Lögberg - 10.01.1935, Síða 4

4
LöGBFiRGr, FIMTUDAGINN 10. JANÚAR 1935
Ilögtjerg
Q«fl8 út hvern fimtudag aí
T B « COLUMBIA. PREBB LIMITRD
Í96 Sargent Avenue
Wisnipeg, Manitoba.
Utanftakrift ritstjðrans.
EOITOR LÖOBERO, 69 5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerB S3 .00 um. árið—Borgist fyrirfram.
The “Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 695 Sargent Ave.^.Wnnlpeg, Manitoba
PHOXE 86 327
Bölsýni Mr. Bennetts
Því nánari atiliygli, sem veitt er afstöSu
j\ír. Bennetts í tveim liinum fyrstu útvarps-
ræSum lians, þess furSulegri verSur hún. 1
hljómandi tón og meS litauSgum skrautyrS-
um, flytur Mr. Bennett almenningi boSskap
sinn um umbætur þær á fjármálasviSinu, er
hann hugsi sér aS leiSa í lög. HiS furSuleg-
asta af þessu öllu saman, er þaS, aS Mr. Ben-
nett staShæfir, aS 'þær umbætur, er hann hafi
í hyggju, séu eina bjargarvonin því f járhags-
kerfi, er hann sjálfur hefir til umsjár haft
síSustu fjögur árin. Um þaS leyti sem kjör-
tímabil ihans er á enda, kemur hann til kjós-
enda og fræSir þá um aS þjóSin sé í rauninni
á heljarþröminni og aS alt geti auSveldlega
endaS meS skelfingu, nema þvi aSeins aS hon-
um verSi veitt umboS til þess aS umskapa nú-
giklandi fjárhagskerfi. Foringjar í and-
.stöSuflokkum þeirra, er viS völd sitja, grípa
oft til svona lagnSra staShæfinga. En þetta
hlýtur aS vera í fyrsta sinn aS forsætisráS-
gjafi meS stjórnarferil aS baki geri slíkt.
Mr. Bennett hefir haft. ráSuneytis for-
ustu meS höndum síSan 1930; allan þann tíma
hefir hann stuS.st viS mikinn meirihluta
trúrra meShaldsmanna á þingi; aSstaSa hans
hefir veriS slík, aS hægt var um vik fyrir
hann aS hrinda stefnuskrár atriSum sínum
og áhugamálum í framkvæmd; þessa aSstöSu
hefir hann fært sér í nyt. Því verSur undir
engum kringumstæSum neitaS, aS síSan 1930
hafi hann fast og þétt fáriS eftir forskrift
þeirri til farsældar, er hann mælti meS þá.
Meginefni forskriftarinnar lutu aS tollvernd;
kendi Mr. Bennett ónógri tollvernd um, hve
margt gekk á tréfótum í landinu; á þessu hét
hann aS ráSa bót meS hækkuSum fyrsta flokks
verndartollum, og þá átti alt aS komast í
blóma. Tollmúrar voru reistir til jafnhæSar
viS slík mannvirki meS öSrum þjóSum; á
þessu varS enginn minsti dráttur, heldur varS
þaS Mr. Bennetts fyrsta verk, eftir aS hann
tók viS embætti.
Full fjögur ár eru liSin frá því aS Mr.
