Lögberg - 28.01.1937, Blaðsíða 4

4
LÖGBEBG. FIMTUDAGINN 28. JANúAR 1937
Högberg
Gefið út hvern fimtudag af
THE C O LXJ M B I A PRES& L I M I T E D
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjðrans:
EDITOR LÖGBERG, 695 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
VerO $3.00 urn áriO — Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by The
Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Ofgaátefnur í átjórnmálum
Það er óneitanlega góðs viti, að fólk hér í
landi sýnist vera farið að átta sig á þvi, að sigur-
vænlegasta leiðin í baráttunni gegn öfgastefnum
í stjórnmálum sé sú, að leggjast á eitt með að
nema í brott, eða ógilda, þær orsakir, er blásið
hafa þeim byr í segl. Þær samfélagslegar um-
bætur, sem gerst hafa í síðastliðinni hálfri öld,
taka af tvímæli um það, að margskonar misrétti
ætti sér stað, er nauðsyn var á að fært yrði til
betri vegar. En þrátt fyrir það, er þó æði margt
dregið fram í dagsljósið um þessar mundir, sem
þvi miður bendir til þess að ekki sé alt með
feldu; að enn megi heimfæra ummæli Shake-
speare’s upp á þessa þjóð; að enn sé “something
rotten in the State of Denmark.” Enn hefir
hvergi nærri verið hreinsað til eins og vera ber;
veggir, sem kljúfa þjóðfélagið, risa viða hátt og
valda ranglátri skifting á kjörum manna og
þeim fríðindum, sem lífið hefir að bjóða.
Þegar farsóttir herja á mannkynið í hinum
ýmsu löndum, leggja læknavísindin sig í fram-
króka við að grafast fyrir um orsakirnar, ein-
angra sýklana og varna að eins miklu leyti og
verða má, útbreiðslu þeirra, vexti og viðgangi.
Ef hliðstæðum aðferðum hefði verið beitt með
tilliti til hinna margvíslegu meina á sviði við-
skiftalífsins, má víst telja að jarðvegurinn fyrir
ýmsar þær öfgastefnur, er skotið hafa upp höfði
í þjóðfélaginu, hefði orðið nokkuru ófrjórri en
raun hefir orðið á.
Sinfjötlaháttur gömlu stjórnmálaflokkanna í
því að hrinda í framkvæmd óumflýjanlegustu
umbótum vegna pólitizkra veiðibrellna, hefir orð-
ið þeim dýrkeyptur og orsakað dvínandi traust
á þeim manna á meðal. Þegar fólk hefir það á
meðvitundinni, að það hafi verið táldregið og
orðið ófyrirsynju að þola harðrétti, þverrar af
eðilegum ástæðum biðlund þess og það verður
harðara i kröfum. Vitaskuld á þolinmæðin í sér
fólgið undrunarvert þenslumagn; þó verður hún
ekki þanin í það óendanlega.—
Nokkurn ugg sýnist það hafa vakið hjá ýms-
um málsmetandi Ontariobúum, að kommúnisti
náði nýverið kosningu til bæjarráðs í Toronto,
auk þess sem minstu munaði að Tim Buck yrði
kosinn í forráðanefnd borgarinnar (Board of
Control). Hann fékk, eins og kunnugt er, tgls-
vert yfir þrjátíu þúsund atkvæði. Með það fyrir
augum, að hamla viðgangi kommúnismans, ekki
aðeins í Toronto einni, heldur og jafnframt í
Ontariofylki yfirleitt, hefir það verið tekið til
bragðs, að stofna mánaðarblað, sem Industrial
Worker nefnist; er nú þegar mikið unnið að út-
breiðslu þess.
Um mál þetta hefir McLean’s Magazine með-
al annars þetta að segja:
“Það er öllum ljóst, hve gloppótt lýðstjórnar-
kerfi vort er, og hve^ starfrækslu einkafyrir-
tækja er jafnframt ábótavant. Viðfangsefnið
sýnist nú því helzt vera það, að reyna að telja
fólkinu trú um, að auðveldlega megi stoppa i
gloppurnar og að stjórnarvöldin séu í rauninni
sýknt og heilagt að vinna að þvi. Á það er jafn-
framt bent, að i þeirra höndum skili verkinu
margfalt betur áfram en nokkur von væri til í
höndum kommúnista eða nokkurra annara rót-
tækra breytingasinna.”
