Lögberg - 22.03.1934, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 22. MARZ 1934
5
SCHOOLo/ COMMERCE
4TH FLOOR, NEW TELEPHONE BLDG|
Cor. Portage Ave. and Main St.
WINNIPEG, MANITOBA
Phone 9-5678
EASTER TERM COMMENCES
MONDAY, APRIL 2nd
A Better Environment Attracts
Better Students . . .
A modern College of Commerce in a modern office
building, equipped and staffed to effectively train well-
educated young men and young women of the right
business type for business careers.
ENROLMENT DEFINITELY LIMITED
TO 100 STUDENTS
Enroll at Any Time
Day School, $15 Half Days, $10 Night School, $5
Vestur-Islendingar og
heimaþjóðin
í mörg ár var íslenzka þjóÖin af-
skekt og langt frá öörum þjóÖum,
og hún er það enn, landafræðislega,
en samgöngurnar, og það sem þeim
er samfara, hefir fært hana nær
stærri þjóðunum og kynt liana. Bók-
mentir þjóðarinnar hafa einnig kynt
hana víða um lönd, en engin kynn-
ing á þjóðinni, siðum hennar, á
venjum hennar og á allri menning
hennar, hefir verið eins víðtæk og
áhrifa mikil eins og vesturflutning-
arnir, því þó ferðalög einstaklinga,
auglýsingar, myndasýningar og ann-
að þvi likt, sé mikils virði, þá eru
lifandi myndirnar—fólkið sjálft—
áhrifamest. Eg ætla mér ekki að
fara að lýsa því hér hvernig aug-
lýsing að Vestur-íslendingar hafa
reynst heimaþjóðinni, né heldur
hvernig að þeir gera það nú. Eg
vil aðeins minna menn á þann ómót-
mælanlega sannleika að þeir hafa
verið það, eru það nú, og verða um
lengri eða skemri tíma.
Eg veit ekki hversu skýr að sú
aðstaða gagnvart heimaþjóðinni hef-
ir verið, eða er, alment talað, en eg
veit að hún hefir verið ljós fyrir
allmörgum og ósjálfrátt hafa þeir
allir fundið til hennar. Það er ekki
íslenzkur maður, eða íslenzk kona,
né heldur afkomendur þeirra til í
Ameríku, sem ekki hafa tekið upp
þykkju er þeim' hefir fundist að
þjóð þeirra eða landi hafi verið hall-
mælt að ósekju—sem ekki gleðjast
út af velgengni íslenzku þjóðarinn-
ar og hryggjast út af mótlæti henn-
ar. Þetta er nú ekki aðeins eðlilegt,
heldur með öllu óumflýjanlegt, þar
sem skyldleikinn er svo nákominn
og sifjaböndin svo sterk: en mönn-
um þótti miður við þá móðgun, ekki
aðeins vegna móðgunar þeirrar, sem
þeir persónulega urðu fyrir, það var
rnóðgun gegn þeim, að sjálfsögðu,
en það var líka móðgun gegn þjóð
þeirra, þeir vissu og vita að sómi
einstaklingsins og sómi þjóðar hans
var eitt og hið sama i augum hérlends
samtiðarfólks hans. Vestur-íslend-
ingar og íslenzka þjóðin í sama
númerinu og sama álitinu, í sömu
niðurlægingunni, eða í sömu upp-
hefðinni. Vestur-Islendingar voru
og eru óumflýjanlega kjörnir til að
vera merkisberar íslenzkrar menn-
ingar í Vesturheimi, sem aftur gjör-
ir það að verkum, að þeir verða ekki
aðeins að vaka yfir sínum persónu-
Iega sóma og heiðri, heldur líka
heiðri þjóðar sinuar.
