Lögberg - 25.04.1929, Blaðsíða 3

LÖGBERG FIMTUDAGINN 25. APRÍL 1929.
BIs. S.
SOLSKIN
SÓTI A BESSASTÖDUM.
Þó að því sé svo farið, að eg kunni fátt frá
Sóta að segja, þá hefir sú ætlan lengi vakað í
huga mér, að þar muni liafa verið einn ágætasti
góðhestur, eigi aðeins sakir fræknleiks, fjörs
og gangfimi, heldur og fyrir vifsmuni.
Þetta er að vísu ágizkan mín. En eg hygg,
að hún fari vart fjær sanni en sumt annað, sé
þess að einhverju gætt, sem nú verður talið.
Þorvaldur lögrégluþjónn í Reykjavík, sonur
Bj'örns prests Þorvaldssonar (d. 7. febr. ’72)
í Holti undir Eyjafjöllum, sagði mér, að Sóti
hefði verið af kyni frábærra gæðinga í Horna-
firði. Þaðan liefði faðir sinn eignast hann,
líklega fjögra vetra. Sagði Þorvaldur, að faðir
sinn hefði fengið mætur á folanum og að þær
hefðu eigi stafað frá því einu, að folinn sýndi
þegar í tamningUi snilli í spori og háttum, auk
mikilla afskasta, heldur af auðsæjum vitsmun-
um hans. Og taldi Þorvaldur föður sinn hafa
unnað Sóta meira en flestum öðrum hestum
samtíis.
Alkunna er það, að Björn prestur var hesta-
og reiðmaður með ágætum. Hitt var einnig í
eðli lians, að sögn réttorðra manna og kunn-
ugra, að hann unni sumum gæðingum sínum og
leitaðist við, að finna vitsmuni þeirra. Og
Þorvaldur sonur hans mælti, að svo hefði því
verið farið um Sóta hjá honum. Mun því eigi
fjarri sanni, að vit Sóta og athygli hafi þrosk-
ast í sambúðinni við Björn prest. 0g iegi verð-
ur slíkt ólíklegra fyrir það, að Þorvaldur taldi
Sóta hafa orðið mannelskan snemma. Sóti var
sjö vetra, fremur en átta, að sögn Þorvalds,
þegar hann komst í eigu Gríms Thomsens. Af
orðum Gríms og frásögnum margra manna, er
nutu nokkurra kynna af honum, er víst, að hann
ól í brjosti sér ást til allra dýra og mun hafa
lagt allmikla rækt við að kynnast sálarífi þeirra
og glæða það eftir föngum.
Verður eigi annað ætlað, eftir því sem nú var
getiðj en að Sóti hafi nottið góðs skóla alla æfi
og að sjálfsögðu eigi sízt í sambúðinni við
Grím.
Sé þess gætt, að svo reynist öllum mönnum,
er það mál virða viðurlits, að ekkert fái glætt
vitsmuni dýra framar ástúð manna í umgengni
við þau, mætti það verða nokkuð sennilegt, að
því er mér skilst, , að vit Sóta hafi getað verið
margháttað og ef til vill mikið.
Svo er það að vísu, að Gr. Th. segir óvíða
frá Sóta. Hann drepur á hann í Dýravininum
1887. Getur hann þar um hyggindi Sóta í því
að opna húsið sitt, um gangskifti hans í þreif-
andi mvrkri milli Reykjavíkur og Bessastaða,
og um minni hans um svæðið í Vífilsstaðahálsi,
þar sem hann féll eitt sinn. Þó að Grímur
hermi eigi annað en þetta um Sóta, þá dylst ekki,
að hann hefir í senn borið ást og traust til
hestsins. Og þar er lykillinn að því tvennu, að
fá skilið vit hestsins og að geta glætt það. —
Framar því, sem nú hefir verið talið, get eg
þess, er hér fer eftir, ef það mætti verða til
nokkurrar glöggvumar þeim, sem meira vita
um Sóta, en eg.
Jón fræðslumálastjóri Þórarinsson fullvrti,
