Lögberg - 27.01.1938, Síða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 27. JANtJAR 1938
Högberg
GefiS út hvern fimtudag af
I H X COLUMBIA PRE88 LIMITED
695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG, 6*5 SARGENT AVE.
WINNIPEG, MAN.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
VerO $3.00 um áriO — Borgist fyrirfram
The “Lögberg" is printed and published by The
Columbia Press, Limited, 69 5 Sargent Avenue,
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Góðs viti
Fátt er svo með öllu ilt, að ekki boði
nokkuð gott.
Þetta gamla og góða máltæki má heim-
færa að nokkru upp á stjórnmála farganið í
Quebec undir forusltu Mr. Duplessis, og ann-
ara Fasist-sinna þar v fylkinu; er nú engan
veginn ólíklegt eftir ýmsum eyktamörkum að
ræða, að kúgunarfjötrar þeir, er hann í fyrra
vetur lagði á persónufrelsi fylkisbúa, mál-
frelsi, ritfrelsi ogsamvizkufrelsi, komi honum
sjálfum í koll, og það jafnvel fyr en varir;
taka úrslit aukakosninganna, sem nýlega hafa
farið fram þar í fylkinu að mdklu leyti af öll
tvímæli í þessu efni.
Fyrir nokkram vikum fór fram auka-
kqsning í Lotbinere kjördæminu, og lauk
henni með ákveðnum sigri fyrir frambjóð-
anda liberal flokksins; kosning þessi var sótt
af kappi miklu; grímuklæddur afturhalds-
maður, er Mr. Duplessis hafði laglt blessun
sína yfir, bauð sig fram í kjördæmi þessu, og
sætti hinni herfilegustu útreið af hálfu kjós-
enda; lék hann mjög á viðkvæmustu strengi
hinna frönskumælandi kjósenda, og eggjaði
þá lögeggjan um að skipa sér einhuga undir
einangrunar- og Fasistafána þann, sem Mr.
Duplessis og fylgifiskar hans höfðu dregið
að hún; það átti hvorki að vera meira né
minna en hreint og beint sáluhjálparatriði,
að sýna núverandi sambandsstjórn í tvo heim-
ana með því að leggja þingmannsefni hennar
að velli, og það sv'o eftirminnilega, að ekki
yrði um viM; á þessu urðu samt sem áður
slík hausavíxl, er lengi verða í frásögur fær-
andi, með því að þau móta gersamlega nýtt
tímabil í stjórnmálasögu Quebecfylkis, og spá
all-glögt fyrir um örlög Fasista-stefnunnar
þar eystra. Ofan á þetta bættist svo hinn
fáránlegi ósigur Camillien Houde í St. Henri
kjördæminu í Montreal.
Mr. Houde var um eitt skeið leðtogi aft-
urhaldsflokksins í Quebec og borgarstjóri í
Montreal; er hann ákafamaður hinn mesti og
mælskur vel; enda voru nú góð ráð dýr, og
alveg sjálfsagt að tjalda því bezta, sem til
var. Mr. Houde treysti sér ekki til þess, er
á hólminn kom, að leita kosningar undir
merkjum afturhaldsflokksins, þó sjálfur væri
hann um hríð forustumaður þess flokks í
Quebecfylki, heldur sá hann þann kost vænst-
an að telja sig utanflokka, ef vera kynni að
fleiri kynnu að bíta með því á agnið, en ella
mætti vænta; það var jafnframt á almanna
vitorði, að Mr. Duplessis og Fasistafylking
hans fylgdi honum eindregið að málum. Af
hálfu liberal-flokksins bauð sig fram Mr. J. A.
Bonnier, bæjarfulltrúi í Montreal; gekk hann
sigrandi af hólmi með hátlt á fimta þúsund
atkvæða umfram Mr. Houde. Eins og vænta
mátti, þóttu úrslit þessarar kosningar all-
miklum tíðindum sæta um landið þvert og
endilangt. Mr. Kdng fagnaði að vísu mjög
yfir sigri þingmannsefnis síns, eins og sjálf-
sagt var og eðlilegt; en hitlt skifti þó í raun
og vera aðalmáli, hvernig til tókst um Mr.