Þegar um Vestur-íslendinga er
að ræða frá þessu sjónarmiði, þá
verður að deila þeim í tvent. Fyrst
sem einstaklingum, og í öðru lagi
sem heild. Sem einstaklingar hafa
þeir reynst vel og í hvívetna komið
fram sjálfum sér og þjóð sinni til
sóma. Þeir hafa fylt og fylla æðri
og lægri stöður hér í álfu, og áunnið
sér virðingu og tiltrú alstaðar og á
því sviði komið fram sem merkis-
berar, er hver þjóð má vera meira
en ánægð með.
Sem heild er nokkuð öðru máli
verið að gegna. Þar hafa þeir verið
og eru skiftir, sem hefir veikt þá
svo, að þeir hafa ekki getað náð
sama haldi á hlutunum og þeir hefðu
getað og gætu, ef þeir væru allir
samtaka, en þrátt fyrir þann farar-
tálma, hafa þeir þó sótt fram sem
heildir, svo að önnur þjóðarbrot
hafa ekki gjört það betur, þegar til-
lit er tekið til mannfjölda, nema ef
vera skyldu Gyðingar, sem að því
er samheldni og þjóðrækni snertir,
eru víst einstæðir, sem hefir og gef-
ið þeim það afl að þeir ráða nú lof-
um og lögum um þýðingarmestu mál
þjóðanna.
Þegar um heildarsamtök Vestur-
íslendinga er að ræða, þá eru það
stofnanir þeirra, sem til greina
koma, því um þær safnast þeir sam-
an. Þær eru brennipunkturinn í
tilberu þeirra, sem sérstakrar heild-
ar» í þeim felst menningarkjarni
sá, sem þeim er annast um—sern lif-
rænastur er og þar af leiðarídi felur
í sér flest skilyrðin til menningar-
legs þroska. Þessar stofnanir eru
því fjöregg Vestur-Islendinga.dífs-
akkerið, sem ekki aðeins heldur
þeim í höfn í róti lífsinsv, heldur og
líka spegillinn, sem þeir eru séðir í,
og þjóð þeirra. Stofnanir þessar
tákna aðal menningarstraumana í
lífi islenzku þjóðarinnar, eða það
væri máske réttara að segja að þær
væru kvíslir frá þeim. Þessa
strauma, eða straumkvíslir tákna
blöðin, kirkjurnar og skólinn —
menningarstrauma hins islenzka
þjóðlífs í aldaraðir. Ef að þessir
straumar hættu að renna, þá hættu
Vestur-Islendingar að vera til sem
sérstök heild og þá hættu þeir líka
að vera merkisberar hinnar íslenzku
þjóðar hér í álfu, því þá væri ekkert
til að sérkenna þá frámar.
Eg hefi heyrt menn spyrja að því
hve lengi að þessir strauinar geti
haldið áfram að renna, eða með öðr-
um orðum, hve lengi að hinar sér-
stöku stofnanir Vestur-íslendinga
geti staðið hér vestra, því get eg
náttúrlega ekki svarað, eg veit það
ekki, en annað veit eg, og það er,
að það er sjálfum Vestur-Islending-
um, meðborgurum þeirra og hinni
íslenzku þjóð fyrir beztu, að þess-
ir menningarstraumar haldi sem
lengst áfram að renna.
Jóns Bjarnasonar skóli er tákn
hins þyngsta og dýpsta menningar-
straums, sem vermt hefir sál hinnar
íslenzku þjóðar—þess straumsins,
sem ylaði þjóðinni um löng og dimm
vetrarkvöld, á einum mannsaldrin-
um eftir annan, og sem flutt hefir
hugsanir, þekking og andlegt at-
gjörvi þjóðarinnar út yfir höfin.
Menningarstraumur sá hefir verið,
og er, arineldur hinnar íslenzku
þjóðar og hann hefir verið, og er,
arineldur vor Vestur-íslendinga.
