Lögberg - 08.01.1920, Blaðsíða 4

LÖGBERO, FIMTUDAGINN 8. JANÚAR 1920
Yér viljum því athuga sumt af því, sem
fyl'kisstjórnin í Manitoba gjörði þá og hefir
gjört 'SÍðan, og við þá atbugun munum vér ekki
aS eins (komast aS raun um, aS hún hafi veriS
Iní öllum sínum loforSum, og framkvæmdar-
söm, heldur og aS hún hefir veriS í orSsins
tylsta skilnirtgi stjórn fólksjns.
I. Mentamálin.
Þegar Norris-stjórnin kom til valda 1915,
\ ar ástandiS í mentamáíum víSsvegar í fylkinu
alt annað en glæsilegt.
Einkum var þaS á meSal hinna fjölmennari
flokka af útlendingum, sem þaS var meS öllu
óhafandi.
Undir stjórn Roblins var þetta fólk látiS
sjálfrátt í mentamálunum.
ÞaS myndaÖi skólahéruS, þegar því gott
þótti, bygSi skólahús eftir eigin geSþótta og réS
kennara eftir eigin vild, án tillits til þess, hvort
þeir voru vaxnir stöSu þeirri eSa ekki.
AfleiSingin af þessu varS sundurlyndi á
meSal fólksins sjálfs og stundum svo biturt, aS
nágrannar tóku miskliS sína út af þeim efnum
fyrir lög og dóm.. ♦
Fjöldi af börnum á skólaaldri komu ekki
inn fyrir skóladvr og ólust upp án þess aS fá
hina minstu undirstöðu í enskri tungu eSa í hér-
lendum bókmentum og hugsunarhætti.
Reyndar var þaS ekki bundiS eingöngu viS
þau börn, sem utan skóla voru, því ástandiS í
sumum skólunum var ekkert betra, þvx meiri á-
herzla var lögS á það af Rablin-'stjóminni, aS
kennararnir á meSal útlendinganna væra góSir
pólitiskir afturhalds-kennarar, lieldur en skóla-
kennarar í þeim fögum, sem skólákennarar
undir vanalegum kringumstæSum þurftu aS
kunna.
Og af'leiSingin af þessu varS aftur sú, aS
þó börnin gengju á þessa skóla svo misserum
skifti, lærSu þau lítiS eSa ekkert í ensku máli,
því þeim var í mörgum tilfellum kent á máli
þjóSfokks sínSj en ekki á landsmálinu.
En um þetta ástand í mentamálum var ekki
hægt aS segja mikiS nema þaS, aS þaS stefndi í
óskynsamlega átt—aS þaS stefndi í sundrunga-
áttina frá þjóSernislegu sjónarmiSi hér, en ekki
til sameiningar, né heldur til þroskunar þess
fólks, sem sérstaklega átti hlut aS máli.
En þaS var ekki ólöglegt, því aS kaþólík-
ar, sem eru sterkir hér í fyikinu, höfSu fengiS
því framgengt og aS lögum gjört í stjórnartíS
Roblins, aS hvar sem tíu eSa fleiri útlendingar
aSrir en þeir, sem áttu enskuna aS móSurmáli,
voru saman komnir, þar mætti fram fara kensla
á því máli sem væri þeirra móSurmál, þannig,
aS ef í skóla, sem hefir 10 kenslustofur, væru
tíu Isíendingar, Frakkar, eSa einhverjir aSrir
lítlendingar í hverri stofu, þá áttu þeir heimt-
in.gu á aS íslenzka eSa franska væri kend í öll-
um bekkjunum.
IJndir þessum lögum gat vel fariS svo, aS
þrjú tungumál þyrfti aS fcenna í sarna bekknum.
Menn hafa mismunandi skoSanir um flest
mál undir sólinni, og þá díka um þessi mentamál.
En vér erum sannfærðir um, að þaS er ekki til
maSur í þessu fylki og sem ber sfcyn á fþessi mál,
sem nú er ekki samdóma Norris-stjórainni þeg-
ar hún sagði, aS slífct fyrirkomulag væri óhæfa
og óhafandi.
Og hún lét ekki sitja viS orSin tóm. Hún
nam úr gildi lögin, sem heimiluSu þessa sér-
stöku fcensiu í skólum fyikisins. En setti í staS-
inn þau lög, aS í fcenslustundum á opdnberum
harnaskóium í fylkinu • mætti kensla ekki fara
fram á neinu öSru máli en ensfcu.
