Lögberg - 19.09.1935, Qupperneq 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 19. SEPTEMBER, 1935
5
We’re All Nutty
Here and There
(By P. N. BRITT.)
T AST week, I had a letter from a
^ Winnipeg girl friend visiting at
Victoria, B.C. She said the air was
so cool that she was chilled through
and through. The day that letter
was written was one of those de-
lightful, bright, sunny Manitoba days
when, if we were not such a thought-
less, ungrateful tribe, we ought to be
crooning:
“Thanks to God for this Manitoba
sunshine and air,
Such generous gifts as folks don’t
get elsewhere.”
Just about then, big league ball
games in the south were postponed
on account of the rain and cold, and
the cutting breeze off Toronto bay
was such as to have folks chasing
around looking for their sweaters,
and thinking about the famous
“heavy flannels” they work over-
time down there from the time the
Exhibition closes till the 24th of May.
* * *
A LL of which goes to show that
Jr*' right here is the hub of the good
weather belt. We get to thinking
that we must go away from here,
and once we get away, we are
darned glad to get back.
Not long ago I had a letter from
an old crony in Vancouver, telling
me his daughter drove down town
in her car, and when she wanted to
get home in the evening, the fog was
so thick she had to leave the car
parked on the street, and take the
tram back home.
“This glorious climate!” he said,
laughingly. He has a dinky little
business that’s just breaking about
even.
There’s a real guy. He can take it.
From Iceland! While we have them
—Native Sons, from Whitechapel,
Bukowina, Scotland, Ireland, Wales,
Portage la Prairie, Alberta, Russia,
crabbing all the time abbut some-
thing—but evidently making a fair
living at it, or as they go along.
I’ve never noticed any Icelanders
on soap boxes, in riots, in jail, or
making any trouble for anybody.
They make good citizens—seem to
know their stuff.
'T'HE Icelandic people are peaceful
folks, but they were a bunch of
scrappers till the thirteenth century,
when the Norwegians horned in on
the island. Chiefs of clans used to
knock off each other’s blocks, and
all that sort of stuff. It became more
difficult to keep the old feuds going
as they were ordered to Norway to
show why peace wasn’t kept in the
island.
They right there decided to be
themselves, behave themselves, and
be a contented people. Iceland today
is a ffiodel state other countries
may well emulate, which might get
them back to decent living, and out
of the doldrums.
TTNE of my friends, who was in
Detroit in June said it was so
humid that when he went down
town, he had to hurry right back to
his room to change his shirt. When
he came back, he had twice as many
shirts as when he went away.
In Sunny Alberta, for instance, if
you take off your hat in June or
July, the sun will burn a hole in
your head. It must affect the brain.
It looks as if it did, in the recent
election there.
* * *
T’ALKING about all - year - round
healthy weather: Yesterday a mild
mannered, genial old acquaintance
of mine breezed in for a chat. We
settled a few contentious questions,
afte'r which I learned from him that
he came here in 1874 at the age of
gix from Iceland, where he was born.
I have known this man for thirty
years, and if I were making a guess
at his age I would place him under
fifty. He’s in the pink of condition
always, supremely confident that
“there’s corn in Egypt yet,” and a
flock of three hundred glooms
couldn’t shake his faith in his adopt-
ed land.
* * *
Vjt7 HEN I expressed surprise at this
” fellow’s age, and fine fettle, I
asked what kept him so fine, fit and
active.
» * *
IN an old newspaper file of 1900, I
notice where the Icelanders of
Manitoba subscribed $3,000 and sent
it to Ottawa, to aid more people to
come here from Iceland. No money
was better spent for Canada. They
came here and bore the brunt
of the trials and tribulations of the
pioneer days. They are right here
now, too, taking it, laughing off a
lot of it, and sincerely confident the
change the psychopathic portion of
the population is so hot and bothered
about may come over some week-
end. __—
* * *
TTN the radio the other night Walter
ú* Winchell said asthma could be
cured by soaking grated horse radish
in white wine vinegar, placing the
horse radish in a bottle, and inhaling
the fumes off and on. The same con-
coction might correct the wheeze of
the irrepressible gloom who givés us
so many headaches.
* * *
T know a racing fan who always
turns his socks inside out before
he goes to the races. He’s a nut.
