Lögberg - 10.10.1929, Blaðsíða 2

Bls. 2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 10. OKTÓtBER, 1929.
Fœti bjargað
á 4 dögum
“Ekkert nema Zam-Buk hefði
getað gert það”, segir Mrs. Berry-
man, 190 John Street, North Ham-
ilton, en h-ún lýsti því, hvernig
hægri fóturinn, sem marðist á
milli vagnhjóla, varð læknaður.
“Holdið var blátt og marið, og
orðið kolsvart á lit. Lá við að eg
félli í yfirlið sökum sársauka. Er
svo var komið, að eg fékk ekki
lengur hreyft mig, útvegaði tengda
móðir mín mér Zam-Buk. Árang-
urinn varð stórkostlegur.
“Innan tveggja daga var bólgan
horfin, og marbláminn allur á
brott. Eftir, fjóra daga var eg
fyrir tilstilli Zam-<Buk, komin aft-
ur á kreik og gróin sára minna.”
Zam-Buk er hið óyggjandi sótt-
hreinsunarmeðal, er græðir sár og
sprungur ótrúlega fljótt, og út-
rýmir sýklum fljótar en flest ann-
að. Engin venjuleg smyrsl eru
sambærilegt við ZamjBuk. Fáið
öskju í dag! Fæst í öllum lyfja-
búðum fyrir 50c., eða ókeypis
sýnishorn fyrir lc. frímerki frá
Zam-Buk Co., Toronto.
ZAH-BUK
For Heaííng!
gera, ef hann hefði þá komið fram
með sjálfstæð og gild rök, máli
sínu til stuðnings. En það er ekki
því að heilsa, að hann komi fram
með nokkrar likur í þá átt, að
styðja það, sem hann er að fara
með, viðvíkjandi Edduljóðunum.
Hann getur ekki vitað til þess, að
Sæmundur hafi komið nærri því,
að skifta sér af þessum fornald-
arljóðum, heldur hafi því hlassi
verið hlaðið á hann, að honum
Iátnum. “Hlass” er óviðfeldið
orð, i sambandi við Edduljóðin.
Eg veit ekki til, að þetta orð hafi
verið notað í svo háleitri merk-
ingu, sem hér virðist koma fram.
Það var í fornðld haft um klyfjar
eða æki, sem var hlaðið á vögur
eða sleða. Var það nefnt eftir
því, sem farið var með: heyhlass,
viðarhlass, torfhlass eð skíthlass.
í seinni tíð vissi eg ekki til, að
þetta orð þætti nothæft við annað
en mykju, sem hleypt var niður
úr kláfum á töðuvöll. Nú er þeirri
aðferð útrýmt með öllu, sem
kunnugt er. Fer svo, þegar fram
líða stundir, að menn vita ekki
hvað hlass hafi verið, í eiginlegri
merkingu, og þetta orð verði týnt
og tröllum gefið, nema eitthvað
verði því til bjargar. Nú vill svo
vel til, að þessi rithöfundur,
Magnús Jónsson, hefir nú séð
hvert stefndi með þetta orð, ef
ekki yrði viðgert, áður en alt yrði
um seinan. Hefir hann nú, með
I því að hefja þetta orð upp i virðu-
| legri merkingu, en áður hefir átt
I sér stað, slegið hér tvær flugur í
I einu hðggi, með því um leið, að
j forða sínu eigin nafni frá
Sæmundur fróði
gleymsku.
í upphafi þessarar ritgerðar
sinnar, kemur höfundurinn fram
með þá staðhæfingu, að hvert
mannsbarn í landinu, sem komið
Með þessari fyrirsögn stendur er til vitg og ára> hafi ^kt gæ_
ritgerð í 28. árgangi Eimreiðar- j mund fróða En gv0 vi]] nú i]]a
innar, en undirritaður er Magnús ti]> _ og verður maður nokkuö
Jónsson. j hvumsa við það, — að hann sjáíf-
En það mun virðast nokkuð á
eftir timanum, aíT fara nú að
hreyfa við þessari ritgerð, eftir hann neitt til hlítar.
fleiri ár. Eg verð því að geta þess
mér til afsökunar, að eg hefi ekki
séð hana fyr en nýlega, og ekki
heldur 'haft Eimreiðina undir
höndum, og aðeins rakst á þenn-
an árgang hennar þar sem eg var
á ferð.
