Lögberg - 03.06.1937, Síða 2

o
LÖGBKKG. FIMTUDAGÍNN 3. JÚNI, 1937
Gamli og nýi tíminn
Eftir J. J. Bíldfell
“Ef við sjálfir gætum fyrst
gengið úr skugga um, hvar við
stæðum, og hvert að við erum að
'fara, þá gætum við betur áttað
okkur á hvað við ættum að gera.”
—Abraham Lincoln.
Það eru einstaka hugsanir og orð,
• ....
sem læsa sig í gegnum tilfinninga-
og hugsanalif vort, öðrum orðum
og hugsunum fremur. Þau eru
stundumr nefnd vængjuð orð, eða
vængjaðar hugsanir. Liking sú er
skáldleg, en að því er orðin snertir,
ósönn, að eg hygg. Frá mínu sjón-
armiði eru engin orð vængjuð, held-
ur er J>að svifmáttur hugtaka þeirra
er orðin flytja, sem þrengir sér inn
i meðvitund manna, eins og ljós i
gegnum myrkur. Eg veit, að flestir
munu einihvern tíma hafa fundið til
þess máttar, þótt eg á hinn bóginn
þykist viss um að enginn hafi getað
gjört sér fulla grein fyrir honum,
eða skilið hann. Eg hefi þrásinnis
orðið hans var á æ*fi minni. Hann
er stundum hugljúfur sem vorþeyr-
inn eða þá ógeðfeldur og andstæð-
ur eins og hausthretin. Nú upp á
síðkastið eru það tvö hugtök, sem
sérstaklega hafa ónáðað mig með
einkennilegri áleitni; hugtök, sem á
síðari tímum hafa náð allmikilli hefð
og hylli hjá fólki, og að því er mér
virðist, öðlast nýja merkingu. Hug-
tök þessi eru “gamli og nýi tíminn.”
í fljótu bragði virðast þau vera
ofur meinlaus, og því ekkert að ótt-
ast, þó þau leiki á vörum manna og
fæðist inn í daglegt mál. En það
er með hugtökin eins og nautnirnar,
að áður en maður veit af, eru þau
búin að festa rætur i lífi einstakl-
inga og jafnvel heilla þjóða og orð-
in dfniviðir í sérstakar stefnur og
lífsskoðanir, sem geta haft geysi-
Það er margt, sem eg hefi furðað
mig stórkostlega á, á undanförnum
árum, en á engu eins mjög og því,
hversu ákaflega að menn hafa sótt
fram til þess að aðskilja gamla og
nýja timann. Menn hafa gjört sér
og gjöra sér nú, far um að láta bæði
yngri og eldri finna til þess, að þeir
geti ekki talist menn með mönnum,
ef þeir ekki segi skilið við gamla
timann — 'flytji búferlum úr hon-
um sem allra bráðast og inn í nýja
tímann og þvoi sem rækilegast af
sér alt ryk, losi sig við allar kredd-
ur, kenjar og venjur hins gamla
tírna — verða nýir menn með nýjum
tíma. . Eg verð að biðja fyrirgefn-
ingar á, að eg held mig við hugtök-
in garnli og nýi tíminn. lig gjöri
það móti betri vitund — það er eng-
inn gamall eða nýr tími til, heldur
aðeins timinn; tíminn einn, óslítan-
legur, óskiftanlegur og óbreytanleg-
ur.
Ef maður vildi halda sig við þessi
nýtízku hugtök þeim til geðs, sem
tilbiðja þau, en rökréttri hugsun og
heilbrigðri skynsemi til skapraunar
og athuga þau nokkuð hvort í sínu
lagi, þá verður auðvitað gamli tím-
inn fyrst á vegi manns.
Gamli tíminn.
