Lögberg - 07.08.1924, Qupperneq 4

81*. 4
4
LOtíBERG, P ÍMTUDAGINN 7. AGÚST. 1924.
^Ögbcrg
Gefíð út hvem Fimtudag af The Col-
ibia Preu, Ltd., (Cor. Sargent Ave. &
Toronto Str.. Winnip>eg, Man.
Talaimari Pi-6327 o£ N-6328
JÓN J. BILDFELL, Editor
(jtanAakrift til blaðsina:
THI C01UMBI4 P((E8S, Itd., Box 317*. Winnlpog, M«i\-
Utanáakrift ritatjórana:
EDiTOR 10CBERC, Box 3171 Wlnnlpog, «|an.
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, in the Columbia
Buiiding, 695 Sargent Ave , Winnipeg, Manitoba.
Hér og þar.
íslenzki fáninn var dreginn a8 hún á Free Press
byggingunni hér í bæ 2. ágúst. Einnig blöktu fánar
á búöum Eatons verzlunarinnar og á pósthúsinu til
heiöurs Islendingadeginum.
Morgunblaðið í Reykjavík er byrjað aö flytja
pistla frá Vestur-íslendingum, og er þaö dálítið nýtt í
sögu blaðamenskunnar á ættlandi voru; er sú breyt-
ing vel meint og virðingarverð. Er þar sagt frá 50
ára afmælishátíð Wínnipeg iborgar og ýmsu fleiru.
Ljóð birtist á fremstu síðu í blaðinu Heims-
kringlu i síðustu viku, sem minnir átakanlega á hið
snjalla kvæði Þorsteins Erlingssonar, “EMen”, nema
hvað það er gjörsneytt list Þorsteins. Þar er einhver
Villifer Vegtamsson, að tilkynna fólki í fimtán er-
indum, að hann vilji heldur vera í helvíti, en í himna-
riki. Nú, jæja, hann um það. En oss finst að hann
hefði mátt halda innreið sína þangað með minni há-
vaða og gauragangi en hann gerir, og án þess að
halda öllum þeim andstyggðar óþverra upp að vitum
manna, sem hann lætur "á þrykk útganga” í þessu
kvæði, og er stór furða, að nokkurt blað skuli finnast
svo þrotið að siðferðissmekk, að það leggi sig undir
annan eins óþverra. .,
Gáfur er það, sem maðurinn hefir sjálfur vald
yfir. Yfirburða gáfur taka mann inn á vald sitt.
Yfirburða gáfur ryðja sér ávalt braut, þó hún Iiggi
yfir hrunin heimili og helsærð hjörtu.
Eg trúi ekki, að nokkurt yfirburðaverk hafi ver-
ið framleitt af einum manni, án þess að ein'hver ann-
ar hafi átt þátt í tilorðning þess.
Er það lítils virði að kveikja slíkt ljós? Er það
ekki “genius” út af fyrir sig að vera slik persóna, —
þannig gjörð, uppalin og með svo miklu jafnvægi, að
°rð hennar, augnaráð og tilvera getur vakið eld frum-
hugsunarinnar í huga annars? Mikill er hinn skap-
andi listamaður. En hvað á að segja um Iistamann-
inn hinn — persónuna, sem vekur og knýr fram hið
skapandi afl í sálu hans?
Hvað á að segja um mann, sem er “genius” og er
undir töfraafli annars, sem er enginn heimskingi?
Hvað er um konurnar, sem hleyptu hinum skapanda
eldi i sál Danté og Goethe í bjart og logandi bál? Við
þekkjum nokkuð til þeirra áhrifa, sem hin ónafn-
greinda kona hafði á Shakespeare. Hin góðu og hin
illu áhrif hennar á hann brjótast fram eins og þungur,
eða dynjandi brimniður. Það er þó hægt að segjá
um hana, að hún vissi ^kki hvað hún var að gjöra,
vissi ekki við hvern að hún átti. Naumast er samt
sanngjarnt að segja það um hana, sem vildi vera
Cleopatra sinnar tíðar. Segjum, að hún hafi viljað
honum alt hið versta. Segjum, að hún hafi verið
Cressida en ekki Rosalind, jafnvel þó hún hafi verið
eins blind og Fanny Brawne gagnvart skáldinu unga,
sem unni henni. Á þá að dæma af henni allan heiður?
