Lögberg - 16.04.1936, Blaðsíða 6

6
LÖGKBERG, FIMTÖDAGINN 16. APRIL. 1936
Mannorðsdómur
Eftir Johanne Vogt.
“Þá er það annaðhvort nærvera mín eða
ungfrú Kirkner, sem orsakar það,” sagði
Frich, “og þar eð eg er gamall jólagestur
hér, sem enginn grunar þá hljótið þér að
valda þessu ungfrú Kirkner. ”
Ella opnaði varimar, en lokaði þeim aft-
ur.
“Ætli það,” sagði Viktor. “An þess að
smjaðra fyrir þér, Frich, held eg að í þér búi
talsvert af ilsku Loka, en saltið, sem hann
kryddaði atliugasemdir sínar með, er þér
ekki gefið. Að guðirnir þoldu Loka í nær-
veru sinni átti hann því að þakka, að hanu
kom aldrei með ásakanir eða birtyrði til
þeirra. ”
“Svei, hvað þú ert meinyrtur, Viktor, ”
sagði Petra. “Frich er svo skemtilegur, að
okkur ungu stúlkunum liggur við að springa
að hlátri þegar hann er að tala.”
“Þökk fyrir vörn yðar, ungfrú Petra.
Þér eruð gyðja réttlætisins sem haldið meta-
skálinni í jafnvægi.”
“Matur er á borð borinn,” sagði Petra.
“Veitist mér sá heiður, hr. kennari?” Þau
gengu inn samhliða. Elín gekk á eftir þeim.
Viktor stfjð vfið stólinn hennar, dró hann
fram undan borðinu og settist svo við hlið
hennar.
Eftir dagverðinn fór Elín upp í herbergi
sitt, opnaði bréfið, tók úr því umslagið merkt
0—O og lét það ofan í koffortið sitt. Svo
settist hún og las bréfið, nokkur ástrík orð og
síðast tilboð um að taka þátt í danssamkomu.
Hvíti silkikjóllinn hennar var hjá saumakon-
unni. Skóna yrði hún sjálf að sjá um. “E!g
vona þú komir í næstu viku. Þú er hjarta-
ræningi og mamma sérgóð.”
“Kæra mamma,” tautaði Ella, “ef þú
vissir hve svívirðilegri ásókn eg verð að mæta
liér. En huglaus er eg ekki — það skal eg
sýna.”
Hana svfjaði. Útiveran og áreynslan
höfðu þreytt taugar hennar. Loks blundaði
hún.
Ofurlítið skrjáf í pappír og niðurbældur
hlátur vakti hana til fullrar meðvitundar
Hún þau á fætur og sá í annað sinn bréfið
sitt í höndum Frichs.
Hún hopaði á hæl, en á sama augnabliki
komu Petra og John þjótandi inn um opnar
dyrnar.
“Það var veðmál, Ella, og Frich hefir
tapað kampavínsflösku. Við sátum öll á
horn-legubekknum hálfsofandi, þá segir
Frich: “Nú situr ungfrú Kirkner uppi og
les handritin sín.” “Ó, hún er löngu sofnuð
yfir þeim, hún gat naumast varist svefni við
borðið,” sagði Viktor. “Bigum við að veðja,”
sagði Frich.”
Eigum við að veðja um það, að hún sefur
eins rólega og barn?” segir Viktor.
“Svo átti eg að útkljá málið, en Frich
vildi ekki trúa mér fyrir því. Svo hlupum
við öll upp, enda þótt Viktor bannaði Frich
að fara inn í herbergi þitt. Viktor gat rétt
til — þú svafst. ”
Ella var sezt. Þetta var um of, að koma
henni á óvart í hennar eigin herbergi. Og svo
þessi Petra, sem ekkert skildi og áleit alt
spaug levfilegt — ef það var spaug------”
“Viljið þið nú ekki fara ofan á meðan eg
laga hárið mitt,” sagði Elín róleg, “hér er
ekki fleira að uppgötva.”
Frich og John fóru strax. Petra stóð
líka upp dálítið skömmustuleg. “Þú kemur
svo líka Ella og verður ekki óánægjuleg. Kaff-
ið var borið inn þegar við gengum upp.”
Þegar þau voru farin, gætti Ella að því
hvort mögulegt væri að læsa hurðinni, og þeg-
ar hiin fann að það mátti, varð hún glöð. “ó,
þessi viðbjóðslegi maður, eg skal ljósta npp
um hann áður en eg fer. ”
Svo lagaði hún hárið sitt, leit í spegilinn
og sá rauða bletti á kinnunum, sem báru vott
um gremju hennar.