Því set eg nú fram þessar lín-
ur, að eg verð ekki hðfundinum
samdóma um aðal atriði þessarar
ritgerðar hans, sem virðist vera
helzt í því fólgið, að hnekkja því
áliti, er Sæmundur hefir hlotið,
hjá þeim, er nokkuð haifa þekt um
hann að segja, af fyrri tíðar rit-
um. iSvo skilst mér, sem alt of
víða megi draga þessa mína álykt-
un fram, og ætla eg ekki að rekja
það orði til orðs. Þó skal bent á
þessar setningar, sem gefa full-
an skilning á því efni: “Sæmund-
ur fróði er frægur aðeins fyrir
það, að hann er frægur. Vér vit-
um ekkert um hann sögulega, er
komist nálægt því að réttlæta
frægð hans. Vér vitum að hann
ættstór maður og afar lærður og
hðfðingi.” En mun þá Sæmundur
ekki hafa orðið frægur fyrir sinn
afar lærdóm? Það er ekki ólík-
legt, þar sem nú er það kunnugt,
eftir 800 ár, að hann var afar-
lærður.
Næst á undan því, sem hér er
tilfært, jþar sem höfundurinn
minnist á Edduljóðin, kemst hann
þannig að orði: “Hvort sem Brynj-
ólfur biskup hefir tekið það upp
hjá sjálfum sér, eða farið eftir
eldri frásðgnum, er hann valdi
Ijóðasafni þessu najfn, þá verður
Sæmundur að hafa verið ákaflega
frægur maður, áður en þessu nýja
hlassi var á hann hlaðið. Ella
hefði það aldrei á honum lent.”
Hér rökstyður þessi greinarhðf-
undur það, að Sæmundur hafi ver-
ið ákaflega frægur, með því, að
ella hefði ekki hlassið á honum
lent. — Mér skilst, hann eigi hér
við Edduljóðin, — þó ekki mætti
þykja líklegt. En það, sem hann
kemur fram með síðar, og eg hefi
bent á hér áður, er ekki í góðu
samræmi við það, sem hann rðk-
færir hér, og er þó illa í samræmi
við sjálft sig, að um Sæmund vit-
um vér ekkert, er komist nálægt
því að réttlæta frægð hans, og
hitt, að hann var afar lærður,
kemst þó nálægt því að réttlæta
frægð hans, —[ eins og bent er á
hér að framan. •
En hitt gat verið vel hugsað af
greinarhöifundinum, að uppræta
þann skilning úr hugum manna,
að Sæmundur hafi einhver af-
skifti haft með Edduljóðin að
ur, sem þó mun vera kominn til
vits og ára, virðist ekki þekkja
Hvers má
þá vænta um hina, sem Iægra ber
á yfir holt og hundaþúfur? Það
er aðallega fyrir þjóðsögur þær,
er af Sæmundi hafa myndast, sem
þessi höfuðvitringur 20. aldarlnn
ar, hefir bezt þekt hann. Og svo
má segja um allflesta, að þeir
hafa lítið sem ekkert virkilegt
þekt um hann að segja. En þess-
ar þjóðsögur hafa orðið meir til
þess, að draga ský yfir minningu
Sæmundar, en auka henni gildi.
Enda er þeim óspart veifað hér
framan í almenning af greinar-
höfundinum, þótt þær komi Sæ-
mundi ekki vitund við, sem virki-
leiki, þar sem ritað er um hann
persónulega.
