Lögberg - 05.05.1932, Blaðsíða 4

Bls. 4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 5. MAÍ 1932.
Högberg
Gefið út hvern fimtudag af
TBE OOLUMBIA PRES8 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Verð $3.00 um drið—Borgisi fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
PBONE8 80 327—86 328
Mikilsvert málefni
Síðustu vikurnar hefir meðal lslendinga
hér,. allmikið verið talað um stofnun ís-
lenzks bókasafns, og prófessors emhættis, í
íslenzkum fræðum, við háskóla Manitoba-
fylkis.
Dr. Bjöm B. Jónsson hreyfði þessu máli
í erindi, sem hann flutti á Islendingamóti
hér í Winnipeg hinn 35. febrúar í vetur.
Þegar prófessor Sigurður Nordal var hér
staddur, gengust nokkrir menn fyrir því, að
fá hann til viðtals við all-marga íslendinga
hér, af hinum yngri mönnum; eða mönnum,
sem hér í landi era að mestu eða öllu upp-
aldir. Annan fund héldu svo þessir sömu
menn nokkra síðar. Eftir því, sem vér bezt
vitum, var fyrgreint málefni aðal-umræðu-
efnið á báðum þessum fundum. Erindi Dr.
Jónssonar birtist hér í blaðinu, hinn 3. marz
og frá báðum þessum fundum hefir Mr. J.
G. Jóhannsson skýrt all-nákvæmlega í Lög-
bergi. Er fólki því ekki ókunnugt um málið
með öllu, þó ekki hafi margir um það ritað
enn þá.
Eins og Dr. Jónsson tók fram í erindi
sínu, því sem áður er getið, þá er þessi hug
mynd ekki ný. Þessu máli hefir verið hreyft
áður. En eftir því sem séð verður, hefir
það engar rætur fest, alt til þessa, eða með
öðrum orðum, framkvæmdir hafa engar orð-
ið í málinu.
Hér má því svo að orði kveða, að um nýtt
mál sé að ræða, sem enn hefir ekki fest nein-
ar rætur í hugum manna, nema þá sár-fárra.
Vér geram naumast ráð fyrir, að, þeir sóu
nema mjög fáir, sem nokkuð verulega hafa
um það hugsað, alt til þessa.
Það, sem gert hefir verið í þessu máli
þessar síðustu vikur, hefir verið gert af
hinum yngri mönnum, það er að segja mönn-
um, sem annað hvort eru hér fæddir, eða þá
uppaldir að mestu leyti, eins og áður er að
vikið. Vitaskuld eru margir þeirra nú ekki
lengur ungir menn, því Islendingar eru nú
búnir að vera hér í landi um sextíu ár. Virð-
ist það ekki illa til fallið, að þeir taki málið
að sér strax frá byrjun, því á þeim hljóta
framkvæmdimar að lenda aðallega og það
eru þeir, sem verða að vinna þessu máli sig-
ur, ef hann á að vinnast. Islendingunum,
sem ólust upp á Islandi og fluttust til þessa
lands, er óðum að fækka, eins og hlýtur að
vera, þegar þess er gætt, að innflutningur
fólks frá Islandi, hefir lítill verið síðan um
aldamót, og svo sem enginn síðan 1914.
Vér gerum ráð fyrir, að Islendingum, hvar
sem þeir eru í heiminum og hvar sem þeir
eru uppaldir, þætti vænt um að sjá þetta
mál borið fram til sigurs. Það getur naum-
ast öðruvísi verið, en að slík gróðrarstöð
fyrir íslenzk og norræn fræði, eins og hér er
um að ræða, væri þeim öllum mikið gleði-
efni. Það er því ekki líklegt, að þetta mál
veki nokkum verulegan ágreining. Ekki
kjarai málsins að minsta kosti. Einhver
auka-atriði gætu kannske gert það. En ó-
þarfi er að gera ráð fyrir nokkru slíku að
svo stöddu.