Þegar hún kom ofan, sá hún Frich og
kennarann við spilaborðið, en Viktor og
Petru við kaffiborðið og hjá þeim settist, hún.
Viktor helti fáeinum dropum í kaffibolla
og bauð henni.
“Þökk fvrir. Mér þvkir kaffi gott, má
eg biðja um ögn meira — ef þér unnið mér
þess?”
“Eg hélt að þessir fáu dropar væri nóg
fyrir unga prinsessu,” sagði Viktor spaug-
andi. “En nú skuluð þér fá eins mikið og
hver annar dauðlegur, ungfrú Kirkner—”
“Nú?”
“Mér þykir leitt að veðjað var um yður,
og það var mér að kenna—”
“Finst yður spaugið skemtilegt?”
“Þvert ámóti. Heimskulegt og nær-
göngult. Eg skil ekki að þessi piltur — hann
Frich — skildi þora að leyfa sér slíkt spaug.”
“Eg skil það heldur ekki. ”
“En þú liefir líklega fundið upp á þessu,
Petra,” sagði Viktor.
“Úff! Alt værður liér svo leiðinlegt og
misskilið,” sagði Petra. “Eg veit ekki hvort
það var eg eða Fricli; en þú ættir heldur að
ráðast á Frich en mig. ”
“Ó, góða Petra, látum nú þetta vera
gleymt,” sagði Ella. “Við skulum telja það
með jólagamni. ”
“En leitt var það,” sagði læknirinn.
“ Viljið þið nú báðar koma með mér til Aaby?
Eg hefi fengið hest og sleða frá jámbrautar-
stöðinni, sem kemur eftir fimtán mínútur að
húsi Bergs, en látið þið engan vita það.”
“Ó, þú ert aðdáanlegur, Viktor,” sagði
Petra. “Við skulum fara út um eldhúss-
dyrnar, Ella.”
“Hvað eruð þið að hvísla um?” spuiði
Frich við spilaborðið. “Þegar þið talið hátt,
hlustar enginn, en þegar þið hvíslið verður
manni ósjálfrátt að gera það.”
“Hlusta þú,” sagði Viktor. “Það bann-
ar þér enginn að brúka asnaeyrun.” Hann
stóð upp,.gekk til kennarans, sem spurði hann
ráða og vann fáein spil.
“Líttu á spilin mín, Viktor,” sagði John.
Læknirinn gekk til hans, leit um leið á horn-
legubekkinn; hann var tómur.
“Þau em skrítin spilin þín, John, en spil-
aðu út samt.”
Jolin tapaði og þeir hlóu dátt að honum.
Meðan þeir hlóu og spjölluðu hvarf
Viktor, litlu síðar náði hann ungu stúlkunum
í trjáganginum úti.
Petra hló og spaugaði þangað til þau
komu þangað sem sleðinn var. Þau settust í
sleðann og óku þangað sem gamli maðurinn
barðist við dauðann.
Unga konan tók á móti þeim og fylgdi
þeim inn í sömu stofuna og kvöldið áður.
Nú kom líka maður hennar inn, þögull og
fálátur —- óðalsbóndinn — sem átti að taka
við jörðinni, borga öllum systkinum sfnum
þeirra erfðahluta og móður sinni matþáguna.
Petra fór að spjalla við hann og gat kom-
ið honum til að tala dálítið. Svo komu Vik-
tor og Gunnhildur inn. Þau tóku sér stöðu
bak við ofninn á meðan Viktor sagði henni
að Gunnar ætti skamt eftir ólifað.
‘ ‘ Petra, ’ ’ sagði hann, ‘ ‘ eg verð hér í nótt,
Lovum hefir ferðast burt og kemur ekki fyr
en í fyrramálið og þá er alt um garð gengið.
“Ó, eg verð að sjá Gunnar í síðasta
sinn,” sagði Petra.
“Alls ekki, ” svaraði Viktor, “honurn má
ekkert ónæði gera. Komið þið og látið mig
hjálpa ykkur upp í sleðann.”
Ungu hjónin voru farin inn og Petra stóð
grátandi. “Fáið þér Petru með yður út, ung-
frú Kirkner, hún er of hávaðasöm en hér á
að vera kyrð,” sagði Viktor.
