Lögberg - 15.08.1918, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG, FIMTUÐAGINN 15. ÁGÚST 1918
Lohengrin.
Fyrir mörg hundruð árum síðan réði konung -
ur einn yfir Þýzkatandi er Hinrik Fowler hét, og
var landsvæði það, sem nú heitir Belgía, og liggur
á milli Þýzkalands og sjávar, að vestan, eitt af hér-
uðum þeim sem þá lágu undir Þýzkaland.
Á þeim árum var það sérstaklega tvent, sem
menn kröfðust af konungum sínum, að þeir væru
réttlátir yfirboðarar og hraustir qg hugrakkir her-
menn, því í þá daga var það siður að konungar
stýrðu sjálfir hér sínum í orustum, og börðust oft
sjálfir af mikilli hreysti, og gátu fjandmennirnir
þekt þá á hjálminum er þeir báru á höfði, sem var
úr járni, en auðkcndist frá hjálmum annara manna
með gullkórónu, sem uui hann var speht.
Þegar að saga þessi gerðist, fyrir nálega þús-
und árum, var Hinrik konungur að búa sig út í
stríð á móti Ungverjum, sem voru bæði herskáir og
ófyrirleitnir. Þeir bjuggu að austanverðunni við
ríki Hinriks, þeim fanst vera ofmikil landþrengsli
hjá sér, og vildu þvá færa út kvíarnar, og yfir á
land Hinriks konungs, og höfðu þeir alla reiðu náð
undir sig nokkru af landi hans, brent bæi og drepið
fólk, sem í þeim héruðum bjuggu.
En til þess að geta yfirunnið þessa djörfu ná-
granna sína þurfti Hinrik að safna liði, svo hann
fór í liðsbón til hinna ýmsu héraða í ríki sínu, og
beiddi fyrirliðana að kalla menn sína saman, og
veita sér að málum.
Á þessari ferð sinni kom Friðrik konungur til
Antwerp, sem er bær í Belgíu og höfuðborgin í
Brabant fylki.
Fólkið í Andwep gekk út úr bænum í hátíðis-
búningi, með flögg í höndum, til þess að mæta kon-
nnginum og bjóða hann velkominn , og þegar hann
var kominn inn í bæinn sagði hann þeim frá erindi
sínu, og beiddi þá að veita sér fylgi til þess að reka
spillvirkjaná ungversku af höndum sér. Brabant
menn urðu vel við þeim málaleitunum, bæði þótti
þeim sómi að því, að fyl'gja svo voldugum þjóð-
höfðingja, sem Hinrik var, og á þeim tímum voru
menn sólgnir í að berjast, svo að hver maður sem
til víga var fa*r lofaði konungi fylgi sínu.
Um kveldið var slegið upp veizlu mikilli og
sátu höfðingjarnir að henni ásamt konungi langt
fram á nótt.
Daginn eftir hélt Hinrik konungur fund með
leiðandi mönnum bæjarins, og á þeim fundi lagði
fólkið í Brabant fram bænarskrá, þar sem það
beiddi konung að gefa úrskurð áður en hann færi
um málefni eitt, sem hefði valdið all-miklu ósam-
komulagi þeirra á meðal, en það væri hver skyldi
verða foringi þeirra, þar sem hinn réttborni erf-
ingi, sonur greifans af Brabant hefði horfið.
Þeir beiddu um leyfi til þess að mega segja
Ilinrik konungi sögu þess máls, eins og þeir vissu
hana réttasa, og sögðust skyldu hlíta hans úr-
skurði og þar sem konungurinn var áfram um að
fá fylgi fólksins, vildi hann ógjarnan styggja það,
og sagðist skyldi hlýða á það, sem þeir hefðu að
segja, og dæma svo eins sanngjarnlega og hann
hefði vit á.