Það er líklega fátt, eða ekkert, sem Vest-
ur-lslendingar gætu gert, er vekti meiri
samúð og gleði meðal bræðra vorra og
systra á ættjörðunni, heldur en einmitt það,
að stofnað væri prófessors embætti í íslenzk-
um fræðum við háskólann í Manitoba og
stórt og vandað íslenzkt bókasafn, veruleg
gróðrarstöð íslenzkra fræða hér í miðju
þessu mikla meginlandi, þar sem eru aðal-
stöðvar Vestur-lslendinga. .Gæti þetta vafa-
laust orðið til, að glæða mikla samúð milli
Islendinga austan.hafs og vestan. Vér get
um naumast hugsað oss nokkuð, sem lengra
gæti gengið í þá átt. Má því sanngjarníega
gera ráð fyrir, að þetta mál nyti einlægrar
góðvildar Islendinga heima, mentamanna
sérstaklega, og margskonar stuðnings. Gæti
hann orðið málefni þessu til ómetanlegs
gagns, þó ekki væri um bein peninga fram-
lög að ræða.
Með þessu máli er ekki verið að amast
við nokkru öðru, sem íslenzka þjóðrækni
mætti nefna, eða sem kann að vera eitthvað
í ætt við hana. Vitanlega er þetta þjóðrækn-
ismál, en það er sérstætt og ríður ekki í bága
við neitt annað, sem verið er að gera í þá
átt. En hér er þó ekki eingöngu um íslenzkt
þjóðræknismál að ræða. Ef Islendingum hér
í landi hepnaðist, að stofna prófessors em-
bætti við Manitoba háskólann, sem væri vel
trygt með nægilegu fð, þá væri þar með hér-
lendu þjóðfélagi unnið mikið gagn, og sem
canadiska þjóðin mundi að sjálfsögðu virða
og meta mikils. Ekki síður en frá Islandi,
mættum vér því frá Manitoba og frá Canada
yfirleitt, vænta samúðar og stuðnings og
góðrar samvinnu.
Þegar um það er að ræða, hvort þessi
hugmynd sé framkvæmanleg, þá skilst oss
að það sé eitt, öllu öðru ffemur, sem mest á
ríður. Það er, að Islendingum geti fyllilega
skilist, að héf sé um gott og göfugt málefni
að ræða, sem eigi það fyllilega skilið, að
þeir styðji það með ráðum og dáð. Sjálfsagt
má búast við því, að fjársöfnun til þessa fyr
irtækis gengi ekki vel fyrst um sinn, þó hún
yrði hafin. Það lætur ekki þannig í ári nú,
að hægt sé við því að búast. En enginn
skvldi ímynda sér, að fjárkreppan vari alt
af. Og slíkt fyrirtæki sem þetta, má rétt
eins vel byrja í harðærinu eins og-góðærinu.
Hér er ekki um neitt það að ræða, sem ætlast
er til að gefi skjótan arð. Gerir heldur ekki
svo ósköp mikið til, þó það dragist í nokkur
ár, að þetta mál komist í framkvæmd. Hitt
væri æskilegt, að grundvöllurinn væri lagð-
ur sem fyrst og að hann mætti verða sem
traustastiy og ábyggilegastur.
Oss er fyllilega ljóst, að í þessum línum er
ekki sagt nema ör,lítið af því, sem segja
mætti um þetta mál. En það er sagt af trú
á málefnið og af góðvild til þess. Oss finst
að hér sé mál, sem allir Islendingar ættu vel
að geta verið samtaka um.
Lindbergh og blöðin
1 ritinu “Outlook” (apríl 1932) er grein
um Lindbergh og blöðin, eftir Bent fyrver-
andi blaðamann. Það sem hér segir, er að
efninu til þaðan tekið að miklu leyti.
Það var reglulegur hvalreki á fjörur stór-
blaðanna í Bandaríkíjunum, þegar barni
Lindberghs hjónanna var stolið. Þá frétt
mátti hæglega segja í fáeinum orðum, alt sem
blöðin vissu um þetta og alt, sem þau vita
um það enn í dag. En í þess stað var þessi
frétt þanin yfir marga dálka í hverju blaði,
dag eftir dag og viku eftir viku. Sum blöð-
in höfðu jafnvel ekkert annað á framsíð-
unni, suma dagana, en framsíðu fréttablað-
anna hefir stundum verið líkt við stóru búð-
argluggana, þar sem kaupmennirnir sýna
vörur sínar.