Last time I saw him he had lost
about all but his shirt.
minni íslands er mjög vel máli far-
inn og hlustuÖu allir, einkum þeir,
sem fæddir eru og uppaldir heima á
Fróni, á hann meÖ athygli. RæÖu-
rnaður skýrði frá nútíðarkjörum
heimaþjóðarinnar og hreytingum
þeim, sem hefðu orðið á högum
hennar nú í seinni tíð. Hann lagði
áherzlu á að Vestur-íslendingar
héldu við tungu sinni og þjóðerni
hér í Vesturálfu heims. Hann snerti
marga viðkvæma strengi hjá hinum
eldri, þegar hann mintist á náttúru-
fegurð gamla íslands.
Lögmaður Barði G. Skúlason frá
Portland, Oregon, talaði á ensku
fyrir minni Vestur-íslendinga. Mr.
Skúlason er með þeim snjöllustu
ræðuskörungum, sem eg hefi heyrt
til; hér er maður, sem íslendingar
mega vera stoltir af.
Mér datt í hug, þegar eg sat undir
ræðu Bárða, lýsing Njálu á Eyjólfi
Bölverkssyni: “Eyjólfur Bölverks-
■Son var virðingamaður mikill allra
manna lögkænastur svo að hann var
þriðji mesti lögmaður á íslandi.
Hann var allra manna fríðastur sýn-
um, mikill og sterkur og_hið bezta
höfðingjaefni.”
Eg segi ekki að Barði sé alt þetta,
eins og Njála lýsir Eyjólfi, en ef
nokkur maður er vel til höfðingja
fallinn og áhrifamikill og slyngur
lögmaður, þá er það Barði Skúla-
son.
Ekki var ræðumaður trúaður á
það það íslendingar mundu geta til
lengdar haldið við tungu sinni eða
þjóðerni á meðal hérlendra þjóða.
Sagan „sýndi það að enginn mætti
við margnum, enda kvað hann
heppilegast að allir þjóðflokkar, sem
flutt hefðu til þessa lands samein-
uðust sem ein þjóðarheild og legðu
fram sinn skerf til þess að gera
Ameríkumenn að voldugustu og
framsæknustu þjóð heimsins. Hann
kvað íslendinga, eða þá, sem af
íslenzku bergi væru brotntir hafa
fram til þessa, og mundu í framtið-
inni, standa fremstir í fylking til
manndóms og frama. Hann gat þess
að hinn ógleymanlegu orð: “Give
me liberty or give me death” hefðu
orðið til fyrst á vörum hinna hug-
djörfu Norðmanna, forfeðra vorra,
þegar þeir yfirgáfu eignir og óðul
sín í Noregi, heldur en að láta kúg-
ast af Haraldi konungi háfagra.
Menn-gerðu ágætan róm að ræðu
Mr. Skúlason, enda er maðurinn
mælskur með afbrigðum.
Að endingu vill forstöðunefndin
þakka kærlega öllum þeim, sem sóttu
mót þetta og hjálpuðu til að gera
það bæði f jölment og skemtilegt.
/. /. M.
Nýjar frystuvélar í frystihúsið á
Kópaskeri.
Kaupfélag Norður-Þingeyinga á
Kópaskeri er nú að reisa viðbót við
frystihús, er félagið reisti árið 1928.
Það frystihús hefir kostað með á-
föstu sláturhúsi og endurbótum
114,000 krónur.
Vegna varandi slátrunar á Kópa.
skeri, hefir húsið reynst svo lítið, að
til vandræða hefir horft, og hefir
búsið þó verið tæmt nálægt niðri
slátuctíð. í þessa viðbót verða sett-
ar nýjar frystivélar, og á þá að verða
hægt að geyma í öllu húsinu 11,000
skrokka í stað 7,000 skrokka áður.
—Markús Ivarsson frá vélsmiðj.
unni Héðni í Reykjavík setur niður
vélarnar. Gert er ráð fyrir að við-
bótin kosti minst 30,000 krónur.—
Alþbl. 20. ágúst.
Eftirþankar
Eftir Hjálmar Gíslason.
(Uiðurlag)
Þá er “endurskoðun á öllum verð-
mætum þjóðarinnar” sem sagan á að
flytja. Benedikt Gröndal sagði ein-
hverntíma: að skipaður hefði verið
endurskoðari yfir endurskoðara
þangað til enginn maður fanst í
landinu, sem ekki væri endurskoð-
ari. í því sem sagan segir um al-
menningsmál er áreiðanlega ekkert
nýtt. Það hefir verið margsagt áð-
ur. En vera má að einhverjir les-
endur taki nú inn þessa lærdóina,
vegna umbúðanna, og láti sér batna
af. En trúað gæti eg þvi að óbrjál.
uðu viti gangi illa að gleypa þá pillu
ritdómarans að sagan afhjúpi:
“einstaklings-framtakið og sjálf-
stæðið, sem þann f janda Kolumkilla
er islenzk alþýða hafi fórnað allri
hamingju sinni.”
