Lögberg - 28.01.1937, Blaðsíða 1

PHONE 86 311
Seven Lines

fot
d
d
TiP sVV-'A

,**>*$**
Cot'
.*» *í»p
J*£L
For
Better
Dry Cleaning
and Laundry
50. AEGANGUR j WINNIPEG, MAN., FIMTUDAGINN 28. JANÚAR 1937 NÚMER 4
MANITÍ )BAI >IN( ;iÐ KEMUR SAMAN ATJANDA FE :brúar

• Frá Islandi •
'1 ogaraflotinn
býst tH veiða
rof;araflotinn er nú sem óðast
a<5 búast á veiðar. Eru nokkur
skip þegar farin og verið er að
útbúa mörg sem fara einhvern
næstu daga.
Togararnir munu allir veiða í
is til sölu á brezkum markaði.
bessi skip fóru út á jólunum:
fieir, Þórólfur, Reykjaborg,
Hafsteinn og línuveiðarinn ólaf-
ur Rjarnason. f gærkveldi fóru
Andri og Bragi. f dag fer Tryggvi
gamli á veiðar og ef til vill tleiri.
lJau skip sem verið er að út-
búa á veiðar, og sem fara um og
llPP úr nýári, eru :
Snorri goði, GuUtoppur, Skalla-
grímur, Hannes ráðherra, Kári og
Karlsefni.
Ennfremur mun í ráði að fleiri
skip farj bráðlega út.—Mbl. 29.
des.
Mesta prýði sveitarinnar
horfin!
Fróðárvatn á Snæfellsnesi
þornaði upp seint í mánuðinum
sem leið.
I'réttaritari F.Ú. í Ólafsvík,
sera Magnús Guðmundsson, lýsir
þeim atburði í bréfi því, sem hér
fer á eftir:
Það þóttu mikil tíðindi hér um
slóðir að óveðursnóttina miklu
18.—19- f- m. braut sjórinn stórt
skarð í Fróðárrif, rétt vestanvert
v<ð Haukabrekkuþöfða, svo nú
er þar stór ós til sjávar úr Fróð-
árvatni.
Mesta prýði sveitarinnar, Innri
f róðárvaðall, en svo er vatnið
yenjulega nefnt, er nú alveg horf-
nema um stórstrauinsflóð, en
s.)<ír fyllir gamla vatnsstæðið.
Hm fjörur er vatnið þurt. Nú
fellur Fróðá til sjávar gegnum
þenna nýja ós, en ekki gegnum
ugsós, eins og áður.
3essi nýi ós er ófær, nema um
s ærstu stórstraumsfjörur, svo
leiðin eftir Fróðárrifi, sem var
l)ezta og styzta leið milli Fróðár-
hrepps og ólafsvíkur er nú ófær
að heita má.
í fornsögum er þess getið, að
Hróðá hafi runnið til sjávar þar
sem þessi nýi ós er. Eftir þvi,
sem eg hefi komist næst, mun
gmnli Fróðárós hafa stíflast árið
1938 eða 1839. Hefir áin þá tek-
!. sár framrás í Bugsós og hið
agra vatn mvndast. En nú eftir
fæp ^Undrað ár fellur hún í sinn
<)rua farveg,—Mbl. 29. des.
Deildartunguveikin
'*ns og kunnugt er fór próf-
essor Niels Dungal fyrir skömmu
’ ^uglands til þess að fást við
1 umhaldsrannsóknir á Deildar-
l'ngupestinni, sem nú er orðin að
skæðustu landplágu.
Prófessor Dungal hefir nýlega
s k r j f a ð landbúnaðarráðherra
)réf, þar sem hann skýrir frá
því að veiki þessi sé þekt bæði í
"nglandi og þó einkum í Suður-
•íku, að veikin sé smitandi og
a vísindin standi ráðalaus gegn
þestinni.
I’yrsti maðurinn, sem prófessor
ungal hitti að máli, sem kann-
\t’r* veikina, var Sir John
Fadyean, fyverandi forstöðu-
'Uaður dýralæknaskólans i Lon-
don.
Hann rakst fyrst á þenna sjúk-
( °rn uin 1890 og ritaði um hann,
°g telur pröfessor Dungal ekki
Vafa á, að ritgerðir hans bæði þá
°g siðar sanni að hér sé um sömu
veiki að ræða.
Bá kveðst prófessor Dungal
hafa við athugun á bókasöfnum
komist að raun um, að samskon-
ar veiki sé vel þekt í Suður-
Afríku, og gengur þar undir nafn-
inu “jaag-ziekte.” Hefir fræg
rannsóknarstofnun þar syðra
sent tvær merkar ritgerðir um
veikina, sem báðar eru birtar
1929, og er höfundurinn þektur
vísindainaður, de Kock að nafni.
