Lögberg - 25.04.1940, Blaðsíða 2

o
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 25. APRIL, 1940
flMHERST
40 oz.
«n ao - 25 oz. $2.bU
40 oz. $4-4°
nn
Einar
Benediktsson
ENDL’RMINNINGAR
OG HUGLEIÐINGAR
Eftir sr. Kristinn Danielsson
(Framh.)
En ekki sízt er mér minnis-
stætt, er talið barst að trúmál-
unum og jafnvel guðfræðikenn-
ingum.' Eg hafði þá fengið opin
augu fyrir sannleiksgildi þeirra
skoðana, sem kallað hefir verið
nýguðfræði og sprottið höfðu á
þeim tímum upp af biblíurann-
sóknum ágætra guðfra>ðinga,
einkum í Þýzkalandi, og Jón
Helgason, síðar hiskup, hafði á
næst undanförnum árum í
“Verði Ijós” verið að l'ræða
landa sína um af mikilli og þó
hóglegri einurð og hreinskilni.
Barst talið að þessum efnum,
og eg hélt fram því, sem eg hafði
til brunns að bera, ef til vill
nokkuð einbeittlega, svo að hon-
um þætti eg vilja hagga um of
við gömlum viðteknum skoðun-
um, og tókst því á hendur, að
hera hönd fvrir höfuð þeirra og
vörn fvrir höfuð þeirra og vörn
fvrir íhaldsstfenuna. Varð um
þetta efni helzti ágreiningurinn
i viðræðum okkar, og lauk þvi
umræðuatriði með því, að hann
sagði við mig: “Eg hevri, að þú
trúir ekki, en eg trúi,” en bætti
þó jafnharðan við hrósi um góða
greind mína, með oflofsorðum,
sem ekki verða eftir höfð. Eg
hafði ekki annað gjört, en að
halda fram því, sem eg hafði
af öðrum lært, en var einnig
sjálfur samþykkur og sannfærð-
ur um. Mér þótti þó vænt um
lofsorðin, því að eg þóttist af
þeim mega ráða, að í rauninni
hefði hann verið samþykkur ein-
hverju að minsta kosti af þvi,
sem eg hafði verið að segja, þótt
honum þætti skylt að sýna trún-
að gamalkærum skoðunum.
Enda þótti mér sennilegast, að
svo hlyti að vera um hann. Því
að eins og hann, líkt og margir
aðrir stórgáfaðir andans menn,
var hafinn yfir guðsafneitun
meðalmenskunnar, eins hlaut
hann að vera glöggur á rétt rök
og hugsanir. Eg hefi engan
heyrt bera brigður á, að hann
hafi verið trúinaður og hafi af
huga mælt í aldamótaljóðum
sinum, að í “hver þjóð, sem í
gæfu og gengi vill búa, á guð
einn og land sitt skal trúa.” En
eins er erfitt að ætla honunj
annað en frjálslyndi og viðsýni
á þessu sviði sem öðrum, þvi að
vel má trúin lifa, þótt ekki sé
henni þrýst í of þröngan stakk.
Það láta fæstir vitsmunamenn
bjóða sér, og hættir þá fremur
við að hafna henni eða missa.
Eitt af því, sem bar á góma
milli okkar Einars Benediktsson-
ar var það, að eg þakkaði honum
fyrir aldamótaljóð hans, því að
mér, sem flestum, þótti þau bera
af öðrum að andagift og orð-
snilli, þó að fleiri snildarkvæði
væri þá kveðin.
Þar var ekkert torskilið, sem
Ijóð hans annars eru talin vera,
svo að umhugsun og vandlega
athugun þarf til að lesa þau og
skilja, og mai*gir líklega að leita
sér skýringar hjá öðrum sér
fróðari. Hann hafði þau orð
um, að enginn mundi geta ort
álíka kvæði á minna en hálfum
mánuði. Eg tók það svo, að
þeim tíma mundi hann hafa var-
ið til þess. Sjálfsagt ekki þann-
ig, að hann hafi þann tíma setið
yfir því við skrifborð sitt, held-
ur verið að velta því fyrir sér
og í huganum að safna til þess
drögum og hugmyndum og þá
líklega skrifað kafla og kafla.