Það er vist hverju mannsbarni
Ijóst hvað meint er þegar talað er
um gamla tímann — það er hin
liðna tið. Tíminn sem liðinn er frá
því að hinn fyrsti maður dróg and-
ann á þessari jörð og alt fram á vora
daga. Ö!1 verk imannanna frá fyrstu
tíð; öll orð þeirra, allar hugsamr
þeirra og framkvæmdir; gleði þeirra
og sorg, vonir þeirra og vonbrigði;
alt það sem þeir hafa notið og alt
það sem þeir halfa mist. Liðni tím-
inn er faðir þroska þess, sem menn-
mikil áhrif til góðs eða ills. irnir eiga yfir að ráða nú í dag og

• • " "" "" "" -p ’" v ““ ■ "" r í ■ "" "* "" "" *" F rfr INNKÖLLUNAR-MENN LÖGBERGS
Amaranth, Man ... .B. G. Kjartanson
Akra, N. Dakota .... B. S. Thorvardson
Árborg, Man .. .Tryggvi Ingjaldson
Árnes, Man
Baldur, Man
Bantry, N. Dakota . .. . . .Einar J. Breiðfjörð
Bellingham, Wash. . ..
Blaine, Wash.
Bredenbury, Sask
Brown, Man. J. S. Gillis
, Cavalier, N. Dakota ... .. .B. S. Thorvardson
Churchbridge, Sask
Cypress River, Man. ..
Dafoe, Sask
Edinburg, N. Dakota... .. .Jónas S. Bergmann
Elfros, Sask Mrs. J. H. Goodmundson
Foam Lake, Sask
Garðar, N. Dakota ... Jónas S. Bergmann
Gerald, Sask
Geysir, Man . .Tryggvi Ingjaldsson
Gimli, Man
Glenboro, Man
Hallson, N. Dakota ... ... S. J. Hallgrímsson
Hayland, P.O., Man.... .Magnús Jóhannesson
Hecla, Man ... Gunnar Tómasson
Hensel, N. Dakota
Husavick, Man F. O. Lyngdal
Hnausa, Man
Ivanhoe, Minn
Kandalhar, Sask
Langruth, Man .. .John Valdimarson
Leslie, Sask
Lundar, Man
Markerville, Alta
Minneota, Minn
Mountain, N. Dak ... S. J. Hallgrímson
Mozart, Sask.
Oak Point, Man
Oakview, Man
Otto, Man.
Point Roberts, Wash. .. S. J. Mýrdal
Red Deer, Alta
Reykjavík, Man
Riverton, Man . .Björn Hjörleifsson
Seattle, Wash. J. J. Middal
Selkirk, Man. ... Th. Thorsteinsson
Siglunes P.O., Man. ... Magnús Jóhannesson
Silver Bay, Man
Svold, N. Dak. . . B. S. Thorvardson
Tantallon, Sask
Upham, N. Dakota .... .Einar J. Breiðfjörð
Viðir, Man .Tryggvi Ingjaldsson
Vogar, Man Magnús Jóhannesson
Westbourne, Man .. .Jón Valdimarsson
Winnipegosis, Man Finnbogi Hjálmarsson
Winnipeg Beadh.; F. O. Lyngdal
Wynyard, Sask

grundvöllur alls þess sem fegurst er'
og haldbezt í lífi þeirra, og samt
hugsa menn um hann með andúð og
tala um hann eins og slitið fat eða
úrelta venju. En gaimdi tíminn eða
hin liðna tíð er hvorugt, hvorki slit-
ið fat né úrelt venja, því hún er
ekki aðeins skuggsjá hins liðna og
grundvöllur þess yfirstandandi,
heldur er hún líka ein samfeld, lif-
andi heild og sistarfandi í lífi mann-
anna. •Um lífræni hinnar liðnu tíð-
ar mætti rita langt mál og færa fram
sálfræðileg og söguleg rök fyrir
sannleiksgildi hennar, en því verður
að sleppa að þessu sinni að mestu.
