Lögberg - 06.01.1938, Page 6

6
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 0. JANÚAR, 1938
Madame Thérése
Þannig mælti frændi og lagði áherzlu á
orðin, haet'ti að reykja og lagði pípuna á t)orð-
ið. Hann var meira en lítið hrifinn.
Loksins tók madama Théréae til máls:
“Ó, Doktor! Talaðu ekki svona; því ef
þú gerir það, þá skil eg við þig fljótlega; fer
lír Inisinu. Fg hið þig þe^ss lengstra orða, að
tala ekki þannig.”
“Eg hefi aðeins sagt þér hugsanir mín-
ar,” svaraði frændi og lyfti hendinni til á-
herzlu; “og úr því þú segir svo, þá skal eg
hadta að tala um þetta, en eg mun samt ætíð
virða þig sem virðingarverða og göfuga konu,
og verða ætíð stoltur af að hafa annast þig á
neyðartímum. Foringinn sagði mér líka af
föður þínum og bræðrum, þessum mönnum,
sem börðust svo hraustlcga fyrir því sem þeir
álitn rétt, þessir almúgamenn, sem lifðu hinu
einfalda lííi, en hug.suðu hátt. Það verður
mönnum minnistætt, þegar þúsundir hinna
stoltu sérgæðinga, sem hugsa aðeins um sinn
eiginn hag ríkja. Eg segi það með eftirsjá,
þegar eg hugsa um þessa, sem álíta sjálfa sig
mikla og fædda til að stjórna, en eru eigin-
gjarnir í mesta máta og ganga á öðrum; þá
hættir mér til að óska að hinir óeigingjörnu,
hetjurnar, a ttu griðastað og tækju sér ból-
festu meðal fólksins, til að ráða ríkjum.
Ilvort }>eir kalla sig Republikana eða ekki,
gerir minst til. Eg er að hugsa um þá, sem
eru góðhjartaðir og hafa meðlíðan með öðr-
um, þá, sem eru hreinhjartaðir og göfugir
fvrir augliti almættisins og gera skyldu sína
gagnvart öðrum mönnum. ”
Frændi gekk um gólf fram og aftur og
virtist tala mest við sjálfan sig. Madama
Thérése hafði þurkað af sér tárin og sagði
brosandi:
“ Já, Doktor, þú færðir mér ágætar frétt-
ir. Eg þakka þér af öllu hjarta. Nú fer mér
að batna.”
“Já, ” svaraði frændi, og stanzaði. “Þér
mun batna betur og betur; en vertu ham-
ingjusöm í hvíldinni. Þú hefir lengi verið
þreytt. Eg vona að })ú sofir vel í nótt.
Ivomdu Fritzel, komdu Lisbeth; komið þið;
áfram! Góða nótt, madama Thérése. ’ ’
“Góða nótt, Monsieur Doktor,” sagði
madama Théróse.
Hann tók kertið og laut niður eins og
dreymandi, og kom upp stigann á eftir okkur.
Næsta dag var eins og alt væri umvafið
sælu og sólskini í húsi frænda. Það var orðið
mjög framorðið þegar eg vaknaði af værum
svefni. Eg hafði sofið tólf tíma í einum dúr,
upp á sekúndu, samkvæmt klukkunni, og það
fyrsta sem eg sá, voru litlu kringlóttu rúð-
urnar þaktar silfurlitum blómum. Það voru
þúsundir rósa og annara blóma, sem engin
mannleg hönd hefði getað teiknað. Það var
aðeins eitt mjög einfaLt hugskeyti frá skap-
aranum, um miðvetur, að minna okkur á vor-
ið : en það var líka merki um mikinn kulda, um
þurt frost og hressandi, sem fylgdi vetrinum.
Þá frjósa allar ár og uppsprettulindir og
rakir stígir verða harðir undir fæti, og grunn-
ir pollar þekjast hvítum brothættum ís, skel-
þunnum, sem marrar í undir fætinum og
brotnar eins og eggjaskurn.
