestu gróðaár
fyrir alla framleiðendur, og má telja að þau hald-
ist fram að 1917 og ná jafnt til sjóar og land-
afurða. Skuldir, sem hvíldu á eignum, voru borg-
aðar, fé var lagt upp í bönkum og sparispóðum.
útgerðarmenn keyptu nýja botnvörpunga og mót-
orbáta, en sveitabændur byrgðu sig upp með nauð-
synjar. En þeir, sem tóku laun sín í peningum,
hvort heldur daglaunamenn eða aðrir starfsmenn
urðu hart úti, krónan varð ekki hálfvirði gagn-
vart lífsnauðsynjunum.
Á þessum þremur árum hafa margir menn
orðið auðugir á íslandi. En nú fór eins og oft vill
verða, þá er vel gengur, menn ugðu ekki að sér
og hugðu að við svo búið mundi standa út stríðið.
Tækifærið að draga salt, kol, olíu og aðrar nauð-
synjar að landinu meðan skip vora nóg, og verð
skaplegt á vörunum, var ekki notað eins og skildi.
Á árunum 1915—16 tóku Englendingar að
gefa gaum að verzlun landsins og urðu býsna ráð-
ríkir. pá granaði, að þær vörar sem fóru frá
ísJandi til Skandinaviu og Danmerkur, mundu fara
til pýzkalands, og höfðu mjög hönd í bagga með
öllum útflutningi. Kom þar að lokum að ekkert
mátti senda út af vörum án þeirra leyfis. pá var
það að stjóm íslands — Einar Amórsson var þá
ráðherra — tókst að koma á verzlunarsaminng við
stjórn Englands. í þeim samningi lofaði enska
stjómin að kaupa íslenzkar afurðir fyrir víst verð
og sækja þær til íslands, en þó máttum vér selja
þeim, sem buðu hærra verð, með leyfi hennar.
Margt var um þenna samning talað, og margt
kann, ef til vill að vera að honum, en framtíðin
á eftir að sýna gildi hans. En hitt er víst að á
réttum tíma var hann gerður, og það fordæmi,
sem hann gerir, að íslenzk stjóm semur við stjóm
annars lands án nokkurrar milligöngu, hefir meiri
þýðingu fyrir sjálfstæði íslands en nokkuð annað,
sem gert hefir verið í seinni tíð. pessi samningur
stendur enn og hefir verið endurskoðaður af báð-
um aðilum í sambandi við breytingu á verðlagi og
hækkun á vátryggingar og farmgjöldum.
Um þetta leyti í fyrra fór að kvisast um kaf-
bátahemaðinn, en rnenn gáfu því ekki nógan gaum,
héldu að floti Englands mundi eins og áður sjá
við honum. Alþingi, sem hafði setu um þessar
mundir, leist illa á blikuna, og gaf út heimildar-
lög fyrir stjómina að kaupa skip fyrír landið, ef
í nauðir ræki, og gera ýmsar ráðstafanir, sem að-
eins þykja leyfilegar á stríðstímum. Og svo setti
þingið á stofn tvö ráðherra embætti, skyldu nú
ráðherrar vera þrír; var það óhjákvæmilegt að
stjómin gæti skift störfum með margfaldlega
auknu verki.
Skömmu eftir nýár 1917 byrjar kafbátahem-
aðurinn, og útlendar vörur stíga afarmikið í verði,
voru þá nokkrir kaupmenn allbyrgir og auðguðust
vel á sölunni. Flestir botnvörpungar gátu fiskað
á vetrarvertíð, en dýrt var salt og kol, og af
skomum skamti. Skipagöngur höfðu að þessu
ve^ið miklar að landinu, var það auk íslenzku skip-
anna skip Sameinaða félagsins danska, skip Berg-
ens-félagsins og mörg önnur skip, sem kaupmenn
áttu og leigðu. En nú stóð alt fast. íslenzku
skipin, sem voru í Höfn fengu ekki fararleyfi heim
fyr en seint og síðar meir, Sameinaða félags-
skipin þrjú voru við ísland og kyrsett þar. önnur
skip, sem leigð höfðu verið sátu einnig föst, leigan
og vátrygging steig gífurlega. út úr þessum
vandræðum réð stjómin af að leigja Sameinuðu
skipin, taka nálega alla verzlun landsins í sínar
hendur, kaupa þrjú skip fyrir landið og treysta
síðan að sambandið við Vesturheim gæti haldist.
