Lögberg - 01.12.1932, Blaðsíða 4

Bls. 4.
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. DESEMBER 1932.
Högtierg
GefiB út hvern fimtudag af
THE COLVMBIA PRESS LIMITED
69 5 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjðrans.
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO $3.00 «m árið—Borgist fyrirfram
rhe "Lögberg” is printed and published by The Columbia
Prees, Limited, 695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba.
PHONES S6 327—86 328
Vilja fá skildingana
Enn eru það stríðsskuldirnar, sem vaida
þjóðunum mikillar áhyggju, þó fjórtán ár séu
nú liðin síðan stríðinu lauk. Það er Banda-
ríkjaþjóðin, sem á fé að heimta, en Evrópu-
þjóðimar, sem eiga fé að gjalda, eins og öll-
um er kunnugt.
Pákki skal þetta skuldamál rakið hér, en
þannig er ástatt nú, að hinn 15. þ. m. eigia
Evrópuþjóðirnar að greiða Bandaríkja-
mönnum $123,641,696. Langme.st af þessu fé
ber Bretum að greiða, eða $95,550,000, en
Frökkum $19,261,438, og svo ýmsum öðram
þjóðum minni upphæðir.
Bretar, Frakkar og Belgíumenn, hafa far-
ið fram á það vúð Bandaríkin, að fá frest á
greiðslu þessa fjár, en með þeim skilningi, að
enn verði reynt að semja um stríðsskuldirn-
ar, og þá sjálfsagt helzt á þann hátt, að
skuldirnar verði gefn'ar eftir, eða þá mjög
dregið úr þeim að minsta kost, eða í þriðja
lagi, að fundið væri eitthvert ráð, sem gerði
Evrópuþjóðunum mögulegt að greiða þessar
skuldir. Mundi það helzt vera á þann liátt,
að þær fengi að greiða þær í vörum, en ekki
peningum.
Þessum málaleitunum Evrópuþjóðanna,
hafa Bandaríkin svarað á þá leið, að þau
krefðust, að fá sína peninga greidda í
gjalddaga samkvæmt gerðum samningi.
Virðist þetta svar mikil vonbrigði, fyrir
Breta að minsta kosti, og fréttir frá London
segja, að brezku ráðherramir séu alls ekki á
eitt sáttir um það, hvað gera skuli. Þegar
þetta er skrifað, er brezka. stjórnin að undir-
búa svar við skuldakröfunum, en það eru
víst heldur litlar líkur til, að þessar hundrað
tuttugu og fimm, eða sex, miljónir verði
greiddar hinn 15. þ. m.
Það er víst alveg óhætt að segja, að það eru
mjög litlar, eða engar líkur tii þess, að Ev-
rópa greiði Bandaríkjunum nokkurn tíma
þessar stríðsskuldir, nema þá kannske eitt-
hvað lítið af þeim. Vonir sínar, að geta
borgað þessar skuldir, bygðu sambandsþjóð-
irnar ávalt á því, að þaer gætu innkallað
stríðsskaðabætur frá, Þjóðverjum. Það fé,
sem sambandsþjóðirnar gætu fengið hjá
Þjóðverjum, átti að ganga til að borga
Bandaríkjunum. Þetta tvent, skaðabæturn-
ar frá Þjóðverjum ng stríðsskuldirnar við
Bandaríkin, var ávalt nátengnt hvað öðru í
hugum hlutaðeigandi Evrópuþjóða. Nú hafa
sambandsþjóðirnar loksins séð, að Þjóðverj-
ar borga aldrei þessar miklu skaðabætur, sem
krafist var af þeim, að minsta kosti ekki
nema sára lítinn hluta af þeim. Þeir geta
það með engu móti. Það hafa hlutaðeigend-
ur nú séð og hætt að krefjast þeirra. En
þær hættu ekki að krefjast þessa fjár, fyr en
alveg var vonlaust um, að þær gætu nokkura
tíma fengið það, og þeim gekk ærið erfitt að
átta sig á því.