Hvers virði er Vestur-Islendingum
það leiðarljós? Er það ekki þess
virði, að það sé glætt og látið
brenna. Er ekki sá lífskjarni, sem
veitt hefir þjóðinni íslenzku þrótt
til að vinna sigur á erfiðustu við-
fangsefnum hennar, og erfiðustu
aðköstum, sem henni hefir að hönd-
um borið, þess virði fyrir Vestur-
íslendinga, sem' eru hold af hennar
holdi og blóð af hennar blóði, að
láta nokkur cent af hendi árlega,
þeim lífskjarna til viðhalds? Er
hann ekki hverjum einasta íslenzk-
um manni og hverri einustu islenzkri
konu eins dollars virði á ári? Meira
þyrfti ekki, og ekki einu sinni það,
ef allir vildu vera með til þess að
vernda þann lífskjarna og heiður
sinnar eigin þjóðar.
Það hefir verið sagt að skólinn
islenzki eigi sér enga framtíð, eða
framtíðar möguleika, sem er sama
og segja, að menningarhugsjónir
þær, sem hann táknar, eigi sér enga
framtíð í þessari álfu. Náttúrlega
er eg ekki samþykkur þessari skoð-
un. I fyrsta lagi fyrir þá skuld, að
það er algjörlega á valdi Vestur-ís-
lendinga sjálfra, hvort skólinn og
menningarhugsjónir þær, sem hann
táknar, eiga langt eða skamt líf
fyrir höndum, algjörlega á þeirra
valdi, hvað mikið að þeir vilja
leggja í sölurnar fyrir þær, hversu
mikils virði þær eru þeim sjálfum,
og hversu þýðingar miklar þeir álíta
þær fyrir afkomendur sína og þjóð
sína í heild.
» Ef að hverjum einum þeirra fynd-
ist þær vera dollars virði á ári, fyrir
sig og sína, þá getur líf skólans orð-
ið langt, þvi ef afkomendur þeirra
sæu alvöru foreldra sinna í þvi máli,
og væru látnir skilja þýðingu þá,
sem slíkar hugsjónir hefðu fyrir þá
og aðra, er eg viss um, að þeir
myndu ekki bregðast þeim frekar
á meðal íslendinga, en þeir hafa
gjört á meðal annara skandinaviskra
þjóða, þar sem reynslan ber nú
vitni. I öðru lagi, fyrir þá skuld,
að norrænar hugsjónir, norrænar
bókmentir, og norræn lífsreynsla, er
að ryðja sér til rúms i menningar-
löndum heimsins og hjá hugsandi
mönnum æ tneir með hverju liðandi
ári. Hví skyldu Vestur-íslending-
ar vera þeir einu, sem væru van-
trúaðir á lífræni þeirra, gagn þeirra
og þörf?
Menn munu nú máske hugsa og
segja, að Jóns Bjarnasonar skóli
fullnægi ekki, til að ná því takmarki,
sem hér um ræðir, að íslenzka mál-
inu fari stöðugt hnignandi á meðal
Vestur-íslendinga, að tala þeirra,
sem þessvegna sæki skólann fari
fækkandi, eins og hún hefir gjört
siðustu árin, og að Vestur-Islend-
ingar sjái enga ástæðu til að halda
1 meir en þriðjung aldar hafa Dodd’s
Kidney Pills verið viðurkendar rétta
meðalið við bakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum öðrum sjúkdómum. Fást hjá
öllum lyfsöium, fyrir 50c askjan, eða
sex öskjur fyrir $2.50, eða beint frá The
Dodd’s Medicine Co., Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
uppi skóla til að menta syni og dæt-
ur innlendra manna, og enn frem-
ur, að skólinn sé svo settur að Vest-
ur-íslendingar geti ekki alment not-
ið hans. Eg verð að játa að í fljótu
bragði hafa þessar mótbárur nokk-
uð til síns ágætis, en þegar betur er
að góð, verða þær ekki eins rót-
tækar og þær sýnast við fyrstu at-
hugun. Hvað skólann sjálfán snert-
ir, þá er hann, eins og allar aðrar
stofnanir. það sem aðstandendurnir
gjöra hann. Engin stofnun getur
náð settu takmarki, án þess að sam-
tök, atorka og vilji þeirra, sem að
henni standa, flytji hana að því.