Þær kynjasagnir, sem myndast
hafa af Sæmundi, hafa að ðllum
líkindum, aldrei orðið til í hans
tíð, eða næstu aldir eftir hans
dag. Og lang-líklegast, að ekkert
hafi farið að bóla á þeim fyr en
eftir siðaskiftin, þegar galdratrú-
in kemst í algleyming, í lok 16.
og byrjun 17. aldar. En-aðalvísir
þeirra, er ekki ólíklegt að verið
hafi það, sem Jónssaga helga seg-
ir um hinn mikla lærdóm Sæ-
mundar, er hann kemur frá skóla-
námi sínu í iFarís á Frakklftndi,
og M. J. minnist hér á í sinni rit-
gerð, og hann telur að gengið hafi
langt yfir mannlegan mælikvarða.
En slíkt eru ekki meiri öfgar en
það, sem helgra manna sögur hafa
að segja nm dýrlinga sína, og
hinir notið þá góðs af, þar sem
þeir komu, við þeirra sögu, — er
mun hafa átt sér stað með Sæ-
mund. Þetta minnir á það, sem
Hungurvaka getur um tungumála-
kunnáttu Halls Teitssonar í
Haukadal, að hann hafi í Rómför,
talað hverrar þjóðar mál sem inn-
borinn væri, bvar sem hann kom
á þeirri leið.
Engin saga hefir hinni íslenzku
þjóð verið kunnugri, en saga Jóns
biskups helga. Og af þeirri sögu
hefir mönnum kunnugt orðið um
skólaveru Sæmundar í París á
Frakklandi. En, einmitt í París
var fastast staðið á móti siðaskift-
unum, þegar þau voru boðuð, 500
árum eftir daga Sæmundar. Þá
voru þar unnin hin grimmustu
hryðjuverk gagnvart hinum nýja
sið. Því var ekki furða, þótt
kölski kæmist þar að góðri stððu,
við háskóla borgarinnar, og haft
þar um langan aldur hin æðstu
völd og virðingar í þessu ram-
kaþólska umhverfi. En á þeim
tíma, er hin lúterska trú var að
ryð^a sér til rúms, gegnum kaM
ólskuna, varð úlfaldanum lítið
fyrir, að ganga alklyfjaður gegn-
um nálaraugað, og hika ekki hið
minsta við; svo var þá ímyndun-
araflið næmt fyrir öllum áhrifum,
í þá átt, að trúa sem mestum fyrn-
um og fjarstæðum. Hafa þá far-
ið að ganga sögúr í löndum mót-
mælenda af þessum aldraða pró-
fessor við Parísarháskólann. Koma
þá fyrir margar skringilegar frá-
sagnir, er ýmsir merkir menn hafa
þá komið við. En þegar til íslands
kemur með slíkar kynjasögur, eru
þær látnar snúast um Sæmund
fróða.fremur en nokkurn annan,
því, eins og áður er sagt, var það
kunnugt af sðgu Jóns biskups
helga, að hann lærði við skólann
í París. En Sæmundur mátti tæp-
lega teljast kaþólskur. Því í hans
tíð, voru hinar kaþólsku trúar-
kreddur ekki búnar að ná þeim
unditökum á trúarlífi Islendinga,
sem þær náðu síðar með flökku-
biskupinum Guðmundi Arasyni.
Hefir nú þótt einkar vel til fallið,
að Sæmundur jafnaði á kölska, —
þessum lærimeistara, er hann vq,”
búinn að læra nógu mikið af, til
þess að hafa nú ráð hans í hendi
sér. En með því að Sæmundur
var óháður þeim siðakreddum
hinnar kaþólsku kirkju, er mót-
mælendum voru mest fjandsam-
legar, fékk sá gamli engu áorkað,
í þeirri viðureign. En þeir, sem
höfðu tekið hinn nýja sið, urðu
fyrir hinum grimmustu ofsóknum
af hendi hinna, sem héldu fast í
við sinn barnalærdóm, sem í hug-
um mótmælenda þótti stafa frá
hinum vonda. Upp úr öllu því of-
stækishatri, hafa ýmsar kynja-
sögur spunnist. Því margir voru
þá tortrygðir um fastheldni við
hinn eldri sið, og grunaðir um
kukl, sem flestir notuðu til ills,
en aðrir til varnar gegn því illa.
