Lögberg - 19.09.1935, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. SEPTEMBER, 1935
Hógberg
Gefi8 út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba.
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBKRG, 605 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Verð $3.00 um árið-—Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by The Columbia
Press, Limited, 695 Sargent Avenue, Winnipeg, Manitoba.
PHONE 86 327
Um stjórnmál
eftir J. T. Thorson, K.C., þingmannsefni
frjálslynda flokksins í Selkirk-kjördæmi.
(flutt í Selkirk á fundi, laugardaginn
þann 14. september, 1935)
'Canadiskir kjósendur eiga þess nú kost,
aS kveSa á um þaS, hverjir stjórna skuli þessu
landi næstu fimm árin. Margir flokkar leita til
kjósenda um stuSning, og er því ekki nema
sanngjarnt aS þaS, sem hver flokkur hefir aS
hjóSa, sé vandlega íhugaS.
ViS höfum tvær tegundir afturhalds-
manna: þá, sem stySja Mr. Bennett og hina,
sem fylgja Mr. Stevens aS málum. Mr. Ben-
nett gaf canadiskum kjósendum í kosninga-
hríSinni 1930 tvenn ákveSin loforS: hiS fyrra
gilti um borgir, og laut aS því, aS hann skyldi
binda enda á atvinnuleysiS þar; hiS síSara
áhrærSi sveitahéröSin aS því er því viSkom
aS víkka markaS fyrir canadiskar vörur til
hagsmuna bændum og framleiSendum. Hann
skýrSi fólkinu í Canada frá því, aS þessi lof-
orS ætlaSi hann aS framkvæma meS því, aS
* liækka svo innflutningstolla, aS erlendar vör-
ur yrSi útilokaSar frá Canada, en samsvar-
andi vörur í þess staS framleiddar í landinu
sjálfu. FólkiS kaus Mr. Bennett 1930. Hann
hækkaSi vendartollana meira en nokkru sinni
hafSi áSur gengist viS í sögu hinnar cana-
disku þjóSar. Þrátt fyrir þaS hefir hann ekki
bundiS enda á atvinnuleysiS. Þegar Mr.
Bennett kom til valda 1930, var tala atvinnu-
leysingja í landinu 117,000. Nú nemur tala
þeirra því sem næst hálfri miljón. ViSskifti
canadisku þjóSarinnar hafa á sama tímabili
lækkaS úr því sem næst hálfri þriSju biljón á
ári ofan í lítiS yfir eina biljón dollara á ári.
AtvinnuleysiS er yfir fjórum sinnum meira
en þaS var og viSskifti þjóSarinnar innan viS
helming af því sem þau voru. ÞaS er þess-
vegna augljóst, aS hátollastefna Mr. Bennetts
hefir gersamlega brugSist. Afturhaldsstjórn-
in stendur afhjúpuS frammi fyrir þjóSinni,
vegna þess, aS Mr. Bennett hefir brotiS öll sín
loforS aS því einu undanteknu, aS hækka
verndartollana.
Og svo kemur Mr. Stevens til sögunnar
sem foringi aS nýjum endurbótaflokki. A
þessu herrans ári 1935, birtist hann almenn-
ingi meS troSfulla skjóSu af loforSum, meS
sama hætti og Mr. Bennett 1930; hann lofar
hverri einustu mannssál atvinnu og fullnægj-
andi verSi fyrir sérhvaS þaS, er bóndinn
framleiSir; hann hefir ófurlitla loforSa glaSn-
ingu í stefnuskrá sinni handa hverjum ein-
/ staklingj þessa lands. FólkiS í þessu landi
ætti aS kynna sér afskifti Mr. Stevens af
opinberum málum áSur en þaS varpar áhyggj-
um sínum upp á nokkra þá stjórn, er hann
kynni aS veita forystu. Mr. Stevens kom
fyrst opjiiiberttegta fram á sjónarsviSiS í
stjórnmálalífi hinnar canadisku þjóSar 1911,
er hann léSi liS sitt til þess aS drepa gagji-
skiftasamninga viS Banadaríkin. 1 tuttugu
og fjögur ár hefir hann stutt afturhaldsftefn-
una í hvaSa mynd sem'hún var. AriS 1930
var hann liægri handar maSur Mr. Bennetts.
