Lögberg - 01.08.1935, Síða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 1. AGÚST, 1935.
11
Salta pro nobis
Bftir John Galsworthy.
“Dansmærin er ákaflega nit5ur-
beygð, abbadís. Hún hvílir höfuÖ-
ið í höndum sér. Hún starir út í
bláinn. Það er hræðilegt að sjá
hana. Eg var að reyna að fá hana
til að biðja, en aumingja stúlkan—
hún kann það ekki; hún er alveg
trúlaus. Hún meira að segja neitar
að skrifta. Hún er heiðin—algjör-
lega heiðin. Hvað væri hægt að gera
fyrir hana, abbadis—til þess að hafa
svolítið af fyrir henni þessar fáu
klukkustundir ? Eg var að reyna
að fá hana til að segja mér æfisögu
sína. Hún svarar mér ekki. Hún
situr og horfir stöðugt út í bláinn.
Eg fæ sting í hjartað, þegar eg sé
hana. Er ekkert hægt að gera til
þess að hressa hana ósköp lítið við,
áður en hnú deyr? Að deyja svona
ung—í blóma lífsins; hún, sem er
alveg trúlaus! Að vera tekin af lifi
—svona ung, svona falleg; það er
hræðilegt, abbadis!”
Þegar litla gráklædda og fullorð-
inslega systirin hætti að tala, kross-
lagði hún hendurnar með hægð á
brjóstinu. Hún leit upp brúnum og
sakleysislegum augum og horfði
spyrjandi framan í vaxbleika and-
litið undir hettunni og gráa, slétta
hárinu. Abbadísin var bein vaxin
og mögur, naumast annað en beinin
innan x gráa og hvíta búningnum.
Hún var hugsi. Njósnari í gæzlu
hjá henni, dansmær með zigeuna-
blóð í æðum, var sagt—eða var hún
kannske af Máraættum? — Hún
hafði togað leyndarmál út úr elsk-
huga sínum, sem var í franska sjó-
liðinu, og selt það Þjóðverjum á
Spáni. Hún var yfirheyrð og þeir
sögðu, að enginn vafi léki á sekt
hennar. Og þeir komu með hana í
klaustrið. “Geymið þér hana fyrir
okkur þangað til þann fimmtánda,”
sögðu þeir, “Það er betra fyrir
hana að vera hjá yður en í fangelsi.”
Að vera tekin af lífi—kona! Það
var hryllilegt! Og þó—það var ó-
friður! Það var vegna Frakklands.
Abbadísin horfði niður á litlu
systurina með brúnu, blíðu augun
og svaraði:
“Við skulum athuga þetta, barnið
gott. Fylgdu mér i klefann til
hennar.”
Þær héldu eftir ganginum og
gengu hljóðlega inn í klefann.
Dansmærin sat á fótum sínum uppi
í rúminu. Hörund hennar var að
mestu litlaust, aðeins vottaði fyrir
þessum gula, austræna blæ. Hún
var kringluleit og augnabrúnirnar
dálitið hallandi; svartur lokkur
myndaði öguft V á enni hennar;
það skein ofurlítið i tennurnar milli
hálfopinna, snoturra vara. Hún
hafði krosslagt handleggina eins og
hún væri að byrgja inni eldinn, sem
logaði í þessum grannvaxna líkama.
Augu hennar voru á litinn eins og
Malaga-vín; þau horfðu í gegnum
vegginn og á eitthvað fyrir aftan, í
gegnurn gestina og á eitthvað langt
í burtu sem augu tígrisdýrs í búri.
Abbadísin hóf mál sitt:
“Hvað getum við gert fyrir þig,
barnið mitt?”
Stúlkan ypti öxlum og það sást,
að hún titraði undir silkikjólnum.
“Þér líður illa, barnið mitt. Mér
er sagt, að þú biðjist ekki fyrir.
Það er slæmt.”
Dansmærin brosti — þetta bros
hvarf svo fljótt og var svo yndis-
legt, eins og ljúffengur ávöxtur,
eins og fagurt lag, eins og langur
koss; hún hristi höfuðið.