Út af því hafa runnið frásagnir af
Sæmundi um viðureign hans við
kölska, Enda eru þær þjóðsagnir
taldar mjög nýjar.
Um skólanám Sæmundar, segir
höfundur þessarar ritgerðar, að
ekki hafi verið frábrugðið venju-
legu námi í neinu verulegu. I*ó
getur hann þess, að Sæmundur
hafi verið sá alfyrsti maður af
Norðurlöndum, er sækir nám í
sjálft höfuðból vísindanna. Það
nám, er Sæmundur hefir þangað
sótt, hefir hlotið að vera frá-
brugðið venjulegu námi, sem gerst
hefir við aðra skóla, er þekst
hafa á sama tíma, og verið í ein-
hverju fullkomnara.
Samt getur hðfundurinn þess,
“að ýmsir “ágætir kennarar hafi
starfað í París um þessar mund-
ir.” “En ekki er óhugsandi,” —
segir hann enn fremur, — “að Sæ-
mundur hafi hlýtt á fyrirlestra
Vilhjálms frá Champeaux, sem var
stórfrægur af lærdómi sínum, og
oft er talinn fyrsti frægi kennar-
inn í Parísarborg.” Þetta síðast
talda bendir til þess, að Sæmundur
hafi notið betri og meiri mentun-
ar, en aðrir skólar hafa gefið á
sama tíma. \
Þar sem bent er á það, að Sæ-
mundur hafi verið búinn að
gleyma nafni sínu og ætt, er hann
kemur út frá skólanámi sínu,
mætti taka sem ónákvæma frá-
sögn. Það má sjá það á Land-
námu og fornsögum vorum, að
á ritöldinni hafa fræðimenn lagt
mikla rækt við ættfræðina, og for-
feður þeirra langt aftur talið. Því
er ekki ólíkleg um Sæmund, að
hann hafi þekt ætt sína nokkuð
langt talið, áður en hann fer að
heiman, jafnvel til Haralds Hildi-
tannar, Sigurðar Fáfnisbana,
Hrólfs á Bergi og fleiri. En sam-
anborið við það, mætti hafa þótt,
að hann væri búinn að gleyma ætt
sinni, er hann kemur heim, hafi
hann þá ekki kunnað hana lengra
en til afa sinna eða langafa. En
nafn haps hefir orðið að samþíð-
ast latínunni. Því mun hann hafa
borið það fram með nokkuð annar-
legum hreim, þegar heim er kom-
ið. Kæmi þetta vel í samræmi við
það, sem Ari getur 1 sinni bók, að
Gizur biskup ísleifsson var nefnd-
ur Gisröður, er hann var á Gaut-
landi.
Þegar Sæmundur er kominn
hefm frá skólanáminu, sezt hann
að á föðurleifð sinni, Oddt á
Rangárvöllum. Hvort hann hafi
þá strax farið að kenna nokkuð
til hlítar, er óvíst. En 30 árum
síðar setur hann á stofn skóla á
heimili sínu, er lengi síðan var
aðalstöð þjóðlegra fræða í land-
inu. Hefir þá Eyjólfur sonur hans
verið fulltíða maður, sem mest
hefir aðstoðað hann við skólánn,
Ágætt við
magapínu
Ef þér finnið til ógleði, eða þembu
í maga eftir máltíðir, þá er ekkert
meðal áreiðanlegra en Bisurated
Magnesia! Þetta ber öllum sam-
an um. Jafnvel fyrsti skerfurinn
ber venjulega góðan árangur. •—
Fæst hjá öllum ábyggilegum lyf-
sölum. Þessi sérstaka tegund af
Bisurated Magnesia, er lang-ör-
uggasta meðalið við magasjúk-
dómum. Spyrjið lyfsalann.
og síðan haldið honum uppi eftir
hans dag.