Það er svo sem enginn efi á því, að þessi
barnsstuldur var mikil hvalsaga. Þegar
drengurinn faxidist, höfðu blöðin í Banda-
ríkjunum meira um það að segja, heldur en
nokkur blöð hafa nokkurn tíma sagt um
fæðingu ríkiserfingja. Það var sagt þá, og
það ekki að raunalausu, að litli Lindbergh
væri mest auglýsta og bezt þekta smábaraið
í veröldinnL Það var því ekkert undarlegt,
þó það vekti mikla eftirtekt, þegar það frétt-
ist, að þessu barai hefði verið stolið, og það
hlaut að vekja mikla samhygð með foreldr-
unum. Þetta skildu blaðamennimir vel, en
þeir færðu sér það í nyt, svo úr öllu hófi
keyrði. En þrátt fyrir það, gerðu blöðin
samt gagn með þessum fréttum fyrstu dag-
ana, því þau færðu þær öllum lesandi Banda-
ríkjamönnum, og vöktu almenna gremju og
óbeit á þessu ódáðaverki.
Þessu viðvíkjandi sendu sumar fréttastof-
urnar út fréttir, sem voru 10,000 upp í
50,000 orð daglega. Það var engu líkara, en
blaðamönnunum hepnaðist að beina allri
hugsun þjóðarinnar svo að segja í þessa
einu átt, um tíma. Öll önnur vandamál voru
eins og smámunir í samanburói við þetta
eina. Alveg tilhæfulausar sögur voru búnar
til út af þessu, og ritstjóramir sögðu frétta-
rituram sínum, að söguraar gætu aldrei orð-
ið of langar, eða tekið of mikið rúm í blöð-
unum.
Blöðunum hepnaðist prýðilega að ná til-
gangi sínum, en tilgangurinn var vitaskuld
sá, að auka útbreiðslir blaðanna, auka söluna.
í New York óx sala sumra stórblaðanna um
20 per cent, eða meir. Eitthvað svipað átti
sér stað í Boston, Chicago og víðar.
Enginn hefir lengra komist í þeirri blaða-
mensku, sem hér er um að ræða, heldur en
Arjhur Brisbane, sem fór á fund “Scarface
Al” Capone í fangelsinu í Chicago, og skrif-
aði svo langa grein og lýsti því nákvæmlega
hvernig og hvers vegna þessi glæpamaður
gæti fundið barnið, ef hann væri látinn laus.
Sú grein kom í Hearst blöðunum undir fyr-
irsögn, sem náði yfir átta dálka.
John Grier Hibben, frá Princeton háskól-
anum, sagði að “ef barn Lindberghs hjón-
anna finst ekki, þá er afskiftum blaðanna af
þessu máli um að kenna.” En áður en hann
sagði þetta, var Lindbergh sjálfum orðið
það fyllilega ljóst, að meðan alt af væru
blaðamenn og myndasmiðir, kannske í tuga-
tali, alt í kring um heimilið, þá væri ólíklegt
að þeir, sem stolið hefðu barninu, þyrðu að
koma með það.
Charles A. Lndbergh hefir
kannske orðið fyrir meira
skakkafalli, af hálfu blaðanna,
heldur en nokkur annar mað-
ur. Flug hans til Parísar not-
uðu þau sjálfum sér til hags-
muna, eins og þau frekast gátu.
Um sjálfan hann hafa þau
myndað nokkurs konar goð-
sagnir, sem hann hefir aldrei
getað hrandið að fullu. Þegar
hann gifti sig, voru blöðin hon-
um svo ruddalega nærgöngul,
að það gekk úr öllu hófi fram.
Og nú hafa þau að minsta kosti
gert honum það torveldara,
heldur en hefði þurft að vera,
að fá son sinn aftur.
Lindbergh á dagblöðunum
grátt að gjalda.
Brúðkaupsveizlan
Saga eftir J. J. Myres, 1932.
Faðir minn sagði margar sögur
frá Islandi. Hann kom hingað
fullorðinn, svo honum var alt
minnisstætt heima. Hann sagði
sögur sínar vel, og hafði lag á að
koma þeim í þann búning, að
manni urðu þær minnisstæðar.