pá vora Bandaríkin ekki komin í stríðið. Síðan
gekk það nokkuð skrykkjótt, dönsku skipin Ceres
og Vesta, sem fóra eftir kolum til Englands era
nú á sjávarbotni, en 5 íslenzk gufuskip ganga nú
milli landa, eru það Fossamir báðir, Villemoes,
fsland og Borg. prjú þau fyrstu til Ameríku en
Borg til Englands, auk þeirra er Frances Hyde,
eign ísl. stórkaupmanna, sem landið hefir leigt til
Ameríkuferða. Sterling gengur með ströndum
fram heima, og svo er fsland skip Sameinaða fé-
lagsins, sem ennfremur gengur til Ameríku. Auk
þessa koma ýms skip frá Engalndi við og við með
kol og salt.
pá er sendimenn landstjómarinnar í útlönd-
um voru að fá útflutningsleyfi fyrir vörar til fs-
lands, vildi það oft verða til fyrirstöðu að ísland
var sett með Danmörku og það gefið í skyn, að
vörur væru fluttar úr Danmörku til pýzkalands.
purfti oft talsverða fyrirhöfn að koma viðkomend-
um í skilning um sérstöðu íslands, pólitíska og
landfræðilega. En þegar það var orðið skiljanlegt,
lá alt lausara fyrir. petta herti á Alþingi að út-
vega landinu siglingafána, urðu nú loks allir sam-
mála um þetta mál, — hefir það sjaldan verið á
íslandi. — Ályktaði þingið að biðja um konungs-
úrskurð, er úrskurðaði að fáni íslands yrði gerður
að siglingafána. Um afdrif málsins hefir ekki
frézt hingað.
Áhrif stríðsins á íslandi eru þá í stuttu máli:
a. Fyrstu þrjú stríðsárin hafa íslendingar
grætt fé við stríðið, allir sem eitt-hvað framleiddu.
Verkamenn og allir starfsmenn, sem taka borgun
í peningum hafa tapað.
b. Landið hefir algerlega orðið að sigla sinn
sjó, gera samninga út á við, við önnur lönd, án
hjálpar Dana.
c. Landstjómin hefir tekið verzlunina í sínar
hendur og eru margar vörategundir að eins af-
hentar gegn seðlum (kortum).
d. íslendingar sjálfir annast að mestu skipa-
göngur að landinu á íslenzkum skipum með ís-
lenzkum yfirmönnum og skipshöfnum.
e. Loks hafa íslendingar eftir langt rifrildi
komið sér saman um siglingarfána.
.f. pjóðinni hefir aukist traust á sjálfri sér.
Hvemig horfir nú við heima á Fróni?
Ef þær skipagöngur, sem nú eru haldast og
kol og salt verður ekki ofsalega dýrt, getur fiski
flotinn dregist um sjóinn og aflað þó lítill ágóði
verði af þeim atvinnuvegi með svo dýram rekstri.
peir menn, sem hafa atvinnu við veiðamar halda
henni og alt sem henni kemur við helst í horfi.
Menn verða vitnlega að spara og takmarka ýms
þægindi, sem vaninn var búinn að gera að nauð-
synjum og eru sjálfsögð undir vana'egum kríng-
umstæðum, brenna mó í stað kola, eyóa minni olíu,
minna af sykri, og neita sér um margt. Við því
eru menn búnir. Landbúnaðurinn bíður minni
THE DOMINION BANK
SIR EDMUND B. OsLER.
Prcsident
W. D. MATTHEWS.
V ice- Precid ent
Hagsýni hjálpar til að vinna stríðið
Byrjið sparisjóðs reikning og bætið við kann reglulega
Notre Dame Branch—W. M. HAMILTON, Manager.
Selklrk Brancli—F. J. MANNING, Manager
Co William Ave. og Sherbrooke St.,
Winnipeg, Man

NORTHERN CROWN BANK
Höfuðstóll löggiltur $6,000,000 Höfuðatóll greiddur $1,431,200
Varaajóðu........$ 848,554
formaður......................- Capt. WM. ROBINSON
Vlce-Presldent - - JOHN STOVRL
Slr D. C. CAMERON, K.C.M.G. W. R. BAWIiF
E. F. HUTCHINGS, A. McTAVISH CAMPBELIj, GEO. FISHER
AUskonar bankastörf afgreldd. Vér byrjum relknlnga vlB elnstakllnga
eða félög og sanngjarnir skilmálar veittir. Avlsan'ir seldar tll hvaCa
staBar sem er á lslandl. Sérstakur gaumur geflnn sparlrjóBslnnlögum,
sem byrja má með 1 dollar. Rentur lagðar viB á hverjum 6 mánuðum.