Á þennan skóla minnist grein-
arhöfundurinn ékki einu orði. Það
lítur helzt út fyrir, að honum hafi
eitthvað hlekst þarna á, í stærð
og víðtæki sinnar þekkingar á því,
sem hann er að rita um. Þetta,
með stofnun skólans í Odda, er
svo þýðingarmikið atriði, að sízt
ætti að gleymast þeim, sem færi
að rita nokkuð um Sæmund prest
hinn fróða, — þ.e.a.s., ef það ætti
að vera af nokkru viti, en ekki í
því einu fólgið, að koma að hnitti-
legum, en meinlegum setningum,
— eins og hér á sér alt of víða
stað. En svo er farið hér í kring
um minningu Sæmundar, af frá-
bærri list, að engu er líkara, en
þegar köttur fer í kringum heitan
graut. Hefir sú aðferð jafnan til-
heyrt hæverskunni, og talist dá-
samleg, þ.e.a.s., fyrir köttinn.
Hvað því veldur, að á skólann er
^cki minst í þessari ritgerð, verð-
ur óráðið veður, hvort helzt er
þekkingarskortur, ógætni, eða þá
að því er vísvitandi slept, og er
sízt fyrir það að synja. Svo mætti
líka geta sér þess tjl, að höfund-
inum hafi ekki fundist nokkurs um
I vert, að geta þessa smáskóla á
j sveitarbæ á íslandi, svo einu
mætti gilda, hvoru megin hryggj-
ar hann lá. — Hann var enginn
stórborgar háskóli.
Það liggur í augum uppi, að Sæ-
mundur prestur fróði hefir orðið
frægur fyrir þetta mikilvæga at-
iði, að koma á fót skólanum. Og
það er þó ekki fyrir það eitt, sem
það ábyggilega traust er borið til
hans, sem hvervetna kemur fram,
þar sem á hann er minst. Hann
kemur við þau stærstu nýmæli,
sem gerðust um hans daga, tíund-
arlögin og kristinna laga þátt, sem
gerst hefir áður en hann setur
skólann á fót. Sama traustið er
borið til hans í öðrum greinum.
Ari prestur hinn fróði ber undir
hans álit íslendingabók sína, og
höfundur Landnámu vitnar til
hans frásagnar um fund íslands.
En þar sem þessum miklu fræði-
mönnum, Sæmundi og Ara, ber á
milli um æfi Noregskonunga, tel-
ur dr. Guðbrandur Vigfússon, að
konungatal Sæmundar muni vera
réttara, og færir fram ábyggileg
rök fyrir því. Þetta, sem hér er
sagt, sýnir það glögt, að sú frpgð
er Sæmundur hefir hlotið, hefír
ekki verið svo innanhol, sem þessi
M. J. reynir að sýna fram á, í
þessari Eimreiðar ritgerð.
En það, sem þessi rithöfundur
segir um Edduljóðin, að Sæmund-
ur hafi ekki verið höfundur
þeirra, þá hefir hann það frá öðr-
um, og er sjálfsagt rétt. Þrátt
fyrir það, er hitt ósannað mál,
að hann engin afskifti hafi haft
um meðferð þeirra. Og eru full
líkindi þess, að hann hafi átt að-
aiþáttinn í því að safna þeim sam-
an, jafnvel fyrstur manna hafið
þá leit, og svo niðjar hans haldið
því uppi eftir hans' dag. Eitthvað
mun þó Brynjólfur biskup hafa
haft fyrir sér í því, að tileinka Sæ-
mundi þessi ljóð. Og vel mætti
hann hafa þekt þau skilríki fyrir
þeim afskiftum hans af þeim
ljóðum, að vel mættu þau bera
nafn hans, þótt skilríki þau séu
nú með öllu týnd. Svo margt hef-
ir tapast síðan á dögum Brynjólfs
biskups, að varlega mætti fara í
þær sakir að bera það af Sæmundi
og þeim Oddverjum, að hafa átt
mestan hluta að söfnun og síðan að
gfeymslu þeirra frá því að glatast.