Mér er ekki fullljóst hvað hér
er átt við með orðinu “einstaklings-
framtak.” Hvort það er einstakl-
ings-framtakið eins og það kemur
fram í sjálfsbjargarviðleitni ein-
yrkjans, gegn óbliðri náttúru í ó-
frjóu landi. Eða einstaklingsfram.
takið, sem skapað hefir hina öflugu
auðhringi og önnur arðránstæki nú-
timans.
Svo eg sleppi því að sinni. En
sný mér heldur að sjálfstæðinu. Eg
skal viðurkenna að eg þekki. lítið
siðfræði Jómsvíkinga eða Bernótus-
ar Borneyjarkappa, þó þeir séu læri-
feður Guðbjartar Laxness hygg eg
að ábrif þeirra á lífsskoðanir al-
þýðumanna á íslandi hafi aldrei
verið mjög áberandi. En eg hefi
reynt að gera mér ljósa grein fyrir
þeirri lífsspeki sem sjálfstæðishug-
takið byggist á. Og eg held það
vera nær sanni að þær fórnir, sem
íslenzk alþýða hefir lagt á altari
sjálfstæðisins, hafi varðveitt mann-
dóm hennar, heldur en glatað ham
ingjunni.
Ar skal rísa
sás á yrkendur fáa v
ok ganga síns verka á ,vit.
Mart of dvelur
þann of morgin sefr,
halfur es auðr und hvötum.
Bú es betra
an biðja sé
halur es heima hverr:
þótt tvær geitur eigi
ok taugreptan sal
þat es þó betra an bæn
------blóðugt es hjarta
þeims biðja skal
sér í mál hvert rnatar.
Fanka mildan
eða svá matar-góðan
at værit þiggja þegit;
eða síns f jear
svági glöggvan,
að leið sje laun ef þægi.
Sú lífsspeki, sem felst í þessum
vísum ber þess öll merki, að hún er
lærð í skóla reynslunnar. Sjálfstæðið
er enn undirstaða frelsisins. Þeir
sem trúa á frelsið, sem nauðsynlegt
meðal til, mannþroska, mættu því vel
láta sér hægt í hrópum sínum að
sjálfstæðinu. Iðjusemi og forsjá
hafa íeynst áhrifamestu vopnin í
lífsbaráttunni. Enginn er nær þvi
að glata frelsinu heldur en sá er
“biðja skal sér í mál hvert matar.”
Esaú er ekki sá eini, sem frumburð.
arréttinn hefir selt fyrir kviðfyllina.
Samvinnu- og sameignar hmjsjónir
nútímans eru ekki árásir á sjálf-
stæðið, heldur nýjar leiðir að sana
marki, þvi vissulega eru ekki menn.
irnir að leita eftir andstææðu sjált-
stæðisins, eymdinni eða vesaldómin,
um. Samvinnan á að útrýma skort-
inum og réttmæt hluttaka einstakl-
ingsins í afrakstri vinnunnar á að
tryggja honum efnalegt sjálfstæði,
svo hann megi þroskast og njóta
lífsins, sem frjáls og sjálfstæð vera.
Einstaklingurinn á ekki að vera til
fyrir samvinnuna, heldur samvinn-
an fyrir einstaklinginn. Sannast að
segja finst mér sagan gera þessu
betri skil heldur en ritdómurinn, og
henni sé enginn vegsauki að því,
sem þarna hefir verið ort inn í hana.
V.
Eitthvað hefi eg heyrt um það að
nú sé uppi ný hugarstefna eða
“skóli” í islenzkum bókmentum. En
það er nú ekki fyrir okkur ólærðu
mennina að tala um slíkt, fremur
en um innblástur ritninganna, þar
sem eitt versið á að vera guðinnblás
ið en annað bara mannasetningar.
