Lögberg - 25.04.1940, Blaðsíða 7

LÖGBERG. FIMTITDAGINN 25. APRÍL, 1940
7
Mútur, landráð, kœnskubrögð
opna Þjóðverjum
innrásarleið í Noregi
Þegar fréttin um það, með hve
miklum skyndihraða og mót-
stöðulaust Þjóðverjar náðu fót-
festu á ýmsum stöðum í Noregi,
barst út um heim allan, varð
vist mörgum á að undrast yfir
þvi, hvernig slíkt hefði getað
gengið þannig, fyrir sig.
Söguna þá sendir fréttaritar-
inn Leland Stowe á öldum ljós-
vakans, út frá Stokkhólmi í
Sviþjóð um síðustu helgi, og
birtist hún í morgunblöðunum á
mánudaginn þ. 15. apríl 1940.
Um sanngildi hennar verður
ekki efast, þar sem Stowe var
heyrnar- og sjónarvottur að því
er fram fór í Osló, höfuðborg
Noregs hinn örlagaþrungna dag,
og næstu dagana fyrir og eítir
innrásina. Honum segist svo frá:
“Á tímanum frá miðnætti til
hádegis hinn eftirminnilega dag,
9. apríl 1940, féll höfuðborg
Noregs, Osló, ásamt öðrum
stærstu hafnarborgum landsins,
Þjóðverjum í hendur eins og
'fullþroska ávöxtur, norsku þjóð-
inni sjálfri til undrunar og sem
óvænt rothögg.
Eg varð að halda kyrru fyrir
í Osló í fjóra daga eftir að hún
var komin Þjóðverjum á vald, til
þess að komast að því á hvern
hátt sá yfirnáttúrlegi atburður
gat hent sig. Þá var járnbraut-
arsambandinu við Svíþjóð þegar
slitið, er við Mr. Irwin afréðum
að komast á einhvern hátt yfir
landamærin til að geta sent út
nákvæmá frásögn um þetta
undraverða frumhlaup.
Höfuðborg Noregs og aðrar
stærstu hafnarborgir landsins
voru ekki með vopnuin yfirbug-
aðar. Þær voru gripnar með ó-
viðjafnanlegum skyndi-hraða
vegna stórkostlegs samsæris, sem
vafalaust má teljast meðal’hinna
ósvífnustu pólitískra undirbragða
þessarar aldar.
Með mútugjöfum og fyrir
önnur áhrif fjölmargra leyni-
sendla, er Nazistunum heppnað-
ist að smeygja inn í landið, tókst
þeim, í samráði við nokkra hátt-
standandi Norðmenn og yfir-
menn í her og flota, er í land-
ráðasamsærið höfðu gengið, að
smeygja, ef svo mætti að orði
kveða, sínum “Troju-hesti” inn
í Noreg. Svo þegar aflokastund-
in rann upp, hafði samsæris-
mönnunum tekist að reka stál-
tappa upp í flestar stórbyssur í
flota Norðmanna og gera hin
öflugu varnarvigi þeirra gagns-
laus.
í Narvik sá svikull yfirmaður
þar um það, að Þjóðverjar gæti
tekið staðinn mótstöðulaust. Með
hverjum hætti varnarvirkin við
Bergen voru tekin, er mér ekki
enn kunnugt um. Það sem
Nazistunum þótti þó mestu varða
var að ná þegar í stað umráðum
■við Oslófjörðipn og geta komist
í gegnum hina mjóu og þvínær
ófæru vestri leið við Drobak, til
þess unt væri að ná yfirráðum
á flotastöðinni i Horten.
Til þess að skilja fyllilega
verksvið samsærisins, skulum
við líta ögn til baka. I Osló fékk
eg sönnur fyrir því, að þýzku
herskipin, ásamt öðrum fleytum
alskipuðum hermönnum, lögðu
á stað úr höfnum Þýzkalands
upp i leiðangurinn til Noregs
aðfaranótt 4. apríl, þremur dög-
um áður en Bretar lögðu
sprengjunetin úti fyrir strönd-
um Noregs.
Hitlers eigin hugmynd.