En séu nú málin skoðuð ofan í kjölinn, verð-
ur það því miður sýnt, að stoppunin í gloppurnar
gengur miklu treglegar fyrir sér en látið er í
veðri vaka.
Blaðið Toronto Globe er þeirrar skoðunar,
að stjórnmálaforingjar gæti vel staðið sig við
að rísa vitund fyr úr rekkju en þeir að jafnaði
gera, og hefjast rakleitt handa í þá átt, að stofna
til áhrifaríkra framkvæmda í stað þess að breiða
upp yfir höfuð dúk athafnaleysisins og brugga
pólitísk launráð í flokkslegu hagsmunaskyni.
Blaði þessu farast meðal annars þannig orð:
“Allur almenningur þráir viðunanleg kjör og
á í eðli sinu heimtingu á þessu. Hvort heldur
hugur fólks hneigist í áttina til Rauðliða eða
annara byltingasinna, þá er það ávalt vegna þess
hve margt gengur á tréfótum undir því skipu-
lagi, sem það býr við; það þarfnast alls annars
en forustumanna, sem berja sér á brjóst og
kvarta undan ofurþunga þeirrar ábyrgðar, er á
herðum þeirra hvíli og alt mála með sem dekst-
um dráttum; það krefst manna, sem þora að
horfast í augu við staðreyndirnar og eiga yfir
að ráða drenglund og manndómi til þess að
ganga á hólm við erfiðleikana og berjast til sig-
urs.
Því aðeins má þess með nokkrum rétti vænta,
að takast megi að stemma stigu fyrir falskenn-
ingunum frá Moskva, að sannaðir verði með at-
hðfnunum sjálfum yfirburðir lýðræðisins að
beztu manna yfirsýn.
Stjórnarfarslegu frelsi og fjölþættri löggjöf
í mannúðarátt, má það alveg að sjálfsögðu
þakka, hve ókleift kommúnismanum hefir
reynst að ná sér niðri á Bretlandi og í samveld-
um Breta.
Þó mörg og mikilvæg spor hafi óneitanlega
verið stigin í þessu landi, er að mannfélagslegum
umbótum lúta, er þó mörgu enn harla ábótavant;
margar þær misfellur á sviði hinnar efnalegu
afkomu, er jafna verður úr.
Mönnum stendur enn í fersku minni sá ó-
fagnaður um ránsgróða og sultarlaun, er hin
svokallaða “Price Spreads” rannsókn leiddi i
Ijós fyrir tveimur árum. Og þó nokkuð hafi í
því tilíiti verið úr bætt siðan, er samt sem áður
víða enn pottur brotinn, eins og sjá má af
skýrslu Turgeons dómsforseta um árlegan gróða
vefnaðarvöru fyiártækjanna sumra hverra í
Austur-Canada. Þetta alt verður þeim mun á-
takanlegra, sem vitað er um þúsundirnar, sem
vegna öfugstreymis í þjóðfélaginu og úrræða-
leysis þeirra, er með völdin fara, hafa hvorki til
hnifs né skeiðar.
Þjóðin horfist enn í augu við ömurlegt at-
vinnuleysi, er jafnvel sýnist fremur fara i vöxt
en hitt; það er því auðsætt að við svo búið má
ekki lengur standa ef fram úr vandanum á að
ráðast. Hverjum stendur forustan nær en
stjórnarvöldunum sjálfum?
Nefndir geta oft verið góðar og gagnlegar,
bæði fyrir þjóðfélagið og eins þá, sem i þeim
eiga sæti. En hversu margar og hversu vel
mannaðar sem þær kunna að vera, sýnast þær
ekki hafa borið giftu til þess að ráða bót á at-
vinnuleysinu enn sem komið er.
Að því rekur fyr en síðar, að fólkið krefjist
í fullri meiningu athafna í orðastað.