Hvað var það, sem dró hana að slíkum manni, sem
Shakespeare var? Ljónið velur sér ekki héra að
maka. Þar var eitthvert jafnræði, eitthvert jafnræð-
isafl, eitthvað annað en fegurð. Hún hlýtur að hafa átt
í sér það, sem þær Beatrice, Lára, Juliet, Drouets og^
Frú von Steens áttu, og sem réð því, að þær urðu
Iifstíðar förunautar hinna miklu manna sinna.
Og það afl nefni eg “genius” kvenkynsins, því
hið sérkennilega eðli þess er, þegar það, þetta æðsta,
sem vér kunnum ekki að gefa nafn, mætir og samein-
ast “genius” hjá karlmanni, þá verða listaverkin til.”
—Clemence Dane.
Lögmál lífsins.
Þegar vér lítum kringum oss í náttúrunni, þá sjá-
um vér, að þar er öllu takmark sett, — sjáum, að það
niinsta til hins mesta, það veikasta til hins sterkasta,
vérður að hlýða settu lögmáli til þess að geta notið
sín. Þetta lögmál í náttúrunni er skilyrði fyrir öllum
þroska og þrótti, og þar sem líf náttúrunnar—líf dýr-
anna, fiskanna, fuglanna og jurtanna, er í fylst sam-
ræmi við það, þar er það fullkomnast og fegurst.
Mönnum er lika ljóst, hver áhrif það hefir, þegar
breytt er á móti lögmáli náttúrunnar. Mönnum er
ljost, að dýrum hitabeltisins er dauðinn vís, er þau
eru flutt í vetrarkulda hinna norðlægu landa; fisk-
unum, ef þeir eru skildir eftir á þurru landi; jurtum
og blomum, ef þau fá ekki notið yls sólarinnar og
daggar himinsins, — ekkert af því getur notið sin,
heldur þverrar þróttur þess og það deyr.
Sama er að segja með náttúruöflin, þau fylgja
sinum settu lögum, sem enginn getur breytt og á
einskis manns færi er að standa á móti. Menn geta
að vísu tekið þau í þjónustu sína og hafa gert það,
en þó að eins á einn hátt. Með því að vinna með hinu
setta lögmáli þeirra. Það er sagt, að menn hafi tek-
ið rafmagnið i þjónustu sína. Þetta er ekki satt nema
að nokkru leyti. Það mætti með nærri eins miklum
rétti segja, að hugvit mannsins væri í þjónustu þessa
afls, því alt, senl mannsandinn og mannshöndin hefir
gjört í því sambandi, er að beina straumum þess í
vissar áttir, en grundvallar lögmáli þess hafa þeir ekki
haggað um eina hársbreidd, meira að segja, verða að
vera undirgefnir undir það, því ef þeir reyna að
ganga á móti því, vitandi eða óafvitandi, er voðinn vís.
Sama er að segja um vatnsaflið. Eins lengi og
menn hlýða hinum settu lögum þess, getur það verið
og er mönnum til ómetanlegs gagns, en nothæfni þess
hverfur í flestum tilfellum algjörlega, ef á móti þeim
er gengið.
Þannig mætti halda áfram koll af kolli og sýna
og sanna, að höfuð-skilyrði fyrir allri afkomu, þroska
og lífi í náttúrunni, er að vinna með náttúruöflunum,
en ekki á móti þeim; að eiga þau að vinum, en ekki
að óvinum.