Houde, Mr. Duplessis og þá aðra Fasist-
sinna, er veittu honum fulltingi; þeirra ósig-
ur snerist upp í stórsigur fyrir lýðræðishug-
sjónirnar og mannfrelsið í þessu landi.
Þann tuttugaslta og áttunda febrúarmán-
aðar næstkomandi fer fram þriðja aukakosn-
ingin í Quebec til sambandsþings; hún verður
háð í Argenteuil kjördæminu; þingsæti þetta
Josnaði við fráfall Sir George Perley, sem
gegnt hafði ráðherra embætti í stjórnartíð
þeirra Sir Roberts Borden og R. B. Bennetts.
Kjördæmi þetta hafði um langt áraskeið haft
afturhaldsfulltrúa á sambandsþingi. Sir
George Perley þótti í hvívetna hinn merkasti
maður og naut almennra vinsælda í kjördæmi
sínu; má þess því vænta að afturhaldsmenn
velji ekki af verri endanum, er til þess kemur
að velja mann, er fylla skuli sælti hans; ekki
er það enn vitað, hver verða muni fyrir val-
inu, þó ákveðið verði það að sjálfsögðu innan
skamms. En liver helzt sem hann verður, má
ganga út frá því sem gefnu að Mr. Duplessis
primsigni hann engu síður en Mr. Houde.
Liberal-flokkurinn hefir ákveðið að hafa
þingmannaefni í kjöri við þessa áminstu
aukakosningu, og má það víst telja að sú orra-
hríð, sem í Argenlteuil fer fram, verði sótt af
kappi miklu á báðar hliðar. Um væntanleg
úrslit þar skal engu spáð, þó auðveldlega geti
svo farð, að þarna hrynji eitt varnarvígi aft-
urhaldsins enn, engu síður en raun varð ný-
lega á í höfuðborg Briltish Oolumbia fvlkis.
En hvað sem því líður þá er hitt víst, að í
hinum aukakosningunum tveimur fékk Mr.
Duplessis og Fasistafylking hans svo ábæri-
legt, pólitískt glóðarauga, að þess getur orðið
langt að bíða að það öðlist sinn upprunalega
Jit. Kjósendur Quebecfylkis era auðsjáan-
Jega farnir að komast til meðvitundar um
það, að ekki sé alt með feldu um stefnur og
strauma í stjórnmálum þeirra, og má það
vissulega teljast góðs viti; þeir hafa lært af
því að reka sig á.
Kvæði Sigurðar frá Arnar-
vatni
Sigurður Jónsson frá Arnarvatni
Upp til fjalla. Kvœði. Isafoldar-
prentsmiðja 1937.
Er það svo, að Norðlendingar elski land
sitt eða hérað sitt meira en aðrir íslendingar f
Er það tilviljun, að norðlenskur unglingur
kvað þá vísuna, sem gengið hefir inn í hjarta-
rætur hvers mannsbarns í landinu:
-----Nú er horfið Norðurland,
nú á eg hvergi heima.
Og að annar norðlenzkur unglingur kveð-
ur þetta nokkrum áratugum síðar:
Blessuð sértu sveitin mín—
og kveður sig með þessu einfalda, tæra ljóði
inn í lijarta þeirrar æsku, sem fyrst hleypti
heimdraganum um margar aldir í þessu landi
og fékk að reyna það, að sjá sig eitthvað um í
sínu eigin ættlandi. Sigurður á Arnarvatni
hefir orðið fyrir fáheyrðri gæfu sem skáld,
að yrkja á unga aldri það ljóð, sem túlkaði
á þennan einfalda, einlæga hátt, tilfinningar
allrar heilbrigðrar æsku um alla tíma.
Alt það, sem eg fegurst fann,
fyrir berst og heitast ann,
alt sem gert fékk úr mér mami
og til starfa kröftum hrundið,
alt það, sem eg unni og ann,
er í þínum faðmi bundið.
Sigurður á Arnarvatni orti þetta kvæði
um MývaJtnssveit, sem er sérkennileg að svip,
og myndirnar í kvæði sitt tók hann þaðan.