Bandaríkin virðast þar á móti ekki sjá neitt
samband milli skaðabótanna frá Þjóðverjum
og stríðsskuldanna. Og þeim virðist enn
ekki skiljast, að samherjar þeirra í stríðinu,-
g’eti ekki greitt þessar miklu skuklir, þó nú
sé vonlaust um að Þjóðverjar greiði meiri
skaðabætur.
Það er ekkert óvanalegt að sá, sem á pen-
inga hjá öðrum, gangi nokkuð hart eftir sínu
og eigi oft nokkuð erfitt með að sjá getu-
leysi skuldunautsins. Sambandsþjóðirnar
kröfðust skaðabóta af Þjóðverjum, meðan
þær gerðu sér nokkrar vonir um að fá þær.
Bandaríkin gera samherjum sínum í Evrópu
sömu skil.
Fjárhagskreppan mikla, sem nú þjáir all-
ar þjóðir, stafar aðallega frá stríðinu. Fyr
en þau mál, sem út af því risu, eru sanngjarn-
lega og viturlega til lykta leidd, ér lítil von
um að heimurinn komist aftur á réttan kjöl.
Nú virðist ríða meira á Bandaríkjunum, í
þessu efni, heldur en nokkurri annari þjóð,
með sinn nýkjörna forseta, Franklin D.
Roosevelt, í broddi fylkingar.
Ekki sekur
Lögberg leggur það ekki í vana sinn, að
skýra nákvæmlega frá morðmálum, sem fyr-
ir koma hér í landi, eða annars staðar. En
réttarhald er rétt ný-afstaðið hér í Winni-
peg, og dómsúrskurður fallinn, í einu slíku
máli, sem ástæða þykir til að skýra nokkuð
nákvæmar frá, heldur en vanalega gerist.
Maðurinn, sem hér á hlut að máli, og sem
sakaður var um morð, heitir Rudolf Metner
og er 26 ára að aldri. Hann er bóndi og býr
með móður sinni og systkinum í grend við
Moosehorn, Manitoba. Hann var kærður
fyrir að hafa myrt Dan. Numan, stjúpföður
sinn.
Báðir era menn þessir taldir þýzkir, en
forfeður þeirra hafa um lanngt skeið verið
í Rússlandi, og mættu þeir því í raun og veru
frekar teljast Rússar en Þjóðverjar.
1 apríl 1927 dó bóndi að Moosehorn, Man.,
sem Joseph Metner hét. Hann eftirlét ekkju
og nobkur börn og elzt þeirra var Rudolf
Metner, sá, sem hér er um að ræða. Svo að
segja rétt eftir, að Joseph Metner dó, giftist
Mrs. Metner, ekkja hans, Dan Numan.
‘ Eftir því, sem fram kom við réttarhöldin,
lifði Mrs. Numan jafnan hinu mesta hörm-
unga lífi eftir þetta, meðan seinni maður
hennar lifði, og sömuleiðis áttu böm hennar
við hin hræðilogustu kjör að búa af hálfu
stjúpföðursins. Samkvæmt framburði vitn-
anna, hefir Numan þessi veiið einhver allra
lakasti eiginmaður, húsbóndi, faðir og stjúp-
faðir, sem sögur fara af. Hann var harð-
stjóri, og fór svo illa með konuna og börain,
að til slíks munu fá dæmi. Sögurnar um með-
ferð hans á fjölskyldunni jafnast fullkomlega
á við ljótustu sögurnar um meðferð á þra»l-
um. Konan var hrædd við hann og ekki síð-
ur bömin, og öll óttuðust þau um líf sitt
fyrir honum.
Svo kom það fyrir í marzmánuði 1928, að
Dan Numan hvarf, og vissi enginn hvað um
hann var orðið og varð ,ekkert uppvíst um
það í fjögur ár. Þó lagðist einhver grunur
á, að Rudolf Metner hefði ráðið hann af dög-
um og var nokkru umtali um það jafnan hald-
ið á lofti þar í nágrenninu. Metner vissi af
þessum grun og sjálfur vissi hann vitanlega
hvað um hann hafði orðið. Lagðist þetta nú
svo þungt á hann, að hann gat ekki lengur
risið undir þessari byrði, og nú í vor sagði
hann lögreglunni frá því, að hann hefði
drepið Numan, aðfaranótt liins 26. marz 1928
og síðan brent líkið, að svo miklu leyti, sem
hann gat, og grafið það sem hann ekki gat
brent. Vísaði hann lögreglunni til hvar leyf-
arnar væri að finna, og fundust þær þar sem
hann vísaði til.