Svo mikill fræðimaður var Sæ-
mundur og niðjar hans hver af
öðrum, að ekki væri að ólíkindum
með þessi fornaldarljóð, það sem
hér er farið með. A. m. k. hefir
prófessor Finnur Jónsson í for-
mála sínum fyrir Sæmundar Eddu,
ekki borið af honum, henni við-
víkjandi, annað en höfundskap-
inn. Og ekki er ólíklegt, að Snorri
hafi orðið fyrir áhrifum frá þess-
um söguljóðum, með sína Gilfa-
ginning, er hann einmitt hafi
kynst hjá fósturföður sínum í
Odda, sonarsyni Sæmundar fróða.
Eitt það furðar greinarhöfund-
inn mikillega, að enginn skyldi
taka sig til, að rita sögu Sæmund-
ar. En slíkt er alls ekki furðu-
legt. Þá var unnið að friðsamleg-
um störfum í landinu, er iðkaðar
voru listir og vísindi, er Sæmund-
ur hefir óefað átt mikinn eða
mestan hlut í. En friðartímar eiga
sjaldnast íburðarmikla sögu. Af
öðrum hinum mætustu mönnum
þessa tíma er heldur engin saga,-
nema af' Þorgilsi Oddasyni, er
ha'nn deildi við Hafliða Másson..
Það sem tilfært er um Hall Teits-
son í Haukadal innifelst í fáum
setningum, og Ari er vart nefnd-
ur, nema þar sem vitnað er í rit
hans. Þær einu deilur, sem getið
er í tíð Sæmndar, voru þær, sem
hér er sagt milli þeirra Þorgils
og Hafliða, sem lyktaði mann-
skaðalaust.
Þá ekki síður hneykslar það
höfundinn, sem saga Jóns biskups
helga telur Sæmund “þann mann
er einhver hefir enn verið mest-
ur nytjamaður guðskristni á þessu
landi.” “Hér er ausið lofi ómælt”,
segir höfundurinn, og hefir hann
mikið—í þessari sinni ritgerð-—
fárast yfir því dálæti og gumi um
Sæmund prest, er alstaðar komi
þar fram sem hans er getið. Það
lítur út fyrir, að þetta valdi hon-
um einhverra sárinda. — En það
er alls ekkert gum eða oflof um
Sæmund að ræða, þar sem hans er
getið. Söguatriðin, sem nafn hans
tengist við, eru sögð svo blátt á-
fram eins og þau liggja fyrir. Og
sýnir það sig glögt, að þeirra er
ekki getið til þess eins, að koma
þar að nafni Sæmundar, heldur er
hans einmitt þar getið fyrir það
eitt, að hann kemur við málefnið,
sem farið er með.
Það sýnist ekki neítt gífurlegt
lof om Sæmund prest — og sízt
oflof, þótt hann á sinni tíð, hafi
talinn verið öðrum prestum fram-
ar, er “enn” hafi verið á íslandi.
Það er ekki um marga presta að
ræða, er nokkuð kveður að í hans
tíð eða fyrir hans dag, frá því
kristni er viðtekin í landinu. En
Sæmundur var, einsog þeim er
kunnugt, er nokkuð um hann vita,
hinn gáfaðasti og lærðasti íslend-
ingur á sínum tíma og ágætur
kennimaður. Þar að auki héfir
hann verið sá eini prestur á land-
inu, sem haft hefir skóla á heimili
sínu, og kent prestaefnum lyidir
þeirra kennimannsstöðu. En góð-
ir kennimenn hafa á þeim tíma og
síðan, verið taldir guðskristni til
nytsemdarj— Auðvitað hafði Teit-
ur skóla í Haukadal, er var til að-
sttoðar við skólann í Skálholti og
í sambandi við hann algjörlega.