Hinn andlegi hugsanaheimur vor mannanna er
háður hinu sama lögmáli. f honum ræður lögmál,
sem er jafn ákveðið og órjúfanlegt og i náttúrunni, og
það er ekki siður áriðandi fyrir menn að kynna sér
það og skilja, en lögmál náttúrunnar.
Hugsanaheimur mannanna er viðáttumikill, og
lítt kannaður enn sem komið er. Einhver maður hefir
sagt, að menn væru “tveggja dollara virði frá höfö-
inu og niður, en höfuðið geti enginn maður virt til
verðs.” Svona mikils virði finst þessum manni að
hugsanir manna geti verið.
Það er ekki ætlun vor, að skýra hin ráðandi öfl
í hugarheimum manna, enda skortir oss þar til þekk-
ingu og tíma. En á sum þeirra má benda, sem eru
svo auðsæ og hafa afar mikla þýðingu fyrir afkomif
manna og líf.
Eitt af þeim er aðdráttaraflið—afl það, sem ó-
sjálfrátt og óþvingað dregur að sér—afl. sem fólk vill
sameinast og nýtur sin í návist við. Það er með það
eins og segulaflið, að það dregur alt til sín, sem er
samkynja.
HVað er svo þetta aðdráttarafl ? Eða í hverju er
það fólgið ? Það er hugarástand—andlegt ástand hins
einstaka manns, og er fólgið í eða kemur fram í hugs
unum hans, orðum og gjörðum.
Lögmálið í andans ríki er friður og fegurð, og
enginn maður getur gengið á móti því—breytt á móti
því—, nema sér til tjóns, og það tjón er mikið, svo
mikið, að það veldur ósamræmi í öllu lífi manna og
óhöppum í fyrirtækjum þeirra og sambúð við aðra.
Lífslögmálið í andans ríki krefst fegurðar, og
fólkið, hvort heldur það er í samræmi við það eða ekki,
hvort heldur það er sér þess meðvitandi eða ekki, líka.
Maður sá eða kona, sem því lögmáli ekki skeytir, er
olnbogabarn heimsins, þeim finst lífið kalt, lifsstörfin
leiðinleg, fólkið ónærgætið, sérgott og þóttafult. En
alt, sem að er, er, að slíkar persónur eru í ósamræmi
við lögmál það, sem ræður og ríkir í andans heimi.
Hugsjónin er því, að riá samræminu við þetta og
önnur lögmál í riki andans.
Sögu höfum vér heyrt um konu eina,. Hún var
margra barna móðir og unni börnum sínum heitt, og
eins og menn vita, þá er einlægur kærleikur barn-
anna eina og aðal umbun móðurástarinnar. Þessi
móðir þráði þann kærleika af öllu hjarta, en hún gat
ekki notið hans sökum ósamræmis þess, sem hún var
í við lögmál það, sem vér höfum minst á og ræður í-
andans heimi. Yfir sál þessarar konu hvíldi skuggi.
Orðin, sem hún talaði, voru köld, hörð og ásakandi,
sem urðu að vegg á milli hennar og barnanna, sem
hún elskaði.
Vér vitum ekki, hvort kona þessi skildi sjálf af-
stöðu sina, eða ósamræmi það, sem hún var í við lög-
málið í andans heimi, en hún fann áreiðanlega til ó-
gæfu þeirrar, sem það hefir ávalt í för með sér. Og
í sporum þessarar konu standa þúsundir manna og
kvenna, sem hrinda frá sér því, sem þau þrá mest,
kærleik, virðingu og vináttu, að eins fyrir þá einu á-
stæðu, að þau hnoss fást ekki nema i samræmi við
lögmál það, sem ríkir í andans heimi og þeim ræður.
Þegar í byrjun lífs hvers einstaklings, er því
vert að gjöra sér grein fyrir þeim sannleika, að undir
hugarfari hans er velgengni hans í lífinu komin.