Það leyndi sér heldur aldrei hvað
honum þótti vænt um ísland, og
ef maður hlustaði á það sem hann
hafði.til að segja, þá varð manni
að fara að þykja vænt um þg.ð
líka. Jafnvel þó það væri eitt-
hvað ógeðfelt, sem var verið að
segja frá, þá varð endirinn æfin-
lega sá, að alt varð íslandi í vil
og Austur-íslendingum til sóma
Hann lagði æfinlega áhrezluna á
það, sem hreif tilfinningarnar í
hag Fjallkonunnar. Ekki samt
svo að skilja, að móðir mín væri
neinn eftirbátur í þessari list.
Af öllum sögum föður míns varð
mér minnisstæðust ein. Það var
líka fyrsta sagan, sem eg man eft-
ir að hann segði, eða fypsta sagan
sem e!g hafði nokkurt verulegt vit
á að taka eftir. Svo heyrði eg
hann segja þá sögu oftar, eftir að
eg var orðinn stálpaður, og lærði
hana þess vegna vel. Eg man
hana rétt að segja orðrétta eins
og hann sagði hana og hún var á
þessa leið:
“Foreldrar mínir voru ætíð ó-
sköp fátæk. Frá því eg man fyrst
eftir hafði faðir minn verið mjölg
bilaður á heilsu. Jörðin, sem þau
bjuggu á, v^r mjög léleg og erfið.
Veturinn, sem eg varð * sextán
ára, voru mikil harðindi. Það var
langur o!g kaldur vetur. Enda lá
hafísinn upp að landi langt fram
á sumar. Það var mesti harð-
indavetur, sem e!g man eftir.
Margir urðu bjargarlausir, sem
aldrei höfðu orðið það áður.
Mikið áttum við móðir mín bágt.
Faðir minn var búinn að liggja
rúmfastur lengi. Við móðir mín
urðum að komast af eins og bezt
við gátum. Ærnar voru orðnar
horaðar o!g fóru að velta út af í
byrjun Þorra. Það var engin
björg í þeim fyrir okkur. Horket-
ið var náttúrlega ekki étið. Enda
voru þetta baraorðnar beinagrind-
ar, líka fóru margar þær síðustu
ofan um ís og fundust aldrei, því
jörðin var mesta hættu jörð.
Um mið-Þorra var heyið búið,
því við móðir mín höfðum svo lít-
ið getað heyjað um sumarið. Dag-
inn eftir að kúnni var gefið síð-
asta heyið, komu góðir nágrann-
ar o'g slátruðu henni, og var það
síðasta skepnan fyrir utan hest-
ana, sem gengu úti og björguðu
sér svona eins og bezt þeir gátu.
En það var nú ekki orðið mikið,
sem þeir náðu í, því snjóþyngslin
voru líka að gera þeim ómögulegt
að bjarga sér.
Við höfðum lifað mikið á mjólk-
inni úr kúnni, og móðir mín hafði
oft sagt, að hún hræddist ekki
neitt meðan hægt væri að halda
lífinu í kúnni. ‘En guð hjálpi okk-
ur, ef við missum kúna’. Eg man
vel, hvað lá illa á henni daginn
sem kúnni var slátrað. Og sann-
leikurinn var sá, að það var búið
að spara svo fóðrið við hana, að
hún var orðin svo horuð, að það
var lítið frálag i henni. En þetta
var þó síðasta björgin og ekki er
því að neita, að það voru daprir
dagar, þegar kjötið var að verða
búið. Móðir mín reyndi að bera
sig vel, svona þegar eg sá til. Hún
sagði það væri ekki til neins að
kvarta. Reyndar sagði hún, að það
hefði stundum verið þröngt í búi,
en það hefði þó æfinlega lagst
eitthvað til. Auðvitað var mis-
munurinn þessi, að faðir minn
hafði þá verið á fótum, en nú var
það þyngsta bölið, að við vissum
að hann mundi ekki stíga á fætur
aftur.
Þá kom maður frá næsta bæ og
sagði, að menn væru að leggja af
stað norður í Steingrímsf jörð, því
þar væri hægt að fá þorskhausa.
