Lögberg - 19.12.1929, Blaðsíða 2

Bls. 10.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
19. DESEMBER 1929.
Guðmundur Fnðjónsson
(Framh. frá 8. bls.)
Örlaganna útnyrÖingi
enginn lengur móti brauzt.
Bama og vina mikinn missi.
mátti hann þola bótalaust.
Svalbarð, jörð í Sorgarfylki,
sat hann fram á æfihaust.
Þaðan sér ’inn hljóði og hygni
hversu mjög er víður sær,—
lengra en þeir, er lokið hafa
lærdómsgreinum fjær og nær.
Útigenginn íslendingur
oft í djúpan jaröveg grær.
Þessi dæmi verða að nægja, en
hvergi mundi eg skipa G. Fr. ann-
arsstaðar en á bekk með þeim, sem
bezt hafa kveðið erfiljóð á Islandi,
að fornu og nýju.
En eftir á að hyggja. Eg verS
enn að minnast á eina eftirdrápu
G. Fr., sem stendur i “Kveðling-
um” og heitir “Fráfall harðstjóra.”
Hún er af alt öðru tæi en hinar.
Þær sýna, hvað hann elskar. Hún
sýnir, hvað hann hatar, og svo er
þar fast tylt að hverjum hnút, aS
vandfundinn mun rammlegar bund-
inn syndabaggi. Eg býst við að
þeir sem dást að harðstjóranum,
signi sig hans marki, er þeir lesa
kvæðið, og kyrji nýjan sálm, en vel
mega þeir vanda orðbragðið, ef
hann á að verða betur kveðinn.
Á siðari árum hefir G. Fr. kveð-
ið fáein kvæði um menn úr forn
sögum vorum. Um Eirík víSförla
ímynd hins hrausta drengs, er fylgir
hugsjón sinni hvað sem á veginum
verður. Um Gisla Súrsson og Auði
sem G. Fr. ann mest allra kvenna
í fornöld. Um Hrærek blinda,
konunginn forvitra og harðráða, er
halda vill ríki og og trú feðra sinna,
en Ólafur digri níðist á og sendir
til íslands. Um Melkorku, kon-
ungsdótturina útlendu í ambáttar-
stöðu, er ann ættlandi sinu og kenn-
ir syni sinum mál feðra sinna. Um
Erling Skjálgsson, hinn glæsilega
hersi, er hlynnir að sjálfskapardáð
þeirra, er honum þjóna, en þolir
ekki konungi ójöfnuð og heldur til
jafns við hann, unz hann hnigur
fyrir griðníðingsöxinni. Um Sig-
urð Slembi, er varð svo vel við
píslardauða sínum, að það ])ótti
“umfram eljan og styrk annarra
manna.” Hann yrkir um Völund
smið, því að honum gengur til
hjarta, að
þjóðhagi má lifa í leynum
lamaður, við gullsmiðið.”
Öll þessi efni sýna, hvaða mönn-
um G. Fr. ann og fnnur til með:
En hverja hann hatar, sýnir kvæðið
“'Hiildiríítarsynir.” Bezt af þess-
um kvæðum þykja mér “Hrærekur
blindi” og “Erlingur Skjálgsson.”—
Hér er ekki rúm til að víkja að
öllum hliðum á ljóðum G. Fr. Þó
að karlmenska, kraftur og sterkleg
tök séu þar algengust, getur hann
stundum verið eins og blíður blær.
Lesi menn t. d. “Brosið” fTil Hild-
ar i Hliðskjálf)—yndislegt kvæði.
Eitt af nýjustu kvæðunum hans
heitir “Sendlingar.” Hann lýsir
þar átakanlega lífi og úrkostum
fuglsins í fjörunni, svo að varla
verður betur gert, en um leið blas-
ir líf og kjör sjálfs hans við. “Sendl-
ingur” er dregið að “Sandur,” svo
að hugsanasamíbandið er ljóst. “I
upphafi var orðið.” Svo er um
margt í ljóðum G. Fr. Hann leikur
sér stundum að því að fá allskonar
útsýn úr eiginnöfnum og örnefnum
og hann er snillingur i því að velja
orð, sem slá á marga strengi í senn.