Bennett tók viS stjórnarforustu; nú er þaS
ekki einasta aS hann láti vera aS halda því aS
almenningi hversu vel sín fvrri stefna hafi
reynst, heldur fræSir hann kjósendur um þaS,
aS þjóSin sé aS komast á heljarþrömina, og
fer fram á endurnýjaS umboS til þess aS leiSa
hana út úr eySimörkinni. ViSurkennir hann
þá aS eitthvaS hafi veriS bogiS viS farsældar
forskriftina frá 1930 og hún hafi brugSist
vonum manna? Geri hann þaS, hversu mikla
von má hann þá gera sér nú um traust al-
mennings á hinni nýju forskrift sinnif
En þaS er önnur .spurning, sem jafn-
framt kemur til greina í sambandi viS upp-
götvun Mr. Bennetts um þaS aS núgildandi
fjármúlakerfi (economic system) sé alt úr
liSum gengiS og þurfi alvarlegra viSgerSa
viS; hann hlvtur aS hafa nýlega komist aS
þessari niSurstöSu. ÞaS var ekki langt um
liSiS frá því Mr. Bennett tók viS völdum unz
hann fór aS básúna þaS út um landiS hve
þjóSin, undir stjórn hans, væri á góSum vegi
meS aS ná aS fullu sinni efnahagslegu heilsu
Tollmúrastefna Mr. Bennetts var jafnvel
ekki orSin ársgömul í framkvæmd, er höf-
undur hennar þóttist hafa orSiS verulegs
afturhata var. Og hann hélt áfram aS telja
almenningi trú um aS alt væri á réttri leiS til
vaxandi velgengni; þetta hefir hann gert fram
til skamms tíma. En svo breytist viShorfiS
alt í einu; nú er ekki lengur talaS um aS þaS
sé aS batna í ári, hvaS þá heldur meira.
1 hinum síSustu ræSum sínum gefur Mr.
Bennett í skyn, aS jafnvel þó þjóSin kæmist á
þaS stig, er hún stóS á 1927 og 1928, þá væri
hún þó engu aS síSur í bágbornu ásigkomu-
lagi, vegna rangsnúins fjárhagskerfis, þó
Canada hafi viS aSbúnaS þess náS hámarki
auSlegSar og þroska. Er þaS tilviljun ein
aS Mr. Bennett skyldi koma auga á þetta
svona rétt fyrir kosningarnar, eSa hafSi hann
ekkert hugboS um þaS áSur?
Annari spurningu skýtur upp viS um-
hgsun um ræSur Mr. Bennetts, er teljast
verSur mikilsverS, ef ekki mikilverSust, en
hún er um þaS, hvort hagur þjóðarinnar sé
jafn bágborinn og hann gefur í skyn. Víst er
um þaS, aS ekki eru allir ráSgjafar hans á
eitt sáttir um að svo sé. EitthvaS einum eSa
tveimur dögum áSur en Mr. Bennett flutti
sína fyrri útvarpsræSu, gaf verzlunarráð-
gjafi hans jít tilkynningu um það, að á við-
skiftasviðinu liefði þjóðarhagurinn þó nokkuð
breyzt til hins betra síðastliðið ár; þetta er
rétt. Veldur þar mestu um tvent, hækkað
verð á hveiti og hækkað verS gulls. Canada
er aS verSa eitt mesta gullframleiSslu land í
heimi. Þetta livmrttveggja átti sér staS und-
ir gildandi fjárhagsfyrirkomulagi. Um það
verður ekki vilst að þjóðinni miðaSi nokkuð
ófram árið sem leið, þó hvergi kæmist í sam-
jöfnuð við þroskaskref hennar fyrir sex'ár-
um; bar þá og lítiÖ á umkvörtunum, með því
að verzlun og viÖskifti nutu sín á eðjilegan
hátt og hamlanalaust. Nú kemur yfirlýsing
frá Mr. Bennett um það eins og þruma úr
heiðskýru lofti, að þetta sé ekki sá auðnu-
vegur, er hann liafi verið að leita að cana-
disku þjóðinni til handa; með öðrum orðum,
þá sé þjóÖin ekki á rét.tri þroskaleið; nú vill
hann óður og uppvægur gerbreyta fyrirkomu-
lag'inu, þó reynst hafi þaÖ sæmilega vel, að
þeim árum undanskildum, er hann hafði fram-
kvæmd þess með höndum. Með þessu er Mr.