A aukaþinginu 1930 var hann aSal málsvari
fyrir tollafrumvarp Mr. Bennetts og sagSi
þá, aS vegurinn til þess aS ráSa bót á atvinnu-
leysinu væri sá, aS loka fyrir innflutning er-
lends varnings inn í landiS, en framleiSa hliS-
stæSa vöru heima fyrir; ef slíkt yrSi gert,
yrSi meÖ því skjótt og varanlega bundinn endi
á atvinnuleysiS. Hann greiddi atkvæSi meS
þeirri hæstu tollvernd, sem nokkru sinni hefir
lögleidd veriS í Jiessu landi og í sumum til-
fellum þeirri hæstu í veröldinni. Hann hefir
veriS einn af hinum háværustu prédikurum
hagsmunalegTar innilokunarstefnu; hann
greiddi atkvæSi meÖ öllum þeim sköttum, sem
Mr. Bennett leiddi í lög; hann greiddi atkvæÖi
meS binum nýja prívat-banka Mr. Bennetts.
Svo lenti hann í deilur viÖ yfirmann sinn, og
nú er\þaÖ nokkum veginn alment álitiS, aS
barátta þeirra sé aÖallega háð um forustu
afturhaldsflokksins.
Canadiskir kjósendur ættu aS láta sér í
léttu rúmi liggja prívat deilur þessara
tveggja manna, því báSir prédika þeir sömu
afturhalds-guSspjöllin. Þá leitar og flokkur
Kommúnista á náSir kjósenda; hann lofar
öllum öllu.
Ekki verSur gengiS fram hjá C.C.F.
flokknum; liann er sér einnig í útvegun um
fylgi. Margt af því, sem sá flokkur hefir á
stefnuskrá sinni viSvíkjandi samfélagslegum
umbótum er þess eðlis, að auðveldlega má viS-
taka þaS. Hin fjárhagslega stefnuskrá þess
flokks er þó slík, aS ekki eru neinar líkur til
aS hún fullnægi þörfum Canada. Þeir, sem
J>eim flokki fylgja, líta svo á, aS þeir geti
skapaS nýtt samfélags fyrirkomiilag og skipu-
lagt fjárhagskerfi meS skipulagningu og
reglugerSum um alla skapaöa hluti; alla
framleiSslu og alla úthlutun eSa niSurjöfnun
framleiSslunnar; þeir ætla aS koma á fót
skipulagningar nefnd, er skipuleggi, setji
reglur og ráSi yfir öllum athöfnum þessarar
þjóSar.
Grundvöllurinn aS stefnuskrá C.C.F.
flokksins er þessi fyrirhUgaSa skipulagning-
arnefnd.
Allir þessir flokkar, afturhaldsflokkur-
inn, bæSi Bennetts og Stevens flokksbrotin,
Kommúnistaflokkurinn og C.'C.F. flokkurinn,
tjást þess fullvissir, aS úrlausnin á erfiSleik-
um hinnar canadisku þjóSar sé fólgin í reglu-
gerSum og stjórnvaldalegri íhlutun á sviði
viðskiftanna.
Frjálslyndi flokkurinn lítur öðrum aug,-
um á þetta atriði, en allir hinir flokkarnir til
samans; sá flokkur er þeirrar skoSunar, að
Canada þjóðin megi ekki við því aS einangra
sig: eig'i hún að njóta velsældar, verði hún aS
leita hennar í viðskiftum viS aðrar þjóðir.
Bændur og framleiðendur í þessu landi, eru
þeir einu, sem hina sönnu auðlegS skapa; en
slík auðlegð verður engum aS gagni nema því
aðeins, aS hún sé í hringrás, en slíkt verður
einungis í viðskiftum viS umheiminn.
Frjálslyndi flokkurinn er eini flokkur-
inn, sem þannig lítur á máliS. Mr. Bennett
er enn sterktrúaður á tollvernd, og þaS er
Mr. Stevens líka.
