Lögberg - 23.05.1935, Qupperneq 4

4
LÖGBBRG, FIMTUDAGINN 23. MAl, 1935.
Högberg
Oeflð ðt bvero flmtudag aí
m COLUMBIA PREB8 LIMITBV
(9 5 8argent Avenue
Wlnnlpec, Manitoba.
Utanáakrlft ritstjórans.
BDITOR LÖGBERG, 69 5 SARGENT AVE
WINNIPEG, MAN.
TerO »t.»0 um árlt!—Borgitt fvrirfrcm
The “Lögberg” is printed and published by The Colum-
bia Press, Limited, 69 5 Sargent Ave., Wnnipeg, Manitoba
PHONE 8« 327
Stórmerkilegt frœðirit
Bók ein mikil, og fyrir margra hluta
sakir harla merkileg, hefir oss nýverið 'borist
í hendur; heitir sú Islenzkir þjóðhœttir, eftir
séra Jónas Jónasson frá Hrafnagili. Höf-
undi entist ekki starfsfær aldur til þess að
leggja fullnaðarhönd á þetta merka ritverk
sitt. Og þó úr því verði vitanlega aldrei að
fullu bætt, þá hefir samt sem áður vel skipast
til um það, að jafn vandvirkur maður og Dr.
Einar Ólafur Sveinsson auðsjáanlega er,
skyldi verða til þess að búa bókina undir
prentun. Er formáli hans hinn prýðilegasti,
auðugur af heilsýnni samúð með höfundin-
um og fjölþættri, nytsemdar starfsemi hans.
Séra Jónas fylti flokk andlegra aðals-
manna, íslenzkra, á sinni tíð, og hann bar þar
hátt. Honum er einkar vel lýst í eftirgreind-
um ummælum, sem höfð eru eftir einum kunn-
ingja hans, og birtast í formála þessarar bók-
ar:
“Hann var lærður vel og spekingur að
mannviti; en yfirlætislausastur allra manna
og ljúfmenni hið mesta. Hvar sem hann var
nálægur, var sem ástríki og mildi hugarfars-
ins streymdi út frá honum til allra. Hann var
hógvær og prúður gleðimaður, manna fróð-
astur og skemtilegastur í viðræðu,—barnsál
í meðlæti og hetjusál í mótlæti.”
Fegurri minnisvarði en sá, er í ummælum
þessum felst, verður nokkrum manni tæpast
reistur. Og íslenzka þjóðin mun líta svipað
á í heild, að því er viðkemur minningu séra
Jónasar frá Hrafnagili.
Þetta mikla rit séra Jónasar veldur að
því leyti til straumhvörfum í menningarsögu
þjóðar vorrar, sem það hlýtur í rauninni að
skoðast fyrsta heildaryfirlitið yfir íslenzka
þjóðháttu á hinum síðari öldum.
Þær eru margar og mismunandi, mynd-
irnar, sem bók þessi bregður upp; ýmsar ljúf-
ar og laðandi, en aðrar á hinn bóginn ömur-
legar; bæjarbragurinn enda næsta misjafn,
eins og oft vildi brenna við. En fróðleikur-
inn verður því meiri og heildarsýn yfir þjóð-
lífið þeim mun gleggri. Að stílþrótti til er
bók þessi allsérstæð; frásögn öll kjarkleg, en
þó mjúk og fjaðurmögnuð; á einstöku stað
lætur þó nærri að nákvæmnin snúist upp í
smákvæmni.
Hvernig bók þessari hefir verið tekið
heima, má nokkuð ráða af útdrætti þeim úr
ummælum sex} þjóðkunnra fræðimanna, er
gert hafa innihald hennar að umtalsefni.
ISLENZKIR ÞJÓÐIIÆTTIR
er sú Ibók íslenzk, sem tvímælalaust hef ir hlot-
ið bezta dóma. Hér fer á eftir örlítið sýnis-
horn af umsögnum nokkurra merkra manna:
Guðm. Finnbogason, landsbókavörkur,
segir í Morgunblaðinu 12. des. 1934 m. a.:
“Þetta er mesta merkisrit. Jafnskjótt og
eg fékk það í hendur, fleygði eg frá mér því,
sem eg var að vinna, og settist við að lesa. . . .
Eg las bókina frá upphafi til enda og þótti
hún stórum skemtilegri og hollari lestur en
sumar skáldsögur, sem mikið er gumað af.