Þegar eg sá þessa breytingu, með nefið
Varla út undan ábreiðunni og með baðmnllar-
kúfinn dreginn niður á háls, þá sá eg líka eins
og í hilling, alla liðna vetra; og eg sagði við
sjálfan mig: Fritzel, þú þorir ekki að fara á
fætur, nei, jafnvel ekki til að' borða morgun-
matinn, þú þorir ekki.”
En ilminn lagði af súpunni úr eldhúsinu
og það gaf mér ótrúlega mikið hugrekki.
Bg var samt búinn að velta þessu fyrir
mér í hálftíma, og smám saman að komast
að niðurstöðu í málinu: um að taka fötin í
fang mér er eg hefði stokkið niður á gólfið,
hlaupa niður í eldhús og klæða mig við arin-
hellurnar, þegar eg heyrði til frænda í næsta
herbergi við mitt. Eg þóttist ])á skilja að
hann hefði verið þreyttur eftir ferðalagið og
hefði því sofið alveg eins og eg. Nokkrum
augnablikum seinna sá eg hann koma inn í
mitt herbergi hlæjandi og skjálfandi, aðeins
í brókum og skyrtu.
“Komdu, komdu, Fritzel,” sagði hann.
“Stöktu; vertu hugaður! Finnurðu ekki ilm-
inn af súpunni?” Svona hafði hann hrópað
vetnr eftir vetur, þegar kalt var, og skemt
sér við að sjá hvað eg var ragur.
“Ef þú gætir fært mér súpuna hingað,
þá þætti mér það betra,” svaraði eg.
“ó, raggeitin þín! Raggeit!” sagði
frændi. “Hann vill gera svo lítið úr sér, að
láta færa sér matinn í rúmið! Hefir nokkur
Lieyrt annað eins! ’ ’
Og til þess að gefa mér gott eftirdæmi,
þá lielti hann jökulkalda vatninu úr krukk-
unni í stóra fatið og þvoði sér um andlit og 1
hendur, segjandi:
r “Þetta gerir mann að manni, mundu
það; það herðir okkur og opnar augun fyrir
nýjum hugsjónum. Lvomdu á fætur! Komdu! ”
Eg þóttist sjá að hann ætlaði sjáifur að
fara að þvo mér. En eg vildi ekkert með það
hafa. Eg stökk niður úr rúminu, þreif föt
mín og stökk niður stigann eins og eldibrand-
ur. Frændi skellihló svo undir tók í húsinu.
“Ó, þá verður frægur Republikani!”
sag'ði liann og gerr l'iækik'ga atlögu með
Jóni litla. Eftir það verðurðu hugaður.”
En þegar eg var einu sinni kominn að
eldinum, gerði eg Léttvægi úr háði frænda, og
klæddi mig í snatri. Eg þvoði mér úr lireinu
vatni, sem Lisbeth lét mig hafa. Eg fór að
gefa súpunni hornauga. Mér leið vel. Eg
þvoði mér sjálfur, og var ánægður með það;
svo þegar eg var að þvo mér og gefa súpunni
auga, kom frændi niður og kleip mig í eyrað,
eins og æfinlega þegar vel iá á honum, og
sagði við Lisbetli:
“Jæja, jæja! Hvernig líður madömu
Théróse í morgun? Eg vona að hún hafi
sofið vel.”
“Komdu inn fyrir, ” sagði Lisbeth með
áherslu, sem benti á að það lægi vel á henni;
“komdu inn Doktor, það er einhver fyrir
innan, sem vill tala við þig. ”
Hann fór inn fyrir og eg á eftir. Við
vorum hissa að sjá gest þarna inni, xen því
meira forviða urðum við er við sáum tjöldin
dregin saman og Thérése líta til okkar, þar
sem hún sat alklædd í einkennisbúningnum
sem drykkjarvörður, í litla vestinu, sem var
Imept, með kopartölum upp að höþu og með
stóra trefilinn rauða um hátsinn. Hún sat
aftan við ofninn og hélt hendinni á höfðinú á
Scipio, sem sat við fætur hennar. Hún leit nú
út alveg eins og þegar við sáum hana fyrst,
aðeins fölari; og liattur hennar Lá á borðinu.
