Lögberg - 07.06.1934, Page 7

LÖGBEKG, FIMTUDAGINN 7. JtrNÍ, 1934
7
Komi ljós—þverri
myrkur
Eftir Halídór Friðleifsson.
Hver er þarna uppi á tindinum að
benda á sólina; heyriÖ þiÖ hvað
hann segir.
ÞaÖ var um daginn verið að taka
um það að betra væri að hafa frið
heldur en stríð. Eg hefi heyrt að
sumir væru með því en aðrir á móti.
Þetta er svona alt af, einn vill þetta
annar hitt.
Það er sumt af lífinu, sem sefur
á næturnar, sumt á daginn. Sumt
notar ljósið til þess að afla sér lifs-
nauðsynja, annað notar myrkrið til
þess. Sumt teygir sig upp í birtuna
eftir meira ljósi; annað þrífst að-
eins í skugganum. Svona er það.
En hvað er svo fullkomnast; hvað er
bezt af þessu?
Eg verð að hlaupa aftur í sögu
framþróunar og vita hvað eg get
ályktað eftir henni. Eg verð að
fara eftir þeirri sögu, sem andlega
lífið hefir lagt mér til og þar stend-
ur þetta: Þegar jörðin okkar var
lengi búin að veltast í geimnum;
búin að sprengja tunglið út frá sér,
þá komst hún inn í það undraverða
sólnasamband, er velti henni eins og
kjöltubarni á milli sín. Ein sólin
slepti, önnur tók í, og þannig héldu
þær áfram að hossa jörðinni á milli
sín, þá var liðið langt fram á tíma
framþróunar, en eg sleppi því, því
eg er aðeins að leita að því hvort er
betra eða fullkomnara fyrir lífið,
Ijós eða myrkur. Hvorttveggja er
lífinu nohæft. Þetta finn eg, þegar
eg leita í sögunni. Jörðin er orðin
það köld að hún hefir skurn utan
um heita eldleðjuna, en vatnið er
þá að myndast og er mest gufa. Þá
er alt af ljós, því sólirnar eru svo
margar að þær eru alt í kring um
jörðina. Þá er þetta einda-líf, eða
það sem sumir nefna “atoms” og
“electrons” myndað, en öðruvísi
heldur en það er nú, því alt er l^reyt-
ingum háð. Þá er það sem þetta
afl, er sumir nefna lífsafl fer að
hlaða upp efninu og mynda fyrsta
persónulíf, sem er þó ekki svo að
geta haft neina fasta mynd, og er
því ekkert form og engin mynd, en
þar finnum við firstu myndun per-
sónulífs og það er fyrsta myndun
persónulifs í alheimi. Þeir voru
sterkir sólargeislarnir þá, og kveiktu
fyrstu starfslöngun.
Þetta finnutn við að er ekki sam-
boðið því sem við höfum lært hjá
prestum og ýmsum kennifeðrum. En
það gerir mér ekkert til, eg segi frá
eins og ntér er sagt og held þvi
fram að andar og englar eigi hægara
með að finna þennan sannleika held-
ur en mennirnir, þó þeir gangi nokk-
ur ár á skóla og hlusti á mismunandi
kennara. Það er þessvegna að eg
bið alla, sem vilja mótmæla þessum
sögnum mínum að prófa sinar sög-
ur og bera þær saman við náttúr-
unnar ríki. En eg sleppi því, og gef
það til þeirra, sem vilja rannsaka.
Eg finn svo margt ef eg leita. Eitt
er það að ungu börnin vilja láta
hampa sér. Það var mikil hreyfing
og umbrot fyrst fram eftir tímun-
um, á jörðinni, þegar lífið var fyrst
að myndast í persónuform. Það er
þarna einn skildleikinn, sem er finn-
anlegur hjá börnunum. Læknavís-
indin sýna með myndum er maður-
inn er að myndast i sköpuninni, að
hann tekur ýmsum breytingum.