Samt vil eg benda á það sem Henri
Bergson segir um þetta efni í verki
sínu um þróun mannsandans. Hann
kemst þannig að orði:
“í liðinni tíð tekur ekki eitt atriði
annars pláss, heldur læsir samfeld
fraiiniþróun þess liðna sig eins og
logaleiftur inn í framtíðina og eflist
í sókn sinni. Heildaráhrif liðinnar
tíðar halda áfram viðstöðulaust.
Framsóknarmáttur hins liðna er æ-
varandi og í heild sinni eins óað-
skiljanlegur frá mönnunum og
skynjan þeirra er. 1 hugsun vorri
getur þess liðria ekki nema að
nokkru leyti. En liðna tíðin frá
byrjun, að meðtöldu sálarlífi mann-
anna, er undirstaða og afl tillangana,
viljaþreks og framkvæmda þeirra.
Hver maður út af fyrir sig, er sér-
stök saga, og aldur þeirrar sögu er
undirstaða og auður sálarlífs hans
miklu frekar en tala æfiáranna.”
Miklu fleiri ummiæli merkra vis-
indamanna gæti eg tilfært máli mínu
til stuðnings; dæmi úr mannkyns-
sögunni, ættareinkenni , sem ljós
ættu að vera hverjum heilbrigðum
manni og ytri og innri einkenni ein-
staklinga og heilla þjóða; en eg læt
hér staðar numið og legg yður liðnu
tiðina á hug og hjarta, með þeirri
einlægu ósk, að menn láti aldrei
ginnast af gáleysishjali manna um
skifting tímans og útflutning manna
úr því sem farið er að kalla gamla
tímann og innlflutning í hinn rang-
nefnda nýja tíma.
Nýi tíminn, eða réttara sagt hin
breytta aðstaða vorrar tíðar.
Saga þessarar breyttu aðstöðu eða
ef menn vilja heldur, hins nýja
tíma, er löng og margbrotin og því
engin tök á að gjöra henni nokkur
veruleg skil í stuttu máli. En á
nokkur atriði má þó benda. Fyrst
vísindin, sem svo róttækan þátt eiga
í hinni breyttu aðstöðu vorra tíma.
Um ekkert hefir mönnum verið eins
tiðrætt á siðari mannsöldrum og vís-
indin, og aldrei í sögu mannanna
hefir verið eins mikið af vísinda-
mönnum virkilegum, og ímynduðum,
eins og á tímabili því sem, við lifum
Við það er nú reyndar ekkert að
athuga í sjálfu sér. Það er óend-
anlega blessunarríkt fyrir lönd og
lýði að eiga sanna vísindamenn, og
ekki bráðdrepandi þó aðrir, sem
halda að þeir séu vísindamenn, en
eru það ekki, slæðist með. En það
er annað sem er athugaverðara við
vísindin og vísindamenn nútíðar-
innar og það er að þeir og þau hafa
smátt og smátt verið að sveigjast í
sérstaka átt — taka á sig annað yfir-
bragð og annan litblæ en þau höfðu
meðan að vísindamennirnir leit-
uðu sannleikans i einrúmi, um-
kringdir kyrð náttúrunnar og návist
Guðs óháðir öllum böndum, að und-
anskilinni sannleiksþránni einni.
Það er víst enginn leyndardóm-
ur að vísindin hafa smátt og smátt
verið að færast undir hagsmunavald
sérstakra manna og félaga, þar til
nú á vorum dögum, að erfitt mun
vera að benda á eina einustu vís-
indastofnun, sem alfrjáls getur
kallast, og ekki háð því valdi á einn
eða annan hátt, og þegar svo er kom-
ið, að vísindin eru ekki orðin til ann-
ars en að efla vald og viðgang þeirra
sem mesta peninga geta boðið í þau,
þá eru menn komnir eins langt á
vegi spillingarinnar og unt er að
komast. Þessi stefna í vísindunum
er höfuðorsökin að hinni breyttu að-
stöðu vorra tíma. Annað; Breyttir
lifnaðarhættir. Á það þarf engar
sannanir að færa, því breytingarnar
eru öllum ljósar, sem komnir eru til
vits og ára. Fyrir nokkrum árum
var svo að segja hvert heimili sjálfu
sér fullnægjandi, þannig, að fram-
ENDURVEKIÐ ÆSKUFJÖRIÐ
NUGA-TONE er dásanilegt meöal
tyrir sjúkt og lasburða fðlk. Eítlr
vikutlma, eða svo, verður batans varl,
og við stöðuga notkun fæst góð heilsa.