Eimreiðin
(XLII Ár.—Október-Desember—IV Hefti)
Þó Eimreiðin í tið hr. Sveins Sigurðssonar
beri að jafnaði höfuð og herðar yfir flest önnur
samtíðar tímarit, íslenzk, þá verður ekki um
villst að hefti það, sem hér um ræðir, taki hin-
um heftum síðasta árgangs á margan hátt bein-
línis fram, hvað viðvíkur fjölbreytni og efnis-
vali. Ritgerðirnar um búnað og gengismál,
frumbúskap og framleiðsluverð, eftir þá séra
Tryggva Kvaran og cand. phil. Halldór Jónas-
son, sprettharðar og skemtilegar; grein Sveins
Sigurðssonar, “Norræn samvinna,” sanngirnis-
leg og glögghugsuð, og ritgerð Sveins Björnsson-
ar, “Heilsulindirnar í Karlsbad. Islenzkar heilsu-
lindir,” stórfróðleg og prýðileg að allri frásögn.
Af Jjóðum má tilnefna “Norðurlönd,” kvæði
eftir Jakob Smára; allsprækilegt að orðavali, en
rýrt af skáldlegri frumhyggju. Jafnbetra er
kvæði Huldu “Grasakonan,” þó eigi teljist það
til hinna beztu Ijóða hennar. Er þetta upphafs-
erindið:
“Frá hversdagsönnum og hversdagsþrasi
hún hverfur um stund í jurtamó.
Þar ilmar úr sumargrænu grasi,
þar glitrar á blóm í laut og tó.
I móanna kyrð og lítillæti
þau lifa, grösin, sem geyma kraft
og andlegð holla til lyfja og lita
og ljúfa angan og heilsusaft.”
Sjötta vísan, sem ef til vill er veigamest,
hljóðar á þessa leið:
“Og konan hugsar svo margt í mónum
um mannsins villu böl og stríð:
I löndum úti er ennþá barist.—
Þú elskar friðinn, mín kæra hlíð.
ó, hvenær rennur upp stóra stundin,
er stillist hatur um alla jörð?
Sjá börn mín heiminn úr rústum rísa
og ríki friðarins græða svörð?”
Frá penna Huldu skáldkonu hefir komið
mörg yndisleg ljóðperlan, sem gert hefir bjart
umhorfs i íslenzkri sál og sveit.
Elinborg Lárusdóttir á smásögu í þessu Eim-
reiðarhefti, “úr dagbók búðarstúlkunnar,” í
hyglisverða og prýðilega sagða; meðferð efnisins
bláþráðalaus og stillinn mergjaður.
Niðurlagið er á þessa leið:
“Mér verður hrollkalt.
Hvers vegna að vera að hugsa um það, sem
mér kemur ekkert við, — manneskjur, sem eg
þekki ekki, hef ekkert saman við að sælda og
veit ekkert um annað en það, að þær lifa og eru
til?
Eg sezt við ofninn, þó sjóðheitt sé i her-
berginu, og skara í glæðurnar með skörungnum.
Það hefir margt borið fyrir augu mín og
eyru við búðarborðið. Sumt af því er svo furðu-
legt, að mennirnir myndu telja það ýkjur einar,
ef allir atburðirnir væru skráðir með svörtu letri
á hvítan pappír.
Og þó eru þeir raunverulegir eins og lífið
sjálft.
Eg sit hljóð og hugsi og fletti
blaði og blaði í dagbók minni, ef
ske kynni að eitthvað yrði fyrir
mér, sem eg réði við að skilja.
En hvað skyldi það svo sem
vera að lokum, sem mannlegur
skilningur kryfur til hlítar?
Dagbók mannlífsins verður
mér æ torskildari, eftir því sem
eg lifi lengur og sé fleira.”
Elinborg Lárusdóttir er alveg
vafalaust efni í merkt söguskáld,
ef hún er þá ekki þegar orðin
það.
í Feneyjum
Magnús Jónsson, prófessor Ihefir
ferðast um hina söguríku og fögru
staði suður við Miðjarðarhaf, sem
hann segir frá í eftirfarandi grein.
Dvöl er hin mesta ánægja að flytja
slikar fróðleiks-greinar utan úr
heimili, sem eru skrifaðar af sjónar-
vottunum sjálfum. Og vonar hún
með því að geta fært lesendur sína
nær ýmsu markverðu, sem þeir
verða, því miður, flestir að sætta sig
við að sjá aðeins “í anda.” Dvöl
hefir orðið vör við, að einstaka
menn kjósa heldur að hún flytji
hlutfallslega meira lesmál um islenzk
efni. Hinir m,unu þó fleiri af les-
endum hennar, sem langar í meira
útsýni yfir listir, skáldskap og
margskonar fróðleik “vítt of veröld
alia.”