En af því að hann orkti fyrst og fremst af
ást á þeirri sveit, sem var sveitin hans, sveit-
in, sem hann fann í hjarta sér fremur en sá
fyrir augum sér, af því tók öll æska sveitanna
upp þetta ljóð og gerð það að sínu ljóði, hver
um sína sveilt. Það er heimþrá og átthagaást
hins hjarthreina unglings, og verður síðar
tregablandinn kærleiki þess, sem aldrei fann
neitt, sem bætti honum að fullu heimahagana.
Það er rétt að orði komist, sem nýlega
hefir sagt verið um Sigurð á Arnarvatni í til-
efni af bók hans: Hann orti þjóðsöng sveit-
anna.
Fyrsta *og elsJta?( kvæðið í bók Sigurðar
er kveðja til sveitarinnar, þegar hún hverfur
honum í fyrsta sinn; þar segir:
Minn hugur af unaði hlær við þá von:
Við hittumst á vori næst.
Eg vona mér áuðnist að syngja þér söng,
er sannheilög ást hefir glæst.
Þessa ósk sína og von fékk hann uppfylta,
svo að fágætt er.
En hvað stendur fleira í þessari bók? Er
það Itilviljun, að Sigurður orti þetta kvæði,
sem varð á skömmum tíma alþjóðleg eign ?
Sigurður er kynborinn sonur hinnar
“þingeysku menningar, ” þessa stórmerkilega
tímabils og menningarskeiðs í íslenzkri sögu,
sem er enn of nærri okkur til þess að verða
skilið til fulls, eða réttilega dæmt. “Blessuð
sértu sveitin mín” er kvistur á þessum meiði,
eins og “Ekkjan við ána,” eftir Guðmund
Friðjónsson og “Heimþrá” Þorgils gjall-
anda, svo að ekki sé fleira rakið. Ljóð Sig-
urðar á Arnarvatni eru þó fyrst og fremst
ljóð bóndans, og ekki einaslta það, heldur einn-
ig sérstaklega ljóð hins þingeyska bónda, hins
gáfaða hugsandi manns, sem yrkir í stíl sinn-
ar sérstöku menningar, óhjákvæmilega nokk-
uð háður einangrunum og striti bóndans.
Ennþá bíður, ósmíðað efni,
sem eg hef víða viðað að,
vildi sníða og prýðá það.
Hefir lengi, lengi gengið svona:
Ilreyft við strengjum endur og eins,
aldrei fengið ró til neins.
En hann hefir líka oft liaft stór og fá
smiðahöggin. Kvæði sitt um Herðibreið
byrjar hann svo:
Upp af hraunsins hrikabreiðum
hamraf jallið tigna rís,
glæstan ber á glóðaleiðum
gullinhadd við rætur skýs.
Þúsund alda þjalir surfu
þvitann harða ár og dag;
aldir fæddust, aldir hurfu,
enn ert þú með sama brag.
*
Og í eftirmælunum um sveitunga
sinn, Þorgils gjallanda:
Við einstæðingskjör þú í æsku bjóst,
þá urðu þér kunn þeirra mein.
Þá þektu þig fáir, og lýð var ei ljóst,
hvað leyndist með ungum svein.
En nú ómar þitt nafn yfir alt þetta
land,
og erlendir kunna á því grein.
Hvað intir þú, þjóð mín, í upp-
fræðslusjóð
jafn efnilegs sonar og hans?
Hve hvattir og efldir þú athafnamóð
hins unga og framgjarna manns?
Hvað gaf hann svo móti í gerse'mum
þeim,
er geymast sem djásn þessa lands?
í kvæðinu uim Laxá, kveður hann
leikandi létt og þýtt; ferskeytlur eft-
ir hestinn sinn; og eftir unga stúlku :
Þitt sumar átti sér ekkert haust.
Með æsku vaxtarskrúð,
sem vekur sterkustu vonir og traust,
svo veglynd, sterk og prúð,
þú kveður þinn ættar og uppvaxtar-
reit
—þitt æskubjarta vor.
Og ástvinatárin harmi heit
í hljóði döggva þín spor.
Laxá hin fagra hefir sungið sinn
eigin straumanið inn í sál sveinsins
frá Helluvaði, áður en hann gerði
sér sjálfur grein fyrir. Þaðan er
honum komin ástin á sveitinni sinni,
eins og hann hefir sjálfur skilið
seinna. Þaðan er honum kominn
kliðurinn og þýðleikinn í sínu kunn.
asta og fegursta kvæði.