Af lýsingum hans, myndum o. fl.
telur próf. Dungal ekki vafa á,
að hér sé um að ræða sama sjúk-
dóminn og í Deildartungu.
Veikin i Suður-Afríku
Þá segir próf. Dungal að einn
þektasti vefjafræðingur Ameríku-
mamyi, E. V. Cowdry, hafi árið
1925 rannsakað veiki þessa í Suð-
ur-Afríku og birt tvær ritgerðir
um veikina. Um niðurstöður
þessara rannsókna segir prófes-
sor Dungal:
“f Suður-Afríku veldur sjúk-
dómurinn yfirleitt ekki miklu
tjóni. Að meðaltali drepast 1.6%
af fénu úr honum. Lömb aldrei.
Einstöku ár hefir veikin þó gert
töluverðan usla.
Allar rannsóknir til að finna
orsök hans hafa verið árangurs-
lausar. Bæði de Kock og Cowdry
teljast fullvissir um, að ormar sé
ekki valdir að honum. Þeir
telja báðir mögulegt að um ó-
sýnilegan sýkil sé að ræða, en það
er bæði óvist og ósannað.
f Suður-Afríku telja allir að
sjúkdómurinn sé smitandi. Og
bændurnir halda að hús, sem
veikt fé hefir verið hýst í, geti
smitað frá sér alt að 10 dögum
eftir að féð fór úr því. Þetta álit
bændanna kemur ekki heim við
tilraunir sem gerðar hafa verið.
Sjúku og heilbrigðu fé hefir verið
haldið saman í alt að 17 mánuði
án þess að tækist að sýkja féð
sem áður var heilbrigt. Ekki
hefir heldur tekist að sýkja heil-
brigt fé með því að dæla sýktum
lungnavef í barka þess, né held-
ur blóði úr sýktum dýrum. Þótt
ýmsar bakteríur hafi fundist sem
líklegt sé að valdi sjúkdómnum.
Víst er um það að veikin er
mjög erfið viðureignar. De Kock
heldur i seinni ritgerð sinni, að
sjúkdómurinn sé æxli og hann
segir engin dæmi til þess að
nokkurri skepnu batni. Söm er
okkar reynsla heima. — í Suður-
Afríku skera þeir hverja kind
jafnóðum og á henni sér og sama
gera menn heima.
í einu héraði í Suður-Afríku
segir De Kock, að mönnum hafi
tekist að draga mjög úr út-
breiðslu veikinnar með því að
einangra eða drepa hverja kind
jafnskjótt og á henni sér. Með
þessu móti segir hann að hérað-
ið hafi ekki mist nema tæplega
0.2%, sem er sama og ekki neitt.
Auðvitað er sjálfsagt að beita
sömu reglu heima, enda höfum
við ráðlagt mönnum það. Verst
er hve erfitt er að þekkja fyrstu
stig veikjnnar. Okkar reynsla
kemur alveg heim við reynslu
Suður-Afríkumanna um það að
ómögulegt sé að þekkja allra
fyrstu stig sjúkdómsins, áður en
mæðin gerir vart við sig.
Engin meðul og engin sérstök
ráð til að hefta útbreiðslu sjúk-
dómsins virðast þeir hafa fundið,
svo að því leyti er ekkert fyrir
okkur á þeirra rannsóknum að
græða, sem yfirleitt á ekkert
lengra en okkar.
Reynsla Suður-Afrikumanna er
sú, að fé, sem aldrei komi i hús,
drepist síst, en miklu frekar að
fé, sem er hýst, veikist. Það gæti
vel komið heim við sýkingu hvað
af öðru, sem magnast þegar féð
Hörmungar og stórtjón af völdum
vatnavaxta í Bandaríkjunum
Tala húsviltra nemur um 500,000.
Á annað hundrað manns hafa týnt lífi.
Skipaður í ábyrgðarstöðu
MR. A. S. NORDAL
Maður sá, sein hér verður
stuttlega minst, og mynd þessi er
af, er sonur þeirra Sigvalda Guð-
mundssonar Nordal og fyrri konu
hans Sigurbjargar Björnsdóttur,
sem ættuð er frá Kringlu á Ásum
í Húnaþingi; fæddur 28. febrúar
árið 1889.
Ekki naut þessi mikilsmetni
maður víðtækrar mentunar í
æsku, því um þær mundir áttu
foreldrar hans við fremur þröng-
an hag að búa; hann lauk barna-
skólaprófi í Selkirk, en stundaði
nokkru seinna nám við verzlun-
arskóla í Winnipeg; hefir hann
búið lengi og vel að þeim hag-
kvæmu fræðum, sem hann nam
þar.