Eg man ekki, hvort eg spurði
hann að þessu, sem eg hefði átt
að gjöra, til þess að kynnast að-
ferðum hans, en það munu aðrir
þekkja, sem voru honum ná-
kunnugri. Mér þótti þetta senni-
legt, en brestur þó skilyrði og
skynbragð til að dæma um það.
Liklega er þetta misjafnt hjá
skáldunum, að stundum komi
J Ijóðin hjá þeim alsköpuð með
eldingarhraða, eins og Aþena úr
höfði Zeus, en stunduin þurfi
meira fyrir, að hafa. Steingrím-
ur var talinn hefla meira kvæði
sín en Matthías, og hefir þá
þurft lengri tíma.
•
Þegar eg kom inn í kirkjuna
á útfarardag Einars Benedikts-
sonar, snart það mig þægilega,
að sjá breiddan yfir kistu hans
fslandsfánann bláhvíta, að ekki
hafði þótt hæfa að hafa þar
annan fána en þann, sem hann
sjálfur orti um fánaljóð sitt, er
eg hefi heyrt talið fegursta
fánaljóð, sein nokkur þjóð eigi.
Þegar hann orti það, hafði rauði
krossinn ekki komist inn í fána-
merki vort og eg hefi ekki fengið
mér næga skýring á, hvers vegna
það varð og skal ékki ympra á
því. En nú virðist hentugt
tækifæri, þegar endurskoðun
sambandssáttmálans er fyrir
•dyrum, að taka upp hinn upp-
haflega íslandsfána, sem orðinn
var þjóðinni kær og meðal ann-
ars vígður með ódauðlegu Ijóði
Einars Benediktssonar um hið
“unga íslands merki.”
•
Þá ráðstöfun, að jarðsetja lik
Einars Benediktssonar á Þing-
völlum, hefi eg heyrt marga telja
orka tvímælis, og ef til vill ekki
að ástæðulausu.
Annars vegar virðist þó ekki
illa til fallið, að stofna á þessum
þjóðhelgasta stað landsins nokk-
urskonai: “panþeon” (stórmenna
grafreit eða höll), þar sem
greftraðir séu einstaka úrvals-
menn, sem þjóðin hefir einhuga
tignað sem fágæta velgjörða-
menn hennar, og andans stór-
menni, sem enginn ágreiningur
er um, að hafa borið á sínu sviði
höfuð yfir aðra og látið eftir sig
verk, sem þjóðinni er mikilli
sómi að, ekki síður en þeim
sjálfum. Gæti vitundin um að
þeiin er staður búinn á þeim
þjóðhelga stað, haldið minningu
þeirra ennþá hærra á lofti, til
að vera þjóðinni varanleg hvöt
og hughreysting í allri baráttu
hennar og viðleitni til að skipa
með sæmd sæti sitt við hlið ann-
ara þjóða, sem oft kann að reyn-
ast erfitt, svo “fáir, fátækir,
sniáir,” sem vér erum.
Ekki er ágreiningur um, að
Einar Benediktsson var sem
skáld slíkt stórmenni, sem aldrei
þreytist að kveða í þjóðina
kjark og trú á sjálfa sig, og
brennandi ást á Iandinu, rétt-
indum þess, tungu og sögu. Það
má því vel lika, að hann sé fyrst-
ur til að vígja þennan reit. Um
fyrri tíma stórmenni er nú ekki
að tala í þessu sambandi, þótt
hugsa mætti sér með tíð og tíma
að setja þar sæmileg minnismerki
t. d. fyrir Þorgeir goða, Snorra,
Hallgrím Pétursson og Jón Sig-
urðsson. — En hinsvegar er sú
hætta fyrir dyrum, að þetta verði
misnotað, og á þennan stað yrðu
færðir menn, sem aðeins myndi
rýra gildi hinna eiginlegu stór-
menna, með þvi að hafa þá í
þeim hóp, svo að þeir sæjust síð-
ur standa þar upp úr. T. d. má
hugsa sér flokksgæðinga, sem
flokksáfergja hefir hafið til vegs
og virðinga, þótt fullkominn
skoðanamunur sé hjá þjóðinni
um ávöxt af starfsemi þeirra.