að Sóti væri fæddur 1854. En hann taldi sig
kunna frá fáu að segja um vitsmuni hestsins.
Að hinu dáðist hann, hve Sóti hefði verið vel
við sér í andliti, fríður yfir sig og garpslegur.
Þorvaldur lögregluþjónn sagði, að þeir, fað-
ir sinn og Grímur Thomsen, hefðu keypt um
Sóta árið 1861, fremur en 1862. Kvað hann, að
Grími hefði ekki orðið auðsótt kaupin við föður
sinn. Hefði Grímur í fyrstu horfið bónleiður
frá Holti, en þó hefði Bjöm prestur farið á
leið með honum og riðið Sóta. Þegar Grímur
sá háttu hestsins og snild, hefði hann sótt miklu
fastar en áður, að ná kaupunum. Og það ráð
tók hann, að ríða aftur heim í Holt með presti
— og gerðust þá káupin.
Grímur var þá á snöggi ferð hér á landi.
Fór hann utan með Sóta samsumars. Hafa
þeir, hann og Sóti, dvalist samvistum erlendis
fimm eða sex vetur, því að þegar Grímur flutt-
ist til Bessastaða 1867, var Sóti í fylgd með
honum — enda skildu þeir aldrei síðan, meðan
klárinn lifði.
'Sóti hefir verið þrettán vetra, þegar hann
kom að Bessastöðum, en staðið hefir hann á
tvítugu þjóðhátíðarárið, 1874.
Um gangbrigði Eóta fæ eg ekki annað vitað
en það, sem eg heyrði þá, Þórð fyrrum alþing-
ismann Þórðarson á Rauðkollsstöðum, og Þor-
leif hreppstjóra Þorleifsson í Bjarnarhöfn,
sem báðir voru snildar reiðmenn, mæla við föð-
ur minn vorið 1886. Þeir riðu saman til þjóð-
hátíðarinnar á Þingvelli. Voru þeir í fylgd kon-
ungs til Reykjavíkur. Gr. Th. reið jafnan
skamt frá konungi og sat á Sóta. Þeir Þórður
og Þorleifur komst ekki í námunda við Grím,
fyr en á Bústaðamelnum, og var riðið létt.
Þeinl var kunnugt um aldur Sóta og dáðust að,
hve hann var hnarreistur og léttur við taum, og
orð gerðu þeir á, að hýrupor hans hefði verið
djarft og fimlegt.
t aldur Sóta fæ eg það eitt ráðið, er nú verð-
ur sagt. Roskinn maður, sem búandi er í
Garðahverfi á Álftanesi, var vinnumaður Gríms
Thomsens vistárið 1884—85. Segir hann, að
Sóti hafi verið feldur haustið áður, eða 1883.
Só rétt með þetta farið, þá hefir hann orðið
tuttugu og níu vetra, og samvist Gríms og hans
verið um það bil tuttugu og tveir vetrar.
,Eg kysi, að geta fengið sagnir um Sóta og
sameign Gríms og hans, frá þeim mönnum, sem
myndu þá báða, eða hefði á góðum heimildum að
byggja í því efni. Myndu þær sagnir verða
birtar í Dýraverndaranum, með leyfi höfund-
ar. Mætti það verða nokkurs vert og gæti, auk
annars, frætt nokkuð um daglega háttu Gríms
Tliomséns, þessa andlega stórmennis, er að
vonum mun lengi lialda velli í vitund nýtra Is-
lendinga. — Dýrav.
Einar Þorkelsson.
EILIFT RÉTTLÆTI.
Karl Falk var myndhöggvari. Hann ferð-
aðist til Rómaborgar á unga aldri og dvaldi þar
síðan það sem eftir var æfinnar.
Hann var gagnráðvandur maður, lifði flekk-
lausu lífi, og var hinn mesti iðjumaður og jafn-
lyndur og ljúflyndur, trúlyndur vinur og átti
enga óvini. — En samt var hann ekki sæll og
ánægður. Hann skorti þann guðdómsneista,
sem menn kalla hugvit. Hann var ekki einu