“Komdu Petra,” sagði Ella. “ Við skul-
um ekki vera af því tagi sem aðeins er til
ama. ”
Hún dró Petru með sér út og að sleðan-
um; Viktor fylgdi þeim. Hann bað drenginn
að aka þeim með varkárni.
‘ ‘ Nær kemur þú ? ” spurði Petra grátandi.
“Þegar líf Gunnars er slokknað; í fyrra-
málið, býst eg við. Verið þið sælar. ”
Það var farið að fenna og hvass norðan-
vindur og dimt. Þau óku með hraða heim og
alt gekk vel. Tár Petru þornuðu eins fljótt
og þau komu.
Þegar heim kom, sáu þær ferðafarangur,
sem gaf til kynna að gestir væru komnir, og
er þær komu inn sáu þær unga stúlku standa
fvrir framan spegilinn, sem var að festa þrjá
rauða smákransa í hárið og á brjóstið.
Þetta var Karen Iíolm, dóttir fógetans.
Petra sagði henni strax frá veikindunum í
Aabv, og þegar unga stúlkan heyrði að Viktor
kæmi ekki, hætti hún við að skreyta sig og
sagði: “Fyrst Viktor er ekki heima, hefi eg
engan að skreyta mig fyrir.”
Petra hló. “Þú ert ágæt, Karen. Þetta
skal eg segja Viktor á morgun. En það eru
margir aðrir myndarlegir menn hérna núna. ”
“Já, eg læt brjósnálina og keðjuna með
verðlaunapeningnum duga í kvöld. ”
Þær gengu svo inn í stofuna þar sem
margir gestir voru. Gömlu mennirnir sátu
við spilaborðið, en ungu mennirnir voru að
tala við stúlkurnar. Það var alstaðar fjör-
ugt samtal þegar Elín var kynt gestunum.
Hún dró stól að borðnu í því skyni að
taka þátt í samræðunum og skemta öðrum
eftir beztu getu.
En á sömu stundu var gleðin horfin.
Hún tók ekki eftir því í fyrstunni, en
þegar hún varð þess vör, hugsaði hún:
“Bnnþá einu sinni hann Frich.”
Hún leit til hans og í nöðruaugunum
hans sá hún hina vondu samvizku.
“Hvað ætli hann hafi sagt um mig, sem
kemur því til leiðar að allir hafa óbeit á mér,”
hugsaði hún.
Ilún laut að John og hvíslaði: “Hafið
þið talað um Kristjaníu-stúlkurnar áður en
eg kom inn?”
‘ ‘ Hvemig vitið þér það ?-”
“ Ó, eg er galdranorn, sem les á svip ann-
ara” sagði hún hlæjandi.
Hún gekk að píanóinu.
“Spilað get eg — og eg skal spila mig
inn í hjörtun þeirra.”
An þess að nokkur hefði mælst til þess,
spilaði hún lag Griegs “Brúðkaupsfólkið
framhjá fer.”
Hún spilaði snildarlega vel — hestamir
valhoppuðu, fiðlurnar örguðu, skotin dundu,
og maður heyrði fótatak boðsgestanna koma
og hverfa, þangað til síðasti tónn fiðlunnar
dó út smátt og smátt.
“Þetta er aðdáanlega fagurt,” heyrði
hún unga kvenmannsrödd segja.
“Illustið þið nú. Egskal spila Jölstring-
inn, svo að þig gleymið honum ekki strax.”
“Þúsund þakkir; þetta er indælt. Við
heyrum svo sjaldan góðan hljóðfæraslátt
hérna í sveitinni. ’ ’
“Já, óg slíkail hljóðfæraslátt,” sagði
annar.
“Spilið þér eitthvað okkur til ánægju.”
“Hafið þið heyrt lagið hans Neupert við
kvæðið hans Björnsons “Syng mig heim?”
“Nei, en við höfum lesið um það.”
“Á eg að syngja það?”
“Syngið þér líka?”
“Já, syngið þér.”
Hennar eigin heimþrá fólst í orðunum og
söngnum. Hún söng verulega vel, þó röddin
væri ekki há var hún mjúk og liðug, og hún
varð að syngja lagið tvisvar.
Þegar hún var búin opnaði Ödegaard
dyrnar að borðstofunni og sagði: “Gerið
þið svo vel, smurt brauð, ef yður þóknast.”
Tveir ungir menn buðu Ellu fylgd sína
að borðinu, hún tók sinn undir hvorn hand-
legg og gekk inn.
“Nei, sko telpuna mína,” sagði kennar-
inn. “Þú ert eins rauðs og rós í ágúst. E!g
tapaði einu spili við að hlusta á sönginn þinn
síðasta. Hvað var það?”