Síra Jónas, sá ágæti maður, sem enginn
gleymir, sem kyntist honum, segir svo skemti
lega og látlaust frá. Hér er í fyrsta skifti
heildaryfirlit um þjóðháttu, siðu og þjóðtrú
íslendinga á síðari öldum, ritað af manni sem
var óvanalega fjölfróður, en mundi sjálfur
margaþá hluti, sem hann er að lýsa . . . Efnið
kemur því við hverjum Islendingi, sem ekki
þykist upp úr því vaxinn að vita eitthvað í
dag um það, sem gerðist í gær. Nú er alt á
hverfanda hveli, líf þjóðarinnar breytist óð-
fluga, fornir hættir, siðir, vinnubrögð og tæki
falla í gleymsku óðar en varir, með þeim
mönnum, sem þektu það alt af sjón og raun,
og því er ekki seinna vænna að halda því til
haga, safna því í heild og fá yfirlit yfir það. ”
ólafur Lárusson, prófessor,
segir í Vísi 15. des. 1934 m. a.:
“1 bók þessari fá menn mynd af lífi for-
feðra sinna eins og það var á 18. og fram yfir
miðja 19. öld, mynd af lífskjörum þeirra og
hugsunarhætti. Hvorttveggja þetta er nú
gerbreytt frá því sem áður var. Flest af því,
sem bókin segir frá, mun koma unga fólkinu
ókunnuglega fyrir sjónir. En ekki trúi eg
öðru, en að það lesi bókina með athygli, og þá
gefur hún því betri skilning á liðnum tímum
en það hafði áður. Fyrir þeim sem eldri eru,
rifjar bókin upp margt, er þeir þektu í æsku
sinni, en hafa nú gleymt.”
“Það er merkisatburður í þjóðlegum
fræðum íslenzkum, að bók þessi skuli vera
komin út. Þar er 'bók, sem lengi mun verða í
góðu gildi, bók, sem á það skilið að vera mik-
ið keypt og mikið lesin, bók, sem á að skipa
virðingarsæti hjá íslenzkum bókamönnum, við
hliðina á Þjóðsögum Jóns Arnasonar.”
Pálmi llannesson, rektor Mentaskólans,
segir í Alþýðublaðinu 17. des. 1934 m. a.:
“Islenzkir þjóðhættir er óvenjulega eigu-
leg bók, og veldur því jöfnum höndum efni og
frágangur. Eins og ráða má af nafninu, seg-
ir bókin frá lífi manna á landi hér, og má
kalla að hún taki yfir tvær aldir, þá 18. og 19.
En auðséð er, að höfundurinn leggur mesta
rækt við síðari hluta 19. aldar, enda fer það
saman, að .hann man til hans sjálfur og hefir
þaðan flestar heimildir, munnlegar og skráð-
ar. .. . Frágangur allur og útlit er einnig með
ágætum, og lýsir bókin óvenjulegri vandvirkni
af hálfu útgefenda. Þetta má virðast því
merkilegra, þegar vitað er, að höfundinum
sjálfum auðnaðist ekki að búa, hana undir
prentun... . Bókin er veglegur varði yfir hinn
ágæta og f jölfróða mann. En bókin er meira.
Hún er merkilegt heimildarrit um menningu
og atvinnuhætti þjóðarinnar, og hygg eg fyr-
ir víst, að margir muni leita þangað fróðleiks
um liðna tíma. ”
Árni Pálsson, prófessor,
segir í Morgunblaðinu 18. des. 1934 m. a.:
“Því er miður, að ókleift er í stuttri
blaðagrein að gefa almenningi nokkra hug-
mvnd um hið f jölbreytta efni þessa rits. Það
er eins og kveðja frá dauðri eða deyjandi kyn-
slóð, sem lifði fábreyttu lífi við fátækleg efni
og var fáskorðuð af æfagömlum venjum á öll-
um sviðum. Það er ekki auðvelt að hugsa sér
kyrrstæðara líf heldur en þjóðlíf Islendinga
á einokunaröldinni. Alt virtist óumbreytan-
legt öldum saman, — búskaparhættir til sjáv-
ar og sveita, daglega lífið, húsakynnin, skemt-
animar, verzlunarkúgunin, guðsorðið og
hjátrúin.
Dr. Elinar Ól. Sveinsson var fenginn til
þess að sjá um útgáfuna. Einar er góðvirk-
ur maður og vandvirkur, og hefir verk síra
Jónasar vissulega ekki spilst í höndum hans,
þótt lítt haldi hann því á lofti sjálfur.”