Bennett í rauninni að játa hversu sér hafi
fatast forustan; en hann gerir meira en þaÖ;
hann hefir í hótunum við ávinning þann, sem
smátt og smátt hefir verið að koma í ljós á
sviði viðskiftalífsins og sem jafnt og ])étt
hlyti að aukast, sætti haun eigi utanaðkom-
andi truflunum. Sennilega er fátt bklegra
til þess aS stífla lindir þjóðarinnar, um þess-
ar mundir, en uppástunga Mr. Bennetts um
“breytingar á gildandi fjárhagskerfi.” Hið
snögga fráhvarf Mr. Bennetts frá þeirri f jár-
hagslegu heimspeki, er hann fram að þessu
hefir stuðst við, jafnt utan stjórnar sem inn-
an, vekur að minsta kosti grun um að slíkt sé
gert rneð tilliti til þess, live skamt er nú orðið
til kosninga. En á'hrifin af liinum nýju böl-
sýnisprédikunum hans, geta auðveldlega til
þess leitt, að ftemma stigu fvrir frekari út-
færslu á þeim brejdingum til hins betra á
sviði viðskiftanna, sem óneitanlega eru farn-
ar að gera vart við sig, að því er verzlunar-
ráðgjafa Mr. Bennetts réttilega segist frá.—
Inntak þessarar ritgerðar er úr blaðinu Win-
nipeg Free Press.
Fræðimannlegt rit
Um áramótin barst oss í hendur Almanak
hr. 0.'S. Thorgeirssonar fyrir 1935; kemur
það svipaS fvrir sjónir og venja er til; að
andlegum verðmætum stendur það þó feti
framar en við hefir gengist sum undanfarin
ár. Tnnihald þess er næsta fjölbreytt, eins
og marka má af eftirgreindri efnisröð;
Almanaksmánuðirnir, um tímatalið, veð-
urathuganir o. fl.; Safn til landnámssögu Isl.
í Vesturheimi: Sögu-ágrip íslendinga í Suð-
ur-C}7)ress sveitinni í Manitoba með mynd-
um. Eíftir G. J. Oleson í Glenboro; íslands-
vinurinn Arthur Middleton Reeves, mð mynd.
Bftir prófssor Richard Beck; Tvær merkar
íslenzkar konur, með myndum. Eftir J. Magn-
ús B jarnason; Ingibjörg Bjarnadóttir Sveins-
son, með mynd. Eftir J. J. Bfldfell; Sveinbj.
Björnsson, 96 ára gamall sjóvíkingur frá
BreiSafjarSarevjum, með mynd og kvæði
eftir Þorskabít; Leiðréttingar og viðaukar
við landnámsþætti Pineybygðar. Eftir S. J.
M.; Helztu viðburðir og mannalát meðal Isl.
í Vesturheim.
InnviSatrausta og fræðimannlega ritgerð
flytur Almanakið að þessu sinni um íslands-
vininn og gáfumanninn Arthur M. Reeves,
ér ýmsir munu vel kannast viS af ritgerS Dr.
Jóns Þorkelssonar um hann í Stmnanfara.
Ritg’erÖ þessa 'hefir samiS Dr. Richard Beck,
prófessor við ríkisháskólann í North Dakota;
er hann mikilvirkur höfundur; þó er hitt
meira um vert, að nýrri ritgerðir hans bera
undantekningarlaust vott um glöggvaða í-
hygligáfu og aukna vandvirkni.
Til annara fræðiitiannlegra happdrátta
Almanaksins má telja Söguágrip Islendinga í
Suður-Cypress sveitinni í Manitoba, eftir
G. J. Oleson; eru þetta stuttar en gagnorðar
G. J. Oleson; eru þetta stuttar en gagnorðar
frásagnir, er trevsta má að réttar séu, þar
sem í hlut á jain samvizkusamur og glöggtur
maður sem Oleson er.
Almanak þetta er þannig úr garði gert, að
það á verulegt erindi inn á hvert einasta
vestur-íslenzkt heimili.
“Næst guði treystu Islendingar bezt—
ríminu,” segir Dr. Guðmundur Finnbogason
í hinni miklu bók sinni Islendingar. Eftirfar-
andi erindi úr “Þulum” Guðrúnar frá Braut-
arholti, ber með sér, hve íslenzkum nútíðar-
konum er létt um ljóð:
Loks kom svefnis sælumók
svo eg mætti gleyma
öllu því, er angur jók,
áhyggjurnar frá mér tók,
dýra gaf mér draumabók
dularfullra heima.