En sumt af því, sem eg hefi séð að
heiman á sGnni árum, hefir komið
mér fyrir sjónir svo sem höfund-
arnir væri að keppa hver við annan
í böðulsskap i máli og jarðvöðuls-
hætti í hugsun. Og enginn gæti nú
talist maður með mönnum nema
hann komist svo djúpt að renni yfir
rosabullurnar. Enda er víst öllu
óhætt, því forin getur ekki verið
skitug á íslandi. Áður var talað um
að vanda bókmálið og verja það
fyrir útlpnskum afbökunum. Nú
sýnast margir rithöfundar leggja
kapp á að viða að sér, sem allra
mestu af ambögum og orðskrípum
og róta þeim inn í ritmálið. Hvort
þetta er gert til að auðga tunguna,
eða það er ein hugvitssamleg kenslu
aðferð hins nýja skóla, til að kenna
öðrum að fegra mál sitt, veit eg
ekki. En hitt veit eg að þó þessi
orðspeki, sem þeir streitast við að
“sprengja úr sér sé spræk í frelsi
næturinnar” verður hún ömurlega
umkomujaus þegar dagur rennur.
Engu síður en búsáhöldin i sögunni.
Það er agengt að skáldsagnahöfund-
ar einkenni sérstakar sögupersónur
með bjöguðu máli, en fæstir taka
ambögurnar upp í sinn eiginn stíl.
En sumir rithöfundar á íslandi virð.
ast nú sækja svo fast þessar eftir-
hermur fávitanna að kjánasvipur-
NÝ — þægileg bók
í vasa
SJÁLFVIRK
— EITT BLAÐ 1 EINU —
pægilegri og betri bók I vasann.
llundrað blöð íyrir fimm cent.
Zig-Zag cigarettu-blöð eru bflin
til úr bezta efni. Neitið öllum
eftirllkingum.
141
ZICZAG
inn festist á andlitum þeirra sjálfra.
Þeir ætla að verða konungar í ríki
orðlistarinnar; dvelja þó lengstum
á hallargólfi og leika hirðfíflið.
VI.
Sumarhús, svolitil meðal kotanna;
frá þeim á þó sá að koma, sem syng-
ur fyrir allan heiminn. Það er
yngsti sonur hjónanna Bjarts og
Rósu, og hefi eg ekki getið hans
áður. Er þó ekki rétt að ganga
framhjá honum, því mynd hans
er það fallegasta í þessari bók. Hann
er sjö ára gamall þegar síðarihluti
sögunnar hefst, dálítið undrabarn,
með afarríku ímyndunarafli, sem
fyllir þetta ófagra og ógeðslega um-
hverfi sálrænu ljósi. Höfundurinn
virðist hafa meiri samúð með hon-
um og móður hans heldur en öðru
sögufólki sínu, og er það ef til vill
ósjálfrátt mótvægi þess andlega og
líkamlega viðbjóðs, sem hann hefir
vafið um föðurinn.
“Sjálfstætt fólk” er ekki heil
saga ennþá; okkur eru gefin fyrir-
heit um framhald. Og eitthvað
segir ritdómurinn í Rétti um 'það,
að þau fyrirheit séu fagnaðarrík.
Jú! Það er svo sem ekki ömur-
legt að líta til framtiðarinnar eftir
því sem sagan endar. Hreppstjóra-
dóttirin fagra, ógift, farin að þykna
undir belti, er á leiðinni suður lík-
lega að elta barnsföður sinn. ‘Bjart-
ur með blóðugann hnífinn eftir dráp
kýrinnar, búinn að missa bústofn-
inn úr hor. Finna örvingluð, og svo
aumingja Ásta Sóllilja með ný-
fundna líkamann og sína sálina í
hvoru auga. Það verður víst ekki
ömurleg framtíðin hennar í faðmi
Bjarts og þeirrar söguforsjónar, sem
hér er að verki. Einkum ef Bjarti
tekst fljótlega að drepa af sér síðari
konuna. En svo eiga kannske börn-
in eftir að komast i kaupfélagið.
Þetta er hið mikla sólskin frá sál
höfundarins. Gætið yðar nú, þér
óþreyjufullu lesendur; horfið ekki
beint í sólina, þér fáið þá máske of.
birtu í augun og getið svo eigi notið
dýrðarinnar þegar hinn mikli dag-
ur rennur upp.
VII.