Hér fylgir sagan:
Sex árum áður en saga þessi er skráð, dó
greifinn af Brabrant, og lét eftir sig tvö börn, son
sem Gottfreð hét, og var réttborinn erfingi eftir
föður sinn, og dóttur sem Elsa hét, sem var bæði
fögur og indæl stúlka. ^
Þar í ríkinu bjó frændi greifans, barón Telra-
mund. Hann var hraustleikamaður og riddari hinn
bezti, en hann var ekki eins góður maður ein« og
hann var hraustur. Hann vildi sjálfur ná í völdin
og vildi því fyrir hvern mun reyna að koma þess-
um ungu frænsystkinum úr vegi, en faðir þeirra
hafði mælt svo fyrir áður en hann dó, að Telra-
mund skyldi vera umsjónarmaður þeirra, þar til
þau kæmust til lögaldurs. En Telramund vissi
hve fólkinu þótti vænt um greifabörnin og þorði
því ekki með neinu móti að láta á neinu bera.
Svo kom að þeim tíma að Gottfreð varð 21 árs
að aldri, og fór að búa sig undir að yfirgefa
frænda sinn Telramund, og taka við föðurleifð
sinni, og fólkið sem hann átti yfir að ráða hlakkaði
mjög til þéss að hann tæki við völdunum.
Þá kom nokkuð fyrir, sem gerði óánægju og
rugling í ríkinu.
Barón Telramund hafði, eftir að hugsa mál
sitt, komist að þeirri niðurstöðu, að þegar að hann
gæti ekki komið Gottfreð úr vegi, þá gæti hann
samt trygt sér arftöku í metorðum, og efnum
greifaættarinnar, með því að giftast Elsu, og með
þá hugsun í hjarta fór hann að finna hana, oð biðja
haná um að vfcrða konuna sína. En Elsa, sem
þekti frænda sinn, og vissi hvern mann hann hafði
að geyma — vissi að hann var hvorki sannur ridd-
ari, né heldur sannur maður, neitaði bónorðinu.
Fór Telramund reiður af fundi hennar, og ásetti
sér að neyta allrar orku til þess að koma vilja sín-
um fram.
En það voru fleiri en barón Telramund, sem
litu illu auga til, og öfunduðu Elsu og Gottfreð.
og á meðal þeirra var lafði Ortrud, hún var líka
skyld greifanum af Brabant, og fanst því að hún
ætti minsta kosti ekki minna tilkall til þess að
verða ríkiserfingi heldur en baróninn. Hún fann
líka til þess að á milli sín og ríkisins voru ríkiserf-
ingjarnir Gottfreð og Elsa, og var því um að gjöra
að koma þeim úr veginum, á einhvem hátt, án þess
þó að fólkið hefði minsta grun um að hún væri við
það riðin.
Að vísu gat hún ekki gengið til víga, og á
þann hátt unnið sér frægð og frama, eins og barón
Telramund. En hún kunni annað, sem var ótta-
legra en nokkur riddari gat verið. Fóstra Ortrud-
ar var göldrótt, og hafði hún numið svo vel galdra
af fóstru sinni, að hún gat látið menn og konur
fara í dýrs og fuglahami, og svo gat hún látið
mikinn kraft fylgja orðum sínum, að engum tókst
á móti að mæla.
Þegar Ortrud frétti að Elsa hefði synjað Tel-
ramund um gjaforð, varð hún næsta glöð, og
skömmu síðar sendi hún baróninum boð og beiddi
hann að finna sig, og þegar hún bjóst við að Telra-
mund færi að koma, bjó hún sig í sitt fegursta
skart, safnaði öllum þernum sínum í kring um sig,
og lét búa hina veglegustu veizlu, og þegar að Tel-
ramund kom leiddi hún hann inn í hinn skraut-
lega veizlusal, og settist með honum til borðs, og
voru veitingar allar svo ríkmannlegar að Telra-
mund furðaði á.
Og Ortrud var svo þýð í viðmóti, lipur í fram-
komu og skemtileg í viðtali, að Telramund, sem
var fremur heimskur maður, gleymdi móðgun og
niðurlæging þeirri, sem hann hafði mætt hjá Elsu,
og fanst að hann mundi gera miklu betur í því að
taka sér þessa ríku og mikillátu Otrudi fyrir konu,
heldur en þó að hann hefði nú fengið Elsu.