Helgi Hjörvar.
—Mbl. 19. des.
Survey of Canadian
Publications
The University of Toronto Quar-
terly, which since 1935 has been
publishing an annual survey and
bibliograþhical list of Canadian lit-
ery work in English and French
now wishes to round out this na-
tional record by the inclusion of
such work as has been publíshed in
other languages.
They have therefore asked Pro-
fessor Watson Kirkconnell, of Win-
nipeg, who has a working knowledge
of most of the languages of Europe,
• to prepare such a supplementary
survey and list for the period 1935-
36-37, and for each subsequent year
hereafter.
It will be obviously impossible for
Prof. Kirkconnell to prepare this
valuable record of literary activity
without the generous co-operation of
the authors themselves. He has
therefore petitioned the Editor of
“Lögöerg” to ask Canadian authors
who have published work in 1935,
1936 or 1937, in the Icelandic lang-
uage to send full details direct to
him at 972 Grosvenor Ave., Winni-,
peg, Manitoba. He is interested in
books and pamphlets, poems, fiction,
drama, essays, and significant
articles, especially in the fields of
history, philosophy, theology, essays,
and social sciences. Items of merely
ephemeral or news interest will have
no place in the record.
In the case of books and pamph-
lets, the following information is
desired:. (i) title, in Icelandic and
English, (ii) name of publisher or
printer, (iii) place of publication,
(iv) date, (v) number of pages,
(vi) nature of contents.
In the case of articles, essays and
short stories, the information de-
sired is: (i) title, in Icelandic and
English, (ii) name of periodical in
which published, (iii) date, (iv)
nature of article.
In the case of poems, the in-
formation desired is: (i) title, in
Icelandic and English, (ii) name of
periodical in which published, (iii)
date, (iv) type of poem (lyric,
elegy, satire, etc.).
W|here it is possible to send re-
view copies, offprints, or clippings,
these will greatly assist in making
the survey an adequate one. All
letters and material should be sent
to Professor Watson Kirkconnell,
972 Grosvenor Avenue, Winnipeg,
Manitoba.
Karlar í krapinu
Eftir Guðm. Friðjónsson.
Hallgrímur hét maður, bjó í Vík
á Flateyjardal, Þorsteinsson, Gríms-
sonar. Hallgrímur var fóstri Guð-
imindar föður Vilhjálms föður Guð-
mundar, sem nú er forkólfur Eim-
skipafélagsins. Hallgrímur var
kallaður hinn sterki. Það nafn fékk
hann eitt sinn á Akureyri, þar var
hann staddur og hafði lýsi að selja.
Svo stóð á, að hann þurfti að flytja
lýsiskjaggta til verslunarbúðar, þó
nokkurn spöl, tók ílátið í fang sér
og bar áleiðis. Þá mætti hann manni
og áttu þeir tal saman um stund.
Hallgrímur hélt á kjagganum og lét
eigi niður f alla, gekk svo áleiðis og
náði takmarki. Svo er sagt um Hall-
grtím, að hann bæri lýsistunnur úr
bát sírium og gengi með þær á þóft-
um.
Afi Hallgríms hét Grímur, manna
mestur og sterkastur. Þegar hann
var áttræður að aldri, en Hallgrím-
ur 18 vetra, vildi gamli maðurinn
reyna þolrifin i Hallgrími; hafði
nautshaus meðferðis og skoraði á
Hallgrim að reyna aflið. Þeir gerðu
það með því rnóti, að annar tók um
efri skolt en hinn um þann neðri, og
svo urðu átökin mikil og jöfn, að
þeir rifu kjálkahlutann frá haus-
beinshlutanum, upp úr munnvikjun-
um.
Þessa sögu segir mér Vilhjálmur
faðir Guðmundar framkvæmda-
stjóra Eimskipafélagsins, skilríkur
tnaður og orðvar. Hann hefir líka
sagt mér sögu þá, er hér fer á eftir.
*
Gríntur lifði í Vík á Flateyjardal,
sem er næsti bær við Brettingsstaði.