“Við ætluðum ekkert að særa
þig, barnið rnitt; við kennum í
brjósti um þig, af því að þér líður
illa, og við skiljum þig. Langar þig
að fá bók til að lesa, vín að drekka;
í stuttu máli, er nokkuð, sem gæti
stytt þér stundirnar ofurlítið?”
Dansmærin rétti úr handleggjun.
um og spenti greipar fyrir aftan
hnakkann. Þetta var falleg hreyf-
ing, mjúk—allur líkami hennar var
fagur, og í vaxbleikum kinnum abba-
dísarinnar brá fyrir daufum roða.
“Viltu dansa fyrir okkur, barnið
mitt ?”
Sama brosið færðist aftur yfir
andlit dansmærinnar, en i þetta
skifti hvarf það ekki.
“Já,” sagði hún, “eg vil dansa'
fyrir ykkur—gjarna. Eg mun hafa 1
ánægju af því Madame!”
“Það er gott. Þú skalt fá fötin
þín. í kvöld í borðsalnum, þegar
búið er að-borða. Ef þú vilt hafa
hljóðfæri, þá má koma með píanó.
Systir Mathildur spilar vel.”
“Já, hljóðfæri — spila einhverja
létta dansa. Madame, mætti eg
reykja?”
“Sjálfsagt, barnið mitt. Eg skal
sjá um, að þér verði færðar síga-
rettur.”
Dansmærin rétti út hendina.
Abbadísin tók hana milli æðaberu
handanna sinna og um hana fór titr-
ingur, þegar hún fann hitann
streyma út-frá hendinni. Á morg-
un yrði hún stirðnuð og köld!
“Jæja, au revoir !” barnið mitt. . .”
“Dansmærin ætlar að dansa fyrir
okkur!” Það var ekki um annað
talað. Systurnar biðu með eftir-
væntingu, eins og eitthvert krafta-
verk ætti að gerast. Hljóðfærið var
borið inn og náð i nóthabækur; svo
var farið að borða kvöldverðinn—
og hvíslast á. Þær áttu svo bágt
með að átta sig á þessu! Þetta var
svo óvænt! Það ýtti dálítið við
gömlum endurminningum! Ó, það
var svo einkennilegt og hrífandi!
Brátt var horðhaldinu lokið; borið
af borðunum og þau flutt i burtu.
Á bekkjunum út við vegginn sátu
sextíu gráklæddar nunnur með hvít-
ar hettur og biðu—abbadisin í miðj.
unni, systir Matthildur við hljóð-
færið.
Litla fullorðinslega systirin kom
fyrst, svo gekk dansmærin hægt inn
eftir dökka eikargólfinu í hinurn
langa, hvítmálaða borðsal. Allar
sneru sér við til að sjá hana —
abbadísin var sú eina, sem sat hreyf-
ingarlaus og hugsaði með sér:
“Bara að það hafi nú ekki ill áhrif
á þær, sem lausastar eru fyrir!”
Dansmærin var í sv(artri silki-
skyrtu, í silfurlituðum skóm og
sokkum, um mittið hafði hún breitt
og þröngt gullvirkisbelti, brjósti'ó
rar klætt gilfurofnum dúk, sem
lagður var svörtum borðum; hand-
leggirnir voru berir; rautt blóm
hafði verið fest út í annan vangann
í svörtu enninu; i hendinni hélt hún
á svörtum blævæng úr filabeini.
Varirnar voru lítið eitt rauðlitaðar,
augnahártin ofurlítið svert; andlit
hennar var líkast grímu. Hún stóð
alveg á miðju gólfi og horfði niður
fyrir sig. Systir Matthildur byrj-
aði að spila. Dansmærin lyfti blæ-
vængnum. I þessum spánska dansi
hreyfðist hún varla þaðan sem hún
stóð, hún-sveigði sig, titraði, snerist,
stóð á öðrum fæti. Aðeins augun
virtust lifandi; þau hvíldu ýmist á
þessu andlitinu eða hinu í hinni
löngu röð af andlitum, sem lýstu svo
margskonar tilfinningum — eftir-
væntingu og efasemdum, ánægju,
feimni, skelfingu, forvitni. Systir
Matthildur hætti að spila, dansmær-
in stóð kyr; ofurlítill kliður fór um
áhorfendaröðina og dansmærin
brosti. Svo byrjaði systir Matt-
hildur aftur að spila, pólskan dans;
eitt augnablik hlustaði dansmærin,
eins og hún kannaðist ekki við
lagið og ætlaði að reyna að ná hljóð-
fallinu; svo hreyfði hún fæturna,
varirnar ppnuðust, hún var yndis-
leg og gáskafull eins og fiðrildi, á-
hyggjulaus; og um varir áhorfend-
anna lék bros, en fram af þeirn
brauzt lágt ánægjuhljóð.