sinni gáfumaður, en þrautgæði hans og iðni
bætti úr þeim skorti. Hann hafði lent á'rangri
hyllu, sem kallað er. Hann hefði áreiðanlega
komist betur áfram í heiminum, í hverri sem
telzt annari lífsstöðu, en til myndhögglistar
viar hann alls óhæ.fur.. Þetta vissu allir vinir
hans og töluðu um það sín á milli, en ekki við
hann sjálfan.
Og nú vildi svo hörmulega til, að þegar
hann var orðinn fertugur að aldri, og því var
orðið um seinan að byrja á nokkru öðru, tók
hann fyrst eftir því, að ekki væri alt með feldu.
Höfuð þau og standmyndir, sem hann bjó til
úr leir og hjó síðan sem vandlegast í marmara,
var alt ógn ósmíðislegt, og engum kom til hug-
ar að kaupa þessar standmyndir hans. Til allr-
ar hamingju átti hann dálítið fé á vöxtum heima
í Noregi, og af því fé gat hann haldið sér uppi,
og endur og sinnum komist yfir marmara-
blökk til að höggva út.
Þá bar svo til éitt kvöld, að hurðinni að
myndastofu hans var skyndilega lirundið upp;
maður nokkur þeyttist inn og datt niður á
gólfið fyrir framan myndhögg\Tarann, og varð
hann alveg steinhissa.
Ef Falk hefði haft dálítið meiri kynni af
heiminum, en raun bar á, þá hefði hann fljótt
orðið þess vís, að þessi óvænti gestur hans var
blátt áfram dauðadrukkinn. í þessum ósköp-
um kallaði hann á nábúa sinn, sem líka var
myndhöggvari, og bað hann að hlaupa eftir
lækni.
Þessi vinur hans stóð \dð stundarkorn og
liorfði á manninn liggjandi á gólfinu. En síð-
an sagði hann: “Það gengur ekkert að mann-
inum, Falk, það er ekki minsta ástæða til að
sækja læknir. Eg þekki þennan náunga ósköp
vel. Það er maður, sem hefir verið á ferðinni
hér í Róm síðustu mánuðina. Hann er dauða-
drukkinn, og það er hann annars'margsinnis;
viljir þú fara að mínum ráðum, þá sbaltu bera
hann út. Verði hann sér í nótt, þá hefir hann
út úr þér peninga fyrir brennivín handa sér;
og gefir þú honum ekkert, þá stelur hann frá
þér, ef hann sér sér færi. Hann er þorpari,
sem engu tauti er hægt að koma við.,T
Falk tók þetta nærri sér, sem vinur hans
sagði.
“Eg get ekki borið mann út á götuan og lát-
ið hann liggja þar og deyja. Hann verður að
vera hér í nótt. ”
Falk bjó manninum nú svo gott ból sem
hann gat, úr dýnum og ábreiðum og velti hon-
um svo upp í það.
Maðurinn hét George Kana. Þetta var í
fyrsta skiftið, sem Falk hafði litið hann aug-
um. Hann var unglegur í yfirbragði, en var
farinn að eldast fvrir tímann, og bar á sér
merki svalls og ólifnaðar. Hann var svo ólík-
ur Falk, sem framast mátti verða. Hann var
drykkjurútur, lygari og þjófur. Hjá honum
fanst enginn neisti af sómatilfinningu eða heið-
arleika. Og þó liöfðu þeir fyrir satt, sem þektu
hann, að Kana hefði það, sem Falk skorti aug-
sýnilega, og það var hin óumræðilega náðar-
gjöf, sem hiágvit kallast.
Allir drykkjumenn eru niðurbevgðir og
fullir iðrunar að morgni. Kana var Falk eink-
ar þakklátur fyrir það, að hann hefði tekið
svona vinsamlega á móti sér. Og það gladdi