Og þetta gerSi Norrisstjórnin jafnt fyrir
því, þó hún meS því bakaSi sér óvild F'rakka og
annara útlendinga, sem þessi hlunnindi höfSu
notaS sér. GerSi þaS sökum þess, að hún áieit
þaS vera hiS eina rétta, og hiS eina, sem gæti
orSiS >til einingar og blessunar í framtíSinni,
ekki aS eins einhverjum parti af fylfcisbúum,
ekki aS eins einhverjum útvöldum, heldur öllum
jafnt yháum og lágum, án nokfcurs tillits til vin-
sælda.
Hún lét heldur ekki þar viS sitja, heldur á-
kvaS aS kennarar þeir, sem viS skólana kendu,
} rSu aS hafa næg mentunar skilyrSi og hafa
undirbúiS sig til starfsins meS sérstökum kenn-
arasfcóla lærdómL
Skólaskyklulög voru samþykt, þar sem
tt fciS er fram, aS ekkert barn frá sjö tii fjórtán
ára aldurs, sfculi fara á mis viS mentun Iþá, sem
hverjuin einasta borgara fylkisins er nauSsyn-
leg til þess aS geta haft sæmilegt tældfæri til
lífsframfærslu og eftirlifcsmenn sefctir í sveitum
og bæjum til þess aS sjá um aS fyrirmælum
íaganna vxcri framfylgt.
Ekki lét Norrisstjórnin heldur þar staSar
numiS í hinni óeigingjörau og .þreytandi viS-
ieitni sinni aS reisa viS mentamál fylkisins og
sjá um, aS hin uppvaxandi kynslóS ekki yxi upp
í eymd, voiæSi og vanþekkingu.
Hún sendi umboSsmenn sína út í nærliggj-
andi héruS, þar sem nýbyggjarnir búa, er Huzt
iiafa inn á síSari árum frá Mið-Evrópu-löndun-
um, og lét reisa meðal þeirra og annara, sem
ekki höfðu efni eða manndóm til þess sjálfir,
skólahús S'vo hundruSum skifti, — er rúmuSu
yfir siex jnisund ibörn, sem engan kost áttu á aS
njóta sikólamentunar á neinn annan hátt, og út-
vegaSi þangað hæfa kennara.
0g auk þessara sfcólahúsa, sem stjórnin
hefir látið gera og lagt fram fé í bili til þess að
fullkomna, hefir hún látið byggja í sambandi
A'ið þau meir en 100 íbúðarhús handa kennurum
lil að búa í. Það er gert til þess að kennurum
vinnnst meiri fcími til starfsins, og eins sökum
þess, að nýbyggjarnir eiga oft erfitt með aS
taka kennara í vist sökum ófullkominna húsa-
kynna; og flest sMk hús hafa veriS bygð á meðal
iiý-innfluttra útlendinga.
Enn fremur hefir Norris-stjórnin hækkað
tillag fvlkis'ins til skólanna um $20 handa hverj-
um kennara á ári, þannig, að þar sem einnfcenn-
ari var við sfcóia, var tillagið $130 í stjómartíS
Roblins, en undir eins og Norris-stjórnin kom
til valda, eða réttara sagt á slnu fyrsta þingi,
árið 1916, færði hún þaS upp í $150; en tíu af
þeim ganga til eflingar lestrarsafna í skólunum,
•sem mikil áherzla hefir veriS lögð á ?ið allstaðar
væru rnynduS.
Norrisstjórnin hefir hafið mentamál fylk-
ins úr niðurlægingar ástandi, upp í hið vegleg-
asta sæti.
iinimi ................. ............................iiiiiii.. ..... .......
The Royal Bank of Canada
Höfuðstóll löggiltur $25,000,000. HöfuSstóIl greiddur $17,000,000
Varasjóður $18,000,000 Total Assets over $533,000,000
Forseti.................................Sir Herbert Hólt
Vara-forseti - - - - E. L. Pease
Aðal-ráðsmaður - - C. E. Neill
Allskonar bankastörf afgreidd. Vér byrjum reikninga við einstaklinga
eða félög og sanngjarnir skiimálar veittir. Ávlsanir seldar til hVaða
staðar sem er á Islandi Sérstakur gaumur gefinn sparisjóðsinnlögum,
sem byrja má með 1 dollar. Rentur lagðar við á hverjum 6 mánuðum.