Var Metner nú vitanlega tekinn fastur og
sat hann í varðhaldi þangað til í nóvember-
mánuði, að mál hans kom fyrir rétt. Hann
var sakaður um morð. Mörg vitni voru yf-
irheyrð, sérstaklega úr hans nágrenni. Báru
þau öll Metner bezta orð, en Numan hið hrak-
legasta. Hvernig dauða Numans bar að,
vissi vitanlega enginn með vissu, nema
Metner einn. Sagðist honum þannig frá fyr-
ir réttinum, að þeir Numan og hann hefðu
verið að vinna við skógarhögg all-langt frá
heimilinu og héldu þeir tveir einir til í kofa,
og voru þar engir aðrir. Eitt kveldið kom
Numan seint heim í kofann og var þá drukk-
inn. Hótaði að drepa Metner og greip lurk og
gerði sig líklegan að færa hann í höfuð hon-
um. Greip Metner nú þunga leðuról úr ak-
týgjum og barði Numan með henni og segir
Metner, að hann hafi þá verið sannfærður
um, að hann hefði veitt manninum banahögg.
Varð hann nú viti fjær af hræðslu og reiði og
greip byssu og skaut Numan í höfuðið. Fór
hann svo með líkið eins og fyr segir.
Sjálfsagt hefir. kviðdómurinn, sem dæmdi
um þetta mál, trúað því, að hér hafi verið um
sjálfsvörn að ræða, Metner hafi -haft ástæðu
til að ætla, að líf hans væri í hættu og að hann
hafi gripið til þeirra einu ráða, er hann átti
kost á, til að verja líf sitt. Þar að auki hafði
Metner vafalaust ástæðu til að óttast um líf
móður sinnar og systkina, því Numan hafði
oft hótað að drepa alla, fjölskylduna, ef liún
gerði nokkuð móti sínum vilja.
Eftir all-langa yfirvegnn, komst kviðdóm-
urinn að þeirrí niðurstöðu, að Metner væri
ekki sekur. Ánægjulegasta niðurstaðan, sem
dómarar geta komist að, ef hægt er að gera
það með góðri samvizku. Allir virðast una
þessum úrskurði vel, þar á meðal hlutaðeig-
anda dómari. Þeir sem kunnugir eru þessu
máli, virðast alls ekki óttast að nokkrum
stafi hætta af þessum manni, þó hann hafi
orðið fyrir því óláni, að verða mannsbani og
það á hroðalegan hátt. Kringumstæðurnar,
sem hann hafði ekki vald á, leiddu hann til
að vinna það verk, sem hann vann aðfaranótt
hins 26. marz 1928, að því sem álitið er.
Ef Metner hefði verið auðugur maður,
mundu kannske margir liafa ímymíað sér, og
sagt, að hann hefði sloppið við
hegningu vegna auðsins. Slíkt
tal heyrist svo oft. “Ein lög
fyrir fátæka, önnur fyrir
ríka.” Hér er því ekki að
dreifa. Hann er fátækur mað-
ur, og fólk hans, og hann er
lítið mentaður og fjarri því að
geta talist í tölu höfðingjanna.
Nú er Rudolf Metner kominn
heim til sín, frjáls maður —
ekki sekur.
Berohard R. Hubbards
“jöklapresturinn.”
Maður er nefndur Bernhard R.
Hubbards. Hann er Jesúítaprest-
ur, en frá æsku hefir hann feng-
ist við háfjallarannsóknir. Hann
er nú prófessor við háskólann í
Santa Barbara og forstjóri jarð-
fræðisdeildar Santa-Clara há-
skólans í Alaska. í æsku dvaldi
hann í Sviss og hneigðist þá hug-
ur hans mjög til þess að ganga á
hina illkleifustu fjallatinda. Varð
hann brátt sá “Velbergklifrandi”
að hann jafnaðist á við flesta
fjallgöngumenn þar í landi. Kleif
hann einn síns liðs á marga há-
fjallagnýpu, sem enginn hafði
fótum troðið, og gekk yfir skrið-
jökla, þar sem aðrir þorðu ekki að
fara. Af þessu hefir hann feng-
ið nafnið “jöklaprestur”.