Hann er sýndur eins og maðkur,
hann er sýndur flatur líkt og skata,
hann er sýndur að brettast saman
og lokast seinast um naflann. Þetta
er önnur bending annar skyldleiki,
og sannar þær sagnir, sem eg hefi.
En eg sleppi því til þeirra, sem leita
vilja. Eg held áfram og segi það
lif, sem elskar ljósið, vill vinna í
ljósinu er meira í samræmi við lifs-
heildina heldur en það sem sækist
eftir myrkrinu og þvi sem mest er
framleitt bak við tjöldin. Það er
verið að iðka þá grein svo undra
mikið að vinna á bak við tjöldin;
koma ekki fram í dagsbirtuna. Láta
einhverja skýlu fyrir andlitið, svo
menn þekkist ekki. Það er sagt að
fortíðar kennimenn hafi dregið upp
mynd til skilningsauka, og lýst
henni með þessum orðum: Varist
þá. sem koma til yðar í sauðaklæð-
um en eru að innan gráðugir vargar.
Hvað eru það margir i heiminum,
sem svona koma fram og hvað skýr-
ir nútíminn okkur? Hvað hefir
liðin tíð lýst upp; var ekki óhætt að
hafa það ljón, tígrisdír, flug-
dreka, krókódíl og eiturslöngu, sem
nefnt var eftir fornspekingnum
gráðugir vargar. Máske að hann
hafi ekki þekt þessi dýr og því síð-
ur öll svik og pretti nútíðarinnar.
Eg læt það nægja að setja einn kross
yfir legstað þeirra, sem dánir eru,
en geng með hækkandi sól upp á
sjónarhól til þess að vita hvort eg
heyri til þess, sem stendur á fjalls-
tindinum. .
Það sem tekur langan tíma, er
vanalega vandað og stórkostlegt
verk, en það sem hefir lítið þekk-
ingargildi í för með sér er vanalega
óvandað. Það er samt undantekn-
KAUPIÐ AVAL.T
LUMBER
THE EMPIRE SASH & DOOR CO. LTD.
HENRY AVENUE ÁND ARGYLE STREET.
WINNIPEG, MAN. PHONE 95 551.
ing á þessu, en eg er ekki til þess
hér að sigla fyrir öll annes, eg eftir-
læt það þeim, sem það vilja gera.
Eg ætla að sýna þeim, sem eru á því
stigi að vilja leita að virkileika í
hlutunum,—sýna þeim hvað eg hefi
orðið var við, og hvernig þetta og
hitt vinnur sig áfram.
Það er surnt, sem sýnist vera æ-
varandi, alt af gildandi, og alt af
að bæta við sig, byggja sig upp og
þroskast. Eitt af þvi er þekking-
in; hún er að aukast, og af því hún
er að aukast, þá hlýtur hún að hafa
verið lítil einu sinni, og þar áður
ekki neitt.
Þið menn, sem eruð að leita að
sannleika tilverunnar, hversvegna
leitið þið ekki fyrst i kringum ykk-
ur; Fyrst í ykkar eigin huga, svo i
þeim litla umheimi, sem þið þekkið,
og reynið að leita Vel á þeim bletti,
sem ykkar þekking nær út yfir. Þeg-
ar þið farið að leita svo, þá verðið
þið aðeins að byggja á ykkar eigin
þekkingu, en ekki á annara kenn-
ingum,—ekki á annara reynslu, að-
eins ykkar eigin, þvi enginn getur
gefið öðrum sina þekkingu, þvi
þekkingin er séreign persónunnar.