Hamingjuna hafði hún mér að geyma.
1 meir en þriðjung aldar hafa Dodd’s
Kidney Pills veriS viðurkendar rétta
meðalið við bakverk, gigt, bvagteppu
og mörgum öðrum sjflkdómum. Fást hjá
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eða
sex öskjur fyrir $2.50, eða beint frá The
Dodd’s Medicine Co., Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
Rœða Einars H. Kvaran
á 75 ára afmœli hans.
' Menn hafa kepst um að vera góS-
ir viS mig í dag. Eg get tkki.komið
orðum að því, hve þakklátur eg er
fyrir það.—Eitt af þeim góðvildar-
merkjum, sem eg hefi orðið fyrir,
er það tilboð frá útvarpinu að koma
heim til mín með tæki, sem t.era'
mér það fært aS ávarpa hlustendur
útvarpsins hér heima hjá mér. og
segja þeim í fáeinum orðum eitt-
hvað, sem mér hugkvæmdist. Svo
ástúðlegu boði gat eg ekki hafnað.
Svo bætast við það þau ástúðarorð,
sem þið hafið nú hlustað á frá for-
manni útvarpsráðs.
En í mínum huga var það mikið
vafamál, hvað eg ætti að segja.
Maður, sem lifað hefir þrjá aldar-
fjórðunga, ætti óneitanlega að hafa
hitt og annað að segja, ef hann
hugsaði sig vel um. Það má vel
vera, að eg velji það, sem eg ætti
ekki að velja. Það má vel vera að
einhverjir telji það mont hjá mér
að eg tala um sjálfan mig við þetta
einstaka tækifæri. Eg ætla að fara
örfáum orðum um afstöðu mína til
bókmentanna.
Og eg skal þá byrja á því, að lífið
er í mínum augum mikilvægast og
dýrmætast af öllu. Ekki að sjálf-
sögðu lífið í þessum likama okkar,
heldur alt það líf, sem vér lifum og
eigum fyrir höndum að lifa. Eg lít
svo á, sem öll list í bókmentunum
eigi að vera i þjónustu þess. Öll
list, sem stefnir að því, að gera það
öflugra, hvort heldur það er með
gleði eða fegurð eða góðleik, er dýr-
mæt. Vanti þetta alt, vekur það
enga samúð hjá mér, jafnvel þótt
um ómótmælanlega snilli sé að tefla.
Þetta kann að vera vöntun hjá mér.
Eg geri ráð fyrir að ýmsum finnist
það. Það kann að eiga eitthvað
mikið skylt við þröngsýni. En
svona er eg. Það er ekki til neins
fyrir neinn að vera að telja öðrum
trú um að hann sé öðruvísi en hann
er. Þegar eg hefi lesið skáldrit,
verður mér ósjálfrátt að spyrja,
hvort það hafi lagt fram nokkura
fegurð, efnislega eða andlega, eða
hvort það hafi vakið nokkura gleði.
eða nokkura göfuga kend.
Ef'til vill kann einhver að spyrja,
hvort eg sé því þá andvígur, að
skáldskapurinn taki nokkuð til
greina, sem ógeðfelt er, útiloki af
sínu sviði hin mörgu mein mann-
anna. — Auðvitað lít eg ekki svo á.
Ef nokkur von á að vera um mann
lífslýsingar, sem nokkuð er í varið,
verður skáldið að lýsa lífinu—eg
vil ekki segja eins og það er, því
það getur enginn maður — heldur
eins og það birtist honum. Og eng-
inn getur athugað lífið, svo að ekki
verði ýmis konar eymd og andstygð
fyrir augum hans og eyrum. En
þegar ástriðan eftir því að lýsa
eymdinni og andstygðinni, vonleys-
ið og vantrúin á manneðlið verður
svo mögnuð að þetta ber ofurliði
eða útrýmir öðru, þá er eitthvað í
mér, sem lokar fyrir í sál minni.
Eg er ekkert að deila á þá, sem slík-
ar bækur rita eða þeim unna. Eg
er ekki gagnrýnandi bóka. Eg er
ekki að neita því, að þær geti átt
sitt erindi. En þær veita sál minni
enga fullnægju.