Ráðlagði hann móður minni að
láta mig fara með þeim. Hann
sagði að mér væri engin vorkunn
á því, svona stórum strák, það væri
kominn tíminn til þess að eg lærði
að vinna fyrir lifinu, maður gæti
ekki búist við að fá alt fyrirhafn-
arlaust upp í hendurnar.
‘En hvernig eigum við að kaupa
þorskhausana?’ spurði móðir mín.
Við höfum ekki peninga og ekkert
sem eg get sent, sem er peninga
virði.’ — ‘Þú átt þó líklega ein-
hver föt, faldbúning eða eitthvað
úr silfri’, sagði maðurinn. ‘Nei,
því fer miður,’ sagði móðir mín,
‘það er alt farið.’—‘Ó, láttu dreng-
inn fara samt. Hann gerir þá
aldrei nema fara fýluferð,” sagði
maðurinn.
‘Eg á bágt með að biðja að gefa
mér,’ sagði móðir mín, ‘og mér
líkar ekki að láta drenginn gera
það heldur.’
‘Þið eigið skilið að drepast,’
sagði maðurinn, ‘ef þið viljið
ekki reyna að bjarga ykkur. Það
er kominn tími til þess, að það sé
hætt að kenna í brjósti um letingja
í þessu landi.’
Nú stóðst eg ekki mátið lengur,
og bað móður mína að lofa mér
að fara og reyna þetta. Móðir mín
kallaði á mig afsíðis. Hún sagðist
sjaldan hafa tekið neitt svona
nærri sér á æfinni eins og að tala
um þetta. Hún sagðist ekki geta
sent mig af stað svangan, nestis-
lausan og mjög illa klæddan í
þessa langferð í vetrarhörkunni.
Hún sagði, eð eg yrði að gera mér
grein fyrir því, að þetta væri að
spila upp á líf o!g dauða, og eg
væri ekki fær um svona ferðalag,
eg væri allareiðu orðinn horaður
af harðréttinu. Hún sagðist ekki
treysta sér til þess að hugsa til
þess, ef eg kæmi ekki til baka.
Það væri betra að bíða átekta
heima. Hún sagðist enn eiga einn
poka af fjallagrösum, sem gætu
hajdið í okkur lífinu æði tíma enn,
og það væri alveg víst, að föður
mínum versnaði, ef hann vissi að
við værum komin að því að biðja
um hjálp. Aldrei hefðu þau þurft
þess enn o!g aldrei ætlað sér það,
hvað sem á dagana drifi.
En fortölur hennar voru til
einskis. Eg sagðist fara með
þessum manni og slást í för með
þeim, sem norður færu frá næstu
bæjum. Og varð það úr, að eg fór
að kveðja Hún bað guð að hjálpa
mér og leiða mig til baka, annað
sagðist hún ekki igeta gert.
Eg fór af stað með manninum.
En þegar við fórum að kafa ó-
færðina, kom það fljótt í Ijós,
hvað eg var orðinn máttlaus.”
Faðir minn sagði svo mjög vel
ferðasögu sína til Steingríms-
fjarðar, og.til baka. En af því eg
er ókunnugur ö'llu landslagi og
staðháttum þar, á eg bágt með að
segja frá þeim parti. En það var
sú mesta hrakningsför, þeir lentu
í byljum og ótíð og lá við, að full-
þroska menn, yrðu úti, hvað eftir
annað. Samt komust þeir allir af.
Allir báru föður minn á höndum
sér og varð það honum til lífs. Góð-
hjartaðir og göfugir menn í Stein-
grímsfirði gáfu honum alla þá
þorskhausa, sem hann gat flutt til
baka o!g sáu ti-1 þess, að hann kom
betur klæddur heim en hann fór af
stað.
Þegar hann kom með þessa
björg til móður sinnar, sagði hann
að hún hefði grátið af gleði, og
aldrei sagðist hann hafa heyrt
manneskju fyr eða síðar þakka
í meir en þriBjung aidar hafa Dodd'n
Kidney Pills veriB viðurkendar rétta
meBaliB við bakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum fieiri sjúkdómum. Fást hj.t
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eBa
sex öskjur fyrir $2.60, eða beint frá The
Dodd’s Medicine Co., Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
guði betur fyrir neitt, en hún
hefði gjört þá.