Bæði Kommúnista flokkuipnn og C.C.F.
flokkurinn eru þeirrar skoðunar, að óger-
legt sé, eins og nú hagar til, að auka canadisk
viðskifti, og gera sig þar af leiðandi ánægða
með reglugerðir og skipulagsbundið eftirlit^
innanlands.
Frjálslyndi flokkurinn lítur þannig á, aS
tryggasta leiðin til ]>ess að auka atvinnu sé |
sú, aS auka viSskiftaveltu þjóðarinnar. Af |
þeirri ástæðu skuldbindur\flokkurinn sig til j
þess að beita sér fyrir lækkun tolla. Það
liggja til þess fjórar mikilvægar ástæður,
hversvegna J>að er mikilsvarðandi fyrir
bændur, framleiðendur og nevtendur þessa
lands, að hátollar þeir, sem Mr. Bennett lagði
á, verði lækkaðir.
I fyrsta lagi, til þess að auka viðskifti
Canada. Afstaða Mr. Bennett’s gagnvart
öðrum þjóðum, liefir verið alt annað en vin-
samleg. Hann heldur að hann geti útilokað
erlendar vörur frá Canada, og selt canadisk-
ar vörur eftir sem áður. Þetta hefir vakið
hefndarhug gegn Canada hjá mörgum JijóS-
um, er leitt hefir til stór Jiverrandi viðskifta
við Jiær. Þetta hefir svift fjölda manna at-
vinnu og komið þeim á vonarvöl. ViS höfum
tapað viðskiftum viS flestar Jjær þjóðir, er
við liöfum verzlað við síðan Mr. Bennett kom
til valda. Hann lítur á viðskifti eins og J)au
væri vígaferli. Frjálslyndi flokkurinn skoðar
þetta í öðru ljósi; hann lítur á verzlun sem
vingjarnleg skifti á vörum með gagnkvæm-
an hagnað aðilja fyrir augum. ViS höfum
reynt hátollastefnuna; hún hefir brugðist
okkur. Það hlýtur því að vera tími kominn
til að reyna gagnstæða stefnu. ViS höfum
beitt óvingjarnlegum aðferðum í viðskifta-
samböndum okkar við aðrar þjóðir, og það
hefir skaðað okkur engu síður en Jiær. Því
ekki að taka upp stefnu, sem bygð sé á vin-
sémd? Frjálslyndi flokkurinn er fús til þesö
að gera viðskiftasamninga við hvaða þjóð
sem er og jafnframt reiðubúinn að lækka
canadiska innflutningstolla með það fyrir
augum, að auka viðskifti við önnur lönd.
I öðru lagi. Lækkun^verndartolla er ó-
hjákvæmileg, til þess að koma á að nýju jafn-
vægi milli verðlags á landbúnaðarafurðum og
verksmiðjuvamingi. A síðastliðnum fimm
árum hefir verð landbúnaðarafurða lækkað
ofan í einn þriðja frá því sem áður var, en
verð verksmiðju varnings aðeins um einn
fimta. Ef við leggjum dollarinrþ til grand-
vallar fyrir verksmiSjuvarningi og landbún-
aðarafurðum 1930, •komumst við að því, að
verð landbúnaSarafurða hefir lækkað ofan í
35c um \eið og verð verksmiðjuvörunnar
stendur í 80c. Af þessari ástæðu er JjaS auð-
sætt að kaupgeta framleiðenda búnaðaraf-
urða er að engu orðin. Þar af leiðandi er það
óhjákvæmilegt, ef kaupgeta undirstöðu-fram-
leiðandans á að ná sér á ný, að tollar verði
lækkaðir svo honum verði gert kleift að kaupa
meira fyrir dollarinn en hann nú getur.
í þriðja lagi, að draga úr byrði hinna
óbeinu skatta, er mest íþyngja canadiskum
nevtendum um þessar mundir, hvort heldur
þeir búa í borgum eða til sveita. Fólk þessa
lands iborgar 425 miljón dollurum meira á ári
fyrir tollveradaðan verksmiðjuvarning, en
það gæti fengið samskonar vörur
fyrir á gangverði heimsmarkaðar-
ins. í Manitoba-fylki nemur þetta
29 miljónum dollara á ári, eða
tvisvar sinnum sem svarar kostnað-
inum við stjórnarstarfrækslu alls
fylkisins. Þetta alt borgar fólkið í
óbeinum sköttum, og á ærið örðugt
með að rísa undir þeirri byrði.