Eg veit að þið kallið þetta villu,
því börnin læri af þeim eldri, og svo
eru allir skólarnir, sem kenna yngri
og eldri, svo þið segist með þessú
hafa sannað mótsögn við það, sem
eg sagði. En þegar betur er aðgætt,
þá verður það aðeins mannsins eigin
það sem hann getur prófað. Við
skulurn taka dæmi: Þið kennið börn-
um að tala; það er mikill lærdóm-
ur og barnið prófar jafnóðum og
það lærir orðin, gildi orðanna. Þeg-
ar þvi er kent að Jón heiti Jón, þá
kallar það Jón, og Jón kemur og
fer til barsins. Þar kom vissan til
barnsins og eins er þegar sagt er að
hestur heiti hestur, þá prófar barn-
ið það með tímanum að svo er, því
hitt fólkið kallar hestinn hest. Svona
kemur til barnsins vissa í gegnum
lærdónt tungumálsins. Það reynist
því rétt kensla og þekkingarauki til
barnsins. Sama gildir nteð ntargar
aðrar lærdómsgreinar, bæði verk-
legar og bóklegar. En þegar kent
er urn það sem barnið getur ekki
Þegar þér þarfniát
Prentunar
þá lítið inn eða skrifið til
The Golumbia Press Ltd.
sem mun fullnægja
þörfum yðar
prófað og alt af er hlaðið upp rneiru
og nteiru i huga þess af því sem
enginn hefir prófað og það sagt að
era rétt. Það er með því verið að
eyðileggja þroska barnsins á sviði
þekkingarinnar, því þá fer einn á-
reksturinn að korna eftir annan og i
sumurn tilfellum verða þeir að ein-
lægum þrumum og sprengingum,
svo ntiklum að persónan tapar allri
löngun að læra og verður svo að i
sumum tilfellum styttir hún sér ald-
ur til þess að losna við árekstur og
eldhríð mótlætisins. Þetta finst mér
þurfa að laga.
Eg er ekki að setja mig á móti
kenslu og skólalærdómi nútímans, en
hann er í svo mörgum greinum gall-
aður, að það er þörf á því að þjóð-
irnar taki það mál alvarlega til yfir
vegunar. En áður en hægt er að
fá hæfa menn til þess að lagfæra
þessa galla, sém eru á flestu skóla-
fyrirkomulagi, þá þurfa menn að
vita hvað heiminn vantar. Á hverju
er mest þörf ? Eg ætla að reyna að
benda á það, sem eg hefi tekið eftir
að gæti orðið til einhvers gagns.
Þessvegna ætla eg að vita hvað þessi
segir, sem stendur á fjallstindinum
og bendir í austurátt. Hann er lík-
lega búinn að sjá sólardansinn, þó
við, sem erum djúpt ofan í dalnum
höfum ekki getað séð hann. Það er
gaman að heyra hvað hann segir.
Á fyrsta morgni lífsins, þá Ieit eg
sólna fjöld,
þær voru að verk hreinu, en vöntuðu
ekki gjöld.
Þá leit eg lítið blómstur í lögun eins
og jörð;
þær hömpuðu því svo hlýjar. Eg
heyrði þakkargjörð.
Eg timi er talinn vera og tók þvi
eftir því
að lífið fór að lifna, það laugast
stmx ljósi i,
og áfram hélt verk og vilji, en vönt-
un var þekking á,
þá komu fleiri og fleiri, það fékk
eg líka að sjá.
Svona var þetta; það var tilviljun
en ekki guð almáttugur, sem setti
lífið fyrst á stað.
Eg hefi nú leitt í Ijós það sem mér
finst vera þörf á að athuga, sem er
hvort það er betra að lifa í ljósinu
ellegar í myrkrinu. Þeir, sem ekki
eru vissir um það, ættu að reyna að
prófa hvað eg hefi sagt og svo að
koma út í sólarljósið og leita að
meiri sannleika, því lífið hefir svo
mikið að bjóða af honum.
Hvernig stendur á þvi að menn-
irnir eru í óvissu með það hvort
betra sé að vera sannur eða ósann-
ur — hreinskilinn eða undirförull.
Eg verð að útlista með nokkrum
orðum hvað má tileinka hvorri lynd-
iseinkuninni.
Eg tek fyrst þann undirförla.