Jóns Bjarnasonar skóli ekki held-
ur, svo það er alveg undir Vestur-
Islendingum komið hvort hann nær
takmarkinu, eða hversu langt á-
leiðis að hann kemst að því. Mundi
það ekki vera dolíars virði fyrir
hvern einasta Vestur-íslending, að
reyna að ná takmarkinu?
I sambandi við íslenzkt mál og
aðsókn islenzkra námsmanna og
meyja, er það að segja, að skólinn
á þar enga sök að máli. Hann hefir
gjört sitt ítrasta, og gjörir enn, til
að viðhalda málinu og vekja athygli
nemandanna á menningarhugsjónum
þeim, er það geymir, og einnig til að
fá íslenzka nemendur inn í skólann.
Ef það hefir ekki tekist, þá er það
ekki skuld skólans, heldur aðstand-
enda námsfólksins, og getur staðið
til bóta, og gjörði það áreiðanlega,
ef velviljinn til skólans gæti orðið
nógu almenhur og riógu sterkur.
Um það hvort nokkur sanngirni
mæli með því, að Vestur-íslending-
ar séu að kosta til þess að menta
syni og dætur innlends fólks, er það
að segja að mér finst sú hugsun
misbjóða hugsjónum þeim, sem Jóns
Bjarnasonar skóli er bygður á, og
vonum þeirra manna, sem stofnuðu
hann og hafa haldið honum við fram
á þennan dag. Ef vér, sem sér-
stakur mannflokkur, höfum eitthvað
verðmætt að bjóða, þá erum við að
bjóða það þjóðunum, sem við er-
um búsettir hjá, og að þær skuli
hafa, að meira eða minna leyti, kom-
ið auga á það, virt það og notfært
sér það, ætti sizt að vera Vestur-
íslendingum sorgarefni. Svo fjarri
finst mér sú hugsun vera norrænum
drengskaparanda og kristilegri bróð-
urkenningu, að hún fái alls ekki
staðist í sambandi við hugsjónir
slíkar sem þær, er Jóns Bíjarnason-
ar skóli, og allar aðrar almennar
skólastofnanir, eru bygðar á. Hún
getur ekki á nokkurn hátt aukið
sjálfsvirðingu okkar, þjóðanna, sem
við erum búsettir hjá, fyrir menn-
ingarþroska vorum, né heldur okk-
ar eigin þjóðar. Það ætti að minsta
kosti að vera dollars virði hverjum
Vestur-íslending, á ári, að vita að
innlendir menn eru farnir að viður-
kenna 'þessa menningarviðleitni
Vestur-íslendinga og færa sér hana
í nyt.
Þá síðast um það, hvernig að
skólinn er settur. Ekki get eg meint
að það geti verið alvarlegt ágrein-
ingsefni. Það er engin stofnun, slík
sem skólinn íslenzki er, sem þannig
er settur, að allir hlutaðeigendur nái
beint til he’rínar og geti hagnýtt sér
hana persónulega, og samt er þeim
haldið við. Hversvegna er þeim
haldið við? Af því að þær tákna
eitthvað það, sem fólki því er á bak
við þær stendur, er heilagt og kært
og þess virði að því sé hlúð—eitt-
hvað það, sem því er meira virði fn
peningarnir, sem það leggjur til
þeirra stofnana. Vonir þess fólks
eru bundnar við þær og heiður þess.
Það er ekki persónulegur hagnað-
ur, sem knýr bræður vora, Norð-
menn, eða frændur vora Dani og
Svía, til að halda uppi menningar-
og mentastofnunum sínum í þessari
álfu, heldur sameiginlegt áhugamál
—sameiginlegar þroskahugsjónir.