T* E. THORSTEINSSON, Ráðamaður
--
hnekki, afurðir hans verða í jafn
háu verði. pess er líka að gæta
að bændur sjálfir selja vöra sína,
hafa öflug samvinnufélög; gróð-
inn lendir þess vegna ekki hjá
auðfélögum, en hjá framleiðend-
um sjálfum. Eitt af slíkum fé-
lögum er Slátrunarfélag Suður-
lands, öflugt og harðvítugt fé-
lag, sem er stjómað með viti,
dugnaði og harðfylgi. En fari
nú svo að stríðið standi lengi,
kafbátahernaðurinn harðni, og
færist að austurströnd Ameríku,
sem margir eru hræddir um, og
alt Atlanshaf verður eitrað af
tundurduflum, og kafbátum, þá
fyrst harðnar á dalnum fyrir ís-
landi. pá mætti búast við al-
gerðu faroanni. íslenzki skipa-
flotinn yrði að liggja aðgerðar-
laus heima, eða þá að ófriðar-
þjóðimari heimtuðu hann í sína
þjónustu og hann sykki þar. Er
ekki ólíklegt að svo mundi fara
þegar nú er svo komið að hvert
skip, sem fer heim með farm
frá Bandaríkjunum verður að
skuldbinda sig til þess að koma
þangað aftur. pá yrðu menn
að draga lífið fram á því, sem
landið gæfi af sér, brenna mó,
hrísi og sauðataði, taka upp aft-
ur lýsislampana og vefstóla á
hverjum bæ, allar vélar yrðu að
hætta, skóium yrði lokað og þjóð-
lífið yrði eins og bjamarlíf í hýði
Hversu lengi þyldum vér það?
pað er ekkert skemtilegt að
hugsa þá hugsun út í æsar.
Gæfi hamingjan það að stríð-
ið hætti bráðum, eru horfurnar
ólíkar. Allir þeir kraftar, sem
við byrjun stríðsins voru að losna
mundu þá njóta sín. Yrði það
skemtileg tilhugsun að eyjan í
Atlanthafi yrði siglingaland, að
íslenzk “skrautbúin skip fyrir
landi flytu með fríðasta lið”. Og
þau fangbrögð, sem nú hafa tek-
ist þar heima í seinni tíð benda
á að svo muni verða. Allir at-
vinnuvegir, sem á næstu árum
á undan hafa eflst á skynsam-
legum grundvelli, mundu þrosk-
ast. Og svo enn þá eitt, ef
fossaaflið þar heima yrði tekið
í þjónustu iðnaðarins og útlent
fé beislaði ámar, og svo væri um
búið að það yrði eigi ofjarl, en
gæti samlagast íslenzkum hags-
munum, þá mundi margt breyt-
ast heima. Ef landið hrjóstuga,
legði áburð til handa sér og öðr-
um frjósamari löndum, og þar
yrði uppspretta ljóss og afls,
sem ræki jámbrautarlestir yfir
beztu héruð landsins, þá rynni
þar upp ný öld. Og aldrei hefir
þetta mál virst jafn langt á leið
komið og nú, í sambandi við það
eru framtíðardraumar þjóðarinn-
ar, og sú tíð er ekki langt undan
að þeir draumar rætist.
Col. Edward M. House.
Kyrláti miljónamæringurinn
House? E.M. Hause? Hvaða
maður er það ? spurðu Bandaríkja
menn fyrir nokkrum árum og
spyrja jafnvel þann dag í dag.
Svarið var oftast nær á þessa
leið: “Hann er vinur Wilsons
forseta! Og hann heldur áfram
að vera það, á meðan báðir lifa”.
Hvaðan hann í raun og veru er,
vita tiltölulega fáir; hvort hann
er lögmaður fjármálamaður eða
réttur og sléttur hversdags
stjórnmálamaður, vita þó líklega
enn þá færri. En hitt er öllum
kunnugt, að Wilson forseti sendi
hann, sem fulltrúa sinn og hinn-
ar Bandarísku þjóðar, á hermála-
þing sambandsþjóðanna í Ev-
rópu. Hann hefir ekkert fast
stjófnarembætti á hendi, þó er
hann annan daginn sendiherra
og hinn ráðgjafi. — Bandaríkja
þjóðin ber ótakmarkað traust til
Wilsons, og úr því að Colonel
House, er hans önnur hönd, þá
treystir fólkið honum einnig.
f ræðu þeirri, er Wilson
forseti flutti í Buffalo, um miðj-
an nóvember mánuð, fórust hon-
um orð um Colonel House og
sendiför hans á þessa leið:
“Eg hefi sent vin minn Colonel
House til Evrópu. Hann er eins
friðelskandi og nokkur maður
getur verið, en }*ó sendi eg ekki
í friðarerindum. Eg sendi hann
til þess að taka þátt í ráðstefnu
fyrir mína hönd, um það hvern-
ig heimsstríðið skuli verða unn-
ið. Hann veit það eins greinilega
og eg, að án þess að vor hlið
vinni stríðið, verður aldrei um
frið að ræða, sem staðið gæti
mínútunni lengur”.