Að veizlunni lokinni sagði Telramund Ortrudi
frá öllum sínum fyrirætlunum, og hlusti hún á með
ákafa og sagði síðan:.
“Eg er að furða mig á því, herra minn, að þú
skulir láta æfintýri það, sem þú lentir í við Elsu
fá svona mikið á þig. Stúlka, sem ekki hafði vit á
því að meta heiður þann, er þú sýndir henni þegar
þú bauðst henni hönd þína og hjarta, er sannarlega
ekki verð þess að verða konan þín. Og svo vildi
eg minna þig á, að það ert ekki þú einn, sem hún
hefir sýnt lítilsvirðingu, hún hefir einnig sýnt mér
hana, og eg á eftir að hefna mín fyrir þá smán, og
ef þú vilt að eins fylgja mínum ráðum, þá skal hún
verða að lúta okkur báðum”.
Telramund tók þessu hjálparboði fegins hendi
En spurði samt Ortrudi að því hvort ekki væri
heppilegra að þau gerðust lífstíðarfélagar — giftu
sig fyrst, því á þann hátt gætu þau notið sín betur
við hið sameiginlega áhugaverk, að losna við Gott-
freeð og Elsu, og félzt lafði Ortrud á þessa tillögu.
Svo var það dag einn um miðsumars skeið, í
góðu veðri, að þau systkini, Gottfred og Elsa,
gengu á skóg einn, sem var rétt hjá búgarði Telra-
mund, til að skemta sér, þau gengu eftir götu, sem
lá rétt hjá skóginum og Elsa tíndi blóm, sem uxu
meðfram veginum, en Gottfred hlustaði á fuglana
sem sungu í greinum trjánna, eða flögruðu grein
frá grein um skóginn, og systkinin voru sæl í dýrð
sumarsins, og sinni saklausu gleði — þau höfðu
enga minstu hugmynd um það, að þar í skóginum
rétt hjá, hafði Ortrud falið sig, og að hún vaktaði
hverja þeirra hreyfingu, með illgirnislegri ástríðu
Eftir að systkinin liöfðu verið í skóginum og
notið fegurðar sumarsins nekkurn part af degin-
um, án þess að nokkuð sérstaklegt bæri til tíðinda
kallaði Gottfreð alt í einu upp og sagði: “Elsa,
hvaða fugl er þetta?” og bæði systkinin, sem höfðu
stansað heyrðu djúpa en töfrandi fuglsrödd ber-
ast í gegnum skóginn, líka því er maður heyrir
klukknahljóm á lengdar á kyrru kveldi.
“Eg verð að vita hvort eg þekki hann”, mælti
Gottfreð um leið og hann beygði út af brautinni,
sem þau höfðu fylgt, og hvarf á bak við trén í skóg-
inum.
Elsa horfði á eftir bróður sínum þar til að
hann hvarf. En svo settist hún niður, og knýtti
blómin, sem hún hafði týnt í knappa, og á meðan
að hún var að því, barst þessi einkennilega fugls-
rödd af og til til eyrna hennar, og loks hætti hún
alveg að heyra fugls röddina, og tók eftir því að
hún hafði beðið all lengi, og furðaði sig mjög á því
að Gottfreð skyldi ekki koma til baka.
“Hann hlýtur að hafa farið langt”, sagði
Elsa við sjálfa sig — hann hefir líklega farið til
gamla kastalans, sem skurðurinn er í kringum, og
og hefir ekki tekið eftir því að farið er að kvelda.
Eg verð víst að fara og kalla á hann”.
“Gottfreð, Gottfreð!” kallaði Elsa, en fékk
ekkert svar, svo hún lagði á stað eftir götunni, sem
lá til kastalans, þar sem hún vissi að fjöldi af
skógarfuglunum höfðu hreiður sín, og þar sem
Gottfreð var vanur að eyða heilum dögum til þess
að horfa á þá. ✓
Kastali þessi stóð á hæð einni, og var ekki
lengur búið í honum, í kringum hann var grafinn
djúpur og breiður skurður, og var vatn í honum,
bakkar skurðsins voru grasi vaxnir og uxu vatns-
liljur í bökkunum og teygðu þær blöð sín upp úr
þéttu og silkimjúku grasinu.