Þannig þarf það að verða með Jóns
Bjarnasonar skóla og Vestur-ís-
lendinga líka, og eg er sannfærð-
ur um að þótt að hagurinn væri
enginn annar en sá, sem flestir
þeirra hefðu af skólanum, en að
vita og finna til þess, að þeir væru
þátttakendur i að vernda, efla og
útbreiða menningarþroska sinnar
eigin þjóðar, sér cg henni til heið-
urs, þá væri það margsamlega eins
dollars virði á ári, menningarlega,
fyrir þá sjálfa.
Landar góðir, gjörið það að fastri
reglu, að senda Jóns Bjarnasonar
skóla eimi dollar á ári nú og hér
eftir og látið það ekki begðast.
/. J. Bíldfell.
Allar gjafir til skólans sendist til
S. W. Melsted, féhirðfá; 673 Banna-
tyne Ave., Winnipeg.
Frá Gimlisöfnuði
Gimlisöfnuður hélt ársfund sinn
eftir messu þ. 25. febr. s. 1. Messan
var kl. 3 e. h. og mátti heita vel sótt.
Fundurinn á eftir var með fjöl-
mennasta móti, eftir því sem safn-
aðarfundir venjulega gerast. For-
seti safnaðarins hefir í seinni tíð
verið Friðfinnur O. Lyngdal, kaup-
maður. Tók hann við forstöðunni
af Þórði bónda Ásfjörð, er í mörg
ár hafði verið forseti safnaðarins.
Skrifari Gimlisafnaðar hefir Iengi
verið J. B. Johnson, bóndi og út-
gerðarmaður á Bfrkinesi. En sök-
um umfangsmikillar vinnu við út-
gerð sina og langrar burtveru frá
heimili sínu, lét hann af því starfi
síðastliðið ár. Var Guðfnundur
bóndi Narfason þá kosinn skrifari
í hans stað.—
Féhirðir safnaðarins hefir undan-
farin ár verið Haraídur Bjarnason
kaupmaður.
Hagur Gimlisafnaðar má heita í
mjög góðu lagi. Tnntektir til safn-
aðarstarfs hofðu verið á árinu vel
yfir þúsund dollarar. Svo hafði og
söfnuðurinn kóstað til allmikillar
viðgerðar á kirkjunni, lagt á hana
nýtt spónþak, meðal annars, auk
ýmissa smærri viðgerða.
Kirkja Gimlisafnaðar hefir verið
rafíýst í nokkur undanfarin ár.
Kostaði Mrs. C. O. L. Chiswell
ljósaútbúnaðinn, og gaf kirkjunni.
Var þess getið á þeim tima. Lét
hún safnaðarstjórn tiltaka hve mörg
ljósin skyldu vera og hvar sett. Eft-
ir þvi var svo farið með verkið. Var
alment fagnað yfir ljósunum ríýju.
Seinna fundu menn þó til þess, að
nefndinni hefði láðst að setja ljós
úti, við hvorutveggja dyr kirkjunn-
ar, þó strætisljós séu raunar þar ekki
langt frá. Úr þessu var bætt á liðnu
ári. Þau Mr. og Mrs. C. P. Paul-
son gáfu ljós, bæði við framdyr og
hliðardyr kirkjunnar, og mintist
forseti þess með þakklæti, fyrir
safnaðarins hönd, rétt eftir að hann
hafði sett fund.—
I safnaðarstjórn Gimlisafnaðar
fyrir komandi ár voru kosin: F. O.
Lyngdal, forseti; Guðmundur
Narfason, skrifari; Ketill Valgarðs-
son. féhirðir; Mrs. C. P. Paulson,
Haraldur Bjarnason, J. B. Johnson
og Guðmundur Pétursson.