Colonel House er nú orðinn
kunnur út um allan heim, en fáir
samborgarar hans vita á hionum
nokkur veruleg greinarskil. —
En svona gengur það dag eftir
dag. — pegar McKinley var við
völd, þótti ávalt vissara að koma
sér við Mr. Hanna. — f stjórn-
artíð Roosevelts, lagði Mr. Wood
á ráðin. — Á forseta-áram Harri-
sons, var Mr. Hay ávalt bak við
tjöldin. Og Mr. Homblower var
persónulegur leiðsögumaður Cle-
velands.
Wilson forseti hefir einu sinni
komist þannig að orði um Colonel
House: “Hann er einn hinna
fáu manna, sem getur rætt hvaða
mál sem er með stillingu, hvað
sem á gengur, og skoðað hvert
einasta atriði ófan í kjöíínn, áð-
ur en hann fæst til þess að láta
álit sitt í ljósi um það á nokkurn
hátt. En eftir að hann á annað
borð hefir tekið eitthvert mál til
umræðu, þá skýrir hann það svo
greinilega og blátt áfram, að
hverju smábarni verður auð-
skilið”.
Ekki er mönnum kunnugt
hvernig vinátta þeirra Wilsons
forseta og Coionel House hófst,
en sagt hefir verið að þeir muni
hafa skrifast á nokkram sinnum
í byrjun ársins 1912. Enginn veit
hvor fyrsta bréfið reit, en hitt
vita allir að nafn Colonel House
birtist svo að segja í hverju blaði
Bandaríkjanna fyrstu dagana í
febrúar árið 1913.
“Hver er Coldnel House?”
spurði maður mann.
“Hann er frá Texas”.
“Einmitt það, hvað hefir hann
starfað?”
“Ekki nokkum hrærandi hlut,
nema ef til vill eitthvert lítilræði
í Texas-pólitík”.
“Svo, hann er þá stjómmála-
maður. Hvaða stjómarembætti
hefir hann haft, og hverju gegn-
ir hann nú ?”
“Hann hefir aldrei haft nokk-
urt stjómarembætti á hendi, og
hann segist sjálfur aldrei ætla
sér neitt slíkt, — en það sem
hann vill nær fram að ganga.
hann er eins óeigingjam og nokk-
ur maður frekast getur verið, —
þó er hann auðugur að fé. Hann
trúir ávalt meira á málefni en
mennina; ekki eru vinir hans
margir, en góðir era þeir sem
hann á, fremstan í flokki þeirra
má telja Wilson forseta”.
Colonel House varð fimtíu og
níu ára gamall 26. júlí síðastl.—
Faðir hans var bankastjóri í bæ
nokkrum, er Houston heitir í
Texas. Á unga aldri var Colonel
House sendur í Hopkins skólann
í New Haven, en síðan til Cor-
nell háskólans, og þaðan útskrif-
aðist hann árið 1881. Hann
kvæntist á sama árinu Miss
Loulie Hunter frá Austin, og eiga
þau hjónin tvær dætur, báðar
giftar.
Colonel House eiíði talsvert
fé eftir föður sinn, en auð sinn
hefir hann þó að mestu grætt á
akuryrkju. f persónulegri við-
kynning, er maðurinn ljúfmennr
og lifir afar einföldu lífi. Skrif-
stofa hans í Austin, er eitt lítið
herbergi með gamaldagsútbún-
aði. Á húrðinni er lítil glerplata
með nafninu: Mr. Edward M.
House. Jafnvel í hans eigin hér-
aði þekkja hann fáir persónulega,
en allir vita að það sem hann
getur gert, er mikið.
óli Guðnason ólason.
Eg sá fallið þitt, óli minn
er eg las blaðið í kvöld
svona er okkar öld,
víða er hugarharmurinn,
en hvenær endar það, drottinn
minn
stríðið; um veg og völd?
Nú syngjum við aldrei saman
sólseturs-lagið hans,
Siglfirska söngvarans.
Margur er einn með amann.
pökk fyrir þína kynning,
þó hún ei væri löng.
Sáustum við í söng.
Kvöddumst. Og kær er minning„
Jón Jónatansson.
/