“Gottfreð, Gottfreð! hvar ertu?” hrópaði
Elesa, en fékk ekkert svar, og þegar að Elsa kom
að skurðinum sá hún engan, eg ekkert breytilegt.
nema svan einn, sem var að synda þar fram og aft-
ur á vatninu í skurðinum, og í hvert sinn, sem að
hann synti fram hjá þar sem Elsa stóð, gaf hann
af sér hljóð. En Elsa var nú orðin of hrædd til
þess að hugsa út í það, að þarna hafði hún, eða þau
systkyni aldrei fyr séð svona tígulegann fugl, og
eftir að standa dálitla stund þarna við skurðinn
sneri hún heim á Ieið, og kallaði með grátþrung-
inni rödd: “Gottfreð, Gottfreð, hver ertu?”.
En þegar hún var ný snúin heim á leið, þá
mætir hún lafði Ortrud.
“Hefurðu séð hann bróður minn, lafði Or-
trud?” mælti Elsa og átti bágt með að koma upp
orðunum fyrir ekka. “Hann skyldi við mig áðan
og fór að elta einhvern einkennilegan fugl, og eg
get hvergi fundið hann”.
“Farðu heim, Elsa”, mælti Ortrud. “Við
skulum athuga þessa sögu þína um bróðir þinn, eg
efast um að hér sé alt-með feldu”, og hún rak Elsu
á undan sér heim í greifahöllina í Barabant.
Lafði Ortrud vissi vel hvað orðið var um Gott-
freð, því það var hún sem hafði narrað hann með
þessari einkennilegu fulgsrödd í burtu frá Elsu, og
með göldrum sínum gjört hann að álft, og það var
liann, sem Elsa hafði séð synda fram og aftur á
vatnsskurðinum hjá kastalanum.
Daginn eftir að þetta skéði voru aðalsmenn-
irnir í Brabant kallaðir saman í höllinni, og Elsa
sagði þeim alla söguna. Þeir létu þegar hefja leit,
og það var leitað um allan skóginn og allstaðar,
þar sem mönnum datt í hug, en hvergi fanst Gott-
freð, og aumingja Elsa grét sárt bæði nótt og dag
út af bróður missinum.
Þannig liðu nokkrir mánuðir, en aðalsmenn-
irnir sáu að svo búið mátti ekki standa, og þegar
að útséð væri um að Gottfred væri týndur. þá
yrðu þeir að taka Elsu, sem væri næsti ríkiserf-
ingi, fyrir drotningu í Brabant, og létu undirbúa
daginn þegar sú athöfn átti fram að fara.
Og svo kom dagurinn, og fólkið og yfirboð-
arar þess, var samankomið í réttarsal bæjarins,
þá rís lafði Ortrud upp og bar það upp á Elsu að
hún hefði fyrirfarið bróður sínum, til þess að
geta sjálf náð völdunum. Hún sagði að daginn,
sem að Gottfreð hefði horfið, þá hefði hún verið
á skóginum og hefði heyrt hljóð um hjálp, og
hljóðið hefði komið úr áttinni frá gamla kastal-
anum, og þegar liún hefði komið þangað þá hefði
liún séð Elsu, þar sem hún hefði verið hálf bogin,
og verið að horfa ofan í gamlan brunn, sem væri
í kastalagarðinum, en bróðir hennar, Gottfreð,
hefði hvergi sést.
Elsa hlustaði óttaslegin á þenna framburð
Ortrudar, stökk á fætur og mælti: ‘ ‘ Þetta eru ó-
sannindi lafði Ortrud, og þú veist það, bróðir
minn var mér kærari heldur en mitt eigið líf, og
ef eg gæti nú keypt hans fyrir mitt, þá skyldi eg
gera það”.