í sumar fór hann í flugvél ásamt
tveimur öðrum amerískum full-
hugum, Frank Dobart flugmanni
og Herb Larison vélamanni, til
þess að skoða eldgí'ginn Aniak-
chak í Alaska. Er það stærsti eld-
gígur í heimi. Hann er umlukt-
ur 600 m. háum hamraveggjum
og er veggjabrúnin 32 km. um-
máls. í botni þessa ferlega eld-
gígs er stórt stöðuvatn, sem heit-
ir /Lake tSurprise ; (iFurðuva'tn).
Þar eru laugar og heitir goshver-
ir. Og þar er líka stór eldgígur,
sem alt af bullar í og gýs með
köflum.
Þeir félagar settust á vatnið í
gígnum og gengu svo á land. Fóru
þeir því næst yfir 5 km. breitt
hraun, sem komið hafði upp úr
eldgígnum í fyrra, og náðu svo
fram á brún eldgígsins eða eld-
sprungunnar, því að réttara er að
kalla sprungu en gíg þar seín elds-
umbrotin eru. Er sprungan 1%
km. á lengd. Loftið var þarna á-
kaflega heitt, þrungið gasi og
brennisteinsgufu. En samt tókst
þeim þarna á 5 kl.stunrum að gera
þær rannsóknir, sem óefað munu
hafa mikla þýðingu fyrir heildar-
rannsóknir eldfjalla á jörðunni.
Nú var þó þyngsta þrautin eft-
ir — að komast upp úr gignum
aftur. Gat flugvélin hafið sig svo
hátt í þessu gasmettaða lofti, að
þeir kæmist yfir hina háu hamra-
veggi? Undir því var líf þeirra
komið, því að ekki varð komist
upp úr gígnum á neinn annan átt.
Þeim var þetta öllum vel ljóst, en
enginn þeirra hafði orð á því, o!g
þeir gerðu að gamni sínu hver við
annan um leið og þeir stigu á
flugvélina aftur. Larison setti
skrúfuna á stað og Dobart lét
hreyfilinn taka til starfa. Flug-
vélin rann á stað og hófst til
flugs. En hún komst ekki hátt.
Hvernig sem flugmaðurinn reyndi
að skrúfa hana upp í loftið, varð
það árangurslaust. Hann flaug
alveg út að klettveggnum og hélt
að sér mundi takast að hækka
flugið þar, lengst frá gufunum
upp úr eldsprungunni. En það fór
á sömu leið, reyndist jafnvel erf-
iðara að halda flugvélinni þar í
sömu hæð og hún var komin.
Þóttust þeir félagar þá vita, að
kaldur loftstraumur sogaðist þar
niður í gíginn til að halda jafn-
vægi á móti hinu heita lofti, sem
steig upp af eldsprungunni. Voru
nú góð ráð dýr, því að ekki var um
annað að !gera, en að freista þess
að fljúga yfir gjósandi eldsprung-
una og komast upp með heita loft-
inu þar. Þetta var stórhættulegt
og enginn flugmaður hefir enn
dirfst að fljú|ra yfir gjósandi eld-
gíg. En vogun vinnur og vo!gun
tapar — og að þessu sinni vann
hún. Um leið og þeir komu yfir
hitastrókinn, sem lagði upp af
eldsprungunni, sveiflaðist flug-
vélin í háa loft, eða svo hátt, að
þeir komust yfir gígbrúnina, og
þá voru þeir sloppnir úr hættunni.
Það væri gaman að vita, hvern-
ig hinum djörfu flugmönnum hef-
ir verið innan brjóst er þeir upp-
. götvuðu' það, að þeir gátu alls ekki
komist upp úr gígnum nema með
því að fljúga yfir eldsprunguna.