Mr. A. S. Nordal fékk atvinnu
við Mental Hospital í Selkirk ár-
ið 1915, sem aðstoðar vélfræðing-
ur; var kaup hans framan af
fremur lágt; lá stundum nærri
að hann afréði að leita sér ann-
arar atvinnu; af því varð þó
ekki; áttu hollráð konu hans
þar drjúgan þátt í; hún efaði það
aldrei að maður sinn yrði hækk-
aður í tigninni, og hefir nú sú
orðið raunin á, þvi þann 1. nóv-
ember 1936 skipaði fylkisstjórn-
in Mr. Nordal að yfirvélameist-
ara við þá umfangsmiklu stofn-
un, sem áður var nefnd. Nýtur
hann nú hálaunaðrar stöðu, auks
glæsilegs bústaðar, sem stjórnin
fékk honum í hendur til heimilis-
afnota.
Mr. Nordal er kvæntur Sús-
önnu, dóttur Stefáns Oliver, sem
lengi bjó í Selkirk og rak fóður-
verzlun í félagi við Björn Byron.
Er hún mikilhæf kona og sam-
hent manni sínum.
Það er ávalt fagnaðarefni, er
menn af islenzkum stofni mann-
ast vel og njóta trausts eins og
Mr. A. S. Nordal gerir.
er í þrengslum. Hinsvegar benda
tilraunir Suður - Afríkumanna
ekki til að slík smitun eigi sér
stað, en maður hlýtur að álykta,
að einhvernveginn hljóti féð þó
að smitast. Við erum ,nú með
tilraunir í gangi heima, sem
ganga í sömu átt, og verður fróð-
legt að sjá hvort þær verða einn-
i galgerlega neikvæðar.
Ekki er ósennilegt að veikin
sé svo skæð heima vegna þess
hve fé er miklu meira hýst þar
en annarsstaðar.”
Hefir Karakúlféð flutt pestina
inn í landið?
Bændur í Borgarfirði hafa ver-
ið þeirrar skoðunar, að Deildar-
tunguveikin væri komin inn i
landið með karakúlfénu, sem
flutt var til landsins frá Þýzka-
landi sumarið 1934. Einn kara-
kúlhrúturinn fór sem kunnugt
er til Deildartungu.
Ásgeir Einarsson dýralæknir
hefir kynt sér þessa hlið málsins
all-rækilega, og telur hann miklar
líkur til þess að skoðun borg-
firskra bænda sé rétt.
Ásgeir hefir i samtali við Morg-
unblaðið staðfest þessa skoðun
sina. Hann segir að umræddur
hrútur hafi komið til Deildar-
tungu um jólaleytið 1934 og hafð-
ur með mislitu ánum það sem
eftir var vetrar.
Vorið 1935 var hrútur þessi
rekinn á fjall með öðru fé, en þá
var hann orðinn lafmóður, og
það eru glöggustu einkenni veik-
innar. Þetta sumar (1935)
drapst hrúturinn á fjalli, og eng-
inn gat því rannsakað dauðaor-
sökina.
—Eg tel, segir Ásgeir, að þarna
sé að finna fyrstu sjúku kindina.
Þessi skoðun styðst og við það,
að einmitt næsta haust fer veikin
að magnast, og fyrstu ærnar sem
drápust úr pestinni voru ærnar
sem hrúturinn var með um vet-
urinn.
Upp úr þessu breiðist pestin
ört út, einkum eftir réttir haust-
ið 1935, en í réttunum var vitan-
lega smithættan mest.
Þetta er álit Ásgeirs Einarsson-
ar dýralæknis, og styðst það við
almenna skoðun bænda í Borgar-
firði.
Víxlsporið
Ef það skyldi eiga eftir að
sannast, að karakúlféð hafi flutt
inn hina illræmdu Deildartungu-
pest, ætti þetta tilefni að verða
alvarleg áminning til okkar að
gæta meiri varúðar um innflutn-
ing erlends fjár en gert hefir ver-
ið upp á síðkastið.
Meðan Magnús heitinn Einars-
son dýralæknir var ráðunautur
ríkisstjórnarinnar um þessi mál,
stóð hann altaf fast á móti slík-
um innflutningi. f meir en 20
ár stóð um þetta mál látlaus bar-
átta milli Magnúsar dýralæknis
og Búnaðarþings, en Magnús lét
sig aldrei. Svo strangur var
kfagnús, að hann lýsti yfir þvi,
að ef stjórn og þing gengi inn á
þá braut að leyfa innflutning
érlends fjár vildi hann ekki koma
þar nálægt að neinu leyti.