Eg fór af stað frá Milano um kl.
hálffjögur í fögru veðri. Þegar út
fyrir bæinn kom, sá eg vel til Alpa-
fjallanna í norðri, enda komu þau
nú óðum nær, því að stefnt er held-
ur til norðurs og auk þess koma
fjöllin lengra suður, þegar austar
dregur. Eftir h. u. b. hálfan annan
tíma komum við til Brescia, og þar
eru fjöllin komin alveg í nánd, og
sleppir þeim ekki fyrst um sinn.
Eg sat hljóður í vagni mínum um-
kringdur af hávaðasömum Itölum og
hálfpartinn áhyggjufullur um minn
hag. Eg var ekki viss um, hve gott
yrði fyrir mig að ferðast hér á 3.
flokks vögnum. Ef til vill safnað-
ist þangað sá lýður, að eg hröklaðist
burtu, og sannast að segja leizt mér
ekki rétt vel á þessa ítölsku sam-
ferðamenn. En eg skal taka það
fram hér, að þessi ótti minn eyddist
brátt, og ferðaðist eg á 3 flokks-
vögnum um alia ítalíu án þess að
hafa nokkur óþækindi af önnur en
þau, sem alt af fylgja ódýrum pláss-
um á sjó og landi, svo sem þrengsli.
Italir eru nokkuð hávaðasamir og
stundum dálítið aðsúgsmiklir til að
byrja með, en inni við beinið reynd-
ust þeir mér allir kurteisir og mestu
ljúfmenni i umgengni, að svo miklu
leyti, sem til þess kom.
I Brescia kom í vagninn ungur
maður og settist beint á móti mér.
Það atvikaðist einhvernveginn svo,
að við fórum að tala saman ensku.
Hann sagðist hafa lært hana á bók,
en aldrei prófað fyr að tala hana.
Það gekk prýðilega. Hann sýndi
mér það, sem markverðast var, svo
sem eyjuna í Gardavatninu, þar sem
d’Annuncio býr. Gardavatnið er
stórfagurt. Það er farið um stund
eftir suðurbakka þess, og skerst það
eins og glæsilegur f jörður norður í
Alpafjöllin, eins langt og augað
eygir. Mér fanst það minna mig
dálítið á að líta inn eftir Eyjafirði.
Svo hvarf vatnið og eftir skamma
stund komum við til Verona við
Adige eða Etschfljótið, sem er ann-
að mesta fljót í Norður-ltalíu. En
eftir það fórum við að fjarlægjast
Alpaf jöllin aftur, því að nú beygir
f jallgarðurinn til norðurs, en lestin
heldur sitt stryk beint í austur, um
Padúa til Feneyja. 1 Padúa misti
eg kunningja minn út í veður og
vind, enda var nú eftirvænting mín
orðin mikil. Loks varð eg var við,
að við vorum að koma niður að sjón-
um, og áður en varði skaust lestin
út á mjóan bálk, og var nú sjór,
eða réttara sagt lón báðu megin.
Svona var haldið áfram góða
stund. Fram undan sá eg við og við
bregða fyrir borginni á eyjunni, með
turnum og kúplum. Mér fanst eg
meira að segja kannast við Kamp-
aníluna frægu á Markúsartorginu,
en ekki þori eg að segja um, hvort
svo hefir verið. En alt þetta kom
mér kynlega fyrir sjónir. Eg vissi
ZIG'ZAG
5'
Orvals pappír í úrvals bók
5
2 Tegundir
SVÖRT KÁPA
Hinn upprunalegi þunni vindl-
inga pappir, sem flestir, er
reykja “Roll Your Own” nota.