Litum t. d. á þetta erindi úr
kvæðinu “Haustmerki”:
sem hefir fengið nafn sitt af því,
hve gjöful hún er, en Gefn mun
af sömu rót og gefa. Hún “sér
eftir mey í ver.” Dóttir hennar er
farin í kauptúnið. En margar
hugsanir eru tengdar við “verið, ’
t. d. sú, að “allir eru ógiftir i ver-
inu,” og getur það verið áhyggju-
efni fyrir móður að senda mey
þangað. Hver maður horfir eftir
—scr cftir því, sem hann ann, þeg
ar það fer frá honum. íslenzkan
hefir myndina af þessu viðbragði
til að tákna söknuðinn„sem missir-
inn veldur. Gamla konan stendur
oss lifandi fyrir hugskotssjónum.ær
hún “sér eftir mey í ver.” En dótt-
irin ekki siður. Kvenkenningin
“gullspöng” sýnir oss, hve ljómandi
glæsileg hún er og spengileg; en að
hún hatar ull, getur bent á hvort-
tveggja, að hún er ekki gefin fyrir
tóvinnu og kýs heldur að klæðast
silki en ulL “Glaumbær” lýsir vel
bæjarlífinu, en jafnframt er það
gamalt bæjarnafn og er því tviveðr-
ungur í orðinu. “Hringiða” er og
ágæt mynd af bæjarifinu og minnir
um leið notalega á dans. Hjómföng
er myndað eins og matföng, vin-
föng, veizluföng o. s. frv. og felur
í sér eins konar mótsögn: forði af
því sem ekkert er. Að hylla minnir
á hyllingar álfa og bendir á álfa-
skapinn. Sumbl er skylt svaml.
Hæsta stigi nær orðaleikurinn í
refskák. Refskák er nafn á tafli
einu, en þarna er það orðið nafn á
prettum íævisra manna. Að ranga
einhverju er að skjóta einhverju á
ská, en það minnir um leið á öfug-
streymið. Þannig er alt erindið
margraddað og sagan þó fullskýrt
sögð.”*)
Vér getum tekið úr sama kvæði
dæmi um náttúrulýsingar G. Fr.:
Hallar sumri; haustull
hlíðum gefur ótið;
hengir él við hádrang,
höllin sölna gervöll,
svaki vekr særok.
Syngr við þarabing
brimtunga, blótrám.
Bylr gnýr fám í vil.
Bandóðr um brimgrend
belgir sig Hræsvelgr.
Berskjaldaðr brotsjór
brösur á við þangflös.
Æsist við andnes
aldan með skautfald.
Gustr, sem nær i naust,
nasbráðr eykr þras.
Héluloðini haustföl
höllin morra gervöll.
Norpir rjúpa, í sinn sarp
sækir mötu, fátæk.
Svartr krummi, síspertur,
sitr, þingar djúpvitr;
fengsæll við matarmang
morgun hvern fer á torg.
að enn þá yrkir hann með fullum
krafti, svo sem margt í hinni nýju
kvæðabók hans sýnir.
En raunar er það fávíslegt að
finna það að skáldi, að hann er ekki
bæði þetta og hitt. Um ]>að á að
spyrja, hvað gert hefir verið og
hvernig það er gert, hvort það er
gott í sinni tegund. Og þá hygg eg,
að allir skynbærir menn verði að
játa, að G. Fr. er um margt af-
burðamaður og að það er aðdáan-
legt, hverju hann hefir orkað í þrá
við alla þá örðugleika, sem hann
hefir átt við að stríða.
24. október þ. á. verður G. Fr
sextugur Eg býst við að íslend-
ingar rísi þá upp til handa og fóta
um land alt til þess að votta honum
þökk sína og aðdáun, því að alman
akið er venjulega helzti vekjari
samvizkunnar. En sérstaklega geri
eg ráð fyrir, að þann dag sjáist
“vinreið á vegum öllum” í Þing
eyjarsýslu. Guðmundur Friðjóns-
son er Þingeyingur. Og hann hefir
meira unnið úr efnum þeirrar sýslu
og gert arðbært fyrir alda og óborna
en nokkur maður annar. Hann
hefr sýnt, hve hátt þingeyskur
bóndi getur hafið sig yfir múginn,
þótt hann sitji heima i sveitinni
sinni, sjá fyrir búi og barnaf jöld og
gjaldi hverjum sitt. Alþýðumentun
Þingeyinga er við brugðið. En
eins og William James hefir sagt, er
sönn mentun fólgin í því að þekkja
góðan mann, þegar maður sér hann.