Hann hefir verið vanninn á það,
stundum strax ,í æsku. Stundum !
venur hann sig sjálfur á það, og
þetta eru hans einkenni: Hann vill
vera í skugganur, hafa eitthvað til
þess að skýla sér með; hann gerir
mikinn hávaða úr því, sem hann
heldur að verði sér til hróss, þó það
sé aðeins til þess að setja blett á ná-
ungann — sem þó er ekki sannur
blettur, heldur tilbúinn uppspuni—
Það gerir honum lífið að ímyndaðri
sælu. Ilann vil láta alla bera virð-
ingu fyrir sér, þó ekkert sé i hans
fari, sem er virðingarvert. Hann
er oft lýginnar höfundur. Hann
smýgur bak við öll tjöld og er alt
af að hlusta eftir einhverju, sein
hann geti svo notað til þess að ó-
frægja aðra með, og kemur ætíð
úlfúð og styrjöldum á stað. Þetta
eru hans einkenni, að hafa ánægju
af annara böli.
Framh.
Gamla hríslan
(Framh. frá bls. 3)
an! Eg held að fólkið sé orðið
hringlandi bandvitlaust!”
“Heyrið þið, Gisli og Björn!”
sagði prestur við vinnumenn sína:
“Takið þið nú kaðlana þarna, vef jið
þeim utan um hrísluna og reirið
hana þangað til hún réttist, fyrst
hann Gísli gat ekki rétt hana með
höggunum.”
“Hvaða vitleysa er þetta I” sagði
Björn. “Eg er ekki viss um að eg
sé skyldugur að hlýða þessu.”
Samt tóku þeir til starfa, reirðu
alla hrísluna böndum, spyrntu i
hana með fótunum og toguðu af
alefli í langan tíma. En það var
árangurslaust; hríslan var jafn bog-
in eftir sem áður.
“Eg held að nú sé bezt að hætta,”
sagði prestur loksins. “En hvernig
lízt vkkur á, börnin mín?” sagði
hann við Hallgrim og Þóru.
“Eg veit ekkert hvað þetta á að
þýða,” sögðu þau bæði i einu hljóði.
“Það er ómögulegt annað en að
þú skiljir það, Hallgrímur,” sagði
prestur. “Svona vildir þú fara með
hann Láka gamla í gær; hann er
alveg eins og þessi gamla, kræklótta
hrísla; hún hefir vaxið með þessum
hlykkjum og krókum, og hún verð-
ur hvorki rétt með höggum né bönd-
um. Láki gamli hefir vanist á ýmsa
ósiði af þvi hann hefir ekki verið
eins gæfusamur og þú, að alast upp
hjá góðu fólki. En þetta verður
ekki vanið af honum með hörku.
Það mætti, ef til vill, rétta gömlu
hrísluna með því að setja við hana
stoðir; binda þær við hana og herða
á böndunum smátt og smátt, þá gæti
skeð að hún lagaðist með löngum
tíma.
Það mætti lika óefað venja hann
gamla Láka af því að drekka, ef
hann ætti heimili hjá góðu fólki.
Nú ætla eg að láta hann vera hjá
okkur framvegis og þið eigið að
hjálpa til að laga hann,—gera hann
að reglumanni.”
Hallgrimur starði á föður sinn,
og honum vöknaði um augu. Hann
bað hann að fyrirgefa sér það,
hvernig hann hefði breytt við hann
Láka gamla, og lofaði að bæta það
alt. — Hallgrímur efndi það loforð
trúlega.
Láki gamli var mörg ár hjá prest-
inum, og Hallgrimur gerði alt, sem
hann gat honum til hjálpar. Eftir
nokkurn tíma var hann orðinn reglu-
maður, og það hefir hann verið síð-
an. Hann er nú sýsluskrifari þar i
sýslunni, og stendur ágætlega í stöðu
sinni.”
Séra Árni hafði lokið sögunni og
öll börnin fögnuðu henni með lófa-
klappi.