Dr. Þorkell Jóhannesson,
segir í Nýja Dagblaðinu 20. des. 1934 m. a.:
“Á þessu ári hafa komið út margar merk-
ar bækur. En eg liika ekki við að segja það,
að þetta er langmerkasta bók ársins, og munu
margir sanná það með mér. Hér er grund-
vallarrit um íslenzka þjóðháttu á liðnum öld-
um. Hver sá maður innlendur eða útlendur,
sem kanna vill slík efni, hlýtur fyrst og
fremst að byggja á þessu riti. Hér er bók,
sem í sinni röð er viðlíka merkileg og Þjóð-
sögur Jóns Arnasonar hafa verið og verða
fyrir þjóðtrú og þjóðsagnir, verk þeirra
feðga, Jóns Halldórssonar, Finns biskups
Jónssonar og Hannesar biskups Finnssonar,
fyrir sögu þjóðarinnar og rannsóknir og rit
Þorvalds Tlhoroddsen fyrir náttúrufræði
landsins. Það er vafalaust, að um ýms at-
riði þessarar bókar verður síðar ritað fyllra
mál og kannað nánar og dýpra. En hingað
verður uppistaðan sótt.”
Sigurður Guðmundsson skólameistari
á Akureyri,
segir m. a. í Degi 3. jan. 1935:
“Bókin er í því ólík ýmsum fræðibókum
vorum, að hún er víða skemtileg. Höf. hefir
verið skopvís, sem ráða má af sögum hans.
Kryddar hann einatt lýsingar sínar gaman-
sögum og kímni. Málfar hans er lipurt og
lifandi, sundu^gerðar og tildurslaust, yfir-
leitt vel íslenzkt.”
Bók pessi er 502 blaðsíður í stóru broti,
bundin fegursta skrautbandi. Hún er ný-
komin í bókasafn Þjóðræknisfélagsins, og
þarf ekki að efa að hún verði eftirsótt.
< _______________________
SAMBANDSÞINGIÐ
Samkvæmt ráðstöfunum, er gerðar voru
fvrir páskahléið, tók sambandsþingið í Ot-
tawa til starfa af nýju síðastliðinn mánudag;
var forsætisráðgjafi þar staddur í fyrsta
sinn eftir að hann veiktist snemma í febrúar.
Telja blaðafregnir hann mikið bættan á
heilsu, þó vafamál þyki hvort hann gegni for-
ustu flokks síns lengur en fram í þinglok.
Aðalmálið, sem fyrir þingi liggur, er lög-
gjöfin í sambandi við tillögur Stevens-nefnd-
arinnar svo kölluðu, ef hún þá á annað borð
verður afgreidd, sem nokkur vafi mun leika
á.
Áhyggjuefni
Framfærslukostnaður atvinnu-
leysingja í Winnipeg hefir stígið
hærra á árinu 1934 en nokkru sinni
fyr, og byrði bæjarins því að sjálf-
sögðu þyngri en undanfarin ár.
Samanburður á beinum f járfram-
lögum er sem hér segir:
Heildar- Útgjöld
Ár kostnaOur bœjarins
1930 ...........$ 451,191 $ 274,597
1931 2,473,504 905,750
1932 ............ 3,129,444 1,146,897
1933 ............ 3,623.335 1,324,263
1934 ............ 3,635,185 1,556,627
Allar þessar ofanskráðu tölur
segja glögga harmsögu um ástand
þessa lands; sögu vaxandi vand-
ræða og þrenginga meðal fjöldans,
og með ári hverju hækkandi fjár-
framlög.
Höfðatala allra styrkþega i Can-
ada nemur nú einum sjöttá hluta
allra íbúa. Stjórn landsins eyddi
meira fé á síðasta ári til framfærslu
þessa fólks, en nemur veltufé fimm
stærstu iðnfyrirtækja samanlagðra.
Þrátt fyrir ofurlítil vinnu ígrip,
er sumum hefir hlotnast, hefir þessi
tilkostnaður aukist hröðum skref-
um. Þúsundir hafa bætst í hópinn
á síðustu tíu mánuðum. Athuganir
í nokkrum nærliggjandi borgum
hafa leitt í ljós að allur þorri þess-
ara viðbættu einstaklinga, eru menn
er i fyrsta skifti beiðast hjálpar.