Telja má víst að sá skóli, er Sæ-
mundur hefir haft, hafi ekki stað-
ið að baki hinna skólanna, er stóðu
að biskupsstólnum. Og einhverir
þeirra presta, sem getið er í því
prestatali, sem gert er 1143, munu
hafa lært hjá Sæmundi,
•
Þá getur og höfundurinn þess
enn fremur: “Þá er það enn haft
eftir Sæmundi á alþingi, að í sótt
þeirri, sem þá hafði gengið yfir
landið, mundu ekki færri hafa lát-
ist en þeir, sem þá voru til þings
komnir.” Svo bætir hann þessu
við: “i sjálfu sér er ekki gott að
vita, hvernig Sæmundur gat vitað
*
þ^tta betur en aðrir.” Það er í
sjálfu sér skiljanlegt, hvernig Sæ-
mundur gat vitað um þétta betur
en aðrir. Hann hefir haft nákvæma
tölu á þeim, er til þings voru
komnir. Svo mun það hafa verið
siðvenja hans öðrum fremur, að
hafa sem greinilegastar fréttir úr
hverri þingsókn fyrir sig, og þann-
ig fengið heildar yfirlit um þau
tíðindi, sem gerðust í landinu. Er
mjög sennilegt, að hann hafi
haldið þeim sið hvert sumar. Á
þann hátt mátti hann hafa orðið
margs þess vísari, sem aðrir
höfðu ekkert af að segja. Er ekki
ólíklegt, að hann hafi haldið nokk-
urs konar árbækur. Sannfróðir
menn segja fyrir víst, að Sæmund-
ur hafi ritað bækur, sem nú séu
fyrir löngu týndar. Vitum vér því
ekki fyrir víst, hvort verið hafi á
íslenzku eða latínu. En ýmsir
höfundar fornrita vorra hafa vitn-
að í rit hans.-' Magnús Jónsson
getur ^þess í sinni ritgerð, að til
hafi verið bók eftir Sæmund, er
hafi hlekst á; er að skilja á því,
að hún ekki hafi tapast fyrir fult
og alt, heldur orðið fyrir meiri eða
minni skemdum. Það liggur í
orðinu hlekst á, verður því lítið
lagt upp úr svona glefsu.
Telja má það hér um bil víst,
)
að Sæmundur hafi verið fyrstur
íslenzkur rithöfundur. Hann er
Itvítugur, þegar hann kemur út frá
skólanámi sínu. Þá er ekki ólík-
legt, að hann hafi byrjað á rit-
störfum upp úr því. En Ari
er fyrir víst 11 árum yngri en Sæ-
mundur. Hefir hann því ekki
byrjað á sínum ritum fyr en
nokkrum árum síðar. Og í þá átt
er ekki ólíklegt að hahn hafi orð-
ið fyrir áhrifum frá Sæmundi.
Nú er Ari talinn faðir íslenzkrar
sagnaritunar. Og það er fyrir sér-
stakt happ, að íslendingabók hans
varð ekki fyrir sömu afdrifum og
hin fyrri bók hans og ritverk Sæ-
mundar, sem tapast hafa. Skall
hurð nærri hæl, að hún færist
ekki algjörlega, þegar Brynjólfur
biskup Sveinsson bjargaði henni
frá glötun ásamt Edduljóðunum,
sem þá vor líka komin fram á
sama hengiflugið, með það að tap-
ast fyrir fult og alt. ,
Þóttl vér íslendingar séum auð-
ugir af fornum fræðum, þá er hitt
ægilega mikið, sem alveg hefir
tapast eða hlekst á meira og
minna. Því mættum vér vera
þeim öllum þakklátir, sem unnið
hafa að þeirn ritverkum beinlínis
og óbeinlínis, jafnt þeim, sem tap-
ast haf*, og hinum, sem vér nú
höfum með höndum, sem óbeinlín-
is er þáttur úr^sömu keðjunni, og
byggist margt á því elzta, sem nú
er tapað, t. d. ritum Sæmundar
fróða. Og hafi hann bjargað einu
því ágætasta, sem vér nú eigum,
—Edduljóðunum—frá því að glat-
ast, sem eg tel vísast, þá sýnist
ekki óréttmætt að þau bæru nafn
hans. Svo er með hin fornu, ís-
lenzku lög, að þau eru kend við
Úlfljót, þótt hann ekki hafi nema
lítið eitt unnið að þeim. Svo mætti
telja til fleira.