Það er hún, sem gjörir hann vinsælan eða óvinsælan,
geðprúðan eða geðvondan, lánsaman eð ólánsaman,
sjálfstæðan eða öreiga. Sé hún í samræmi við hið ó-
rjúfanlega andans lögmáls, er öllu óhætt. Sé hún þvi
gagnstæð eða mótsnúin, er ógæfan vís.
í ritningunni er talað um, að þeim, sem hefir,
skuli gefast, svo hann njóti allsnægta, en frá þeim,
sem lítið hefir, tekið, jafnvel aleiga 'hans. Er ekki
þarna staðfest hið órjúfanlega lögmál í andans heimi?
Hefir ekki sá maður, sem beitt hefir hugsun sinni til
þess að höndla þann fjársjóð, sem hér er um að ræða,
aukið þrótt sinn og nothæfni til frekari framsóknar
og víðtækari áhrifa, sökum þess, að hann vann í sam-
ræmi við öfl þau, er ráða í ríki andans, en hinn, sem
það ekki gjörir—ekki neytir hins andlega afls síns á
hagkvæman hátt, tapar og tapar æ meir, þvi lengur
sem hann lifir i ósamræmi við lög þau, er í andans
ríki ráða?
Islendingadagurinn í Winnipeg.
iHann rann upp þungbúinn og með þrumum. En
þrumurnar þögnuðu og sólin brosti gegn um skýin og
dreifði þeim, þegar fram á daginn kom, svo veðrið
mátti heita ágætt. Þó leikir yrðu að 'byrja nokkru
seinna, en gerist, þegar bjart er veður, þá var það
engin frágangssök.
íslendingadagurinn er orðinn svo þektur, að um
hann er naumast þörf að rita langt mál. Leikir, í-
þróttir og minni, það sama ár eftir ár, og svo dans á
eftir, sem er eðlilegt við slíkt tækifæri.
I þetta sinn er þó um nýmæli að ræða í sam-
bandi við íslendingadaginn í Winnipeg, og það er að
kona kom fram í fyrsta sinni á meðal Vestur-lslend-
inga í gerfi Fjallkonunnar—ímynd eyjunnar, sem
situr “norður við heimskaut í svalköldum sævi”—
ríkisins íslenzka, og flutti ávarp.
Þessi nýja tilbreytni hefir mælst vel fyrir hjá
þorra fslendinga hér fyrir vestan, og víst er um það,
að hugmynd þessi er fögur. En það er vandfarið með
hana, og vér getum ekki varist þeirrar hugsunar, að
skilningur fólks og sumra þeirra, sem hvað mest
höfðu við þessa nýbreytni að gera, muni naumast hafa
verið nógu skýr, né heldur tilfinningin nógu næm fyr-
ir ábyrgð þeirri, sem á þeim hvildi í sambandi við þá
nýbreytni.
Ábyrgðin var hvorki meiri né minni en sú, að
menn tóku sér fyrir hendur að sýna hinu uppvaxandi
íslenzka fólki í Winnipeg og hinni enskumælandi
canadisku þjóð Fjallkonuna—drotning hinnar ís-
lenzku þjóðar. Hér var því um heiður þeirrar þjóðar
að ræða x heild sinni, sem nauðsynlegt var að gera
ser grein fyrir í fyrstu, og menn verða að hafa
fast í minni í framtíðinni og forðast alt það, smátt
og stórt, sem rýrt getur tign þá og sóma sem slíkri
hugmynd ber.
Því, eins og sagt er, er þar ekki að eins um að
ræða, að nefnd þeirri, sem fyrir fslendingadeginum
stendur, farist verk sitt í sambandi við þá hugmynd
vel úr hendi, að það sé henni til sóma, heldur verður
það að vera allri hinni islenzku þjóð til sóma.
Búningur Fjallkonunnar var prýðilegur. Hvítur
kyrtill bryddur hvítum hlaðborða; möttull fagur-
grænn sem skógurinn íslenzki, bryddur snjóhvítu loð-
skinni með svörtum dílum. Á höfði bar hún kórónu
gylta, með skjaldarmerki íslands í miðju, og var gyrt
gyltu belti.