í september, 15(29.
Guðm. Finnbocjason.
—Vaka.
Frá Islandi.
Trítlar lóa um túnfót,
tínir þar æti sin ;
kippir upp kaldri löpp,
kvefað er söngnef.—
Harðger á flugferð,
fótviss um hraungrjót,
hestr með hankað brjóst
hregg sýpr undir vegg.
Svefnlítil sauma-Gefn
sér eftir mey í ver.
Glóir í glaumbæ
gullspöng, er hatar ull.
Hringiðu hjómföng
hylla sál, er neitt vill.
Reykr, sumbl og refskák
rangar lýð á húsgang.
“Hér leikur svo að kalla hvert orð
á marga strengi, “Sauma-Gefn” er
að vísu algeng kven-kenning, en
hún er ekki valin þarna af handa-
hófi. Ein^rkja-konan, sem fær
lítið að sofa fyrir önnum og á-
hyg'gjum og situr uppi fram á nótt
við sauma, þegar öðrum störfum
er lokið, hún er sannkölluð sauma-
Gefn. Alúð hennar og ósérplægni
er gyðju samboðin og helzt þeirri.
Vandi mun vera að koma meiru
af nákvæmri athugun og lifi í slíka
lýsingu, en hér er gert. Þarna er
jafnt fyrir augu, eyru og hugsun,
og hvert orð hnitmiðað. Bragar-
hátturinn er og ættaður sem bezt,
vígður af Jóni biskupi Arasyni, í-
bygginn, ýmist hleýpur við fót eða
stígur fast til jarðar.—
Sumum finst G. Fr. einhæfur, og
sjálfur talar hann í einu kvæði um
“einhæfu ómana sína.” Það er satt
að mörg skáld eiga fleiri strengi á
hörpu sinni og margfalt fjölskrúð-
ugra efni. Efnisvali G. Fr. hafa
lífskjörin mjög ráðið og svo lund-
erni hans, að hann hefir haft rika
samúð með sérstakri lífsstefnu og
þeim dygðum, er henni fylgja, en
hins vegar ekki viljað nema stærra
land en hann gat sjálfur farið eldi
um í hinum fáu tómstundum sínum.
Enginn veit, hve mikils bókmentir
vorar hafa mist við það, að G. Fr.
hefir ekki getað farið um fleiri
lönd en ísland og þó ekki um ísland
alt. Ferðir hans t. d. um Suður-
land hafa orðið tilefni afbragðs-
kvæða, svo sem “Um Rangárþing”
o. fl., og bendir það á, að ferðalög
hefðu getað orðið honum frjó að
yrkisefnum og gætu orðið enn, því
Slys.
ísafirði í gær.
Kl. 10 árdegis á fimtudag var
togarinn “Hafstein” tfrá ísafirfði
að veiðum úti á Hala. Veður var
gott, en sjór mikill. Var verið að
draga inn pokann, og reið þá sjór
undir skipið, svo að pokinn drógst
út aftur. Binn hásetanna, Har
aldur Pálsson, mun hafa staðið á
pokanum, þegar hann drógst út,
og kastaðist hann fyrir borð. Var
hann rétt við skipið, og köstuðu
skipverjar til hans bjarghring og
linum, en hann virtist ekki gefa
þeim neinn gaum, og er haldið, að
hann muni þegar hafa fengið
krampa. Sökk hann síðan og sást
ekki meir. — Haraldur sál. var 32
ára að aldri, ókvæntur, afburða-
sjómaður og drengur hinn bezti.
Hann var sonur Páls Hafliðason-
ar skipstjóra hér í bænum.—Mgbl.
16. nóv.
*)Kg- lána þetta hjá sjálfum mér úr
Skírni 1928, bls. 151. fföf.
<m<m<m<m<m<m<m<mm<mm<mm<m>m<m<m<m<m<m<mi ■
Gleðileg Jól til allra Islendinga
Rullupylsa, Harðfiskur
og Allar Tegundir Fugla.
i
West End Food Market
690 SARGENT AVENUE
S. JAKOBSON, eigandi.
Úr Húnaþingi í nóv.