Á hverju augnabliki máttu þeir
búast við því, að eldslogar eða
glóandi steinar gysi uppúr sprung-
unni o!g næði þeim/ Eldgígir eru
ekki lamb að leika sér við. Skömmu
síðar höfðu tveir vísindamenn, sem
voru að rannsaka eldgíg, biðið
hræðilegan dauðdaga. Það voru
þeir prófessor Werner Bochardt
frá Hamburger Institut og aðstoð-
armaður hans. Prófessorinfi var
aðeins þrítugur að aldri. Þeir
voru að rannsaka eldgíg í fjallr
inu Merapi á Sumatra. Stóðu þeir
á gígbarminum, en alt í einu kom
gos og í sama bili hrundi gíg-
barmurinn, sem þeir stóðu á, og
hröpuðu þeir niður í eldhafið í
gígnum. ______
Þegar Pater Hubbards var kom-
inn heim úr þessum leiðangri, til-
kynti hann það, að nú ætlaði hann
sér að fara í rannsóknarför til
Beringssunds, til þess að athuga
eldfjallaeyna Bogosloff, sem ým-
ist sekkur í sjó, eða hefst úr sjó
aftur, með svo sem tveggja ára
millibili. Hann lagði svo af stað
frá False Pass með mótorskipinu
Pólarbjörn og hélt til Bogosloff.
Rannsóknir hans á þessari merki-
legu ey og eldsumbrotunum þar,
eru ekki taldar standa að baki
rannsóknum hans í Aniakchak-
eldgígnum.
Nokkrum mánuðum áður en
þetta var, lagði Pater Hubbard
á stað ásamt þremur stúdentum
frá Santa-Clara og var förinni
heitið upp á tind eldfjallsins
Shishaldin (í AIaska)i. — Töldu
allir, að engum menskum manni
væri fært að komast upp á fjall-
ið, endaTiöfðu margir, sem freist-
að höfðu þess áður, orðið að gef-
ast upp á leiðinni, en Pater Hub-
bard og hinir tveir stúdentar kom-
ust alla leið. Voru þeir 21 klukku-
stund að klífa upp á tindinn. Varð
leiðin æ örðugri eftir því sem of-
ar dró. Það háði þeim og mikið,
að þeir fengu stórviðri á móti
sér. 0!g rúma klukkustund voru
þeir að komast seinustu hundrað
fetin.
Tindur Shishaldin er 2,820 m.
yfir sjávarmál, og þar er gígur-
inn. Tveimur mánuðum áður en
þeir félagar fóru þessa glæfraför,
hafði fjallið gosið ákaft, og enn
gaus það talsverðu af ösku, sem
stormurinn feykti eldheitri fram-
an í þá, svo að þeir ætluðu ekki að
ná andanum. Öskubingurinn á
fjallinu lét undan og skrapp úr
hverju spori, svo að stundum
runnu þeir niður aftur, styttri eða
lengri spöl. Þetta tafði þá mikið,
en ótrauðir héldu þeir áfram
þangað til þeir komust upp á
fjallið.
Tæpum tveimur mánuðum áður
hafði Pater Hubbard gengið á
hinn háa jökul Mount Katmai. Var
það í fyrsta sinn að tókst að ganga
á hann að vetrarlagi. 1 þeirri för
tókst Hu'bbard að sigrast á ótrú-
legum örðugleikum. Þeir lögðu af
stað frá Kodiak og gengu á fjall-
ið í skafrenningi, sem snerist upp
í asahláku. Og er þeir ætluðu að
snúa heim aftur, var ekki viðlit
að komast sömu leið o!g þeir fóru
að neðan, því að smálækir í jökl-
inum voru nú orðnir að beljandi
elfum, sem engum manni var fært
yfir. Urðu þeir þá að leita niður-
göngu annars staðar, og gátu að
lokum klöngrast niður skriðjökla
niður að Shellikoff Straits.
Oft og mörgum sinnum hafa
borist fregnir um það, að Pater
Hubbard hafi farist í hinum
glæfralegu ferðum sínum. En alt
af hefir hann þó skilað sér aftur.
Og þá er vana-viðkvæðið hjá hon-
um: “Það er stór munur á því að
tefjast, eða að kunna sér engin
bjargráð.” — Lesb.