Þegar hann var á níræðisaldri gekk
hann eitt sinn að Brettingsstöðum.
Þar var boli einn mannýgur, full-
orðinn. Grímur var beðinn að víkja
úr vegi fyrir tarfinum, fara krók
frami hjá* nauthyskinu og lézt hann
mundi gera það. En karl brá á
bitt ráð og fór beina leið. Hann kom
að Brettingsstöðum og kvaddi sér
þar hljóðs. Hann mælti:
Það væri rétt að gæta að honum
bola hérna úti í mýrinni, piltar mín-
ir. Þeir gerðu svo. Þegar þangað
kom lá tarfurinn steindauður —
snúinn úr hálsliðnum og stóð annað
hornið fast á kafi í mýrinni.
Þegar þetta gerðist, var amma
mín, Guðrún, vinnukona á Brett-
ingsstöðuimi, merkileg kona til orða
og verka. Jónas á Sílalæk, móður-
bróðir minn, sagði Vilhjálmi áður-
nefndum söguna og Vilhjálmur mér.
Heimildirnar verða varla véfengdar.
*
Sögur af aflraunamönnum, sem
gengnir eru fyrir ætternisstapann,
þykja oft ótrúlegar. Þessar sögur af
Hallgrími sterka og Grími afa hans,
um nautshausinn og uim nautsdráp-
ið, eru nálega svo furðulegar, sem
sögnin um Þorstein uxafót, er Sága
Ólafs konungs Tryggvasonar segir,
að slitið hafi lærið úr lifandi blót-
neyti.
En þessar sögur verður að telja
vottfestar.
Vilhjálmur Guðmundsson er alinn
upp á Flateyjardalnum og hefir
numið sögurnar um aflraunir Hall-
gríms og Gríms af vörum frænda
sinna, sem voru svo réttorðir og skil-
ríkir sem úrvalsimenn eru.
Eg hefi skjalfest þessar sagnir
þeim til ánægju, sem svo eru gerðir,
að þeir líta hýru auga til afreks-
manna, þeirra sem tóku undir það,
sem haft er eftir Ragnari konungi
loðbrók:
Móðernis fékk mínum
mörgum, svo hjörtu dugðu.
Þarna er bent á hugrekki, sérstak-
lega.
En allir afburðamenn hljóta að
vera hugumstórir.
—Morgunbl. 24. des.
BREYTINGA KRAFIST
A KVIÐDÓMI
Einn af þingmönnum Winnipeg-
borgar í Manitobaþinginu, Mr. L.
St. G. Stubbs, flutti á mánudaginn
þingræðu, þar sem hann lagði á það
mikla áherzlu, að réttvísinnar vegna,
yrði það að skoðast sjálfsagt, áð
tólf menn ætti sæti í kviðdómi í stað
sex manna, eins og nú væri viðhaft.
Mr. Subbs var bent á það, að slík
breyting kæmi einungis undir vald-
svið sambandsþingsins, og virtist
hann láta sér nægja þær upplýsing-
ar.
ANNOUNCING SPECIAL PRICES IN
The Eaton Beautý Shop
The followiug special prioes are offered by the Beauty
Shops every Wednesday morning, up to and including
the 23rd of February:
HOT OIL TREATMENT
AND FINGER WAVE
$1.00
FACIALS
75c and $1.00
Why not. plan to come every Wednesday morning for
a series of facials, or perhaps hot oil treatments? Now
is a good time to begin freshening up your appearance
for next spring. —Beauty Shops, Fourth Floor, South
EATON
SHAMPOO AND
FINGER WAVE
75c
Islenzk heimílisprýði!
Framsíðan af 50 ára minningarblaði Lögbergs með
áföstu mánaðardagatali, eitt hið fegursta vegg-
almanak, sem hugsast getur, fæst nú til sölu á skrif-
stofu Lögbergs. Sendist póstfrítt fyrir 50 cents.
Einnig er nú til sölu áminst framsíða, prentuð á
jiykkan gljápappír til þess að setjast í ramma, fyrir
25c póstfrítt. Vissara er að senda inn pantanir sem
allra fyrst, því eftirspurn er þegar mikil að hvora-
tveggja.
The Columbia Press Limited
Toronto & Sargent, Winnipeg, Man.