Orðið “panþeon,” sem þessi
hugmynd mun sprottin frá, tákn-
ar eiginlega musteri fyrir alla
eða helztu guðina. Hér væri þá
ekki að ræða um aðra en veru-
lega afburðamenn, eitthvað í átt-
ina til þess, sem grísk og róm-
versk skáld mundu kalla goðum-
líka, þ. e. a. s. ávöxturinn af
starfi þeirra eitthvað yfirvenju-
legur eða svo, sem aðeins mætti
fáum við jafna. Til greina
kæmu þá aðeins fáir menn,
segjum einn á öld, eða svo. Ef
til þess ætti að velja hvern
venjulegan ágætismann, er þjóð-
in svq vel ment, að það yrðu of
margir, og hverfa myndi kjarna-
atriðið úr hugsjóninni “pan-
þeon.”
Það færi þá eins og með
Fálkaorðuna. Hún var samþykt
á fyrsta sjálfstæðisþinginu á
lokuðum þingfundi. Þvi var að
vísu móti mælt, því að fullveldis-
starfið ætti að byrja á því, sem
væri heillavænlegt fyrir þjóðina
en ekki áhégómatildri. Hitt varð
þó ofan á, því að frumkvöðullinn
var vinsæll og mikils metinn, og
talið vera aðallega til þess, að
geta sýnt viðurkenningu útlend-
um mönnum, sem þjóðin ætti
gott upp að inna, en gæti ekki
launað á annan hátt. — Mátti
ætla að i þvi fælist loforð um,
að nota það hóflega handa
landsmönnum. En þá hafa efnd-
irnar orðið þær, að á hverjum
fullveldisdegi er leitað uppi 10—
12 manns til að sauna þannig.
Með því verður sæmdin skiljan-
)ega fljótt vatnsborin, eða er
orðin það. En það má “pan-
þeon” okkar ekki verða.
Eg veit ekki, hvort Einar
Benediktsson hafði nokkra orðu.
En það gerir ekkert til. Eg enda
þessar endurminningar og hug-
leiðingar í sambandi við hann
með því að sæma hann þá þann-
ig í huganum, nema hann sjálfur
vilji vera laus við það. Eg veit
það ekki og reyndar heldur ekki,
hvort hann sjálfur hefði viljað
vera grafinn á Þingvöllum, eða
þetta sé ef til vill alt “mislukk-
að.”
(Ritað að mestu næstu daga
eftir útför E. B„ 20. janúar).
Kristinn Danielsson.
—Morgunbl. 5. marz.
Að vera
skuldlaus
um nýárið
Þetta voru nokkurs konar
kjörorð margra heiðvirðra bænda
í ungdæmi mínu heima á íslandi.
Þessi orð hefði lika mátt skoða
sem heitstrenging eða dreng-
skapar áheit á fæðingardag hvers*
komandi árs, eða með öðrum
orðum mætti nefna það svo að
þessir heiðvirðu menn hefðu
svarið það við sína eigin dreng-
lund, að vera skuldlausir um ný-
árið. Það var alment regla
verzlunarstjóranna, að senda
viðskiftamönnum sínum árs-
reikninga sína yfir úttekt og
innlegg einu sinni á ári. Þessir
reikningar komu vanalega til við-
takenda snemma á jólaföstu.
Upp frá þessu mátti jafnvel dag-
lega sjá menn á ferð í kaup-
staðinn með bagga-skjatta á bak-
inu og broddstaf í höndum. í
þessum böggum, sem ferðamenn-
irnir báru, var kaupstaðarvara,
sem nefnd var prjónles. Það
voru sokkar og vetlingar og í
daglegu tali nefnd duggara-plögg.
Þau voru fremur grófgerð, og
mestu Golíatar á allan vöxt.
Sokkarnir náðu hverjum hálegg
í mitt lær eða lengra og vetling-
arnir náðu upp á miðjan fram-
handlegg. Verðlag á þessari
vöru var þá vanalegast 65 aura
sokkaparið og 25 aura vetlinga-
parið. Einnig var haustull og
tólg töluvert á ferðinni í kaup-
staðinn á jólaföstunni. Þetta
voru gjaldgengar vörur, sem
veðjuðu þunga sjálfs sín og
verðlagi þar á kaupatorginu um
það að viðskifta-metaskálar
kaupmannsins skyldu hrósa
jafnvigt sinni um nýárið. “Einn
af átján” sem voru á ferð í
kaupstaðinn um það leyti, sem
nefnt er hér að framan, var eg
með bagga á bakinu eins og
hinir; þessar ferðir fór eg i þágu
húsbónda mins, því þá var eg
ekki farinn að verzla sjálfur og
því síður skulda neinum neitt.