BiðjitS um
“ZIG-ZAG” Black Cover
í
BLÁ KÁPA
*
"Egyptien” úrvals, h v 11 u r
vindlinga papplr — brennur
sjálfkrafa — og gerir vindling-
ana eins og þeir væri vafðir I
verksmiðju. Biðjið um
“ZIG-ZAG” Blue Cover
vel, að Feneyjar eru fullar af
skurðum og sundum, en eg hafði
aldrei varað mig á þessu, að hún
stæði svona langt frá landi, að mað-
ur yrði að fara hreint og beint til
hafs á járnbrautarlestinni til þess að
komast þangað. Borgarstæðið er al-
veg einstakt. Það er sem sagt á
eyju, spölkorn frá landi, en að
nokkru leyti er þessi eyja þó inni í
landinu, því að tals vert utar er sjálf
ströndin, löng sandrif, náttúrlega
vaxin fegursta gróðri, með mjóum
sundum á milli. Þarna kemst því
aldrei bára frá hafinu inn að þess-
ari eyju. Borgin er sjálfvarin frá
sjó og landi, enda átti það megin-
þáttinn i hinum mikla, uppgangi
borgarinnar og velmegun. Hún var
stolt þessi drotning Adríahafsins, og
íbúarnir stoltir af henni. Ef flot-
inn var í lagi, verzlunarflotinn og
stríðsflotinn, þá þurftu Feneyjar
ekkert að óttast á þessari jörð. Lík-
lega hafa varla verið til stoltari
menn en hertogarnir, dogarnir eða
togarnir, sem réðu þar ríkjum ásamt
öðrum borgarhöfðingjum, enda
þrýstu þeir þessu mikilmenskumerki
á alt, sem þeir komu nálægt. Nú
átti eg að fá að sjá þetta alt á næstu
tímum.
Eg hafði verið svo forsjáll i Míl-
ano, að láta benda mér á gistihús,
því að eg varð þess brátt var, að ef
maður veit ekki hvert maöur æflar,
getur maður átt á hættu, að sinn
limurinn fari á hvert gistihús, svo
hatröm eru lætin í hótelkörlunum við
stöðvarnar. En ef maður veit, hvað
maður vill og öskrar nafnið á gisti-
húsinu inn í þetta hávaðavíti, þá
virða þeir það, og meira að segja eru
hjálplegir við að finna umboðsmann
þess gistihúss, ef hann er ekki svo
nærri, að hann heyri. Ákafinn er
sem sé mestur í nösunum, en snýst
upp í kurteisi 0g velvild um Ieið og
hávaðinn í þeim stöðvast. Það fór
líka þannig i þetta sinn. Þegar eg
hafði grenjað af öllum kröftum eins
og ekta suðurlandabúi hvað eftir
annað nafnið á gistihúsinu, kom þar
maður vaðandi, þreif töskurnar
mínar og æddi á undan mér út af
stöðinni. Við komum brátt að síki
og hann benti og pataði þangað til
þar kom maður í gondól. Hann
henti töskunum í gondólinn, hjálpaði
mér til að komast út í hann og
hvarf svo til baka inn á stöðina á
nýjar gestaveiðar.
Þá var eg nú kominn í gondól
suður í Feneyjum! Aldrei hafði eg
komist i meira æfintýri. Flestir
hafa séð myndir af gondól. Þeir
eru gríðar langir, svartir og jóler-
aðir, en mér finst þeir ljótir og eg
er hræddur um, að þeir séu ekki
mikil sjóskip. Ef þeir lenda i gár-
um frá gufubát, höggva þeir og bylt-
ast ótrúlega og manni finst þeir séu
mjög veikbygðir. I miðjum gond-
ólnum er pláss til að sitja í, en ræð-
arinn stendur á nokkurs konar þil-
fari aftur í, og er það burstmyndað
og ákaflega sleipt, að því er virðist,
og hlýtur því að þurfa mikla æfingu
í því einu, að geta staðið þar. Fram-
an á bátnum er heljarmikill kamb-
ur, næfurþunnur og hár. Ræðarinn
brúkar aðeins eina ár og rær altaf á
sama borðið. Ekki er skriðurinn
mikill, en alveg er ótrúlegt, hvernig
þeir geta stjórnað þessurn langa og
óliðlega bát þannig með einni ár út
af öðrum borðstokknum, og smogið
um allar þessar þröngu rennur og
beygt i alla þessa króka. En þeim
verður ekki skotaskuld úr því, og
aldrei sá eg það koma fyrir, að þeir
rækist á neitt.