Þar næst reis Talramund úr sæti og mælti:
“Elsa hefir brugðist vonum vor allra, eg hefi
marg oft heyrt hana óska þess að hún yrði drotn-
ing í Brabant, og eg er sannfærður um að hún
hefir ráðið bróður sinn af dögum”. Þar næst
benti hann á að Elsa væri óhæf fyrir þá tignar-
stöðu, sem um væri að ræða, að hann væri næstur
ríkiserfingi, og að sér bæru völdin, þar að auki
væri hann riddari, sem þektur væri að hugdyrfsku
og hreysti, og væri þess vegna færari um að halda
uppi sóma Brebantsmanna heldur en hún.
Menn voru nú komnir í hin mestu vandræði
og vissu ekki hvernig ráða skyldi fram úr þessu
máli. Sumir þóttust sannfærðir um að Elsa væri
saklaus, þó þeir sæju engan veg til að sanna það.
Sumir, sem voru fúsir til þess að sverja greifa-
syninum Gottfreð hollustu, voru hræddir um, að
það væri ekki á Elsu fpri að ráða við fólkið, eins
og sakir stóðu. Enmðrir, sem verið höfðu með
barón Telramund í orutsum, og þektu herkænsku
brögð hans og lireysti aðhyltust hann.
Og þanng horfðist til vandræða á milli þess-
ara flokka, þegar Hinrik konungur kom til þeirra
og þeir beiddu hann að skera úr þessum málum.
En þetta voru erfiðir dagar fyrir Elsu. Hún
hélt sig mest á stöðum þeim, þar sem þap Gott-
freð, sem liún hélt að nú væri dauður, og hún
hefðu leikið sér á, þar grét hún mörgum fögrum
tárum og bað til guðs um hjálp.
En um nóttina eftir að HLnrik konungur kom
til Andwerp byrtist Elsu sýn. Ilún hafði kropið
niður í bæn vð glugga í herbergi sínu, til að biðja
guð um hjálp í raunum sínum, þegar að hún sá
tígulegann riddara standa við hlið sér., Hann
var herklæddur frá hvirfli til ilja, og voru her-
klæði hans björt sem silfur. Belti hafði hann um
sig miðjan og við það hékk logagyltur lúður. 1
hendi hafði hann sverð mikið og spegilfagurt,
hjöltun voru í kross, og var hann bjartur sem
blikandi sól. Bjartan hjálm hafði hann á höfði
með snjóhvítum vængjum á hliðunum, og úr aug-
um hans skein sorgblandin meðaumlcun.
“Göfuga mær! Málstaður þinn er í hendi
himnaföðursins, og er eg riddari hans, sendur
þér til hjálpar”, mælti riddarinn.
Um miðjan dag, daginn eftir, hélt konung-
urinn ráðstefnu á bakka árinnar, sem Antwerp
stendur við, og voru þar samankomnir allir göf-
ugustu og helztu borgarar ríkisins ásamt her
mönnum þess, og fyrir þessa menn var Elsa leidd
hún var hvítklædd og bar sig vel, þótt að andlitið
bæri vott um djúpa sorg og augun, sem alt af
voru þýð og fögur væru grátþrungin og döpur.
Þegar Elsa var leidd í gegn um mannþröng- •
ina lýsti það sér bézt hve sterk ítök hún átti í
hjörtum manna, því þá gall við frá mannfjöldan-
um: “Lifi Elsa! Lengi Ijfi prinsessan! ”. En
konungur þaggaði niður í fólkinu, og ávarpaði
Elsu, sem hafði kropið við fætur hans.
“Elsa af Brabant, eg hefi hlustað á þá voða-
legu ákæru, sem á þig hefir verið borin, — að þú
hafir myrt bróður þinn. Hefir þú nokkuð að færa
fram þér til afsökunar, áður en eg gef úrskurðar-
dóm í þessu máli?”
“Náðugi konungur”, mælti Elsa. “Eg hefi
ekkert að færa fram mér til málsbóta annað en
það að eg er saklaus, og bið hinn himneska ridd-
ara að vernda mig fyrir ósannindum þeirra sem
að ofsækja mig”.