VVIN.MPEG (West Eml) BKANCIIES
Cor. Wiiiiam & Shcrbrook T. E. Thorsteinson, Manager
Cor. Sargent & Beverley F. Thorúarson, Manager
Cor. Portage & Sherbrook R. L. Paterson, Manager
Cor. Main & Logan M. A. 0 Hara Manager.
Stórmálin fjögur.
Eftir Dr. Frank Crane.
7/7. Hætta.
Undir hættu-liðinn mun fyrst og fremst
mega telja stríð og glæpi.
Ef til vill hafa fyrstu langanir mannsins
hnigiS því nær einvörðungu að þeim málum.
Skáldverk Hómers eru þrungin af bardaga
og víkinga frásögnum, og hins sarna kennir í
gamla testamentinu, Eddunum og Niflunga-
IjóSunum. DauSiim, sjálf megin-hættan, er þó
einkum lokkandi. Dighy Bell sagði við mig
oinu sinni, aS sér félli ávalt þær skáldsögur hezt
í geð, sem byrjuðu á frásögnum um morS, og
söguþræSirair til enda væri síðan spunuir út
af þeim.
Menn hopa ekfci á hæli fyrir hættunum.
Þeir beinlínis elska þær. Æfintýralöngun knýr
menn af staS, langar leiðir í brott frá dan'sl'eika-
vímunni og töfrnm samkvæmkslífsins, út í eyði-
rnerkurnar, til þess að tefla upp á 'líf og dauða
við hin grimmustu villidýr. Þeir klífa fyrir for-
vitnis sakir hinar glæfralegustu bnngur jökul-
fjallanna, tefla öllu í tvísýnu á svaðilförum um
heimskautejísinn eða þá í hitabelitinu, þar sem
alt æfclar að brenna til agna.
Jafnvel bömin finna snemma hjá sér ein-
hverja óviðráðanlega þrá fcil þess að tefla á
tvær hættur. Það er engu liíkara en þeim þyki
oft og fcíðum lang-mest gaman að þeim leikjum,
sem beinliínis geta haft í för með sér reglulega
lífsihæfctu. Æfintýrin era þeim fyrir öllu, en
þau standa ávalt í einhverjum samböndum við
hættuna.
Unglingar, sem nýbyrjaðir eru á sundnámi,
vilja ávaílt helzt stinga sér í pollinn, þar sem
Iiann er dýpstur og druknunarhættan þar af
leiðandi mest. Og af sömu hvöt sækjast þeir
eftir að ná í hlaSna byssn, sem þeim þó er
bannað.
Peninga spilarinn sækist ekki aðallega eft-
ir peningunum, þegar hann er að spila. Gæf-
irðu honum miljón dala, geturðu veri nokkurn
veginn viss um, aS hann mundi leggja hana alla
undir í einu í næsta spili. ÞaS er hættan og
augnabliks-æsingin, sem hann stjórnast af.
Það, sem fyrst og fremst gerir alla leiki
lokkandi, er áhættan. Óvissan fær margsinnis
svo ótamarkaS vaid yfir mönnum, aS menn
leggja bæði líf og limi í hættu, fcil þess að reymi
að komast persónulega að raun um hvað í henni
búi. Englendingar og Ameríkumenn ihafa ver-
ið ofurhugar. Hættan hefir heillað þá, og þess
vegna ei*u þeir viðurkendir fyrir íþróttir sínar.
[>eir skoða því nær alt áhættu eða tafl. Jafnvel
rekstur þýðingarmikilla mála, virðist eigi draga
nð sér athygli almennings sökum þesis, hvort
réttvísin geti fengiS sinn eSlilega framgang
eða eigi. Heldur er engu líkara, en að bardag-
inn á milli málaflutningsmannanua hrífi ein-
göngu buga fólfcsins, lfkt og um verSlaunaglimu
væri að ræða.
Vér gefcum ekki einu sinni kosið oss em-
Iiættismenn, án þess að bardagasnið sé á undir-
búningnum. Flokfcarnir fylkja liði og berjast
þar til yfir lýkur.
Glæpir eru lokkandi. Njósnarasögur eru
það fcíka, þó eigi ávalt sökuim þess, hve efni
þeirra er oftast ósið-feröilegfc, heldur fyrst og
frem-st af þeirri ástæðu, að þær æsa æfintýra-
og áhættu-hvatirnar. Glæpamenn stofna öllu í
hættu, bæði persónufrelsi og lífi, og vér hinir,
sem erum of varfærnir til þess að gerast ræn-
irigj-ar, finnum margsinnis mesta ánægjuna í
þv)í að lesa um rán og gripdeildir i rei'farasög-
unum.