Reiknað í dollurum og centum
mundi Jjað borga sig fyrir canadisku
Jjjóðina, að greiða því fólki, er að
slíkum iðnaði vinnur, fulla borgun)
án klukkustundar vinnu, og þjóðin
mundi samt sem áður spara miljónir
dollara.
í fjórða lagi, að losa canadiskt
fólk úr járngreipum forréttinda
fyrirtækja þeirra i Austur-Canada,
er þyngst þjaka canadiskt þjóðlíf.
Til eru margar stofnanir, er fram.
leiða vörur, sem Canadiska Jjjóðin
þarfnast, er raka saman okurgróða á
hinu fimta ári kreppunnar, og það
jafnvel meiri gróða en 1930. Hvern-
ig liggur í þessu? Mr. Bennett
hefir með hátollastefnu sinni veitt
þeim einokunarréttindi. Þær eru
lausar við utanaðkomandi samkepni
og geta sett á varning sinn það verð,
er þeim sýnist. Mr. Bennett hefir
verið vinur vina sinna, forréttinda
stofnananna í Austur-Canada, en
þær eru líka þær einu, er notið hafa
góðs af tollverndunarstefnu hans.
Sé canadisku fólki ant um að
losna við eitthvað af áhyggjum sín-
um og erfiðleikum, ætti það að
stefna að sliku marki i sameiningu í
stað dreifingar. Greiði sumir at-
kvæði með Bennett, aðrir með
Stevens, og enn aðrir með Kommún.
istum eða C.C.F., leiðir það til þess
að bændur, framleiðendur og neyt-
endur togast á hver i sína átt, án
þess að nokkur þeirra hagnist. En
sameini þeir sig á hinn bóginn undir
merki flokks, sem skuldbindur "sig
til þess að taka nýja afstöðu til toll-
málanna og til þess að lækka tolla,
er nokkur von um árangur til hags-
bóta. Fólkinu í Vestur-Canada varð
aldrei nokkurs ágengt nema það
stæði saman; eindrægni þess frá
1921 og fram að 1930, varð Jjess
valdandi, að það fékk rniklu af
kröfum sínum framgengt. Tollar
voru lækkaðir, flutningsgjöld lækk-
uð og lagningu Hudsons Bay braut-
arinnar lokið.
Frjálsyndi flokkurinn er þeirrar
skoðunar, að stefna stjórnarinnar
gagnvart beinum atvinnuleysisstyrk
hafi verið röng. Um hvaða stefnu
sem er að ræða viðvikjandi a^innu.
leysisstyrk, þarf það ávalt að vera
tvent, er festa ber augun á. Fyrst,
að sá, er styrksins nýtur, finni til
Jjess að hann sé eftir sem áður nyt-
samur borgari þjóðfélagsins, og í
öðru lagi það, að þjóðin fái eitthvað
varanlegt fyrir það fé, sem látið er
af hendi til atvinnubóta.
Með þetta tvent fyrir augum, ætti
Jjví fólki, sem nú nýtur atvinnuleys.
isstyrks, að vera komið að vinnu, þar
til batnar í ári, við nytsöm þjóðleg
fyrirtæki, og vera greitt kaup. At-
vinnubóta-fyrirtæki þurfa að vera
margfalt umfangsmeiri en þau hafa
verið og gripa inn í endurgræðslu
skóga, framræslu, lagningu þjóð-
vega og innan héraðs vega. Óum-
flýjanlega hlýtur það áð taka nokk_
urn tíma unz tilætlaður árangur af
stefnu frjálslynda flokksins í tolla-
og viðskiftamálunum komi til fulls
í ljós, en á meðan ætti að beita þess-
um nýju aðferðum í sambandi við
atvinnuleysisstyrk og atvinnubóta-
fyrirtæki. Þetta er ákveðinn þáttur
í stefnuskrá frjálslynda flokksins.