Saga NUGA-TONE er einstæð í sinni
röð. Miljónir manna og kvenna haía
fengið af pví heilsu þessi 45 4r. sem
það hefir verið I notkun. NUGA-
TONE fæst í lyfjabúðum. Kaupið að-
eins ekta NUGA-TONE, þvl eftirllking.
ar eru árangurslausar.
Kaupið aðeins ekta NUGA-TONE I
ábyggilegum lyfjabúðurn.
Notið UGA-SOL við stýflu. petta
úrvals hægðalyf. 50c.
leitt var á heimilunum sjálfum ná-
lega alt, sem lifsþörf mannanna
krafðist. Heimilið var sjálfstæð
eining, ofurlítið konungsríki. Vana-
lega hafði hver sitt verkefni á þess-
um heimilum — verkefni, sem hann
bar ábyrgð á, verkefni, sem krafðist
hugsunar áræðis og dómgreindar til
þess að koma þeim í framkvæmd, og
þó vinnan væri oft hörð, gaf hún
samt tækifæri til sjállfstæðrar hugs-
unar og skapandi framsóknar, sem
hvorutveggja er, ekki aðeins þroska-
skilyrði rnanna, heldur grundvöllur
þroska-möguleikanna. Vísindin hafa
eyðilagt og eru að eyðileggja þessi
þroskaskilyrði. Þau hafa nú þegar
eyðilagt heimilin, með því að taka
framleiðslutækifæri í burtu frá
þeim og færa þau saman á sérstaka
staði og gjöra úr þeim stór iðnaðar-
fyrirtæki. Með iðnaðinum fór fólk-
ið af heimilunum og myndaði stór-
borgir umhverfis iðnaðarfyrirtækin.
Hér kom því fyrir tvent i einu;
vinnufólkið var svift þroskaskilyrð-
um hins heilbrigða heiimilislifs og
gjört að hugsunar og ábyrgðarlaus-
um verðsmiðjuþrælum; en fvrir-
vinnarar heimilanna gjörðir að ein-
yrkjum. ,
Eg vil ekki láta skilið með því, er
eg segi hér, að eg sé að fordæma
vélaiðnaðinn eða vélavísindin. Það
er aldeilis ekki mín meining. Hvort-
tveggja er gott, innan vissra vé-
banda. En það sem vítavert er og
hættulegt, er að leggja vald visind-
anna í höndur stóriðnaðarins og
auðmagnsins.