Þá minnist eg þess viðvikjandi
því, sem eg hefi sagt um þessi
vetrarferðalög að eitt sinn í vik-
unni fyrir jólin var eg sendur í
kaupstaðinn með duggara-plögg,
sem, áttu að borga dálitla skuld,
sem húsbóndi minn var i við
verzlunina. Frá heimili mínu til
kaupstaðarins var um 36 kíló-
metra vegalengd, eða röskar 22
enskar milur. Eg fór að heiman
um miðdegi, nógu snemma til
að ná háttum að bæ þeim, sem
stóð undir heiði þeirri, sem ligg-
ur milli heimilissveitar minnar
og hinnar, sem kaupstaðurinn
lá í. Gangfæri var ágætt, vatns-
föll lögð undir ís og skarpa-hjarn
yfir alt. Eg kom að þessum bæ
snemma á kvöldvöku og gisti þar
um nóttina. Þetta heimili var
þar í sveit tæplega talið bjarg-
álna efnalega, en annálað fyrir
gestrisni og öll heiðarlegheit til
orða og verka. Um kveldið var
mér vísað til rekkju hjá syni
hjónanna, ungum manni, tæp-
Iega tvitugum. Við vorum sem
næst jafngamlir; rúmið okkar
stóð gagnvart hjónarúminu í af-
þiljuðu i öðrum baðstofuendan-
um. Þegar heimilisfólkið virtist
komið í-svefnværð, hóf bónd-
inn svohljóðandi tal við konu
sína: “Núna með siðustu póst-
ferð fékk eg verzlunarreikning-
inn minn, og birtir hann mér,
að eg sé í 10 króna skuld.
Haustinnleggið mitt horgaði að-
eins fyrir sumar-úttektina mína,
en svo fékk eg svolítið smávegis
til láns, sem orkar nú þessum
reikningshalla. Eins og þú veist,
góða min, höfum við undanfarin
ár reynt okkar ítrasta að vera
skuldlaus við menn um hver ára-
mót. Þetta er nú síðasta skuld-
in, sem eg þarf að borga, þetta
útliðna ár. Eg borgaði kirkjunni
ljóstollinn, seinast þegar eg var
við messu. Og með póstinum
sendi eg Birni minum Jónssyni
borgun fyrir fréttablaðið “Norð-
anfara,” því fyrir það vil eg sízt
skulda lengur en árlangt. Án
matar get eg verið dag og dag,
ef þess gerðist þörf, en án bóka
eða fréttablaða get eg ekki verið,
meðan Guð ljær mér sjónina.
Eg spyr þig nú að því góða mín,
eins og svo oft áður, höfum við
nokkuð handbært í búhokrinu
okkar, af gjaldgengri vöru, sem
getur mætt þessari skuld núna
fyrir nýárið. Já, svaraði konan,
eins og þú veizt, höfum við unn-
ið nokkur pör af sokkum og
vetlingum núna á jólaföstunni,
eins og við höfum gert undan-
farin ár, og svo eigum við 20
punda tólgarskjöld. Þetta tvent
er gjaldgeng vara, sem að verð-
lagi geta fullkomlega mætt þess-
ari tiu króna skuld, sem þú tal-
ar um.“ “Þetta eru góðar frétt-
ir, heillin míh,” sagði bóndinn.
“Þvi eins og okkur var áriðandi
að fá úttekt hjá verzluninni, eins
er okkur nauðsynlegt að standa
i skilum, svo gamla árið við út-
för sína, þurfi ekki að afhenda
því nýja ógoldna skuld, til inn-
heimtu í búhokrið okkar. Fyrst
gangfærið er gott núna, þá ætla
eg að senda hann Nonna okkar
í kaupstaðinn á morgun; hann
fær góða samfylgd með nætur-
gestinum, sem hér er staddur
núna. Við getum farjð snemma
á fætur og talið það sem við
sendum í poka, svo það verði alt
tilbúið um vanalegan fótaferðar-
tíma. Um nóttina varð eg þess
var að hjónin fóru á fætur,
kveiktu Ijós og hurfu eitthvert
fram í bæinn. Um morguninn
vakti konan okkur með kaffi.