Guðrún JóhannSson
MINNINGARORÐ
Þegar þessi merka og góða kona andaðist í Winnipeg 16.
dag júlí-mánaðar 1935, svarf rnikill harmur að íslenzku mann-
félagi hér í borg. Hæglát áhrif hennar til góðs um f jölda mörg
ár eru mörgum minnisstæð. Það var ekki af tilgerð, eða fyrir
siðasakir, heldur af hjartnæmum söknuði, að mannfjöldinn
inikli sótti kveðju-athöfnina í Fyrstu lútersku kirkju, áður en
jarðneskar leifar hennar voru lagðar til hinstu hvíldar.
Guðrún sál. var fædd á Sæunnarstöðum í Húnaþingi 22.
marz 1872. Foreldrar hennar voru bændahjónin Jóhann Jóns-
son og Jóhanna Þorbergsdóttir. Fluttu þau hjón með börn sín
fimm til Vesturheims árið 1874. Námu þau staðar í Kinmount
í Ontario og dvöldu þar árlangt. Fluttust Jjá með innflytjenda
hópnum fyrsta til Nýja Islands árið 1875 og áttu heimili á
Gimli í þrjú ár. Eldskirn landnáms-hörmunganna skírðust þar
foreldrarnir og börnin ungu. Eitt barnanna andaðist skömmu
eftir að til nýlendunnar var komið og litlu síðar heimilisfaðirinn
sjálfur. Braust þá ekkjan burt með börnin sín fjögur og sett-
ist að í Winnipeg 1879. Er það í minni eldri manna, hvílík
hetja ekkjan Jóhanna Þorbergsdóttir var og hve snildarlega hún
sá fyrir sér og börnum sínum, enda var hún fyrirmyndar kona
á margan hátt.
llér ólust þau upp hjá móður sinni “Johnston-systkinin,”
sem svo voru jafnan nefnd, og þóttu bera af öðrum íslenzkum
ungmennum, einkum fyrir þá skuld, að er þeim óx áldur Jjá
samrýmdust þau flestum betur hérlendum háttum og komust
á vegu hérlends fólks, enda komu þau fljótt ár sinni vel fyrir
borð og komust að betri atvinnu, en í þá daga tíðkaðist. Nú
eru þau “Johnston-systkinin” öll fallin frá nema eitt. Bróðir-
inn, Jakob, verzlunarmaður,—einhver hinn vinsælasti og bezti
drengur, sem verið hefir í vorum hópi—dó, ókvæntur, í Winni.
peg 29. febrúar 1933. Elzta systirin, Kristín Jóhanna, dó í
Winnipeg 1. nóv. 1924. Sigríður ein er enn á lífi, ekkja Páls
Johnson (d. 26. sept. 1930), búsett í Winnipeg.
Guðrún sál. giftist 15. júli 1908 Gunnlaugi kaupmanni Jó-
hannssyni, alkunnum afburðamanni' í mannfélaginu íslenzka i
Winnipeg. Lifir hann og harmar sárt sina ágætu eiginkonu. Son
einn barna áttu þau hjón, Harald, en í móðurstað gekk og
Guðrún sál. nöfnu sinni, Guðrúnu hjúkrunarkonu, sem er dótt_
ir Gnnlaugs af fyrra hjónabandi. Var heimilislif þeirrar fjöl-
skyldu hið indælasta, er verða má. Ástúð, fegurð og gleði sátu
þar samhliða jafnan í öndvegi.
Guðrún sál. tók drjúgan og jafnan góðan þátt í félagslíf-
inu. Var það lúterska kirkjan og Good Templara félagið, sem
hún einkum lagði lið. Hún gegndi um hríð djáknastörfum í
Fyrsta lúterska söfnuði og fórst það einkar vel úr hendi. í
þeirri stöðu var það einkum hlutverk hennar að vitja sjúklinga
á opinberum sjúkrahúsum í borginni, og var henni það einkar
lagið, svo látlaus sem hún var i allri fraingöngu og vingjarnleg.
Hún var alkristin kona, góðgjörn, trygg og látlaus í hvívetna.