Abbadísin stóð grafkyr, þunnar
'arir hennar voru samanbitnar,
magrar hendurnar spentu greipar.
Myndir frá liðnum tíma gerðu vart
við sig og hurfu aftur eins og mynd_
ir á sýningartjaldi. Fyrir löngu
siðan rifjaði Jiun upp fyrir sér___
þegar unnusti hennar var drepinn í
fransk-prússneska stríðinu, og hún
fór í klaustur. Þetta barn utan úr
hmni guðlausu veröld, þetta rauða
blóm í svörtu hárinu, þetta bjarta
andlit, þessi heillandi augu, vöktu
endurminningar fullar af unaði og
þrá, um hennar eigin gleðiríka lif,
áður en það virtist slokkna út og
hún færði það til kirkjunnar til þess
að grafa það.
Hljóðfæraslátturinn þagnaði; svo
byrjaði hann aftur með Habanera,
sem rif jaði upp fyrir henni minning.
ar um lífið eftir að það var grafið
—huldar, óreglulegar, óljósar.
Abbadísin leit til hægri og vinstri.-
Var þetta skynsamlegt af henni ?
Svona margar festulausar sálir,
svona margar ungar stúlkur! Og þó,
því ekki að gera það fyrir þessa
heiðnu stúlku að draga úr myrkri
síðustu stundanna? Hún var ham-
ingjusöm meðan hún var að dansa.
Já, hún var hamingjusöm! En það
vald! En sú stilling! Það var hræði-
legt. Hún hélt föstu augnaráði
hverrar einustu — jafnvel systur
Luísu—hélt þvi eins og snákur, sem
horfir á kanínu. Það lá við að
abbadísin brosti. Aunxingja systir
Luisa! Og svo, rétt hjá þessu
skelfingu lostna andlifci, kom abba-
dísin auga á systur Maríu. En hvað
barnið starði—en augun í henni, og
varirnar ! — Systir Maria — svona
ung—nýlega tvítug—unnusti hennar
dó í stríðinu—en fyrir einu ári sið-
an ! Systir Maria—laglegasta nunn_
an í öllu klaustrinu! Hendurnar á
henni — hvað þær sýndust fast
klemmdar saman, þar sem hún hélt
þeim í skauti sér! Og—já, reyiidar
—það var á systur Maríu, sem dans-
mærin horfði, það var að systur
Maríu, sem hún beindi þessum fimu
og viltu hreyfingum! Vegna systur
Maríu kom þetta einkennilega og ó-
mótstæðilega bros á lokkandi rauðar
varir hennar! í hverjum dansinum
eftir annan—eins og býfluga á hun-
angsríku blómi—virtist dansmærin
einblina á systur Maríu. Og abba-
dísin hugsaði: “Er þetta verk, sem
eg hefi unnið, þóknanlegt hinni
blessuðu mey, eða—djöflinum?”
Nú sveif dansmærin þétt með-
fram nunnunum, þar sem þær stóðu
í röð; augu henna glóðu, svipurinn
var stoltur, framkoman tiguleg.
Systir María! Hvað var þetta? Hún
leit á hana, snerti hana með blæ-
vængnum! Hljóðfæraslátturinn
þagnaði. Dansmærin sendi koss á
fingrum sér. Það birti — hvar?
“Gracious, Senoras! Adios!”
Hægt, hljðlátlega, eins og hún
hafði komið, gekk hún burt yfir
dökt gólfið og litla, gamla systirin
fylgdi á eftir.
Nunnurnar andvörpuðu; og—já
—einhver barðist við ekka!
“Farið að hátta, börnin mín!
Systir María!”
Hin unga minna kom; tár blik-
uðu í augum hennar.