Það hefir orðið mitt hlutskifti á
síðari árum að rita bækur. Eg get
hugsað mér, að þetta, sem eg hefi
nú sagt, kunni að geta verið ofur-
lítil skýring á þeim, eins og nokkurs
konar lykill að þeim.
Einn af ágætustu mentamönnum
vorum hefir fyrir fáum dögum sagt
það um mig i blaðagrein, að efnið,
hugsunin sé mér .meginatriðið, mik-
ilvægara en búningurinn. Eg get
samsint því. Reyndar er óvandað-
ur búningur, svo sem subbuleg ís-
lenzka, mér þjáning. Og eg er
sannfærður um það, að fagurt form
er göfgandi fyrir mannssálirnar. En
eg fæ ekki skilið, hvernig hjá því
verður komist að meta efnið, hugs-
anirnar mest. Jafnvel þeir menn,
sem mest gera úr forminu, telja list-
ina eiga sitt takmark algerlega i
sjálfri sér, og að hcnni komi þarfir
lifsins ekkert við, þeir leggja aðal-
áherslunar á hugsanirnar, hugar-
stefnuna, þegar þeir fara að meta
gildi bókmentanna frá liðnum tír-1 -
um. Það eru hugsanirnar, sem hafa
valdið straumhvörfum og ráðið
framþróun mannlífsins.
Eg geri ráð fyrir að til þessa. sem
eg hefi nú minst á, kunni að mega
rekja ræturnar að því, sem bókurh
mínum hefir stundum verið fund'ð
til foráttu, að of mikið beri Ijar á
lífsskoðun minni. Síðan er eg fekk
nokkura ákveðna lífsskoðun, hefir
hún legið mér í miklu rúmi. Mér
hefir fundist það skifta svo rriklu
máli að komast til viðurkenni.mr
j á því, að við höfum ekki sálir, heíd-
j ur erum sálir þegar í þessu lífi, óg
I höfum jarðneskan líkama. Það er
I afar mikils vert um húsin okkar, að
I þau séu hlý og björt og þægileg. En
. úr húsunum eigum við að fara, og
i það er meira vert um okkur sjálfa.
j Það er líka meira vert um okkur
sjálfa en um líkamana, sem við
eigum að yfirgefa, líkamana, sem
verða að dufti. Sálirnar, við sjálfir,
eiga að lifa og berjast fyrir sinni
fullkomnun um eilifðir, eftir að hús
okkar og líkamar eru orðin að sama
sem engu. Þess vegna er mest vert
um sálir okkar. Eg hefi ekki getað
stilt mig um að láta þeirra sannfær-
ingar, þeirrar vissu, getið.
Eg ætla ekki að fara að þreyta
ykkur á því að gera nákvæma grein
fyrir lifsskoðun minni. Á henni eru
aitðvitað margar hliðar, eins og á
lífsskoðun allra manna, sem hafa
hana nokkura. En mig langar til
að taka það fram að endingu, að
eg hefi þá sannfæring, að það sé
mönnunum sjálfum að kenna, ef
^ þeir fá ekki einhverja hjálp í örð-
j ugleikum sinum frá æðri máttar-
|VÖldum—þó að ekki sé sjálfsagt, að
' einstaklingunum verði æfinlega um
það kent.
Og eg er sannfærður um að
mennirnir séu þess verðir, að beini
j sé hjálpað. Það er sannfæring r**,r,
,að mennirnir séu góðir, ef r.ógu
jdjúpt sé eftir grafist. Það heíir
j verið mikil tízka í bókmentum
heimsins að tala illa um þá. Stund-
^ um hefir mér fundist það tal vera
eins konar afturganga af hinni
gömlu kenningu kirkjunnar um
gjörspilling manneðlisins. Eg trúi
á það góða í manneðlinu. Það væri
skömm af mér að hugsa öðru vísi,
eftir ÖIl þau manngæði, sem eg hefi
orðið aðnjótandi um 75 ár.