Svo féll Magnús Einarssop frá
og nýir ráðunautur komu til sög-
unnar. Þá var þetta inál auð-
sótt, og voru lög um þetta sam-
þykt á Alþingi 1931.
Upphaflega var aðeins farið
fram á heimild til innflutnings
á brezku holdafé, en svo bættist
við karakúlféð frá Þýzkalandi.
Var það Páll Zophóníasson sauð-
fjárræktarráðunautur Búnaðar-
félags fslands, sem sótti það mál
fastast, og fékk landbúnaðar-
nefnd Ed. til þess að flytja breyt-
jngartillögu um það.
Karakúlféð
Þetta karakúlfé var svo flutt
til landsins sumarið 1934. Það
var 18 talsins, 3 ær og 15 hrútar,
keypt rándýru verði í Þýzkalandi.
Þegar hingað kom var fé þetta
einangrað í Þerney, en engin ís-
lenzk kind höfð með því.
Að einangrunartímanum lokn-
um var fé þessu dreift þannig um
landið: 3 ær og 2 hrútar fóru að
Hólum, 2 hrútar fóru í Borgar-
fjörðinn, 1 hrútur í Gnúpverja-
hrepp (drapst), 1 í ölfus i Árnes-
sýslu, 1 í Þverárhlíðarhrepp í V,-
Hún., 1 í Kaldraneshrepp i
Strandas., 2 í Þingeyjarsýslu, 1 í
Vopnafjörð, 1 á Fljótsdalshérað
(drapst), 1 í Breiðdal, 1 í Horna-
fjörð og 1 að Fagurhólsmýri í
öræfum.
Ekki hafa bændur borið mikið
úr býtum af fé þessu; skinnin,
sem verðmætust voru talin, hafa
yfirleitt selst fyrir mjög lágt verð.
Dungal farinn til Þýzkalands
Samkvæmt upplýsingum sem
Morgunblaðið fékk hjá forsætis-
ráðherra er prófessor Dungal nú
farinn til Þýzkalands til þess að
reyna að komast þar á snoðir um
pestina. Ef veikin skyldi hafa
borist hingað með karakúlfénu
hlýtur hún að vera í Þýzkalandi.
Það stóð til að flytja sýkt fé
héðan til Englands og fá það
rannsakað þar. Bjóst prófessor
Dungal við að innflutningsleyfi
myndi þar fást fyrir féð. En á
siðustu stundu neituðu Englend-
ingar um innflutningsleyfi, og þá
Hin ægilegustu spjöll, sem
sögur fara af, hafa átt sér stað
undanfarna daga víðsvegar um
Bandaríkin, þó harðast séu þau
bygðarlög leikin, er næst liggja
Mississippi-fljóti og öðrum ná-
lægum vatnsföllum; hafa fljót
þessi flætt yfir víðlendur og or-
var afráðið að prófessor Dungal
færi til Þýzkalands.
* * *
Eins og sést af bréfi prófessors
Dungals til landbúnaðarráðherra
er annað en glæsilegt framundan
fyrir þau héruð, sem Deildar-
tungupestin hefir fest rætur.
Menn vita ekkert um hvernig
veikin smitast, en smitandi er
hún. Menn standa ráðalausir
gegn pestinni, og verður að drepa
hverja þá kind sem fær veikina.
Hér virðist því vera á ferðinni
landplága, sem enginn getur enn
séð fyrir hvaða tjón getur af hlot-
ist.—Mbl. 30. des.
Reimt er enn
Eftir Örn Arnarson.
Reimt er ennþá eins og forðum,
afturgöngur lœðast hljótt,
slys og glöp í eeði og orðuni
að mér sækja dag og nótt.
Litla hvild má þreyttur þiggja.
það er illra drauma sök
eins og mara á mér liggja
undanbrögð og login rök.
Inst i fylgsnum hugar heima,
hrœðilegan grun eg el.—
Eins og vofu sé eg sveima
sannleik er eg þagði í hel.
Óróleikinn æsir taugar
eitri meingar vöku og blund—
vanefnd loforð verða draugar
villa um mig hverja■ stund.
* * *
Reynslan breytir sýn og sinni
—sá eg færra þá en nú,
er eg hló í heimsku minni
að hindurvitna- og drauga-trú.
—Alþýðubl.