Stærstu og v-eigamestu leikritin, ern alla-
jí fna harmsögulegs efnis, enda með skjótum og
sviplegum dauða, því dauðinn er lang-mest
hrífandi af öl'Ium hættum.
Frúin aldna, sem ávalt les -fyrsfc morðsög-
urnar í morgunblaðinu, og heimspekingurmn,
'sem fer á leifchúsið hvert einasfca kvöld, njóta
sífelt mestrar ánægjunnar, þegar leikurinn end-
ar með sfcelfingum og tjaldið að loknum síðasta
þættinum fellur ýfir sorg og dauða. Mannseðl-
ið er ávaílt samt við sig.
Þér hafið væntanlega veitt því eftirtekt,
þegar þjóð vor — Bandaríkjaþjóðin — var um
það leyti að byrja þátttöku -sína í hinu nýaf-
staSna heimsstríSi, hve und-arleg hrifnmg virt-
ist hafa gagntekið -hugi fólksins. Fullar tvær
miljónir af þjóðarinnar beztu sonum sigldu
austur um haf glaðir og 'hressir í anda, og vér,
sem eff ir urðum Iieima, stóðum sem einn mað-
ur hálf dáleiddir af stríSsvímunni. En jafn-
skjótt og vopnahléð var undirskrifað og til þess
kom að semja frið, fór einimgin út um þúfur og
iunbyrSis rifrildiS byrjaði fyrir alvöru. 1 öld-
ungadeildinni reis Ihver höndin upp á móti ann-
ari; hermennirair heimfcomnu kvörtuðu vfir
nærgætnisileysi stjómar og þings. Þegar stríðs-
víman var runnin af þjóðinni, virtust allir
flokkar óánægðir.
Fyndinn Ameríknmaður, sem staddur var
nustan við haf um það leyti, talaði eflaust fyrir
Tiiunn margra, er honum hrukku þessi orð af
vörum: ‘ ‘ Stríðið er á enda, nú skulum vér
halda heim sem fyrst, *til þes® að berjast.” Það
var engu liíkara, en að ófriðurinn sjálfur, meg-
5%
VEXTIR OG JAFNFRAMT
O ÖRUGGASTA TRYGGING
Leggið sparipeninga yðar í 5% Fyrsta Veðréttar Skuldabréf með arð-
jntða — Coupon Bonds — I Manitoba Farm Loans Association. — Höf-
uðstóll og vextir -ft.byrgst af Manitoba stjórninni. — Skuldabréf gefin út
fyrir eins tii tíu ára tlmabil, I upphæðum sniðnum eftir kröfum kaupenda.
Vextir greiddír viö lok hverra sex mánaöa.
Slcrifið eftir upplýsingum.
Lán handa bændum
Penlngar iánaðir bændum til búnaðarframfara gegn mjög lágri rentu.
Upplýsingar sendar tafarlaust þeim er æskja.
The Manitoba Farm Loans Association
WINNIPEG, - - MANITOBA
VEIDtMEHN
Raw Furs
Sendið
Yðar

&'GO,
24 I Princess St., Winnipeg
VEL BORGAD fyrir RAW FURS
Sanngjörn flokkun
Peningar sendir um hæl
Sendið eftir brúnu merkiseðlunum
Skrifið eftir
Verðlista vorum
SENDID UNDIREINS!
^ Vér borgum
ý Express kostnað
VERDID ER FYRIRTAK!
i.Tihættan m-i'kla, mcð öllum sínum ógnum, hefði
bi-uggaS þjóSinni eirthvern ómótstæSilegan
hernaSarmjöð og gert hana ölvaða. En friður-
inn virtist ekki eiga yfir nofckru slíku aðdrátt-
arafli að ráða, þótt undarlegt sé.
FriÖurinn—frumblessun mannkyTisins, hef-
ir aldrei náS erns föstum fcökum á huga fólksins
og stríðstöfrarnir. — MeaSan friðurinn er
vopnaður — nokkurs konar hrossakaup á mitli
hinna einstöku þjóða, þarf eigi nokkurs árang-
urs að vænta.
Friðurinn nær aldrei fyr til fulilnustu til-
gangi sínum, en að hann getur svalað jafn-
rækil-ega áhættu og æfintýraþrá æskunnar eins
og stríðin gera.
Mannkynið er í eðli sínu eilíf-ungt. Æsk-
an íkrefst fullna-gingar á þrám sínum.
Æfintýrin og hættumar, sem þeim eru sam-
fara hrífa hnga æskuinarnsins öllu öðru fremur.