Eg ætla að enda þetta stutta rnál
mitt á ummælum eftir norskan dóm
ara, einn af spekingum þessarar
aldar. Þau standa í bók, sem er
nýkomin út, og eg er að lesa hana
þessa dagana. Eg vel þau, af þvi
að þau eru eins og töluð út úr mín-
um huga. Hann kveður svo að
orði:
“Eg er bjartsýnismaður, og mín
íturhyggja er djúpsett.—Lífið hef-
ir styrkt mig í henni, jafnvel dóm-
arastörf mín. Eg hefi lært það, að
með því að brosa til mannanr.a fæ
eg bros að launum. Það steidur
svo á því, að mennirnir eru ekki
eins vondir og þeir eru sagðii. Þi ir
vita að eins of lítið hver um annan,
eru að of miklu leyti eins og ókunn-
ugir menn, of lítið hver fyrir ann-
an sem feður, mæður, systur, bræð-
ur og vinir. Þetta er óhjákvæmilegt.
Sérhver sál lifir innilokuð í sínu
fangelsi, og getur að eins eftir ó-
greiðfærum vegi ratað til annara
sálna og lært að þekkja þær. En
það er oft sama sem að læra að
þykja vænt um þær og fá að laun-
um vináttu þeirra og vekja samúð.’’
Mbl. 11. des.
ÞBGAR FLUGVÉLAR FARA
HRAÐARA EN LJÓSIÐ
Ítalskur flugmaður setti nýlega
met í hraðflugi, flaug 709 kílómetra
á klukkustund.
Út af þessu hefir enskur vísinda-
maður farið að hugsa um hvernig
fara mundi ef flugvélarnar yrði svo
hraðfleygar að þær færi fram úr
hraða hljóðsins. Hljóðið fer 1200
km. á klukkustund og hafa flug-
menn nú náð rúmlega hálfum þeim
hraða.
Og hann kemst að þeirri niður-
stöðu að það muni vera stórhættu-
legt að fljúga með svo miklum
hraða eins og hljóðið fer, eða enn
hraðar. Hann bendir á það, að
hvinurinn af fallbyssukúlu geti orð-
ið að þrumu, alveg eins og þegar
skotinu er hleypt af. En er þá ekki
hljóðið af 2000—3000 hestafla
hreyfli mörgum sinnum sterkara en
hvinur af kúlu? spyr hann Það er
ekki aðeins að það sprengi hljóð-
himnurnar, heldur er lífsháski á
ferðum.
SVEFNGANGA
Fyrir nokkru var bíll á ferð að
næturlagi i Helsingjalandi í Sví-
þjóð. t bílnum voru ekki aðrir en
bílstjórinn og vinur hans. Alt í
einu bað vinurinn bílstjórann að
staðnæmast og fór svo út úr bíln-
um. Bilstjórinn beið nú lengi, en
hjnn kom ekki aftur. Fór nú bil-
stjórinn að leita en fánn hann
hvergi. Það var eins og jörðin
hefði gleypt manninn. Þá kom þar
að annar bíll og kvaðst fólkið' í
honum hafa séð gangandi mann á
þjóðveginum, svo sem 2 kílómetra
þaðan og lýsti honum svo að bíl-
stjórinn kannaðist við lýsinguna.
Sneri hann nú aftur og náði von
bráðar vini sínum, sem .labbaði i
hægðum sínum eftir veginum.
Komst bílstjórinn þá að því, að hann
var steinsofandi. Þegar maðurinn
vaknaði vissi hann ekki hvar hann
var, né hvert hann hefði ætlað, og
ekki mundi hann heldur neitt eftir
því þegar hann fór úr bílnum.
Jóladagsmorgun í New
Westminister, B.C.
Gyðjan mbrguns glöð á brá,
gull úr sorgum vinnur;
dreifir torgin auðnum á
öll sem borgin finnur.
Glæðir falleg árlog á
öllum f jallatindum;
klæðir hjalla-bergin blá
blómsturvalla-myndum.
E. G. Gillies.
JUuuú, ALWAYS HITS THE SPOT