Við sáum því fallega liárið, sem var skift í
miðju enni, og féll nú yfir herðar henni, svo
hún leit. út sem ung istúlka. Við sáum nú
hrafnsvarta, fagra, mikia hárið og augun
stóru, skæru og fögru. Hún brosti að hvað
við værum forviða og strauk um höfuð Scipio,
sem sat fast hjá henni.
“Mikli Guð!” sagði' frændi. “Hvað er
þetta? Það ert þú, madama Thérése! Þú
ert komin á fætur !”
Svo bætti liann við hálf-óróiegur: ‘ ‘ Hví-
lík óforsjálni!”
En hún héit áfram að brosa, rétti lionum
hendina kunnuglega, og horfði á hann fögru,
dökku augunum, sem virtust talsvert áhrifa-
mikil þennan morgun, og svaraði:
“Vertu ekki neitt kvíðafuilur, Doktor!
Eg er orðin heiibrigð, vei heilþrigð. Góðu
fréttirnar í gær iæknuðu mig alveg. Sjáðu
fyrir þig sjálfur!”
Hann tók um úlflið henni og taldi slögin
með dreymandi svip. Það virtis:t sem birti
yfir enni frænda; þar var skuggi áður, og
hann kaliaði upp svo kátur :
“E'ngin veiki lengur. Já, nú er alt búið!
En vertu samt varkár fyrst í stað, varkár um
tima enn!”
Svo hörfaði hann eins og aftur á bak
nokkur skref, og horfði á sjúklinginn, sem
hafði verið og hló dátt, rétt eins og ungling-
ur, og hún brosti að honum all f jörlega.
“Þú ert nú alveg eins og þegar eg sá þig
.fyrst, madama Thérése. Ó, hvílík gleði!
Hvílíkt lán!”
Það ert þú, sem bjargaðir lífi mínu.
Doktor!” sagði hún, og augun fyltust tárum.
En hann eins og leit upp og lyfti hendimri til
þagnarmerkis:
“Nei, það er hann, sem aila annast og
verndar, skaparinn. Hann vill ekki að hinar
fögru hugprúðu sálir farist, heldur að þær
dvelji meðal mannanna, til þess að kenna
þeim sem eftir lifa hugprýði og meðlíðan með
öðrum. Hann skulum við lofa; honum skul-
um við þakka. Það er skylda okkar.”
Hann brevtti rödd og svip skyndilega og
hrópaði:
“Látum okkur gleðjast af hjarta. Hví-
líkur ósegjanlegur gleðidagur er það, sem við
höfum í dag! Slíkan dag höfum við aldrei
lifað fyr.” Hann hljóp út í eldhús og kom
ekki strax aftur, svo madama Thérése benti
mér að koma nær. Hún lagði lófana að vöng-
um mér og kysti mig og strauk hárið frá enn-
inu á mér.
“Þú ert góður drengur, Fritzel,” sagði
hún. ” Þú ert líkur Jóni litla bróður mínum.”
Þá kom frændi inn aítur og sást ánægja
hans innanbrjósts í augunum.
“í gær var eg heima; það er nauðsynlegt
að menn hvíli sig annað slagið. I dag ætla eg
að ferðast dálítið um þorpið, svo sem til að
jafna mig og sannfærast um að eg hafi góða
samvizku, og þegar eg kem til baka ætla eg
að stanza nokkuð lengi þar sem Anna Lehnel
lifir enn. Um það verður ekki deilt, að kven-
fóllcið skapar heimilið.”
Um leið og hann sagði þetta, lét hann á
sig hattinn og kastaði úlpunni á öxl sér, fór
út og brosti í áttina til okkar.