Framkoma Fjallkonunnar var látlaus og hógvær.
En nokkrir misbrestir þóttu oss á móttöku hennar frá
nefndarinnar hálfu, og skal nú bent á suma þeirra.
Þegar að hún kom suður að skemtigarðinum, var
hún látin sitja í bifreið sinni alllengi fyrir utan garð.
En skjaldmeyjar hennar, sem voru fjórar (þrjár þeirra
þar á staðnum, en ein kom seinnaj, búnar hinum
glæsilega íslenzka búningi, skautbúningnum, voru
leiddar fram fyrir fólkið og gjörðar því kunnar, sem
var beint brot á öllum hirðsiðum; þær áttu undir öll-
um kringumstæðum að bíða, þar til Fjallkonan kom,
og fylgja benni eftir.
Eftir að skjaldmeyjarnar höfðu setið ærinn tíma
á pallinum fyrir framan autt sæti Fjallkonunnar,
fóru þær ásamt tveimur nefndarmönnum að sækja
hana. Eftir stundarkorn kom svo fylkingin og færð-
ist hægt og gætilega nær hásætinu. Á þeirri göngu
var engri reglu fylgt, þar sem að skjaldmeyjarnar
hefðu átt að ganga spölkom á eftir, og karlmennirnir
jafn langan spöl á undan og Fjallkonan í miðið. Þeg-
ar að pallinum kom, áttu karlmennirnir að falla til
baka, Fjallkonan að ganga fyrst upp á pallinn og skjald
meyjarnar á eftir, en karlmennirnir síðast. 1 stað
þess skaut annar þeirra sér inn á milli Fjallkonunnar
og skjaldmeyjanna, þegar að pallinum kom. Ekki
var sú smekkleysa samt stórhneykslanleg. Hitt var
átakanlegra, að þegar Fjallkonan gekk til hásætis sins,
kyrjar lúðraflokkurinn upp: “Ó fögur er vor fóstur-
jörð”, i stað íslenzka þjóðsöngsins, sem var með öllu
ófyrirgefanlegt við slíkt tækifæri.
Þetta, sem nú er sagt, er ekki sagt í neinum illum
tilgangi, heldur að eins bent á þessa vankanta, til þess
að menn forðist þá í framtíðinni, ef Fjallkonuhug-
myndinni verður haldið áfram.
Annað er það, sem foenda þarf á í þessu sam-
bandi, þó það snerti ef til vill ekki fremur þennan ís-
lendingadag en aðra, j>ó það stingi mann enn sárara
sökum nærveru Fjallkonunnar, og það er, að menn
skuli sitja eða standa með höfuöfötin á meðan að þjóð-
söngvar eru sungnir eða spilaðir. I þetta sinn var
“Ó guð vors lands” leikið á hljóðfæri eftir að Fjall-
konan hafði flutt- ávarp sitt. Forseti dagsins bað
fólk að standa á fætur og var það gert tafarlaust, en
sjálfsagt fullur helmingur karlmanna stóð með hatta
á höfðum. Hið sama átti sér stað, er þjóðsöngur
Canada var leikinn. Þetta er ósiður, sem verður að
íeggjast niður, og er blettur á hverjum Islendinga-
degi, sem það á sér stað á.
Annað atriði skal hér að eins drepið á, sem er
merkilegt í sambandi við 2-. ágúst 1924, og það er, að
þá voru liðin fimtíu ár frá því að fyrsta þjóðhátíð var
haldin á meðal Vestur-Islendinga, og líka frá því, að
fyrsta félag íslendinga var myndað hér í álfu, og er
því full ástæða við þessi tímamót að spyrja eins og
Jónas Hallgrímsson: “Hvað er þá orðið okkar starf?”
ekki í sex hundruð sumur, heldur í fimtíu sumur í
þessari heimsálfu? En sú spuming er of yfirgrips-
mikil til þess að svara henni að þessu sinni. Og skal
því máli voru lokið um íslendingadaginn þennan síð-
asta í Winnipeg að öðru leyti en því, að tekið skal
fram. að hann var óvanalega fjölmennur.