En svo eg haldi mér við hina
breyttu aðstöðu, eða nýja tímann,
því hún eða hann er óendanlega
miklu víðtækari en á hefir verið
minst. Fólk hefir flutt úr strjál-
býli inn í þéttbýli, úr margbreyttri
og auðugri náttúru inn á steinlögð
stræti, sem liggja á milli þéttra og
oft óásjálegra húsaraða; úr hreinu
sveitalofti, þar sem heilsugjafar
geislanna njóta sín bezt, að undan-
teknu ylfirborði sjávarins, (sveita-
loftið er talið af vísindamönnum að
flytja i sér 150,000 óhreinindaagnir
í hverjum ferþumlungi), og inn í
ryk, hita og svælu stórborganna, þar
sem menn anda að sér alt upp í 7,-
900,000 óhreinindaögnum í hverj-
um ferþuimlungi af lofti. Úr sak-
leysi sveitanna inn í skúmaskot
mannlegrar niðurlægingar. Hvaða
áhrif halda menn að slíkar breyting-
ar eða vistaskifti hafi á þroska
mannann yfir leitt ? En þetta er ekki
nema lítilræði þegar um hina breyttu
aðstöðu mannanna á vorum dögum
er að ræða. Fyrfr svo sem hundrað
árum voru það um tvö hundruð
vörutegundir, sem mönnum stóðu
til boða eða kaups á heimsmarkað-
inum og menn gátu valið úr þeim
eftir vild og þörfum. Nú eru það
þrjátíu og tvö þúsund vörutegundir
sem mönnum standa ekki aðeins til
boða, heldur er í langflestum tilfell-
um neytt upp á menn með valdi sölu-
vísindanna, án þess að nokkurt tillit
sé tekið til þess, hvort að menn þurfi
á þeim að halda, eða ekki, eða hvort
að þær séu þénanlegar fyrir þarfir
líkamans, eða hollar fyrir heill sál-
arinnar. Eina hugsunin á bak við
alt það fargan er þessi: Hvað getur
þessi vörutegund, einkaleyfi mitt,
eða önnur verzlunarhlunnindi fært
mér marga silfurpeninga. Menn-
irnir, sem eiga að nota eða neyta,
koma aldrei til greina og ráða nú
heldur ekki lengur sjálfir, hvernig
að þeir klæðast eða á hverju þeir
nærast. En áhrif vélavísindanna ná
lengra og eru víðtækari en það sem
á liefir verið minst; þau ná einnig til
málleysingjanna og náttúrunnar.
Síðastliðið haust var eg staddur
norður i Árborg; átti eg þar tal við
Snæbjörn Jónsson formann smjör-
gerðarbúsins þar, skýran mann og
ní»aKe|
^GOOD HEALTH"
FOR OnLY 4< fl DflY
Hutvlruð Winnipegbúa efla heilsu
slna með þvl aS éta VITA-KELP
töflur, hina nýju málmefna fæðu.
VITA-KELP ber rnikinn árangur
til lækningar taugabilun, gigt,
bakverk, meltingarleysi, ónógri
líkamsþyngd, nýrnaveiklun, svefn-
leysi og mörgum fleiri kvillum,
sem stafa frá skorti málmefna í
llkamanum.
Fáið flösku I dag! Tryggið
heilsu yðar fyrir 2 til 4c á dag.
Fæst I öllum lyfjabúðum eða
póstfrltt hjá
Runion’s Drug Store
641% ELLICE AVE.
Winnipeg
SÍMI 31 355
Verð: 200 töflur .$1.50
350 töflur .-....$2.25
1000 töflur . $5.40
greinargóðan. Hann benti mér með-
1 al annars á, að smjörið, sem þeir
| framleiddu og sem frá upphaíi hef-
ir verið viðurkend ágætisvara, væri
búið að missa sitt upprunalega bragð
og að það hefði verið erfiðleikum
og vanda bundið, að ná þvi aftur.
Hvað er hér að, eða hvernig stend-
ur á þessu ? Það stendur svo á þvi,
að vélavisindin eða ræktun jarðar-
innar hefir eyðilagt þau efni fóðurs
og bitihaga, er nauðsynleg voru til
þess að framleiða hið rétta og eðli-
lega smjörbragð. En þessi áhrif
breytts fóðurs og bithaga, ná að
sjálfsögðu lengra en til smjörsins,
eða mjólkurinnar; þau ná til allrar
skepnunnar — kjötforðans alls, sem
vér neytum og korntegundanna allra,
sem við borðum, því ekki eru véla-
visindin aðsvilfaminni á sviði korn-
yrkjunnar en þau eru á sviði naut-
griparæktarinnar. Hvaða áhrif
skyldi slikar breytingar hafa á
mennina, sem neyta þessara breyttu
og síbreytilegu fæðu ? Þeirri spurn-
ingu er ekki hægt að svara. Mér
vitanlega er enginn til sem svarið
veit. Allir hafa verið svo önnum
kafnir við að framleiða að engiun
hefir gefið sér tíma til að athugc
hvaða áhrif að hin breytta og breyti-
lega framleiðsla hefir haft á menn-
ina sjálfa, og þroskaskilyrði þeirra,
sem er brennipunkturnin eða aðal-
atriðið í öllu okkar umstangi í lið-
inni tíð, í nútíð og í 'framtíð. Alt
þetta hefir hinn svo nefndi nýi tími
flutt imeð sér og enn meira, eftir
þvi sem Dr. Alexis Carrell, amerísk-
ur skurðlæknir og Nobelsverðlauna-
hafi frá 1912 farast orð í bók sinni:
“Man the Unknown,” sem ‘hver ein-
asti maður ætti að lesa. Honum far-
ast orð þannig: “Siðferðismeðvit-
undarinnar verður naumast vart.