Svo var farið að leika sér. Dóri
var vanur að taka þátt í öllum leikj-
um og hugsa um ekkert annað með-
an þeir stóðu yfir; nú vildi hann
helzt ekkert leika sér. Hann var
alt af að hugsa um söguna, sem
hann séra Árni sagði, og horfa á
myndina á veggnum. Hanti mundi
nú eftir mörgum gömlum mönnutn,
sem voru líkir honum Láka í sög-
unni. Þeir höfðu oft komið heim
til pabba hans og Dóri hafði einmitt
hlegið að þeim álveg eins og Hall-
grímur hafði hlegið að Láka.
Þegar þau komu heirn systkinin
létu þau vel yfir skemtuninni. Næsta
sunnudag kom Dóri til systur sinn-
ar og bað hana að koma með sér í
barnastúkuna.
Hún varð steinhissa. Hann, sem
alt af hafði afsagt það áður. Þau
gengu bæði inn, sytkinin, og for-
eldrar þeirra nokkru siðar.
Sig. Júl. Tóhannesson.
(Úr “Sögum Æskunnar”).
► Borgið LÖGBERG!
INNKÖLLUNAR-MENN LOGBERGS
Arras, B. C.............................M. Elíason
Amaranth, Man....................B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota.................-B- S. Thorvardson
Árborg, Man.....................Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man............................ G. Sölvason
Baldur, Man...........................O. Anderson
Bantry, N. Dakota...............Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash........... .Thorgeir Símonarson
Belmont, Man..........................O. Anderson
Blaine, Wash..................Thorgeir Símonarson
Bredenbury, Sask........................S. Loptson
Brown, Man........................,....J. S. Gillis
Cavalier, N. Dakota..............B. S. Thorvardson
Churchbridge, Sask......................S. Loptson
Cypress River, Man...................O. Anderson
Dafoe, Sask ..... ................J. G. Stephanson
Darwin, P.O., Man...................J. K. Jonasson
Edinburg, N. Dakota. ...........Jónas S- Bergmann
Elfros, Sask................Goodmundson, Mrs. J. Hi
Garðar, N. Dakota...............Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask............................C. Paulson
Geysir, Man.....................Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Man...........................F. O. Lyngdal
Glenboro, Man..........................O. Anderson
Hallson, N. Dakota..............................J. J. Myres
Hayland, P.O., Man...................J. K. Jonasson
Hecla, Man........................Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota....................John Norman
Hnausa, Man........................... G. Sölvason
Húsavík, Man...........................G. Sölvason
Ivanhoe, Minn................ ............B. Jones
Kandahar, Sask................. J. G. Stephanson
Langruth, Man.. .................John Valdimarson
Leslie, Sask...........................Jón ólafson
Lundar, Man.........................Jón Þlalldórsson
Markerville, Alta.....................O. Sigurdson
Minneota, Minn............................B. Jones
Mountain, N. Dakota....................J. J. Myres
Mozart, Sask..........................Jens Eliason
Oak Point, Man......................A. J. Skagfeld
Oakview, Man.........................Búi Thorlacius
Otto, Man.......................................Jón Halldórsson
Point Roberts, Wash...................S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta...........................................O. Sigurdson
Reykjavík, Man........................Arni Paulson
Riverton, Man.......................... G. Sölvason
Seattle, Wash.........................J- J- Middal
Selkirk, Man.......................... W. Nordal
Siglunes, P.O., Man...................J- K. Jonasson
Silver Bay, Man..................................Búi Thorlacius
Svold, N. Dakota................B. S. Thorvardson
Swan River, Man........................A. J. Vopni
Tantallon, Sask............................. J- Kr. Johnson
Upham, N. Dakota.......................Eit.ar J. Breiðfjörð
Vancouver, B.C......................Mrs. A. Harvey
Víðir, Man.......................Tryggvi Tngjaldsson
Vogar, Man..........................J. K. Jonasson
Westbourne, Man..................Jón Valdimarsson
Winnipeg Beach, Man..........................G. Sölvason
Winnipegosis, Man.........................Finnbogi Hjálmarsson
Wynyard, Sask....................J. G. Stephanson