Hún spáði góðu veðri yfir heið-
ina, sem var 4 kl.tima ganga,
ef gott var gangfæri. “Hérna eru
sparifötin þín, Nonni minn;
hann pabbi þinn ætlar að senda
þig í kaupstaðinn með gestin-
um, sem svaf hjá þér í nótt.
Ykkur er bezt að taka daginn
snemma, svo þið getið komist
til baka undir heiðina í kveld.”
Þessi hvatningsorð konunnar
voru nóg til þess að við létum
ekki draga okkur úr rekkju
þann morgun; við borðuðum
morgunverð, kvöddum hjónin og
vorum komnir upp á heiðarbrún
um dagrenning. Æskilegra ferða-
veðurs gátum við ekki óskað
okkur. Það var heiðrikt loft og
stafalogn; við höldum nú sem
stefnan vísaði okkur á leið til
kauptúnsins og vorum komnir
þangað um miðdegi. Við fund-
um kaupmanninn, sem tók okk-
ur mjög vingjarnlega, eins og
við værum gamlir viðskiftavinir
hans. Nonni sagði honum að
faðir sinn hefði sent sig til hans
með nokkur pör af sokkum og
vetlingum, sem hann vonaði að
j ö f n u ð u verzlunarreikninga
þeirra núna um áramótin. “Fað-
ir minn sagðist ekki vilja skulda
verzluninni neitt um nýárið.”
Þegar Nonni hafði raðað þessum
plöggum á húðarhorðið, lét kaup-
maðurinn ánægju sína í Ijósi um
það, hvað varan væri vönduð að
efni og vel unnin. “Þú hefir hér,
piltur minn, miklu meira inn-
legg en nemur skuldinni hans
föður þins; hvað var þér sagt
að kaupa fyrir afganginn?” sagði
kaupmaður. “Mamma sagði að
ef eitthvað væri afgangs skuld-
inni, þá skyldi eg kaupa eitt
pund af kaffi, tvö pund af
kandíssykri og tvær spólur af
tvinna, hvitum og svörtum.”
“Og svo eitthvað fleira?” spurði
kaupmaður. “Nei, ekkert fleira,”
svaraði Nonni. “Bað ekki faðir
þinn um eitthvað sérstaklega
fyrir sig,” spurði kaupmaður.
“Nei,” svaraðii Nonni, “hann vill
ekki skulda neinum neitt um ný-
árið.” “Þetta mun satt vera,
því faðir þinn er hæði skuldvar
og áreiðanlegur í viðskiftum. Ef
Öllum viðskiftamönnum mínum
væri eins sýnt um að standa í
skiluin og honum, þá gæti eg
með sanni sagt, að verzlunin mín
stæði ekki á þeim vanskilahörg
sem útlit er fyrir að hún hými á
núna um áramótin. Nú skulum
við sjá hvernig reikningar okkar
föður þíns standa. Prjónlesið,
sem faðir þinn sendi mér gerir
peningalega 15 krónur; skuld frá
siðasta hausti 10 krónur, úttekt
núna króna tuttugu og fimm
aurar; alt svo á þá faðir þinn
hjá mér þrjár krónur sjötíu og
fimm aura, sem eg ætla að senda
honum núna með þér, svo reikn-
ingar okkar verði jafnir og hvor-
ugur skuldi öðrum um nýárið.
Eg bið svo kærlega að heilsa föð-
ur þínum og þakka honum fyr-
ir góð og gömul viðskifti. Eg
hafði lokið verzlun minni við
vinnumann kaupmannsins og
borgað skuld húsbónda míns,
svo nú var lokið erindum okkar
Nonna þar í kaupstaðnum. Við
kvöddum þá verzlunarmennina
og héldum af stað í áttina heim.
Nú höfðum við sama sem ekkert
meðferðar, sem gat tafið okkur.
Það varð að samkomulagi með
okkur, að leggja á heiðina, þvi
veður var einsýnt og gott, enda
var tunglsljós. Við komum að
heimili Nonna kl. 12 um nóttina.