Ekki er hægt að hugsa sér æfin-
týralegri ferð en gondólferð í Fen-
eyjum. Þarna blasa gömul hús og
hallir við, reistar upp úr sjálfu vatn-
inu, án nokkurrar stéttar eða gang-
stígs. Eitt stórt og breitt siki geng-
ur í bugðum gegnum borgina og
heitir það Canale Grande, Síkið
mikla, en annars er bærinn allur
saxaður su,ndur af óteljandi örmjó-
um síkjum.
Við vorum h. u. b. hálftima á
leiðinni. Karlinn var við og við að
kalla i mig og segja mér eitthvað,
og þóttist eg skilja það alt. Hann
benti mér á, þegar við komum á
Canale Grande og á Rialtobrúna. Eg
þekti hana af myndum. Hann sagði
mér lika nöfnin á frægustu höllun-
um. Þegar hann fór fyrir horn rak
hann upp undarlegt öskur eða baul,
sem auðsjáanlega merkti það satlia,
sem krakkarnir í Reykjavík kalla að
“pipa fyrir horn.” Sumstaðar voru
göng gegnum húsin út að sikjunum
og kom fólk þar gangandi, enda rak
eg mig á það seinna, að eg stöðvað-
ist hvað eftir annað í þessum “botn-
löngum” og varð aó snúa vð. Brýr
eru víða á síkjunum, stuttar boga-
brýr og brattar, með tröppum báðu
megin. Það fór að rökkva og dró
það ekki úr rómantíkinni. Loks
komum við í annað sinn inn á Can-
ale Grande og eftir stutta ferð lagð-
ist báturinn að tröppum frá gisti-
húsinu, sem lágu út í sjóinn, alveg
eins eðlilega eins og tröppurnar okk-
ar liggja út á götuna eða út á hlað-
ið. Er mér alveg óskiljanlegt,
hvernig þeir fara að snúa og vinda
gondólunum til, þegar þeir leggjast
að, því að báturinn stefnir beint að
landi og svo virðist hann snúa sér
sjálfur eins og vel æfður vagnhest-
ur.
Útsýnið frá hótelsstéttinni var dá-
samlegt í rökkurhulunni. Síkið sjálft
fult af bátum, bæði gufubátum og
gondólum, en hinu megin blasa við
hallir og kirkjur með turnum og
kúplum, en í*meiri fjarlægð hillir
undir eyjar og “Lídóna” eða rifið
sjálft, sem skýlir fyrir hafinu.
Blæjalogn var og þessi einkennilega
suðræna hlýja í loftinu, ekki ónota-
leg eða molluleg, en þó þannig, að
ómögulegt er að verða kalt. Og þeg-
ar líður á kvöldið hefjast söngvar
frá bátunum. Karlar og konur
syngja mansöngva sína, sumir í
meðallagi vel og annað snildarlega.'
Heyrir maður við og við þessar
geysi-háu og hvellu raddir taka sig
út úr öllum hávaðanum. Get eg
varla hugsað mér neitt yndislegra en
slíkt kvöld í Feneyjum og enginn,
sem til ítalíu kemur, má láta undir
höfuð leggjast að koma til Feneyja
Það er betra að sleppa einhverju
öðru, sem er í sjálfu sér jafnmerki-
legt, þvi að Feneyjar eru eitthvað
alveg út af fyrir sig, ólíkt öllu öðru,
sem eg hefi séð að minsta kosti.
Þegar eg var búinn að hressa mig
eftir ferðina oð skoða uppdrátt af
borginni, lagði eg af stað út í bæinn.
Eg hafði séð það, að gistihúsið var
mjög nærri hjarta borgarinnar,
Markúsarplássinu, og þangað stefndi
eg. En nú mættu mér örðugleikar,
sem eg hafði aldrei fyr komist í.
Hér eru sem sé engar götur, í þeirri
merking, sem það orð er annars not-
að. Það eru smugur, örmjóar, svo
að hægt er að ná með útbreiddum
örmum út i húsin báðu megin.
Stundum lokast þessar smugur al-
veg, svo að maður er í yfirbygðum
göngum. En þetta var svo stutt, að
eg hlaut að komast það. Það var
ekki annað en að fylgja húsveggn-