Madama Thérése varð eitthvað dreym-
andi á svipinn. Hún stóð upp, gekk út að
^lugga og.færði ruggustólinn með sér. Hún
fór að horfa út á strætið framan við gos-
brunninn, mjög alvarlega á svipinn. Eg fór
út í eldhús með Scipio til að borða morgun-
mát.
Bftir svo sem hálftíma heyrði eg frænda
koma heim segjandi:
“Jæja, hér er eg kominn heim aftur, og
er frí og frjáls að vera heima í kvöld. Eg er
búinn að fara milli sjúklinganna. Alt er í
góðu lagi og eg þarf ekki að fara frá aftur í
kvöld.”
Scipio hafði verið að rífa í lmrðina, svo
við fórum inn til samans, er eg hafði oimað
hurðina. Frændi var a hengja úlpuna á vegg-
inn og hann sá að madama Thérése var alveg
í sama stað og áður og hálf raunaleg á svip-
inn.
“Úm hvð ertu að iiugsa, madama Thér-
ése? Mér virðist þú þunglyndislegri en þú
varst fyrir stundu síðan,” sagði hann.
“Eg er að hugsa um það, Monsieur
Doktor, að ]>rátt fyrir alt, sem eg hefi liðið,
ag eð skuli enn vera heil á húfi hér á jörð, um
einhvern tíma enn. ” Grátkeimur var í rödd-
inni.
“Um einhvern lítinn tíma, segir þú.
Segðu heldur um mörg ár enn. Svo er Guði
fyrir að þakka að þú ert sterkbygð og eftir
stuttan tíma hér frá verðurðu jafnsterk og
áður.”
“Já, Monsieur Jacob,” sagði hún, “en
þegar einhver góður maður, maður, sem finn-
ur virkilega til með öðrum, hrífur mann úr
dauðans kverkum á síðustu stundu, þá er það
mikil sæla að finna til þess að maður sé eins
og fæddur á ný, og geta sagt við góða mann-
inn: “Ef það væri ekki fyrir þína hjálp, þá
væri eg ekki lengur hér á jörð.”
Frændi þóttist skilja að hún væri að
hugsa um bardagann frammi fyrir hinum
hálfhrundu veggjum, opunum ýmsu og litlu
gluggunum liáu, og líka það sem komið hafði
fyrir: dauði fjölmargra manna og grimdin og
dauðans dapurleiki. Honum datt í hug að
hún væri að hugsa um Joseph Spick. Og
honum flaug í hug þegar hann ætlaði að flytja
liana til grafar og Scipio fyrirbygði það
Hann þagnaði og stóð eins og negldur niður,
er hann hugsaði um þetta alt. Eftir nokkur
augnablik spurði hann:
“Hver hefir sagt þér frá þessu, madama
Thérése ? ’ ’
“í gær, þegar við vorum einar, sagði
Lisbeth mér það sem eg vreit um þetta mál, ”
sagði hún.
‘ ‘ Lisbetli sagði þér þetta, og’ eg hafði þó
fyrirboðið henni að segja orð um það,” sagði
frændi.
“Ó, þú skalt ekki áfella hana mikið,
Doktor,” sagði hún, “ eg er í sökinni líka. Eg
vildi vita um þetþa og hún hefir gaman af að
taia við mig. ”
Madama Thérése brosti og frændi, sem
virtist verða rólegri sagði:
“Eg hefði átt að búast við þessu. Yið
skulum ekki tala um það meira. En mundu
])að, madama Thérése, að þú verður að út-
rýma öllum særandi og þreytandi hugsunum
úr huganum og reyna að hugsa um það sem er
fagurt, skemtilegt og hressandi, því það er
nauðsynlegt til þess að styrkja heilsu þína.