Þorskhausarnir urðu til þess að
þau lifðu af veturinn. Aldrei
sagðist faðir minn hafa borðað
mat, sem sér hefði þótt eins góð-
ur og þorskhausarnir frá Stein-
grímsfirði, og aldrei yrði hann
svo gamall, að hann gleymdi þeim
og góðvildinni og gestrisninni
dæmalausu, sem hann mætti í
þessari erfiðu og löngu vetrar-
ferð. Svo bætti hann við: “Ef
það hefði ekki verið fyrir þorsk-
hausana, drengur minn, þá hefði
eg aldrei Jifað til þess að verða
landnemi í Ameríku.” Svo klapp-
aði hann á kollinn á mér og bætti
við: “Og þeim er það að þakka,
að þú varst nokkurn tíma til. —
En til þess er e!g að segja þér
þessa sögu, að láta þig vita, að
við erum í skuld við velgjörða-
mennina í Steingrímsfirði. Það er
skuld, sem ekki er beinlínis hægt
að borga í peningum. Enda eru
sumir, sem kærleiksverkið unnu,
komnir undir græna torfu.
En mér segir svo hugur um, að
einhvern tíma verði hægt að borga
þetta einhvern veginn, o!g heiður
Vestur-íslendinga er í veði, að
þeir borgi skuldirnar, sem þeir
fóru frá á íslandi, og borgi þær
eins og menn, með rentum og
rentu-rentum. Við þeir eldri get-
um ekki borgað þær, því er svo-
leiðis varið. Þær eru ekki falln-
ar í gjalddaga enn, og eg veit ekki
nær þær 'gera það. Það er svo
fjölda margt, sem ætti að borga.
En það verður aldrei kallað eftir
því. Eini gallinn, sem eg man eftir
á Fjallkonunni, er sá, að hún
kallar aldrei eftir sípu. Margar
mæður eru svolieðis. En það er
ekki. þar fyrir fallegt af börnun-
um, að rífa og tæta alt út úr hönd-
unum á þeim, og hugsa aldrei um
að endurgjalda neitt.
Fjallkonan er nú reyndar amma
þín. Og svo verður hún lang-
amma i þessari ætt og svo áfram
koll af kolli. Það nauðsynlega er
þá þetta, að ættin viti að við móð-
ir þín fórum frá skuldum á ís-
landi og þær skuldir hvíla á ætt-
inni þangað til þær eru borgaðar
upp í topp.
Það kannske verður langt þang-
að til þeir í Steingrímsfirði senda
hingað til Dakota eftir björg. En
margt kemur fyrir á langrr leið,
og þegar sá tími kemur, að þeir
senda hingað eftir einhverju, sem
þá vanhagar um, þá er um að gera
að þeir þurfi ekki að fara fýlu-
ferð, á meðan þessi ætt er við
lýði, að minsta kosti.”
Úr því þetta var nú fyrsta sag-
an, sem eg heyrði frá föðurland-
inu, og faðir minn sagði hana með
svo innilegri þakklætis-tilfinningu
og lotningu, er mér ekki vorkunn
þó mér þyki vænt um þorskhaus-
ana og líka auðvitað vænt um
Steingrímsfjörð og gestrisni fólks-
ins á íslandi.
Eitt sinn, þegar eg var fyrir
innan tvítugt, var eg að vinna með
jafnaldra mínum, sem var nýkom-
inn frá íslandi; hann var þar
fæddur og uppalinn. Við vorum
að skrafa um hitt og þetta. Svo
fór hann að segja mér eitthvað
frá Islandi og spyr eg hann þá
rétt í grandleysi, hvort þorsk-
hausar séu góður matur. Hann
varð strax reiður, og sagðist aldr-
ei hafa etið þá, þeir hefðu aldrei
verið borðaðir á íslandi og væru
enginn manna matur. Eg sagðist
vita betur. Kallar hann mig þá
strax lygara. Sá eg, að eg hafði ó-