SPARAÐ FÉ SAFNAR FE
Ef þér hafið ekki þegar Sparisjóðsreikntng, þá getið þér ekkl
breytt hyggilegar, en að leggja pcninga yðar Inn á eltthvert af vor-
um næstn útibúum. par bíða þeir yðar, þegar rétti límlnn kemur til
að nota þá yður til sem mests hagnaðar.
TJnion Bank of Canada hefir starfað í 58 ár og hefir á þeim tíma
komlð npp 345 útibúum frá strönd til strandar.
Vér bjóðum yður Xipra og ábyggUega afgreiðslu, hvort sem þér
gerið mikil eða lítU viðsktfti.
Vér bjóðum yður að heimsækja vort næsta trtibú, ráðsmaðurinn
og starfsmenn hans, munu finna sér ljúft og skylt að leiðbeina yður.
CTIBÚ VOR EKU A
Sargent Ave. og Slierbrooke Osborne og Corydon Ave.
Portage Ave. og Arlington Logan Ave og Sherbrooke
491 Portage Ave. og 9 önnnr útibú í Winnipeg
AÐ ALSKRIESTOFA:
UNION BANK OF CANADA
MAI\ and WILLIAM — — WINNTPEG
Minni tslands
Ræða flutt af Guðm. lögmanni
Grímtsyni, Langdon, N,D., á It-
lendingadcgi í W.peg, 2. ág. ’24
Herra forseti! Góðir íslendingar!
iKonur og menn!
Eg ihlaut þungar álhyggjur af
skeyti iþví er íslendingadagsnefnd-
in sendi mér. þar sem eg var
beðinn að mæla fyrir minni Is-
lands Ihér í Winnipeg í dag.
Eg var í efa um ihvort eg. gæti
nokkuð um það málefni sagt. —
Eig var aðeins hálfu ári betur en
þrévetur er eg kom til þessa
lands.
Aðeins ein endurminning frá
íslandi stendur sem í draum-móðu
fyrir Ihugskotssjónum mínum. Eg
hefi stöðugt dvalið á meðal enksu-
mælandi manna. frá iþJeim tíma
að eg var níu ára gamall. Alt upp-
eldi mitt, mentunarþroska. Ihug-
sjónir og siðvenjur efi eg Ihlotið
frá amerískum stofnunum. Um
fsland veit eg lítið. annað en það,
jsem eg drakk í mig við skaut
móður minnar er hún kendi mðr
að lesa íslenska tumgu, og lesa
íslenskar hetjusögur auk þess and-
lega samneytis, sem eg ihefi reynt
að halda við þessar fyrirmyndar
hetjur barnæsku minnar og virð-
ingar þeirrar er eg hefi foorið
fyrir íslensku landi og þjóðernl.
Önnur kynslóð íslendinga í þessn
fylki, er annaðlhvort fædd foér af
íslensku foreldri. á íslandi fæddu
eða fluttist hingað á barnsaldri.
Eg er sjálfur í þeim flokki. —
Eftir að fhafa ibrotið iheilann um
þetta fram og aftur, komst eg að
þeirri niðurstöðu að ýmislegt væri
það er mig langaði til þess að
vekja athygli á í Isamibandi við
aðra kynslóðina og fyrir hennar
(hðnd. Þeis'svegna afréði eg að
taka fooðinu og því er eg hér
kominnjþó mig iskorti alla kunn-
áttu til þess að færa það til Ihæfi- j svo þar stæði “<til vestuns. norð-
legs máls, er eg vildi helst sagt urs.” Að minsta kosti voru frum-
Ihafa. i bygg'jar íslands búnir þeim kjarki
Tvær aðal spurningar risu 1; og þvtí skapferli ,sem engum vildi
huga mínum. en þær eru þessar: í lúta og altaf leitaði nýrra sigur-
IHverja þýðingu Ihefir ísland1 vinninga. öll þrá þeirra stóð til
'fyrir aðra kynslóðina. og er nokk- j þess að kanna ókunna stigu sigr-
ur gild ástæða til þess. önnur í ast á hverri þraut og deila hlut-
kyrislóðin, sem er alin upp við og j skifti ha-mingju sinar sjálfir á eig-
gagnsýrð af andrúmslofti ame-;in óðulum. Sjálfráðir vildu þeir
rískrar og canadiskrar þjóðernis- vera. t þeim anda tóku þeir sér
þá verði beizlað vatnsaflið mikla
á íslandi er niú gnauðar til einskls
og nbtað til daglegra nauðsynja.