“Ó, það var gaman, guðfaðir. Eg skal
syngja hann aftur á morgun fyrir þig ein-
göngu.”
“Já, þú ert töfrasöngmær. Komdu nú
að borða.”
Litlu seinna sat Elín í ungmennahópnum
þar sem spaug og hlátur skiftust á.
“En hvað þér eruð einkennilega skemti-
legar,” sagði ein af úngfrúnum frá prests-
setrinu.
“Hélduð þér að Kristjaníu-stúlkurnar
væru ekki eins kátar og þið hérna í sveit-
innif ”
“Bg veit ekki. Eg hefi litla reynslu í
þeim efnum, en Frich gaf okkur lýsingu af
borgarstúlkunum í kvöld — já, í raun réttri
af yður — rétt áður en þér komuð inn. Hann
er vondur. Að Petra skuli vera ástfangin af
honum?”
“Er hún það?”
“Vitið þér það ekki? Við höldum að það
verði eitthvað úr því.”
“Verði henni að góðu, ” sagi Ella óvilj-
andi. “Eg vildi ekki trúa honum fyrir nögl-
inni á litlafingrinum mínum. En eg verð að
borða ofurlítið. Komið þér.” ,
Borðið var þakið af alls konar mat,
nautakjöti, svínakjöti, fuglakjöti, grænmeti
og fleiru.
“Er þetta það sem Ödegaard kallar
smurt brauð?” sagði Ella.
“ Já, það er vanalega nafnið á jólamatn-
um hérna,” svaraði ungfrúin. “Hér í sveit-
inni er slík matareyðsla að enginn hefir liug-
mynd um það — einkum þar sem gamlar ung-
frúr eins og Ödegaard stjórna heimilinu. ”
“En að Petra skuli ekki takmarka
þetta?”
“Hún er ekki hneigð fyrir það. Hún
hugsar mest um hestana og kýrnar, og svo
er hún snillingur við matjurtarækt, en nú
skulum við líta á eftirmatinn, ef held það séu
átján tegundir af kökum. ”
“Allar úr sama deiginu?” spurði Ella
brosandi.
1 næsta herbergi var púnsdrykkjan byrj-
uð, sýslumaðurinn og kennarinn voru þar, en
æskulýðurinn fór inn í bókaherbergið með
ilöskurnar og glösin.
Þegar búið var að borða fóru gömlu kon-
urnar heim. Það var framorðið og vegurinn
langur.
Klukkan var eitt þegar Ella læsti dyr-
unum sínum og háttaði. Hún rifjaði upp
fyrir sér alla viðburði dagsins, 'rógburð
Frichs og að nú gat hún sigrað hann. Síð-
ast hvarflaði hugur hennar til Aagaards, þar
sem Gunnar lá fyrir dauðanum.
Hún lá lengi vakandi, en loks sofnaði
hún ofurlaust. Alt í einu vaknaði hún við
bjölluhljóm hún kveikti á eldspýtu og leit á
klukkuna, hún var sex.
Klukkan var tíu morguninn eftir, þegar
Petra snoppungaði hana með hennar eigin
fléttu sem lá á koddanum.
“Ætlarðu að sofa í allan dag, Ella? Pabbi
er farinn á þing og Frich og kennarinn fylgdu
honum á leið. Nú getum við tvær borðað dag-
verð með Viktor.”
Það lá vel á Petru, hún sagði Ellu frá
kappræðu, sem átt hefði sér stað milli Frich
og kennarans, og að Frich hefði sigrað.
“Þú hefir auðvitað haldið með Frich,”
sagði Ella.
“Auðvitað, vina mín.”
“Að þú skulir geta þolað hegðan Frichs
eins vansæmandi og hún er, skil eg ekki.”
Petra svaraði ekki strax.
“Ó, eg er sjálf ekki betri. Eg kann vel
við frjálslyndi hans. Já, mér geðjast að hon-
um og honum að mér, eins og eg veit þú hefir
séð.”
“Nei,” svaraði Ella róleg.
“Nei,” endurtók Petra og roðnaði. “Nú,
jæja, okkur Frich er sama hvað þú hugsar í
þessu efni.”
“Hefir hann beðið þín?” spurði Ella,
“og nær?”
“Beðið mín? Ó, þú ert gamaldags. Við
skiljum hvort annað; tíminn líður og svo gift-
um við okkur einhvern góðviðrisdag. ”
“Einmitt það; þá er eg á eftir tímanum.