Þeirri dygð á meðal vor hefir verið
stungið svefnþorn. Ábyrgðarleysið
’ríkir hjá öllum. Þeir sem greina á
milli góðs og ills eru iðjusamir og
hugsa um að aifla f jár framtíðinni til
tryggingarinnar eru dæmdir til fá-
tæktar, og á þá litið sem, stranda-
glópa. Mæður, sem meta meira upp-
eldi barna sinna en að vera á rápi í
atvinnuleit utan heimilisins, eru á-
litnar heimskar. Ef einhverjum tekst
að safna ofurlitlu af fé, til þess að
tryggja framtíð fjölskyldu sinnar
með, eða að menta börnin sín, þá er
því rænt frá þeim af slungnum
f jármálamönnum eða stjórnumwni og
skift upp á milli þeirra, sem af sjálf-
skaparvíti eða af skammsýni verk-
smiðjueigenda, bankastjóra eða hag-
fræðinga ekki ihafa getað séð sér
farborða. Lista- og vísindamenn,
sem eru framleiðendur fegurðarinn-
ar, auðsins og heilbrigði mannfé-
lagsins lifa og deyja á fátækt. Ræn-
ingjar féfletta menn í friði. Stiga-
menn njóta verndar stjórnmála-
mannanna og virðingar dómaranna.
Þeir eru og hetjurnar sem börnin
dáðst að á myndasýningunum og
taka sér til fyrirmyndar. Auðmað-
urinn hefir réttvísina í hendi sér.
Hann getur varpað frá sér konu
sinni þegar að hún fer að eldast og
skilið móður sína eftir umkomulausa
í hinni sárustu neyð; rænt þá sem
treysta honum fyrir peningum sín-
uiin, eða eignum, án þess að missa
álit kunningja sinna. Sérfræðingar
segja orðið fyrir um samræði manns
og konu. Enginn mismunur er
gjörður á mili þess sem er rétt og
þess sem er rangt, þess sanngjarna
og þess ósanngjarna. Glæpamenn
leika lausum hala og þrífast vel, án
þess að nokkur mótmæli. Prestarn-
ir hræra í trúarbrögðunum eins og i
grautarpotti og þeir hafa eyðilagt
leyndardóma þeirra. En samt tekst
þeim ekki að ná eyra nútíðar (nýja
tíma) fólksins. í kirkjum sínum
eru þeir að berjast við að prédika
halta siðfræði árangurslaust. Þeir
leggja sig niður við að vera spor-
gangarar lögreglunnar og með henni
vinna að hagsmunum hinna ríku og
að halda uppi grindaverki siðmenn-
ingar nútímans.”
Þessi nafnkunni læknir, rit-
höfundur og visindamaður er auð-
! sjáanlega ekki eins hrifinn af
J nýja tímanum eins og svo margir
I vor á meðal virðast vera. Ákær-
ur hans eru allar alvarlegar og
' bornar fram með þeim alvöruþuriga
^ og rökfestu ð ekki er unt að ganga
1 framhjá þeim, jafnvel ekki fyrir þá,
sem með mestri léttúð, vagga sér á
munaðaröldum nýja tímans. Hugur
hans brennur ekki samt út af neinni
ástríðu eð æsing, heldur út af þeirri
sannfæringu, að hin breytta að-
staða eða hinn nýi tínri sé að bera
siðmenning nútímans að feigðrósi.