Alt mun ganga vel héðan af, en við skulum
hjálpa náttúrunni sjálfri sem bezt við batann,
með þægilegum, viðfeldnum hugsunum, sam-
kvæmt hinum ábyggilegu fyrirsögnum hin-s
vitra Ilippocrates til forna, spekingsins, sem
innleiddi meðul og hyggilega notkun þeirra.
—Heilbrigð, sterk sál, styrkir veikbygðan
líkama,” sagði hann. Sterk sál útrýmir
svekkjandi hugsunum og drungalegum og inn-
leiðir hugsanir vonarinnar fögru um sólskin
og sælu. Eg vildi að þessi gosbrunnur og alt
hans umhverfi væri komið hinum megin í
þorpið. En úr því það er nú þarna og við
getum ekki fært það, þá skulum við öll setjast
við ofninn, svo við sjáum ekki þann óheilla
stað. Það verður miklu betra.”
“Eg skal hlýða,” sagði hún og stóð á fæt-
ur. Hún studdist við arm frænda og virtist
sem honum væri það ljúft að styðja ha.na.
Bg velti rúggustólnum á eftir þeim og inn í
liorn og við settumst öll kringum ofninn og
höfðum ánægju af harki og snarki eldsins,
sem skíðlogaði.
Af og til heyrði eg úti langt í burtu hund
gelta, hinum megin í þorpinu, og þessi rödd
sem var há og hvell, heyrðist sjálfsagt langt
til og kom Scipio á stað. Hann stökk upp
og fór ein fjögur skref í áttina að dyrunum,
urraði með veiðihárin út í loftið; en hann
kom til baka fljótlega að stólnum mínum.
Hann hugsaði víst, sem svo að eldurinn væri
mjög notalegur og })ví betra að liggja nærri
lionum, en að ómaka sig við að gelta.
Madama Thérése, sem var æði föl, virtist
ánægð og róleg. Hið mikla, fagra hár féll
fagurlega um herðar henni og sló á það yndis-
legum bláum blæ. Við vorum að masa lítil-
lega um ými-slegt, mjög rólega, og frændi
reykti stóru postulínspípuna með mestu á-
nægju.
“Segðu mér nokkuð, madama Thérése, ”
lók hann til máls: Hefi eg ekki séð þig áður í
þessu ve-sti? Eg held að eg hafi séð þig ein-
hversstaðar áður alveg eins klædda og þú ert
nú.” Þú hefir líka sniðið vestið upp og saum-
að það að nýju.”
“Já, við Lisbeth gerðum það í gær,”
.svaraði hún.
“Gott, gott! Þú kant þá að sauma . . .
Já, eg man það nii, að eg sá þig við sauma,
þar sem ]>ú sazt við bryggjusporð, eða eitt-
hvað líkt því, við fljót nokkurt, og skotbloss-
arnir virtust lýsa þér annað slagið.”
Madama Thérése brosti og sagði: “E'g
er dóttir fátæks skólakennara, og það fyrsta
sem maður þarf að læra, ef maður er fátæk-
ur, er einmitt það að vinna fyrir sér ráðvand-
lega. Faðir minn vissi það og sá um að við
lærðum öll eitthvert handverk. Það er aðeins
eitt ár síðan við fórum í herinn, ekki aðeins
okkar fjölskylda, heidur allir ungir menn úr
þorpinu og nærliggjandi þorpum, með byssur,
axir, mykju og heykvíslir og barefli, alt sem
hönd á festi til varnar móti Pníssum. Allir
urðu að taka sig upp þegak kall Brunswicks
heyrðist, allir af landamærunum; menn voru
svo naumt fyrir að menn urðu að æfa á leið-
inni til vígvallar.
Faðir minn, lærður maður, varð fyrst
kafteinn í deild okkar, og seinna eftir nokkr-
ar orustur yfirforingi deildarinnar. Eg
hjálpaði honum við æfingarnar frá því fyrsta.
Eg liafði gengið á skóla og lært það sem stúlk-
um var ætlað að læra, þar á meðal liússtjórn
af beztu tegund.