“Systir María. Bið þú um að
syndir þessarar aumkunarverðu sál-
ar séu fyrirge*fnar. Já, barnið mitt,
það er sorglegt. Farðu að hátta.
mundu að biðja!”
En hvað barnið gekk tígulega!
Hún hafði líka þenna fagra lima-
burð. Abbadísin varp öndinni. . . .
Morgunn, kaldur, grár, snjóföl á
jörðinni; þeir komu i heilurn hóp
til að sækja dansmeyna. Skothljóð !
Með óstyrkum vörum bað abbadísin
fyrir sálinni, senx var nú að dansa
framrni fyrir Guði sinum. . . .
Sama kvöldið var systur Maríu
saknað, en hún fanst ekki. Eftir
tvo daga kom bréf:
“Fyrirgefðu mér, abbadís. Eg
sneri aftur til lífsins. María.”
Abbadisin sat hreyfingarlaus. Líf
í dauða! Myndir, sem koma í ljós
á þessu gamla minningatjaldi; and-
lit dansmærinnar, rautt blóm í hár-
inu, dökk, heillandi augu, varir, sem
eru snertar af fingri leiftursnögt,
og opnast í kossi.
Þórarinn Guðnason þýddi.—Dvöl.
Um íslenzku blöðin
og fleira
Það mun fáum hafa komið á ó-
vart að islenzku blöðin færu að eiga
örðugt uppdráttar á þessum hörðu
tímum, þó sorglegt sé að þurfa að
viðurkenna það; en til þess liggja
nxargar orsakir, sem athuga verður.
Fyrst er það að hinum gömlu land-
námsmönnum fækkar óðum í land-
inu, deyja út. Önnur kynslóðin er
að vísu fjölmenn, en aðeins helm-
ingur af þeim hluta hennar, sem al-
ist hefir upp í sveitunum les ís-
lenzku svo, að þeir leggi sig eftir
íslenzkum bókmentum, en flestir
bæði skilja hana og tala. Samt sem
áður hefir önnur kynslóðin yfirleitt
daufan áhuga fyrir íslenzkum bók-
mentum.
Þriðja kynslóðin er náttúrlega
lang fjölmennust, en aðeins lítill
liluti hennar kaupir og les íslenzkar
bækur og blöð, því þau segja senx
satt er, að íslenzku blöðin f jalli mest
um niálefni gamalla íslendinga. Sú
kynslóðin hefir aðeins lært að tala
íslenzku í foreldrahúsum, en fátt af
henní lært að lesa hana eða skrifa,
svo eigi þarf að búast við að hún
geti lengi haldið uppi tveim íslenzk,
um blöðum með 3 dollara ársgjaldi
hverju. Nálægt einn fjórði íslend-
inga settist illu heilli að í Winnipeg
og öðrum borgum og bæjum lands-
ins, til að stunda þar daglaunavinnu,
og liafa farið svo aumlega út úr því,
að ekki er ástæða til að búast við
miklum styrk frá afkomendum
þeirra til viðhalds íslenzku blöðun-
um, þó margir af þeim hafi reynst
góðir námsmenn og starfsmenn.
Það sem íslendingum hefir illa
sézt yfir hér i landi, er að hafa ekki
látið kenna ungu kynslóðinni ís-
lenzkar bókmentir í nýlendunum, og
gefið út barnablað á íslenzku mán-
aðarlega, með myndum og sögum,
og selt það lágu verði. Slíkt var að
sjálfsögðu skylda Þjóðræknisfélags-
ins, og eg hreyfði því hvað eftir
annað á þingum þess, að ekki gæti
orðið unt að viðhalda íslenzku í álfu
hér, nema unga kynslóðin lærði að
lesa og tala íslenzku, og fyrsta skil-
yrði þess væri að Þjóðræknisfélag-
ið gæfi út laglegt barnablað aðeins
mánaðarlega, við lágu verði. ís-
lendingar mundu fúslega hafa keypt
það, en þó fjárhagur félagsins væri
góður, taldi féhirðir ókleift að
leggja í slíkan kostnað!
Og eg man að bóndi einn kvaðst
nota lestrarfélags bækur sveitar
sinnar til að kenna sínum börnum
að lesa íslenzku, og það væri víst
nóg. En varla geta menn ætlast til
að þeir kaupi og borgi íslenzk blöð,
senx ekki geta lesið þau.