til verksmiðjuiðnaðar. vísinda og
lista. —
Þannig kemur mér landið fyrir
sjónir. .Svipmikið sviphart og ef til
vill ekki örlátt á náttúrugæði og
Ihart í kröfum við þá. er þeirra
leita í skauti þess. En á hina ihlið-
ina einstætt að fegurð og undur-
samlegum fyrirlbrigðum, og auð-
ugra af möguleikum en tölum
verði talið.
En þegar eg nefni Island þá er
það ekkj aðeins landið, ier eg
festi athygli mína við heklur og
þjóðin sjálf, sem fyllir landið sál
og lífsanda.
Eg þarf ekki að skýra ykkur frá
þvií ihvernig ’landið foygðist af
frjálshuguðum víkingum er Iheld-
ur kusu að sigla ókunn og víðáttu-
mikil höf, og taka sér Ibólfestu
við erfiða óg kannske harða lands-
kosti, heldur en að lúta drottin-
valdi nokkurs mann's. Því hefir
verið haldið fram að vagga mann-
kynsins ihafi staðið í Suður-Aisíu.
Að minsta kosti bendir mannkyns-
sagan, það vér til vitum. á það að
uppruni siðmenningarinnar hafi
orðið í hitabeltinu. Fyrstu tilraun-
ir til istjórnarskipulags voru þár
gerðar en isvo virðist sem þeir
einstaklingar er iharðgerðastir
voru hafi ávalt leitað norður og
vestur á ibóginn. ÞesSir iharðgerð-
ari einstaklingar stofnsettu svo
ný rlíki, er þeir ekki vildu iþola á-
nauð og harðstjórn þeirra, er eldrl
Voru. Þegar Peraavoldi og Carth-
agó féllu í rústir. hófust Griikkir
og Rómverjar til ríkis og valda og
upp af rústum iþeirra risu fyrst
keisaradæmi Karla — Magnúsar
og Nanpóleonjs. Síðar færðist
Iheimsveldið yfir á ihendur Breta,
og nú á síðustu tímum einnlg
Bandaríkjanna. Hendingunni. “Al-
þjóðaveldisins vegi til vesturs
miðar æ,” mætti kannske ibreyta.
menningar. skuli minnast íslands,
elska það og Ibera lotningu fyrir
því. -
— Þegar eg hugleiði hvera virði
ís'land er mér, þá hugsa
eg mér fyrst landið sjálft
Andstæðúlandið; ’land jökla. firn-
inda og funalbáls og alls þess, sem
bólfestu og trygðu sér frelsi og
sjálfstæði á íslandi. Þar myndað-
ist fyrst algjörð sjálfstjórn.
Þangað fluttu þeir siðvenjur
feðra sinna,. þar reistu þeir bú
sín með fylginautum sínum. og
þar riðu þeir í gistivináttu og til
veizluhalda, þar sem þeir skemtu
þar skilur á milli. Lítil eyja. er sér við að segja og hlusta á frá-
náittúran ihefir sett sem varnar-
garð mót stórajóum æstra norð-
anvinda og ísruðningi ystu norð-
urhafa, yljuð af hlýstraumum
suðurhafa um suðurstrendur.