Undanfarandi ára atvinnuleysi hef-
ir unnnið upp sparifé þeirra og
tæmt pyngjuna gersamlega og
þvingað þá til styrkbeiðslu.
Nýlegar skýrslur frá allgóðum
t>æ í þessu landi, sýna að 60% af
avinnuleysingjum þar, hafa verið
vinnulausir frá i—4 ár eða meira;
og 29 % rúmlega 3 ár. í Winnipeg
er nú þegar fullur helmingur at-
vinnulausra manna á opinberum
styrk.
Af hvaða fólki samanstendur
þessi styrkþegahópur ?
Hér um bil 83% af þessum fjöl-
skyldum hafa að minsta kosti einn
verkfæran og vinnufúsan mann; af
þessum verkfæru mönnum hafa
66% enga vinnu fengið í 5 ár.
Margir þeirra, er njóta hjálpar í
fyrsta sinn—frá 15%—25%'—eru
menn og konur úr hærri stöðum
þjóðfélagsins, enn fremur guðfræð-
ingar, forstöðumenn iðnaðarfyrir-
tækja, o. fl. Á þessari nafnaskrá
eru nöfn virðingarverðra og velmet-
inna borgara.
Hvert er nú viðhorf þessara
manna gagnvart atvinnuleit í iðn-
stöðvum einstaklinga ? Viðskifta-
framþróun síðustu tveggja ára, hef-
ir engin sýnileg merki sett á at-
vinnuleysismálin, því tala atvinnu-
leysingjanna er hærri en nokkru
sinni fyr.
Kaupgeta neytenda, undirstaða
undir vinnu og framleiðslu hefir
vaxið örlítið. Tekjur einstakra
verkamanna og bænda hafa ofurlítið
aukist fyrir afskifti stjórnarinnar af
styrkmálinu, og nokkurri hreyfingu
á viðskiftasviðinu. Bráðabyrgða
skýrslur sýna viðskifti um páska-
leitið í ár, 10% meiri en í fyrra.
Jafnvel þó nú sé útlit fyrir dálitla
heilbrigða framför í verzlun og við-
skiftum á næsta hausti, eru þar eng-
in merki sjáanleg, er áhrif geti haft
á vinnuleysismálin, vegna þess að
viðskiftunum er ekki gefinn fullur
hraði og kraftur fyr en margfaldur
ágóði er trygður og hárviss; þar
af leiðandi geta þær þúsundir, sem
nú njóta styrks, ekki vænst að losna
af þeim klafa fyrir mörg ár, af þeim
orsökum. Og þó framtíðin beri í
skauti sínu betri tíma, verður samt
sem áður stór hópur vinnulausra
manna, nema lagfæring fáist á þeirri
óreglu og vandræðum er vélamenn-
inginn hefir skapað á liðnum og
yfirstandandi kreppuárum.
Hvaða þæginda njóta styrkþegar?
Þessi mál hafa vaxið lítt hugsuð,
upp úr ítrustu lífsnauðsyn. Fram
til hins síðasta, hafa þau verið skoð-
uð sem bráðabyrgðar ráðstöfun, en
ekki þjóðfélagslegt skylduverk.
Verkamaðurinn getur ekki vænst
vinnu eða hjálpar, fyr en hann hef-
ir reynt örbyrgð og allsleysi í full-
komnustu og dýpstu merkingu;
jafnvel þá fær hann ekki meiri
vinnu en svo að samrýmist f járhags-
áætlun þeirri er gerð er fyrir hans
1 meir en þriBjung aldar hafa Dodd’s
Kidney Pills verið viðurkendar rétta
meðalið við bakverk, gigt, þvagteppu
og mörgum öðrum sjúkdómum. Fást hjá
öllum lyfsölum, fyrir 50c askjan, eða
sex öskjur fyrir $2.50, eða beint frá The
Dodd’s Medicine Co., Ltd., Toronto, ef
borgun fylgir.
hönd, á hærri stöðum. Hann fær ef
til vill eina vinnu-viku af fjórum.
Ef hann er svo heppinn að öðlast
vinnu, parta úr dögum, er hjálpin
minkuð að sama skapi. Styrkþeg-
um er ekki leyft að komast hærra en
það, að halda rétt lifi.