Mér dettur ekki í hug að fara að
gjöra ákærur Dr. Carrel að umtals-
efni hér. Eg vil aðeins áður en eg
held lengra áfram, minnast á eina,
og það eru leyndardómar trúar-
bragðanna, sem hann segir að prest-
ar nýja tímans séu búnir að eyði-
leggja. Eg ætla samt ekki að fara
að leitast við að ræða þá lfrá trúar-
bragðalegu sjónarmiði. Ekki held-
ur að reyna að bera blak af prestun-
um, því enginn sem opin hefir haft
eyru og augu i seinni tíð, getur dul-
ist, að það er einmitt það, sem fjöldi
þeirra hefir verið að gjöra. En mig
langar til að bera fram spurningu
og hún er þessi: Hafa menn nokk-
urn tíma í einlægni og rólegheitum
gjört sér grein fyrir því, hversu mik-
ils virði að þessir leyndardómar hafa
verið mönnum á öllum tímum og eru
þeim enn í dag? Það er að segja
það semi eftir er af þeim. Og þegar
eg tala um Aerðmæti leyndardóm-
anna, þá á eg ekki við hin trúar-
legu verðmæti eða áhrif, heldur
menningarmátt þeirra. “Fegurð
hrífur hugann meir þá hulin er,”
segir skáldið. WSnckeltnan segir að
hetjufegurðar hugsjónir hinna fornu
listamanna þurfi að færast upp í
æðra veldi og þar til fyrirmyndar
1 sé mannkynsfrelsarinn, þvi sam-
kvæmt ritningunum, þá hafi liann
verið fegurstur á m.eðal manna, og
[ við það vil eg bæta, að leyndardóm-
ar trúarbragðanna- ha fa lyft hugsun
| mannanna upp og út yfir hinn ver-
aldlega sjóndeildarhring þeirra upp
í æðra veldi, fegurri heim, kærleiks-
ríkara umhverifi og fullkomnara
réttlæti en þeir sjálfir ihafa átt kost
á af sínum eigin ramleik, og verið
á þann hátt ekki aðeins stoð feg-
' urðarþroska þeirra, heldur blátt
■ áfram grundvöllur sá, sem fegurð-
arþroskinn hefir byggst og byggist
á. En jafnvel þá, hafa vélavísindin
' ekki getað látið i friði, heldur reynt
til að leggja undir sig, og þá eðli-
1 lega samkvæmt þeim krafti, sem í
I þeim býr. Semi dæmi má benda á
| eftinfarandi, úr penna og þá eðlilega
úr huga eins af þjónum hinnar ís-
lenzku kristni, þar sem hann er að
syngja útfararsálm hinna fornu
dygða. Honum farast þannig orð:
“Annað hvort göngum vér af úrelt-
um dygðum dauðum, eða þær af oss.
Annars vegar er að kjósa einveldi
forndygðanna yfir eyddri jörð og af
máðu mannkyni, hins vegar sigur-
vegara dygðanna: endurborið mann-
félag og farsælt líí.” Hvernig að
hið endurborna, farsæla lif á að
verða, þegar að öll bönd forndygð-
anna eru rofin og hver getur látið
og leikið sér eins og hann eða hún
vill, er víst fáum hugsandi mönnuim
ljóst. Eg bendi ekki á þetta í þeim
tilgangi að reyna að svamla um það
hyldýpishaf, sem opnast undir fót-
um manns við þá hugsun, að slíkt
gæti komið fyrir, né heldur til að
dá þennan eða annan eins smsetn-
ing, heldur bendi eg á það sem sýn-
is'horn þess, hversu langt að æstar
hugsanir og afvegaleidd dómgreind