Hún var fríðleikskona og í hennar höndum virtist alt verða
fagurt. Hún var frábærlega orðvör kona og lagði aldrei öðrum
til annað en Jjað, sem gott var.
Geymd verður lengi minning þeirrar góðu konu.
—B. B. J.
skuldinni og að peningavextir verði
lækkaðir.
Frjálslyndi flokkurinn er enn-
fremur þeirrar skoðunar, að Central
bankinn nýi, er einn hefir seðlaút-
gáfurétt og reglubindur lánstraust,
ætti að vera eign fólksins. Mr. Ben-
nett stofnaði Cehtral bankann, en
gerði hann jafnframt að privat
manna eign. Frjálslyndi flokkurinn
er eindregið þeirrar skoðunar, að
Central bankinn eigi að vera eign
þjóðarinnar í heild og starfræktur
með hag hennar allrar fyrir augum.
Frjálslyndi flokkurinn skuldbind-
ur sig til þess að þjóðnýta Central
bankann; hann er jafnframt þeirrar
skoðunar, að brýn nauðsyn beri til,
að grynt verði jafnt og þétt á þjóð-
Frjálslyndi flokkurinn er andvíg-
ur öllum þeim reglugerðum og
verzlunarfarslegum kennisetningum,
er leggja óþörf og óeðlileg höft á
einstaklings afkomuna og einstakl-
ings þroskann. Hann er andvigur
einræðis fyrirkomulagi engu síður
en hugmyndum Kommúnista; hann
treystir einstaklingnum og trúir því
að honum beri til þess heilagur rétt-
ur að stjórna sér sjálfur, og að hann
neyti þess réttar. Frjálslynda
stefnan er sanntrúuð á þugsanafrelsi
og málfrelsi; hún er sterktrúuð á
félagslegt frelsi og rétt fólksins til
slíkra samtaka, er það telur æski-
leg og þráir: hún trúir því aðeins á
reglugerðir . og íhlutunarrétt, að
slikt sé gert með velferð einstakl-
ingsins fyrir augum. Af þessu leiðir
það, að hún jafnframt berst með
oddi og egg gegn einokun og við-
skiftahringum þeim öllum, í hvaða
mynd, sem er, er leiða til vandræða
og ranglátrar skiftingar auðs og
iðju.
Frjálslyndi flokkurinn er eini
stjórnmálaflokkurinn, sem leitt get-
ur um þessar mundir hina canadisku
þjóð út úr eyðimörkinni, eftir fimm
ára einsdæma, pólitíska óáran og
hagsmunalega áþján.
Islendingadagurinn á
Kyrrahafsströndinni
4. ÁGCST 1035.
Þjóðhátíð íslendinga, sem haldin
var að Silver Lake. Seattle. Wash..
sunnudaginn 4. ágúst s.l. var sú
fjölmennasta, sem haldin hefir ver-
ið hér á Kyrrahafsströndinni; yfir
700 manns sóttu samkomuna.
Fólk streymdi að úr öllum áttum,
fjær og nær, og alla leið frá Los
Angeles, California. öllum bar
saman um að dagurinn hefði verið
hinn ákjósanlegasti, bæði hvað veðr-
ið og skemtunina snerti.
Á skeirfliskrá var fyrst ávarp
forseta, Dr. J. S. Árnasonar; kór-
söngvar (karla- og barna-kór) ; ein-
söngvar. Frumsamið kvæði fyrir
minni Vestur-íslendinga ort af Dr.
R. Beck, lesið upp af Miss Sigrúnu
Ólafsson; annað kvæði fyrir minni
Islands, lesið upp af Robert Magn-
ússon. Fjalkonuna táknaði Mrs.
Clara Björnson og Unga Island,
Baby Björnson. Einnig fóru þar
fram íþróttir af ýmsu tagi, og voru
það hinir yngri, sem mestan og
beztan þátt tóku í þeim.
Nefndin var svo heppin að geta
haft á skemtiskrá fólk, sem var vel
starfinu vaxið. Einkum vildi eg
minnast á ræðumennina. Séra
Jakob Jónsson, sem talaði fyrir