Falk, að hann sá ekki betur en að Kana lofaði
bót( og betrun í fullri einlægni. Kana kvaðst
enga ættingja eiga né vini og enginn í víðri
veröld léti ant um hann; ef einhver hefði rétt
honum hjálparliönd, þá mundi hann ekki hafa
sokkið svona djúpt. En heimurinn er harður
og eigingjarn, og allir leggjast fast á þann
vagninn, sem hallast. Loks fór hann fram á,
að Falk lánaði honum hundrað franka, en hann
fékk ekki nema tuttugu.
Þetta sama kvöld reikaði hann aftur inn í
myndastofu Falks, nærri því jafnilla á sig kom-
inn og í fyrra skiftið. Nú kallaði Falk ekki á
nábúa sinn til hjálpar, heldur bjó þessum mann-
ræfli svo hentugt ból sem hann gat, með tryggu
hjarta.
Svona byrjaði og hélt áfram þessi einkenni-
legi kunningsskapur þeirra. Enginn maður í
allri Rómaborg mundi liafa þolað svona lengi
hina sívaxandi ósvífni þessa drykkjumanns-
ræfils. Hann gerði Falk alt til skapraunar,
var stór hjá sér við hann og kom fram alveg
eins og hann gerði honum hinn mesta greiða
með því að búa hjá honum, og alt af var hann
að heimta meiri og meiri peninga af Falk.
Hann reyndi jafnvel að falsa nafn Falks, en
hann bar nú annars ekki mikið úr býtum við
það, því það er lítið varið í það gaman, að
falsa nafn þess manns, sem ekki á einn eyri
inni í bönkunum.
Enginn af vinum Falks botnaði í því, hvern-
ig hann gæti komist af með vaxtafé sitt, þegar
svona var komið; héldu margir, að hann yrði
blátt áfram að svelta heilu liungri. En sjálfur
liafði hann óbifanlega trú á því, að eittvað gott
mundi búa í Kana og var óþreytadi í því, að
hafa betrandi áhrif á hann og fá hann til að
vinna, þó ekki væri nema fáar stundir á dag.
En alt til þessa hafði öll viðleitni hans
reynst árangurslaus. Einu sinni bauð hann
Kana, að kenna honum að búa til frummyndir.
Það vildi þá svo vel til, að hann var algáður
þann morguninn og var þess vegira önugur og
í illu skapi, þegar hann heyrði uppástungu
Falks; þá starði hann á liann alveg forviða og
sagði:
“Þú ert víst ekki með öllum mjalla, gamli
kjáni, ætlar þú kannske að kenna mér eitthvað ?
Sjálfur hefir þú ekkert vit á að gera frum-
myndir. Þess vegna kaupir engin sála þetta
ósmíði þitt. Þú eyðileggur beztu marmara-
blökk jafnskjótt sem þú lieggur meitlinum í
hana. Þú hefðir ef til vill getað orðið dágóður
járnsmiður, þótt ekki sé eg alveg viss um það;
en það hefir aldrei verið tilætlunin, að þú ættir
að verða myndhöggvari.”
“Nei, nú skal eg einu sinni sýna þér, livað
það er að gera fyrirmyndir. ”
Falk gekk þá andvarpandi til iðju sinnar.
Kana tókþá eina af vinnutreyjum Falks og
fór í og fór að fást við leirinn af miklu kappi.
Ilann vann og drakk í senn. Hann gaf sig all-
an við verkinu.
Falk gaf honum við og við auga og hnykti
við, er hann sá andlit vera smám saman að
koma út úr votum leirnum. Þetta var í fyrsta
sinni á æfinni, sem hann gat ekki fengið sig til
að halda áfram verki sínu. Hann stóð þarna
eins og heillaður og starði á hið undurSamlega:
Hversu hinn líflausi, voti leirkökkur breyttist
og varð sem lifandi undir höndum mikils lista-
manns.
Kana nam augnablik staðar.
“Ó, farðu út, og sæktu mér dálítið af koní-
aki. ”
“Eg hefi aldrei á æfi minni til þessa keypt
koníak. ’’
“Einu sinni verður alt fyrst. Ef eg geng
nú frá verki, þá veit eg, að eg kem ekki aftur
fyr en eg er orðinn dauðadrukkinn. En ef þú
vilt sækja koníak handa mér, þá skal eg ljúka
við þetta. En ef þú gerir það ekki, þá myl eg
alt mjölinu smærra og fer sjálfur út og sæki
það.”
Þó að Falk væri það kvöl fyrir sína vakandi
samvizku, að vei-ða við beiðni lians, þá lét hann
þó tilleiðast. Það var snilli Kana, sem virtist
algerlega þröngva honum til þess.
Nú var Kana búinn að ljúka verkinu. Nokk-
I uð hafði hann drukkið, en þó j hófi. Myndin
var höfuð og efri partur af brjósti af ungri og
einkar fríðri stúlku. Andlitsdrættirnir voru
undursamlega lifandi ímynd dýpstu sorgar.
Þegar Kana var búinn að vefja mvndina
votum dúki, þá sagði hann í háði við Falk:
“Ef þér skyldi í annað skifti koma til hug-
ar að ætla að fara að kenna mér að gera
frummyndir, þá skaltu gægjast vitund til þess-
arar mvndar; það gæti, ef til vill kent þér að
vera dálítið kurteisari.”
Sama dag var afhent bréf inn á myndastof-
una, það var skrifað með fagurri kvenhönd.
Falk kannaðist ekki við nafnið utan á því og
setti það á liylluna yfir eldavélinni.
Morguninn eftir kom Kana auga á bréfið.
Hann var þá líka ódrukkinn.
“Hve nær kom þetta bréf? það er til mín.
Falk leit á liann og þótti hann djarftækur.
“Er þetta* 'þitt rétta nafn?”
Kana svaraði ekki. Hann las bréfið og reif
það í tætlur.
“Eg skil ekki,” sagði hann í hálfum hljóð-
um, “hvemig hún hefir getað snuðrað upni,
hvar eg á heima. Heyrðu mig! Ef einhver
kemur og spyr eftir mér, segðu henni þá, að þú
þekkir ekkert til mín.”
“Eg skal segja henni eins og er,” svaraði
Falk, “mér kemur ekki annað til liugar.”
“Já, eg hefði nú annars getað sagt mér það
sjálfur, að þú mundir gera það. Eg gleymdi
því rétt í þessu augnabliki, hvað þú ert mikill
bjáni. ’ ’
“Segðu mér þá, hvað þú heitir réttu nafni.
Er það Kana, eða nafnið, sem stóð á 0^0^™’”
Það stendur á sama livað maður heitir. En
viljir þú um fram alt vita það, þá lieiti eg hvor-
ugt. Og nú fer eg leiðar minnar. Mig sér þú
aldrei framar. Láttu mig hafa það, sem þú
hefir í reiðum peningum. ”
Að svo mæltu snaraðist hann út. Vinir
Falks óskuðu honum hamingju af þessu tilefni;
en Falk var sárhryggur út af því, hve lítið hon-
um hefði tekist þrátt fyrir alla viðleitni sína
við hann.
“Eg held að það gangi eitthvað mikið til
grunna með honum,” sagði hann einu sinni við
nábúa sinn, myndliögg\rarann. “Komdu bara
með mér og sjáðu myndina, sem hann hefir
gert, rétt áður en hann hvarf.” \
Framh.
^0<--»0<==>oc=>o<rrz>oc=izr>oczrr>o<=>oc=z>oczzi>oczzz>o<r=ooc=i>oc=zDo<m>o<=^ocrz>o<rzr^
I Professional Cards
30CD0CZD0C
:>Q< T~>Q< ->Q<->Qg=>oc ■ - >o<—>Q<- __ \n< - ■ sr\4-->r>,