I meir en þriBjungr aldar hafa Dodd’a
Kidney Pills veriB vlBurkendar rétta
meBaliB víB bakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum fleiri sjúkdómum. Fást hj.\
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eBa
sex öskjur fyrir $2.50, eSa beint frá The
Dodd’s Medicine Co., Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
Útdráttur
úr fundargjörð
framkvæmdanfendar kirkjufélags-
ins þ. 11. nóv. 1932.
Fundurinn var haldinn í Jóns
Bjarnasonar skóla og hófst kl. 4
e. h.
Mættir nefndarmenn voru: for-
seti séra Kristinn K. Olafson, séra
J. A. Sigurðsson, séra Rúnólfur
Marteinsson, séra Sigurður Ólafs-
son, herra G. J. Oleson o!g séra Jó-
hann Bjarnason, skrifari nefnd-
arinnar.
Fjarverandi var einn nefndar-
maður, herra J. J. Myres, er ekki
gat komið sökum lítt færra vega.
Forseti skýrði frá samvinnutil-
raunum við “United Lutheran
Church” á heimatrúboðssvæði
kirkjufélagsins. Hafði nefndin
falið honum þær mála-umleitanir
á næsta fundi á undan. Hafði for-
seti hins stóra kirkjufélags, dr.
F. H. Knubel, svarað tilmælum
forseta vors með vinsemd, sam-
úð og góðum skilningi á erfiðleik-
um vorum, en hafði virzt tregur
að gera nokkura sainninga um
þannig lagaða samvinnu, með fram
af því, að þá gæti litið svo út sem
verið væri að to'ga kirkjufélagið
inn í hið stærra og sterkara félag.
En slíkt gæti ekki komið til mála.
í því efni yrði kirkjufélagið að
hafa algjörlega óbundnar hendur.
Heimatrúboð var þá tekið fyrir
til umræðu. Hafði séra J. A. Sig-
ursson vitjað fólks í Pembina,
Piney og Winnipegosis. Sömu-
leiðis hafði hann farið messuferð
til Lundar.
Aðalmaðurinn á heimatrúboðs-
svæðinu, síðan eftir kirkjuþing i
sumar sem leið, hefir verið séra
Jóhann Friðriksson. Hefir hann
starfað í Vatnabygðum í Sas-
katchewan, í Grunnavatnsbygð,
Langruth o!g Lundar hér í fylki.
og bygðunum norður af þessum
bæjum, 'beggja megin Manitoba-
vatns. Var séra Jóhann staddur
á fundi og skýrði nefndinhi ná-
kvæmlega frá starfi sínu. Hafði
það alt farið fram sem næst eftir
þeirri áætlan, er áður var gjörð.
Barst nefndinni sú fregn á fund-
inum, að séra Jóhann Friðriksson
væri í þann veginn að taka fastri
,'prestsköllun frá Herðubreiðar-
söfnuði í Langruth, Lundarsöfn-
uði og Lúterssöfnuði í Grunn^a-
vatnsby!gð.
Samþykt var að fara þess á leit
við séra J. A. Sigurðsson, að vitja
fólks í Keewatin, sjái hann sér
það mögulegt.
Þá var samþykt, ^ð bjóða guð-
fræðisstúdentunum, sem eru á
prestaskólanum í Minneapolis,
þeim B. Theodore Sigurðsson og B.
A. Bjarnason, að fara messuferðir
í jólafríinu, ef þeir sjá sér það
fært, sökum annríkis við próf, eða
annara hluta vegna,
Á fundi var mættur féhirðir
kirkjufélagsins, herra S. O. Bjerr-
ing. Skýrði hann frá, að alls væri
nú til í sjóðum kirkjufélagsins
um $500. Skuldir rúmlega $1,100.
Þá var rætt um samband kirkju-
félagsins við önnur íútersk
kirkjufélö'g. Hafði kirkjuþing síð-
astliðið falið framkvædanefnd að
undirbúa þetta mál rækilega fyrir
næsta þing. Samþykti nefndin nú,
í e. hlj., eftir allmiklar umræður,
að ganga svo frá skýringum þessa
máls, að atkvæðagreiðsla um inn-
göngu kirkjufélagsins, í United
Lutheran Church, geti farið fram á
næsta kirkjuþingi. Þau úrslít, sem