Eg vil hafa norska trúlofun þar sem maður
skiftir hringum og svo framvegis. Eg gæti
læknað þig af þessari lausu skoðun, held eg.”
“Það efast eg um. Eg er viss í minni
sök,” sagði Petra sigri hrósandi.
Nú var Ella klædd og þær urðu samferða
ofan.
En ])egar þær komu ofan í borðstofuna
sáu þær John á hnjánum fyrir framan Öde-
gaard.
“ Já, John, það var leitt að eg fór inn til
ráðsmannsins áður en eg bjó til kaffið yðar.”
“Gerið þér það aldrei oftar meðan eg
er heima elskulega Ödegaard,” sagði John.
“Kaffið var ódrekkandi og söknuðurinn eft-
ir yður óþolandi.”
“Nei, standið þér nú upp, John. Sjáið
þér ekki að ungfrú Kirkner og Petra ætla að
springa af hlátri. “Gerið þér svo vel, Vik-
tor,” sagði hún og sneri sér að honum. “Ger-
ið þér svo vel, ungfrú,á það ekki að vera ný-
orpið egg?”
“Jú, bæði það og annað,” og brátt sátu
þær við dagverðarborðið ungu persónurnar.
“Anna Sletten er frammi með bólginn
fingur, sem hún vill að ungfrúin skoði —
máske slátra honum — sagði vinnukonan í
eldhúsdyrunum.
Viktor fór að hlæja.
“Nei, Petra, eg kæri þig fyrir skotttí-
lækningar. ”
“Rugl — eg sker fingurinn eins og þú
kendir mér. Við það spara þessir fátækling-
ar krónu,” og Petra fór fram.
Viktor var efandi. “A eg að fara á eftir
henni?” sagði hann við Ellu.
“Nei, látið þér Petru slátra. Eg er farin
að skilja starf hennar hér, hún er ekki óþörf.”
“Nei, það er önnur, sem er óþröf og of
dýr fyrir pabba. Petra ætti að vera ráðskona
og fá duglega matreiðslukonu, sem ekki not-
aði þessg gömlu aðferð við matreiðsluna. ”
“Meinarðu að mín elskaða Ödegaard ætti
að fara?” sagði John. “ Já, þegar eg sá þessi
ósköp af mat á borðinu í gær, sem naumast
var snertur, ofbauð mér.”
“Þú talar skynsamlega, John, jafn ung-
ur; en hvað Petru snertir, þá kann hún naum-
ast að búa til brúklegt kaffi.”
“Það eru undarlegar skoðanir hjá al-
menningi, ” sag'ði E(lla 'glaðlega. “Flestir
hakla að það séu sveitastúlkumar sem eru
skynsamlega uppaldar, en eg held að borgar-
stúlkurnar taki þeim fram. 1 bæjunum er
vinnan svo dýr að maður verður sjálfur að
vinna.”
“Þetta ætti Frich að heyra, ungfrú,”
sagði John hlæjandi. “Hann prédikaði þvert
á móti þessu í gær. En hvernig fóruð þér að
vita að hann hafði niðurlægt borgarstúlkurn-
ar, þegar þér komuð inn?”
Viktor leit upp.
“Af ískalda viðmótinu, sem mætti mér,”
sagði Ella. “Eu svo afréði eg að bræða ísinn,
og maður getur það sem maður vill.”
“Já, eins og þér spiluðuð og sunguð í
gærkvöldi. Eg vissi ekki að þér gátuð sungið.
Vissir þú það, Viktor?”
“Enginn hefir beðið mig að syngja,”
sagði Ella og hló. “Eg hefi lága rödd, en
maður getur ávalt sungið nýtt lag fyrir vel-
viljuð eyru.”
Svo Frich var í því horninu í gær?” sagði
Viktor.
“Hvað horni?”
“Því ilskufulla. Það er tegund af lund-
arfari hans, sem eg hefi ekki kynst fyr en
þe^si jól.”
“ Ó, góði,” sagði Ella. “Árásir á borgar-
stúlkur er venja sem er arfgeng. Það var að-
eins tíminn og staðurinn, sem er illa valinn—
fvrir mig isérstaklaga — sem er ókunnug
hér—”
“ Já, því ver,” sagði Viktor og roðnaði.
Nú kom Petra inn.
“Þið eruð enn ekki búin. Eg hefi stung-
ið á kýlinu og bundið um hendina, og þið
sitjið og ruglið. Komið þið nú,” sagði hún.