Þegar Magnús Jónsson hefir
lokið því, sem hann veit um Sæ-
mund, kallar hann að mögur sé
eftirtekjan. Má það vera rétt, sé
farið eftir orðafjölda, sem ýmsum
er svo lagin list, að hauga sem
mestum saman í efnislaust fimb-
ulfamb, eða hégómlega fordild,
sem hossað getur nógu hátt. En
hér er ekki því að heilsa með það
sem af Sæmundi er sagt. Það er
í fáum en efnisríkum orðum.
Sama mætti segja um Eyjólf son
hans eða Loft, það er ekki í marg-
yrðum, en það er ábyggilegt. Af
Jóni syni Lofts er engin saga, en
hann kemur við sögur, og er þá
leiðtogi þjóðarinnar á þingum að
semja sættir manna, Kemur þar
fram sú tiltrú, sem borin er til
hans, á sama hátt og það traust,
sem borið var til Sæmundap í
þeim friðsamlegu málum, sem
komu fram um hans daga.
Ritað í september 1929.
Magnús Sigurðsson,
á Storð.
fj BAKIÐ YÐAR EIGIN M
1 ' BRAUD $
1 b
ROTAL
CAKES
Sem staðist het-
ir reynsluna nú
yfir 5o ár
Frá Islandi
Reykjavík 10. sep.
Adolph Schföder málari hefir
dvalið hér á landi nokkra mánuði.
Hann kom hingað/í vor með Dr.
Lotz, en varð hér eftir og hefir
dvalið norðanlands í þrjá mánuði,
mest í Mývatnssveit. Hann hefir
málað og teiknað mikið á ferðum
sínum, og hélt hann sýningu á
verkum sínum á Akureyri. Lang-
ar ferðir hefir hann farið inn í
óbygðir og gekk hann þá eitt sinn
upp á Hofsjökul. Hann er ötull
ferðamaður og ferðast mest gang-
andi.
Leo Hansen, hin danski mynda-
smiður, sem verið hefir hér á
landi í sumar til þess að taka hér
kvikmyndir, hefir víða farið um
landið, en er nú kominn hingað til
bæjarins.
Reykjavíkurgötur og Halinn. —
Sjómaður einn, er séð hafði tvo
bílaárekstra í gær hér á götunum
með fimm mínútna millibili, komst
svo að orði, að hann teldi meiri
lífshættu á Reykjavíkurgötum um
hábjartan dag, en úti á Halamiði
í óveðri um hávetur.
540 grömm var kartafla, sem
Mgbl. barst í gær. Hún er úr
garði Kjartans Helgasinar í Mos-
húsum í Miðnesi. Er þetta stærsta
kartafla, sem blaðið hefir haft
fregnir af. — Mgbl.
Siglufirði, 9. sept.
Nokkur herpinótaskip tóku síld
á Skagafirði í dag og undanfarna
daga, þar af tvö 300 tunnur
hvort. Síldin er í fjörusteinum
undan Reykjarströnd, en er mjög
blönduð smásíld. Að undanförnu
hefir öll síld farið í beitu og ís-
hús. í dag var fyrst kryddað lít-
ililega. Nokkur skip, sem hætt
voru veiðum, eru nú byrjuð á ný.
Síldarvart hefir orðið hér inni á
firðinum. — Þorskafli góður og
gæftir. — Mgbl.
VERULEG KJÖRKAUP
Hin nýja
ROYAL PRINCESS
RAF HREINSUNARVÉL
Með áhöldum til að vaxbera og
og fægja gólf fyrir
$49.50 út í hönd
eða
$1.00 út í hönd og $1.00 á viku
(Mánaðarborganir ef óskað er),
Lítill auka-kostnaður ef borgað er
smátt og smátt
Hreinsunaráhöld $8.50 aukreitis
Skoðið þessa undravél í
Hydro búðinni, 55 Princess Street.
Sjáið hvernig hún vinnur.
Wúuu'po^Hijdro,
55-59
PRtNCESSSI
Phone
848 132
848 133
ROSEDALE K°L
Lump $12.00 Stove $11.00
FORD COKE $15.50 Ton
SCRANTON HARDKOL
POCA LUMP og
CANMORE BRICQUETS
Thomas Jackson & Sons
370 COLONY 8T.
PHONE: 37 021