Hann er reiðubúinn að tefla öllu — jafnvel í
tvísýnu, og leggja umfram alt á tæpasta vaðið;
er jafirvel reiSubúinn nær sem vera skal, að
taka að sér hlutvenk í h-armsöguleifcnum mes;ta
— strúSi.
Vér megum. til með umfram alt annað, að
reyna aS verSa siamtaka i því göfu'ga v-erki, að
fyrinbyggja stríð um allar ókomnar aldir, en
til þess að svo geti orðið, þarf friðurinn að
verða svo þroskaður og fullkominn, að hann
geti svaiað til hlítar hinni óslökkvandi áliættu-
og æfintýra-þrá æskulýSsins. (Framh,)
Að leika sér, en sjá ekki (ótum
sínum forráð.
p.jóðeigna kenningin, sósíalism-
inn og ‘communisminn’ (sameigna
kenningin) byggist á því, að þær
auðsæu falskenningar séu bygð-
ar á sannleika.
pað er ekki hægt að segja, að
það sé gáfu-legt af verkamanna-
flokk þeim, sem lengst vill ganga
í þá átt, að halda að allar aðrar
stéttir mannfélagsins séu fúsar á
að gera sig öreigi, og fara svo að
þræla til þess að æsingamennirnir
geti baðað i rósum.
Margir grunnhygnir menn slá
þessu of mörgu öðru föstu, eftir
að hafa heyrt mælgi þeirra sem
eru sí galandi um þessa hluti á
strætum og gatnamótu-m og frá
ræðupöllunum, eða strá þessum
kenningum út á meðal fólks í
ritum og ritlingum. peim d-ettur
ekki í hug að brjóta þessi mál til
mergjar sjálfir eða fá sér ábyggi-
legar upplýsingar þó það sé á færi
hvers einasta manns og það án
mikillar fyrirhafnar.
Hugsið þið um eitt má’l, sem
hugir manna hafa snúist um nú í
fimtíu ár: vínbannsmálið.
öll þau ósköp, sem um það hef-
ir verið ritað, bæði með og mót, og
líka talað, hefir farið svo með
fjölda fólks, að það veit e-kki sitt
rjúkandi ráð. og beint staðið því
fyrir þrifum að átta sig á því.
En hver einasti maður, sem er
gæddur meðal hæfileikum. hefir
getað séð -með eigin augum áhrif
þess fyrirkomulags — hefði get-
að áttað sig á því góða, sem það
hafði til brunns að bera, og líka
því ljóta, með því að eyða einu
kveldi á drykkjustofunum, öðru á
spi'laklúbbunum, og því þriðja í
nánd við vínbruggaraverkstæðin,
og iþví fjórða í þeim pörtum stór-
borganna, er skrælingjalýðurinn
eyðir mes-tum tíma við bjórkagg-
ana.
Með því að spyrja nokkurra
spurninga á skrif-stofum, i verk-
smiðjum, verzlunarbúðum og af
vinum sí-nurn.
Og þrátt fyrir allar bækur og
moldveður í ræðu og riti eru það
spursmál á meðal þeirra, sem enn
'hafa ekki koonist út úr þokunni.
Flest spur-smál eru þægileg
meðferðar, þegar um þau er talað
eða ritað.
pjóðeigna fyrirkomulagið er
einis og opin -bók fyrir þá, sem
ferðast með sporvögnum borg-
anna, skifta við járnbrautafélög-
in, eða borga skatta — samt hefir
það fyrirkomulag mishepnast,
Iþrátt fyrir það þó í þjónustu þess
hafi verið vanir og hæfir menn,
sem engin von var til að halda í
þeirri stöðu til langframa.
pað -sem vér stefnum að undir
fyrirkomulagi eins og Plu-mb og
hans félagar halda fram, er sjóð-
þurð, og spursmálið um það, hverj-
ir eigi að mæta henni.
Vér sjáum þess engin merki, að
Plumb eða félagar hans séu “sup-
erultraistar” eða að tilfinning
þeirra fyrir því hvað sé þeirra eig-
in eign og hvað sé fólksins eign,
sé á hærra stigi en vanalega —
að því undanteknu að þeir krefj-
ast þess að vera hafnari yfir regl-
ur og lög, heldur en þeir menn,
s-em eiga járrtbrautir Bandaríkj-
anna.
Við erum öll að meira eða minna
leyti -eign stjór-nanna, og sökum
þeen «ð vér fellum oss ekki við