II. K. Laxness hefir í þessari sögu
af mikilli skarpskygni lýst ósigur-
vænlegri baráttu einstaklingsins fyr-
ir sjálfstæðinu. Flótta hans undan
þrældómi vinnumenskunnar í sveit-
inni til einyrkjabúskapar uppi í
hrjöstrugri heiði. Gaman hefði nú
verið ef hann hefði beitt sinni
glöggu athyglisgáfu að sjálfstæði
listamenskunnar. Stríði hennar og
þjáningum í einyrkjunni og flótta
hennar undan skortinum, þangað til
hún kemst í vinnumensku hjá kaup-
menskunni eða gróðahyggjunni, sem
þá líka heffr ráð á að leigja krítík-
ina og breyta henni í söluauglýsing.
Vita svo hvort hann rækist á nokk-
uð, sem gengur undir nafni lista-
mensku, en er þó litlu menskara en
börn Gunnvarar, sem ekki lærðu
mannamál, en stóðu í bæjarsundum
og geltu sem hundar.
VIII.
í fáum orðum var þetta álit mitt
á bókinni þegar eg hafði lokið lestr-
inum. Yfir henni er víðast einhver
ógeðslegur sóðablær. Sagan er
fegurðarsnauðari og ósiðfágaðri og
ómenskari ’heldur en mannlífið
sjálft. Hún_ á því ekki heima í
neinu því sem bókmentanafn getur
borið. Bóksvínska væri nær sanni.
Orðfimi og pennafrækni höf. er
víða með ruddalegum kaupmangara.
brag. List hans upplituð og afment
af áhrifum sölutorgsins, minnir á
rauðar neglur og reittar augnabrún-
ir.
Eg býst við að lengi megi syndga
upp á náðina hjá íslenzkri alþýðu, en
þó mætti svo fara að mælirinn væri
n'ú bráðum fullur. Eg hefi þá trú
að þar sé ennþá menn, sem hugsa
mannlegar hugsanir og tala heilvita
manna mál. Og að þeir fari nú
að verða þreyttir að sjájnál sitt af-
bakað og siði sína og hugsanir af-
myndaðar. Og þá mætti svo fara,
að þó krítíkin sjálf kæmi í nafni
lærðrar smekkvísi og skipaði þeim
að taka ofan fyrir ofurmagni list-
arinnar, sem falið væri bak við af-
myndanirnar, þá yrði fáir hattar á
lofti.
IX.
Til er á íslandi skáld, sem hegg-
ur hugsanir sínar í stein; eftir hann
er til höggmynd, sem nefnd er Út-
lagar. Hún er af útlaga, sem er á
leið til bygða með látna konu sína á
baki, en lifandi barn á handlegg.
Hann er þar að inna af hendi síð-
ustu skyldu við konuna, sem með
honum var í útlegðinni. Guðbjart-
ur Laxness rasar eða steytir fót við
líki konu sinnar og bölvar, hleypur
síðan burt, en skilur barnið eftir
undir tíkinni. En hann bætir'það svo
upp með því að búa vel undir jarð-
arförina. Og segir þá með öðru
fleira við ráðskonuna: “Kaffið á að
vera lútsterkt. Eg vil ekki hafa
neitt helvitis hland eftir mina konu.”
Menn geta borið þesíar myndir
saman í huga sér. Það er spá min
að guðsbirta muni lengi skína um
“Útlaga” Einars, eftir að Guðbjart-
ur Laxness er horfinn í skugga síns
útlenzka Kolumkilla.
Myndin er af John Cobb, sem næstur stendur Sir Malcolm Campbéll í bíl-akstri. Hann
setti ný met. er hann ók á Salt Flats í Utah ríki fyrir nokkru síðan. Á sömu stöðvum var það sem
Sir Malcolm Campbell nýlega hækkaði heimsmet sitt úr 276 upp í 301 tiiílu á klukkustund.
Maður rotast á Grenivík.
Það slys vildi til i Grenivík- við
Eyjaf jörð í fyrradag, að Sigurbjörn
Sigurðsson frá Sólgörðum í Greni-
vík, er var þar að uppskipun stein
líms, féll út af hárri bryggju og rot-
aðist við fallið. Sigurbjörn heitinn
var á sjötugsaldri og lætur eftir sig
ekkju, Ólöfu Gunnarsdóttur frá
Höfða.—Alþbl. 20. ágúst.
Reknetaveiði á ólafsfirði.
Undanfarna daga hefir verið all-
góð síldveiði í reknet á Ólafsfirði og
hafa alls verið saltaðar þar um 1200
tunnur. Tiu bátar stunda reknesta-
veiðar frá Ólafsfirði.—Alþbl. 20. ág.