Fjörutíu þúsund mílur enskar að
flatarmáli. og aðeins einn sjötti
hluti þess Ibyggilegur. Hitt er
jötnas'miðja jökulísa og jarðelda.
Þar brjótast sjóðandi ihverir fram
úr eldheitum jarðariðrum og
tempra ískulda jökulfljótanna.
Þar heyja hrauribreiður eldfjall-
anna einvígi um yfirráðin við
hjarnfannir skriðjöklanna. Island
er landið er svo stendur mér fyrir
'hugskotssjónum, sem þar heyjl
náttúruöflin voldugri og marg-
breytilegri leik en á nokkrum
öðrum stað um víða veröld.
1 þessari smiðju náttúrunnar sá
eg frjósama og iðgræna dali. Fjöll-
in eru há. tignarleg og ægileg.
Smálækir sitra niður jökulhllíð-
arnar og sameinast í stórfljótum,
er geysast í þröngum gljúfrum.
og .hendast fram af hengiflugi
stands >— og stuðlabergs, voldug
ustu fossarnir í allri Norðurálfu.
Eg sé fyrir mér land, sem heffr
þessi einkenni helst: sviphörku,
styrk. afl og traustleik.
Það má vel vera, að það eigl
ekki mikla framtíð sem akuryrkju-
land. Það má vel vera að það nái
aldrei forystu í kaupskap eða iðn-
aði. en þó er, sem er ,sjái í óljósri
f jarlægri framtíð eitthvað af Ihinu
takmarkarlaúsa vatnsafli þes«
beizlað til bles'sunar fyrir þjóð-
ina. Vel geta þeir tímar komið, að
olía kol og annað eldsneyti til orku
þrjóti. Vel má líka svo fara að þá
séu fundnir nýir orkugjafar. er
osis ekki dreymir um nú að finnast
muni, en sennilegt þykir mér að
sagnir skáldanna um afreksverk
þeirra sjálfra Og forfeðranna af-
bragð annara manna. Af þesisum
neista tendraðist það ifolys í bók-
mentahei'minum sem um aldir
hefir lýst og sem mætti vera
hverri stórþjóð sem væri stolts-
og faganðarauki. Tungan er þeir
töluðu var og töluð, eða skildist
um mestalla Norður-Evrópu og á
Bretlandi. Þessari tungu ihafa ís-
lendingar einir Ihaldið fram á
þenna dag. Hið óþýða. kuldalega
og harða náttúrufar landsins áttl
vel við skapsmuni frumbyggj-
anna, því hugur þeirra stóð til
bardaga og sigurvinninga á öllum
sviðum. Og landslag og Qandskost-
ir efldu þessa skapsmuni til fulln-
aðarþroska. 'Baráttan fyrir dag-
legu viðurværi jók þrek þpirra.
feistu og þolgæði. Tignarsvipur
alndsins og fegurð þess, glæddi
gðfugmenskuna, fegurðarþrána og
guðdómsneistannn í sálum þeirra.
Ltílct getur líkan. Mikilýðgi, mátt-
ur og fegurð landsins. kastaðl
ljóma yfir ihugarfar ’landsmanna,
og varpaði endurskini frá isálum
þeirra.
Vér sannfærumist um þetta. ef
vér lesum sögurnar og gerum oss
grein fyrir helstu lundareinkenn-
urn þeirra garpa er í þeim lifa og
hrærast.
iEgil.1 Sikallagrímisson, Grettir.
Njáll, Gunnar h Hlíðarenda Og
aðrar hetjur fyrnast mér aldrel.
Það er ekki hægt að meta til fjár
þau áhrif er islíkar ibókm'entir hafa
á auðmótaðar sálir ækjskulýðsins.
Viijið þér í skiftum fyrir þær
taka “Diamond Dick ” Nick Cant-
er og þess konar sorpdyngjur, sem
reiddar eru fram á Iborðið fyrir
amerískan æskulýð nú á dögúm?