En nú eru það vanskil núverandi
kaupenda íslenzku blaðanna, sem
mest er kvartað undan, og ástæðan
fyrir því auðsæ. Þegar afturhalds-
stjórnin komst til valda fyrir fimm
árum síðan á fölskum loforðum,
nefnilega að gefa öllum atvinnu og
gott lcaup, sem iðjulausir voru, og
hækka verð á búnaðarafurðum, að
oímargir létu glepjast til að gefa
þeim atkvæði sitt. Hverjar eru svo
afleiðingarnar ? Atvinnuleysið sjö-
faldast þó nóg sé að vinna fyrir at-
vinnuleysingja, til dæmis að yrkja
land, vinna gull og aðra málma úr
námum Canada, og um fram alt að
leggja vegi og járnbrautir um norð-
ur-helming landsins. En í staðinn
fyrir að hjálpa fólkinu til að vernda
sjálfstæði sitt með heiðarlegri at-
vinnu, er aðeins haldið í því lífinu,
og ef þeir þykja of kröfuharðir i
atvinnuleit er gripið til ofbeldis úr-
ræða.
Á síðastliðnum 5 árum hafa toll-
ar og skattar landsins hækkað gif-
urlega, en búnaðarfurðir lækkað svo
í verði, að enginn bóndi getur staðið
sómasamlega í skilum, nema hann
hafi átt sparifé frá stjórnartímabili
Liberala, og er því ekki að furða þó
vikublöðin íslenzku eigi erfiða af-
komu.
En þetta lagast á næstu árum,
því afturhaldsklikkan getur ekki
þrjóskast lengur en nokkrar vikur,
að ganga til kosninga, og fær þá
það rothögg, að hún ris ekki á fætur
aftur meðan sú kynslóð lifir, sem
konxin er á lögaldur nú.
Undir eins og frjálslynd stjórn
kemur til valda, verður gengið inn
á viðskiftasamning við U.S.A. að
lækka aftur toll á innfluttum akur-
yrkju-verkfærum þaðan; við það
eitt út af fyrir sig mun hagur bænda
batna svo að þeir geta borgað ís-
lenzku blöðin sin skilvíslega og er þá
betur beðið en hörvað.
S. Baldvinsson, Lundar, Man.
Winnipeg Insurance
Agency Limited
'202 KENSINGTON BLDG.
árna íslendingum heilla í tilefni af
DEMANTSAFMÆLINU
Allar tegundir af
ELDS, SLYSA, RÁNS, GRIPDEILDA ÁBYRGÐUM,
við sanngjarnlegasta hugsanlegu verði. Fyrirspurn-
um svarað á íslenzku ef æskt er og áætlanir um
kostnað veittar nær sem vera vill.
Grettir L. Johannson
umboðsmaður
910 Palmerston Ave. Winnipeg, Man.
Sími 71177
Tvœr fyrirmyndir fullkomnunar
* v
Gurney eldavélar og Magicoal rafeldstæði, eru búin til hjá Northern
Filectric Company, Ltd. Þetta þýðir að þessir hvorttveggja hlutir erit
hámark fullkomnunarinnar að gæðum, útliti og hagnaði.
Gnrney eldvélin
Fyrirmynd 1672
Þessi eldavél hefir sjálfstjórnara; hún
er öll enameleruð með tvennskonar
fílabeins lit. Gurney eldavélar eru
frægar fyrir þéttleika bökunarofnsins
. og draga til sín allan hita að ofan og
niður i botn suðuholsins. Gurney elda.
vél er jafn auðveldlega hreinsuð og
leirdiskur.
Þessi tegund selst á $135.00
Fæst gegn vægum borgunarskilmálum
hjá Ilydro.
I
Magicoal
raf-eldstœði
Þegar haustið kemur og kólna tekur á
kvölditr, er þægilegt að kveikja upp í
eldstæðinu í setustofunni. Snúið typp.
inu, finnið hitann og horfið á glóðina.
Magicoal eldstæði fást af mörgum
mismunandi undurfögrum gerðum, þar
sem fegurð og nytsenxi fallast í faðma.
Kosta frá $24.50 og meira