“Ó, Monsieur Jacob, ef einhver hefði
sagt þá, að eg myndi á komandi tíð fara í her-
göngur með karlmönnum, hermönnum, og
leiða hestinn minn, á beislinu að nóttunni og
fara með vagninn minn meðal hinna dauðu í
.valnum, og ráfa klukkutímum saman í myrkr-
inu, nema þegar leiftur skothríðarinnar slægi
birtu á veginn, þá myndi livorki eg né aðrir
hafa trúað því. Elg hugsaði aðeins um að
gera verk mín í hiisinu og við hús okkar. Eg
var svo feimin, að ef einhver ókunnur leit á
inig, þá gat eg ekki varist því að roðna. En
hvað gerir maður ekki, þegar s'kyldukvöðin
kallar í skugganum, þegar föðurlandið kallar
fram sína hraustu drengi ? Þá slær hjartað í
ákafa og er ekki lengur það sem það var áður.
Menn leggja af stað á hergöngu, hræðsian
glevmist þar til löngu seinna, að menn fara
að hugsa um þetta, og verða forviða, þegar
menn verða þess varir að hafa gert slíka hluti
er áður virtust ómögulegir.”
“Já, það er rétt!” sagði frændi og
hneigði sig til samþykkls. Eg sé þetta ljós-
lega. . . . Það er þannig að menn fara af
stað út í þessi undur . . . Það er þannig að
menn fara í stórhópum í þessar ægilegu or-
ustur. Hér er sannarlega alvarlegt umhugs-
unarefni!”
Við héldum áfram að masa þannig, þar
til um miðjan dag. Lisbeth 'fór að leggja á
borðið og bera fram réttina. Yið sáum hana
koma og fara, leggja dúkinn á borðið og setja
á diska og annað. Við horfðum á það með
ánægju og þegar hún kom með súpuna sjóð-
andi heita, kallai frændi og sagði kátur:
“Komdu, madama Théróse, látum okkur
setjast að borðum!” Hann gekk til hennai*
og studdi hana að borðinu. “Nú erum við
hjá hinni góðu ömmu Lehnel, verndargyðju
heimilisheilla, allra góðra manna; eins og
gamli kennarinn minn Aberhardt frá Heidel-
berg var vanur að segja.”
Hún brosti, og þegar við vorum seztir
hvor á móti öðrum, frændi og eg, og litum yfii
alt, virtist okkur sem alt væri í bezta lagi, að
alt hefði verið ])annig frá upphafi, eða liefði
átt að vera svo, að til þessa. dags hefði alt af
verið autt sæti við borðið, sem nú væri svo vel
skipað, og gæfi okkur hamingju og feginleik.
Jafnvei Lisbeth er hún kom fyrstmoð flöskur,
síðan garðávexti, og síðast steikta kjötið,
stanzaði í hvert sinn og leit á okkur svo him-
inlifandi ánægð, að sjá, og Scipio héit sig
eims oft lijá mér eins og húsmóður sinni, eins
og hann gerði okkur engan mun.
Frændi skamtaði madömu Thérése og
})ar sem hún var enn lémagna, skar hann
kjötið fyrir hana á diskinum og sagði: “Einn
bita enn. Það sem þú þarft mest með er að
safna kröftum; borðaðu svolítið meira; en
svo skulum við hætta. Maður verður að fara
varlega.”
Þegar við vorum langt komin að borða,
fór hann út um augnablik, og eg fór að hugsa
um hvert hann hefði farið. Þá kom hann inn
aftur með flösku stóra, með rauðri hettu
yfir og alla rykuga.
“Þetta, madama Thérése,” sagði hann,
“er sendiftg frá einum af viðfskiftavinum
mínum til að minnast þín og óska þér heilla.
Við gátum ekki neitað honum um það, því
vínið er frá Burgundy fylki, sem er frægt fyr-
ir sitt góða vín.” Hann sagði þetta glaðlega.