Djáknar eru Mrs. C. P. Paulson,
Mrs. Á. Hinriksson, Mrs. D. Pét-
ursson, Mrs. G. Hannesson og Miss
R. Johnson.
Yfirskoðunarmenn voru endur-
kosnir þeir H. P. Tergesen kaup-
maður og C. P. Paulson bæjar-
stjóri.
Forstöðukona sunnudagsskólans
var endurkosin Mrs. C. P. Paulson.
Innritaðir nemendur þar nú um 120,
eða vel það.—Mikill og lifandi á-
hugi sýnist nú ráða bæði í sunnu-
dagsskólanum og í safnaðarstarfinu
yfirleitt.—
Kvenfélag Gimlisafnaðar er frá-
bærlega duglegt. Hefir það starf-
að í fjöldamörg ár með miklum á-
huga og hefir jafnan verið vakandi
fyrir velferð saínaðarins. Sömu-
leiðis hefir Dorkas-félag ungra
kvenna unnið með lifandi áhuga.
Tók það félag mikinn og góðan þátt
Þ viðgerðarstarfi kirkjunnar síðast-
liðið sumar.—Er safnaðarstjórn
þakklát konunum, eldri og yngri,
fyrir þeirra umfangsmikla og veg-
lega starf. — Þakklætisatkvæði
greiddi fundurinn presti, safnaðar-
stjórn og öðru starfsfólki safnaðar-
ins á umliðnu ári.—
(Fréttaritari Lögb.)
VEfíKFALL I' AÐSIGI
Eftir fregnum frá Bandarikjum
að dæma er útlit fyrir að stórkost-
legt verkfall vofi yfir í bíla-verk-
smiðjum þar syðra.
Verkamenn General Motors og
Chrysler félaganna og margra ann-
ara smærri, hafa lýst því yfir, að
verkfallið byrji næstu daga, ef að
vinnuveitendur verði ekki við kröf-
um þeim, sem gerðar hafa verið.
Samkvæmt viðreisnar ráðstöfunum
Roosevelts, er hverjum manni heim-
ilt að gerast meðlimur í verkamanna -
manna félögum (Trade Unions) og
um leið að kjósa sjálfur talsmenn
sina til að gera samninga við vinnu-
veitendur. Að vísu hefir þetta ætíð
verið heimilt, en ýms stærri félög
þar syðra hafa neitað að viðurkenna
verkamannasamtök og margir hafa
tapað atvinnu, ef það sannaðist að
þeir væru þeim tilheyrandi. Þetta
lofaðist stjórnin til að lagfæra, en
verkamenn segja að félögin haldi
áfram uppteknum hætti.
Allsherjar samband verkamanna
i Bandaríkjunum (American Fed-
eration of Labor) stendur á bak við
hið fyrirhugaða verkfall, og óttast
menn að stór skaði sé búinn, ef til
þess kemur.
Nú hefir verið skorað á forsetann
að skakka leikinn, en ekki er víst að
það dugi til, svo megn sem óánægj-
an er nú orðin á báðar hliðar.
Innbrotsþjófurinn: Hvar er mað-
urinn yðar?
Konan (skjálfandi) : Hann faldi
sig undií rúminu.
Innbrotsþjófurinn: Þá ætla eg
ækki að hreyfa neitt. Það er nógu
mikið böl að eiga ragan mann, þó
tnaður sé ekki rændur í þokkabót.
Tvöföld raun
Það er mikið þrauta stríð,
Þungan harm að bera.
Öðrum háður alla tíð
Ekki er gott að vera.
/. K. Jónasson.

standard
^RMaldehydI
í>
DREPUR
MYGLU
ÁHRIFIN
100%
VERNDAR
K0RNIÐ
Eyðið ekki Formalde-
hyde. F&ið bolla til
að mæla það í hjá
kaupmanninum fyrir
5 cents.
Kaupmaður yðar hefir nú þessa
árs birgðir!
Hafið ÞÉR pantað yðar?