ADAM BECIí KOSINN I
SKÓLARÁÐIÐ
Við aukakosningu þá sem fram
fór í 2. kjördeild til skólaráðsins
í Winnipeg á föstudaginn var,
gekk Adam Beck sigrandi af
hólmi með miklu afli atkvæða
umfram næsta keppinaut sinn,
Van Kleek, er bauð sig fram af
hálfu hins óháða verkamanna-
flokks.
LÆTUR AF SÖNGSTJÓRN
við Fyrstu lútersku kirkju
Mr. Paul Bardal, bæjarfulltrúi,
hefir sökum anna látið af söng-
stjórastarfi við Fyrstu lútersku
kirkju, eftir að hafa gegnt því
með prýði og samvizusemi í 20
ár. Báðir söngflokkarnir vott-
uðu Mr. Bardal virðingu i tilefni
af atburði þessum. Eldri flokk-
urinn kom saman á föstudags-
kveldið á heimili þeirra Dr. og
Mrs. B. H. Olson, þar sem Mr.
Bardal var sæmdur vandaðri
“Gladstone” ferðatösku, en yngri
flokkurinn mætti á heimili Mrs.
H. S. Bardal, þar sem heiðursgest-
inum var gefin skrautleg skjala-
taska. Á báðum stöðunum voru
framreiddar rausnarlegar veit-
ingar og skemtu allir sér hið
bezta.
sakað ólýsanlegar hörmungar.
Washington stjórn hefir þegar
brugðist við og heitið stórri fjár-
hæð til líknar, auk þess sem
Rauðakross félagið hefir lagt
fram miljón dala og tekið sér fyr-
ir hendur að safna fjórum milj-
ónum í viðbót.
Úr borg og bygð
Frú Laufey Taylor frá Oak
Point, Man., kom til borgarinnar
á laugardaginn var.
Almennur fundur verður hald-
inn til þess að ræða Social Credit
mál að 662 Pacific Ave.—rétt við
Sherbrook St.—föstudagskveldið
29. janúar kl. 8. Miss Salome
Halldórsson flytur erindi. Allir
boðnir og velkomnir.
Jón Bjarnason Academy Lad-
ies’ Guild heldur “Shoppers Tea”
í T. Eaton Co. assembly hall á 7.
gólfi á miðvikudaginn 3. febrúar
frá kl. 2.30 til 5.30 e. h. Verður
þar einnig á boðstólum heima-
tilbúin matur.
Mr. Peter Anderson, forstjóri
North West Commission hveifi-
verzlunarinnar, lagði af stað suð-
ur til Florida á föstudaginn var,
og gerði ráð fyrir að verða að
heiman fram í byrjun aprílmán-
aðar. ------
fslenzkuskóli Þjóðræknisfélags-
ins hóf að nýju starf sitt eftir
jólafríið, laugardaginn 9. þ. m.
Gott væri fyrir alla að minnast
þess að tíminn líður fljótt. Ef til
vill fara sumir að vakna þegar
veturinn er á enda og tækifærið
liðið hjá. Munið, að allir eru
velkomnir, að skólinn hefst á
hverjum laugardagsmorgni kl.
hálf tiu. Þar eru ágætir kenn-
arar sem koma stöðugt. Sækið
laugardagaskólann.
Mr. B. J. Lífman, oddviti í Bif-
röstsveit, var staddur i borginni
í vikunni sem leið, og sat fund
í framkvæmdarnefnd Sveitarfél-
aga sambandsins í Manitoba. Var
Mr. Lífman, sem kunnugt er, kos-
inn i framkvæmdarráð þess fél-
agsskapar á ársfund hans í haust
er leið.
Jón Sigurdson Chapter I.O.D.E.
heldur ársfund sinn að heimili
Mrs. H. G. Nicholson, 557 Agnes
St„ á þriðjudaginn 2. febrúar n.k.
kl. 8 e. h.
Verða þar lagðar fram skýrsl-
ur nefndarmanna og fastra
nefnda; embættismenn kosnir
fyrir næsta ár.
Alderman Margaret McWil-
liams flvtur erindi um áhugamál
kvenna.
Mr. G. J. Oleson lögregludóm-
ari frá Glenboro, kom til borgar-
innar í fyrri viku og dvaldi hér
nokkra daga. Með honum kom
Kristján bróðir hans til þess að
ganga undir læknisskoðun.
Kvenfélag Fyrsta lúterska safn-
aðar heldur næsta fund sinn i
samkomusal kirkjunnar á fimtu-
daginn þann 28. þ. m„ kl. 3 e. h.
Þess er vænst að félagskonur
mæti stundvíslega.
Þeir bræður Ingólfur og Kristj-
án, Helgasynir, frá Baldur, Man„
voru staddir í borginni um helg-
ina og dvöldu fram á mánudag.