DR. B. J. BRANDSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. PHONE: 21 834 Offlce tfmar: 2—3 Heimill 776 Victor St. Phone: 27 122 Winnipeg, Manitoba. THOMAS H. JOHNSON H. A. BERGMAN iaL lögfræCing&r. Skrlfistafa: Roora 811 McArUmr Buildlng, Portage Ave. P.O. Box 165« Phone*: 26 849 og 26 246

DR 0. BJORNSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. PHONE: 21 834 Office tímar: 2—3 Heimill: 764 Victor St., Phone: 27 586 Winnípeg, Manitoba. . LINDAL, BUHR & STEFÁNSON íslenzkir lögfrœðingar. 256 Main St. Tala.: 24 962 peir h&fa etnnlg akrlfMofur aS Lundax, Riverton, Gimll og Plaag og eru þar að hltta & eftlrfylgj- andl tiraum: Lundar: Fyrsta miðvikudag, Riverton: Fyrsta fimtudag, Gimli: Fyrstaa mtðvikudag, Piney: Priðja fðetud&g 1 hverjiuin mAnuðl

DR. B. H. OLSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. PHONE: 21 834 Office Hours: 3—5 Heimili: 921 Sherburn St. Winnipeg, Manitoba.

J. Rapar Johnson, B.A., LL.B., LL.M. (Harv.) tslenzkur lögmaður. 704 Mining Exchange Building 356 Main St. Winnipeg Símar: Skifst. 21 033 Heima 71 758

DR. J. STEFANSSON 216-220 Medical Arts Bldg. Cor. Graham og Kennedy Sts. PHONE: 21 834 Stundar augna, eyrna nef og kverka sjúkdðma.—Er aC hitta kl. 10-12 f. h. og 2-5 e. h. HelmlU: 373 River Ave. Tals.: 42 691

JOSEPH T. THORSON ísl. lögfræðingur Scarth, Guild & Thorson, Skrifstofa: 308 Great Weet Permanent Building Main St. south of Pertage. PHONE: 22 768

dr. a. blondal Medlcal Arts Bldg. Stundar sérstaklega kvenna og barna sjúkdðma. Er að hitta frá kl. 10-12 t. h. dg 3—5 e. h. Office Phone: 22 296 HeimiU: 806 Vlctor St. Sfmi: 28 180

G. S. THORVALDSON, B.A., LL.B. Lögfræðingur 709 Electric Chambers Talsími: 87 371

Dr. Kr. J. Austmann, Wynyard, Sask.
-
A. C. JOHNSON 907 Oonfederation IJfe SMg WINNIPEG Annast um fasteignir manna. Tek- ur að sér að ávaxta sparlfé fðlks. Selur eldsábyrgð og bifreiða ábyrgð- lr. Skriflegum fyrirspurnum svarað eamstundle. Skrlfstofusimi: 24 263 Heimaslmi: 33 328

Dr. C. H. VROMAN Tannlaknir 505 Boyd Building Phone 2« 1T1 WINNIPEG.

A. S. BARDAL S48 Sherbrooke 6u Selur llkkistur og annaet um út- fartr. Allur útbúnaður eá beML Ennfremur selur hann iilelrr—r mlnnlavarða og Legatelna. Skrifstofu tals. 86 607 Iletmills Tals.: M M

Residence Office Phone 24 206 Phone 24 963 E. G. BALDWINSON, T.T.n Í3lenzkur lögfræðingur 708 Mining Exchange 356 Main St. Winnipeg

SIMPS0N TRANSFER Versla með egg-á-dag hansnaföður. Annast elnnig um allar tegundlr flutnlnga. 681 Arlington St., Winnipeg

DR S. J. JÓHANNESSON stundar lækningar og yfirsetur. Til viðtals kl. 11 f.h. til 4 e.h. og frá 6—8 að kveldinu. Sherburn St. 532 Sími 30 877

ALLAR TEGUNDIR FLUTN- INGA. Nú er veturjnn genginn í garð, og ættuð þér því að leita til mín, þegar þér þurfið á kolum og við að halda. JAKOB F. BJARNASON 668 Alverstone. Sími 71 898

G. W. MAGNUSSON Nuddlæknir. 609 Maryland Street OÞriðja hús norðan við Sarg.) PHONE: 88 072 Viðtalstími: kl. 10—11 f. h. og kl. 3—6 «s. h.

ÍSLÉNZklR FASTEIGNA- SALAR ■ Undirritaðir selja hús og lóðir ! og leigja út ágæt hús og íbúðir, hvar sem vera vill í bænum. ■Annast enn fremur um allskon- !ar tryggingar (Insurance) ok veita fljóta og lipra afgreiðslu ODDSON og AUSTMANN 521 Somerset Bldg. Sími 24 664 L ---■** .

DRS. H. R. & H. W. TWEED Tannlæknar. 406 Standard Bank Bldg. Cor. Portage Ave. og Smith St. Phone 26 545. Winnipeg

FpWLERQPTtCAL pTp ^F(fw LE 294 CARLTON ST. NEXT TO FREE PRESS ÞJ0ÐLEGASTA Kaffi- og Mat-söluhúsið sem pesal borg beflr nokkum tlma b&ft lnnan vébanrta slnm. Fyrirtaka málttðir, akyrb pðnnu- kökui, rullupyflaa og þjððr®knia- kaffl. — Utanbæjarmenn fá aé ávalv fyrat hreaslngu á WEVEL CAFE, «02 Sargent Ave Sflmt: B-2197. Rooney Stevena. elgandi.
j