Það er ekki ferðasagan sú
arna i kaupstaðinn, sem hefir
loðað í minni minu nú yfir 60
ár, heldur eru það orð bóndans
undir heiðinni, sem hafa svo oft
mint mig á sig. Með póstinum
sendi eg Birni minum Jónssyni
borgun fyrir fréttablaðið “Norð-
anfara, því fyrir það vil eg sizt
skulda lengur en árlangt.”
Ef við allir, sem að nafninu
til höfum keypt íslenzku viku-
lilöðin Lögberg og Heimskringlu
hefðu neglt það eins rækilega í
huga okkar eins og þessi bóndi,
að skulda aldrei lengur fyrir þau
en árlangt, þá byggju þau ekki
á öðrum eins óskila Kaldbak eins
og þau hafa búið á nú um 50 ár.
F. Hjálmarsson.
Baruch Spinoza
Þegar litið er yfir þróunarsögu
mannanna og skygnst eftir braut-
ryðjendum á sviði menningar og
hárra hugsjóna, er ekki hægt að
ganga fram hjá hinni hröktu og
hrjáðu Gyðingaþjóð, sem mörg-
um öðrum þjöðum fremur hefir
lagt drjúgan skerf til andlegrar
uppbyggingar og hárra hugsjóna,
sem hin vestræna menning hefir
að miklu leyti verið grundvölluð
á. Með þessar stuttu ritgjörð
vil eg minnast fáeinna æfiatriða
eins slíks brautryðjanda manns-
andans.
Gyðingar hafa orðið flestum
öðrum þjóðum fremur fyrir
uppihaldslausum hrakningum og
ofsóknum, um na>r tvö þúsund
ára skeið, eða frá því að þeir
voru hraktir úr átthögum sínum
og föðurlandi, eftir að Títus
vann hina helgu borg þeirra,
Jerúsalem, 70 árum e. Kr. Það
mundi fátt líklegra þykja, en að
þessi litla þjóð hefði með öllu
glatast úr tölu þjóðanna, eftir
að verða að flýja land sitt, þeir
sem þaíf gátu, en aðrir að vera
seldir mansali út um rómverska
ríkið; en sú varð ekki raunin á.
Þeir hafa varðveitt í gegnum
aldirnar, í dreifingunni og undir
allslags þrengingum, ofsóknum
og hrakningum og fyrirlitningu,
sín fornu þjóðareinkenni, tungu,
menningu og tVúarbrögð, og er
það meir en nokkurri annari
þjóð er líkum forlögum hefir
verið háð, hefir hepnast að gera.
Meðal þessarar hröktu og
dreifðu þjóðar hefir hvað eftir
annað, bæði að fornu og nýju,
komið fram hinir mætustu
menningar og siðferðis frömuð-
ir, sem Vesturlanda þjóðirnar
hafa nokkru sinni þekt; enda
hafa þær aðhylst og tileinkað
sér kenningar þeirra og bygt á
þeim trúarbrögð sin og siðferði-
legt mat, og þannig að ekki litlu
leyti reist menningu sína og
þjóðfélagslegt fyrirkomulag á
gyðinglegum fyrirmyndum. Það
er þvi æði erfitt að gera sér
glögga grein fyrir því, að þessar
sömu þjóðir, sem hvað mest hafa
bygt lífsskoðun sína og trúar-
brögð á gyðinglegum ritningum
og helgisögnum, hafa gengið
flestum öðrum framar í því, að
hjrjá og hrekja þennan land-
flótta Gyðingalýð.
útflutningur Gyðinga frá föð-
urlandi sínu hófst löngu áður
en Titus vann Jerúsalem. Það
voru mest kaupsýslu- og æfin-
týramenn, er ferðuðust frá hafn-
arborgunum Tyrus og Sidon
vestur með ströndum Miðjarðar-.
hafsins, og tóku sér bólfestu í
ýmsum borgum hins forna
heims, svo sem Athenu, Anti-
ochiu, Alexandriu, Kartago, Róm
og Marseilles, og sumir komust
alla leið vestur á Spán. Þessir
útflutningar höfðu átt sér stað
um langt skeið, og er ekki ann-
að að sjá en að Gyðingar hafi
verið látnir að mestu óáreittir i
löndum Grikkja, Rómverja og
Kartagoborgar-manna. En eftir
fall Jerúsalemsborgar hefst hinn
fjölmenni útflutningur flótta-
fólks og þræla, sem var alt ann-
ars eðlis, þvi þá flúði fólkið Iand