“Hvaða riddari er það, sem þú talar um
Elsa?” spurði konungur.
Elsa sagði konungi frá sýn þeirri er henni
hefði birst, og loforði því er riddarinn tígulegi
hefði gefið henni, og svo var framkoma hennar
einlæg, mál hennar hóg\rært og svipur liennar
hreinn, að konungur var sannfærður um það með
sjálfum sér að hún væri saklaus.
En þá tók barón Telramund til orða: “Það
var hún ein, sem síðast sá Gottfreð á lífi, vér kref j-
umst þess, að hún segi oss frá hvað hún gerði við
hann daginn, sem þau sáust síðast saman í skógin-
um. Hvað þenna yfirnáttúrlega riddara snertir
þá skora eg hann á hólm, og hvern annan sern
vill gefa sig fram til þess að verja málstað hennar
og á þann hátt sanna hvor okkar segir satt”.
“Tekur þú þessari hólmgönguáskorun Elsa?”
spurði konungurinn.
“ Já”, mælti Elsa í lágum en þýðum róm. “eg
vona að riddarinn tígulegi berjist fyiir mig og
verndi mig”.
‘ ‘ Látið kallarana skýra fólkinu frá hólmgöng-
unni”, mælti konungur.
Lúðrarnir gullu við, og hljómöldurnar bárust
út yfir mannþröngina út í geiminn og dóu.
Kallarinn hóf upp raust sína og mælt: “Er
hér nokkur, sem vill berjast fyrir Elsu af Bra-
bant?”
Áin rann lygn og björt eins og spegilflötur við
fætur fólksins, sem stóð steinþegjandi umhverfis
Elsu, konunginn og Telramund, og beið eftir því
að einhver gæfi sig fram. — En enginn kom.
í annað sinn kvað við lúður kallarans: “Hver
vill berjast fyrir Elsu af Brabant, og hljóðið barst
aftur út í geiminn — og dó — en enginn kom, eng-
inn bærði á sér, ekkert heyrðist. — Þögnin ein,
djúp og þung, grúfði sig yfir fólkið. — Hjartað
barðist í brjósti Elsu, og hún kraup á kné þar sem
hún stóð, og bað guð heitt og innilega sér til hjálp-
ar, og þegar hún hafði kropið að fótskör hans, sem
einn er máttugur í veikleikanum, heyrðist lúður
kveða við í fjarska og á sama augnabliki hrópaði
mannfjöldinn: “Riddarinn! Riddarinn! hann
kemur”.
Öllum varð litið upp eftir ánni, og þeir sáu að
eftir henni kom bátur ,og var hann dreginn af snjó
hvítum svan.. 1 bátnum stóð riddarinn, sem áður
hafði birtst Elsu, og glampaði á herklæði hans í
sólarbirtunni, við belti hans hékk gullni lúðurinn,
sem að hann haði svarað kallaranum með, og hann
studdist fram á sverð sitt, sem hann hafði dregið
úr sliðrum og glampaði á það fyrir neðan hjöltu
sem voru logagyltur kross.
Svanurinn staðnæmdist við árbakkann, þar
sem fólkið stóð, og riddarinn hljóp upp á bakkann,
gekk fyrir konung, tók ofan hjálminn með hvítu
vængjunum og kraup á kné.
Konungur mælti: ‘ ‘ Ert þú kominn til þess að
berjast fyrir Elsu af Brabant.”
“Já”, mælti riddarinn, “Elsa, prinsessa er
saklaus, og eg er hér kominn til þess að sanna sak-
leysi hennar. Síðan vék hann sér að Telramund
og mælti: * ‘ Telramund, eg tek á móti hólmgöngu-
áskoran þinni, og er þess búinn að berjast fram í
dauðann”.
Framhald.
Orðskviðir og spakmæli
Ekki kemur í kór það sjálft vill fara í flór.
Betra er að veifa röngu tré en öngu.
Ekki verður berið ef ekki er vísirinn.
Hefndin gengur á ullskóm.
Hvað skal rögum manni langt vopn ?
Sæmd er garðsvínum að sorga fyrir engu.