Fjártaka mikil í kaupstöðum
sýslunnar, einkanlega hjá kaup-
félögunum.
Þar mest af kjöti fryst.
í sumar sem leið seldi Höepfner
húseignir sínar á Blönduósi og
nokkru síðar útistandandi skuld-
Húseignir munu hafa verið
seldar sem næst einum þriðja af
brunatrygðu verði og útistand-
andi skuldir sem næst einum
þriðja af nafnverði. Kaupandi að
skuldunum er talinn vera fyrver-
andi verzlunarstjóri Höepfner á
Blönduósi í félagi við sýslumann
Húnvetninga.
Steinsteypubyggingar á Lækja-
móti, Sveinsstöðum og Björnólfs-
stöðum, eru nú vel á veg komnar
og hafa bændur, að sögn, bygt
fyrir lán úr landnámssjóði.
Kaupfél. Húnvetninga á Blöndu-
ósi Iét í sumar kaupa hesta til út-
flutnings. Verð fyrir 4—8 vetra
var kr. 120—160 og fyrir 3 vetra
—110 kr. Enn tfremur hefir
afsláttar, jafnvel alla leið suður
í Grindavík.
Stefán Runólfsson, bróðir Bjarna
á Hólmi, kom hingað í ágústmán-
uði. Ferðaðist hann víða um og
athugaði skilyrði til vatnsvirkj-
unar. Leizt honum víða vel á
staðhætti. Óráðið enn um fram-
kvæmdir. í Miðfirði komust upp
í sumar rafstöðvar á tveimur
bæjum, Aðalbóli og Brúarvelli.
Verkafólksekla meiri en áður.
Margt manna hefir sótt í sjópláss-
in yfir sumarið, ennfremur hafa
hinar miklu framfarir í vega-,
brúa- og símamálum leitt það af
sér, að bændum veitist enn örð-
ugra að fá nægan vinnukraft.
Menn kvarta yfir því að veður-
skeytin komi óreglulega, stundum
koma þau alls ekki um lergri
tíma. Stundum koma þau þó dag-
lega og jafnvel tvisvar á dag og
þá í seinna skiftið einskonar yfir-
lit og veðurspá. — Veðurskeyti
þurfa menn helzt að fá bæði fyrri
og seinni part dags og væri æski-
legt, að þau gætu komið reglu-
lega, og er þess vænst, að land-
síminn kippi því í lag. — Mgbl.
<m<m<m<m<m<mm<mm<m<m<m<m<mm<m<m<m<m<m<m<m<m,<m<m<m
l
GLEÐILEG JÓL
OG
FARSÆLT NÝÁR
£
Til allra Islendinga

B|ornson, Brandson og Olson
LÆKNAR
Medical Arts Building, Winnipeg
I
Gleðileg Jól! Farsælt Nýár!
til allra Islendinga
Thos. J. Edmundson
Radio Sales and Service
Lyric, Steinite and Kolster Radios
\ 535 ELLICE AVENUE
m<>m<m<m<m<m<m<mi<m<m<m<m<m<m <m<m <mm<m.<im<m<ettom<<m<m<mi:
Manítoba
Co-operative Dairies
Reglulegt bœndafélag
er rekur viðskifti í öllum hlutum fylkisins
Óskar íslendingum Gleðilegra Jóla og
Farsæls Nýárs
Með Þ'ókk Fyrir Viðskiftin

WHITE SEAL
BEER
Vorum mörgu
íslenzku
vinum
óskum við góðrar og
gleðilegrar hátíðar
Phone 87 647
vcnð selt allmikið af hrossum tll , ÍwaívatwaSwntca
Ljúfur og
heilnæmur
drykkur
með þetta aðlaðandi bragð, sem
aðeins humall og hæfilegur aldur
geta veitt.
Fæst í öllum löggiltum ölstofum
og í Cash and Carry búðum.
The
Kiewel
Brewing Go.
Limited
St. Boniface Man.
Við óskum öllum vorum
íslenzku viðskiftavinum
Gleðilegra Jóla og góðs Nýárs!
Perth Dye Works
482 PORTAGE AVENUE
Látið hreinsa föt yðar þar sem að margir
Islendingar vinna
í
Tma

Avalt velkomin gjöf
SwiSt’s
Premium
Hams og Bacon
Swift Canadian Co., Limited