Það orðtak eintómt, að “enginn
skuli svelta” er ekki nægilega hald-
góð und'irstaða itnd'ir stjórnvizku
valdhafanna í þessum efnum. Meira
en einn sjötti hluti allra landsmanna
er þessari sök seldur; þessa menn og
þessar konur vantar vinnu, en ekki
styrk; þetta fólk vantar vinnu með
lífvænlegu kaupi, en ekki styrkþega
vinnu, sem gefur af sér hálft fæði
eða minna; það þráir sjálfstæði.
Stjórn þessa lands hefir þau verk-
efni er gætu veitt þúsundum manna
sæmilega atvinnu, þar sem aftur á
móti reynslan hefir leitt í ljós að
fjölmargir styrkþegar hafa verið
neyddir til að starfa að arðberandi
og nauðsynlegri vinnu fyrir svo
lágt kaup að þeir hafa næstum því
mátt líða seigpínandi hungurdauða.
Opinbert fjárframlag til þessara
mála hefir hækkað stórkostlega fyr-
ir þá sök að mönnum var ekki leyft
að framleiða vissar fæðutegundir til
heimilisþarfa, af ótta við að það
mundi skaða viðskifti og einka-
framleiðslu í stórum stíl; menn
verða þar sem viðar fyrir barðinu á
einkaleyfum til iðnaðar og viðskifta.
Miljónir manna verða enn um
mörg ár að eiga framfæri sitt undir
náð stjórnarvaldanna. Tvær leiðir
eru framundan, í fyrsta lagi: láta þá
svelta eins og að undanf örnu; í öðru
lagi: skipuleggja arðberandi vinnu-
framkvæmdir og borga þeim lífvæn.
legt kaup.
(Lauslega þýtt úr “Typo-News”)
Jónbjörn Gíslason.
OPNUN FISKISKIPAHAFNA I
GRÆNLANDI
Um miðjan aprílmánuð var lagt
fram stjórnarfrumvarp í danska
þinginu um opnun grænlenskra
fiskiskipahafna. Lagt var til að
hafnirnar tvær á Sykurtoppssvæð-
inu, Færeyingahöfn og Tovkussaq,
yrðu opnaðar sem fyrst til afnota
fyrir dönsk fiskiskip. 1 frum-
varpinu er lagt til að Færeyingahöfn
verði opnuð fyrir öll útlend skip á
næstunni.
Ýmsum rannsóknum í sambandi
við mál þetta er enn ekki lokið og
getur frumvjarpið því ekki orðið
að lögum fyr en á næsta þingi.
Undir sérstökum kringumstæðum
mega þó skip erlendra þjóða leita inn
til Færeyingahafnar, þegar á þessu
sumri.—Mbl. 1. maí.
Frá Húsavík er blaðinu skrifað
seint í þessum m^nuði: Héðan er
ekkert að frétta nema harðindi og
vesöld. Inflúensa gengur hér, og
eru margir lasnir. Hey eru víða
að þrotum komin og ef ekki batnar
nú úr sumarmálum, má búast við að
fé gangi illa undan vetri, einkum í
útsveitum, því að þar eru snjó-
þyngsli mikil og meiri en fram í döl-
um—Mbl. 30. apríl.
Umskifting
Lýkur kvíða, léttist stríð,
ljósi skrýðist geimur;
logn og blíða — blómatíð,
bjartur og fríður heimur.

NEGLECT
to observe Traffic Laws
Causes Accidents
Your attention is drawn to the following
taken from the Highway Traffic Act and
your observance of these wili improve the
safety of the Highways:
Adequate brakes.
Non-glare headlights—Rays not more
than 42 inches above road.
Motor vehicles occupying over 80 inches
of width of highway must have
two clearance lights indicating such
width.
Speed in cities, towns and villages not
to exceed 30 miles per hour, and for
trucks the speed shall not exceed
25 miles per hour.
In any prosecution the onus of proof is
upon the accused driver or owner.
Pull over to right on meeting traffic.
Do not pass on steep up-grades, railway
crossings or road intersections.
Towing of persons on bicycles, tobog-
gans, hand sleighs, skis or roller
skates is forbidden.
Griminal negligence and incompetence
may result in loss of driver’s license.
And the Unwritten Law
Practice “Courtesy,” “Care” and “Co-
operation” and Make Highways Safe.
Issued by the Manitoba Government
to secure the co-operation o/ Citizens
in preventing Highway Accidents.
Hon. W. R. CLUBB,
Minister of Public Works and
Department of Labour.
Cat thii oat for futuro roferenct