Þá komst eg einnig að því, að
yfirmenn þýzka hersins voru
mjög ákveðnir gegn því áformi
Fuehrei] Adolf Hitlers, að ráðast
til innrásar í Noregi, því þeir
teldi samgönguleiðirnar þangað
mjög þröngar og opnar til að-
sóknar. En róttækari Nazista-
fyrirliðarnir fylgdu Der Fuehrer
sinum að málum. Kvöldið 5.
apríl, þegar þýzki flotinn var
allareiðu á leið til Noregs með
Vlutningaskipum herdeildanna,
hélt þýzka sendiherrasveitin í
Osló kvöldskemtun og bauð
þangað um 200 af helztu mönn-
um Noregs. Öllum meðlimum
stjórnarráðsins var þangað boð-
ið og mörgum öðrum embættis-
mönnum. Ein aðalskemtunin
þarna var að sýna hefðarfólki
þessu kvikmynd, er bar nafnið
Eldskírnin, og fjallaði um eyði-
legging Póllands af loftárásum
Þjóðverja. Norsku áhorfendurnir
sátu í dauðaþögn og með hrolli
undir þessari hræðilegu “skemt-
un.” Sendiherrann þýzki til-
kynti, að filma þe^si væri sýnd
friðarmálunum til stuðnings. En
Norðmennirnir fóru heim til sín
með þeirri hugsun, að hér væri
um eitthvað óheillavænlegt að
ræða.
í Osló fékk eg einnig að vita
það, að Vidkun Quistling, majór,
fyrirliði norskra Nazista, og nú
formaður hinnar svonefndu
þjóðstjórnar, er sett var upp
undir þýzkri umsjón, hefði verið
suður í Berlín, þegar verið var
að sýna myndina í Oslóyog með-
an verið var að ráðstafa innrás-
arleiðangrinum. Hann kom aftur
6. apríl til Osló. Á sunnudags-
nóttina lögðu Bretar sprengju-
netið við strendur Noregs utan
við Narvik. Og á mánud^ginn
voru Berlínarblöðin óð og upp-
væg út af því. Árla dags 9.
apríl var norski varnarflotinn
ineð sviksamlegum ráðum af-
hentur Þjóðverjum og fyrstu
þýzkir hermenn gengu á land í
Forned, loftfarastöð Oslóar.
Áriðandi skyndiboð til flotans.
Þjóðverjar gátu ekki komist
inn í| Oslóarfjörðinn og til borg-
arinnar nema þeir hefði umráð
vfir Horten flotastöðinni. Klukk-
an 5.30 að morgni 9. apríl, og
þremur og hálfri klukkustund
áður en síðasta krafan frá Berlin
kom utanríkisráðherranum Dr.
Halvdan Koht i hendur, fékk
fyrirliði norsku herskipanna, er
lágu við í Horten, áríðandi
skyndiboð, undirrltað að haldið
var af Dr. Koht og á það litið
sem komandi beint frá stjórnar-
ráðinu. Það skipaði norsku
skipunum að leggja ekki út í
orustu við þýzku herskipin, sem
væru á leið inn eftir firðinum,
en senda alla sina menn tafar-
laust vopnlausa i land. Sjóliðs-
Iforinginn hlýddi skipaninni.
En norska varnarsnekkjan
ólafur Tryggvason hafði kveldið
fyrir og óvænt komið inn til við-
gerðar. Um, nálægð þess var
fyrirliðunum í Osló ókunnugt.
Skyndiskipunin hafði því ekki
náð til þess og það þess vegna
albúið til bardaga.
f millitiðinni voru, um klukk-
an 5.30 að morgni þess 9.,
sprengjurnar í Oslófjarðar-
mjóddinni gerðar óskaðnæmar
með því að slíta raforkusam
band þeirra við Drobak-miðstöð-
ina. Hver skipunina gaf um að
það skyldi gert, var enn ókunn-
ugt, er eg fór frá Osló. En það
gerði þýzka herskipinu mögulegt
að komast fyrir dagrenning inn
um hið mjóa sund.
Hálfri klukkustund áður en
þýzki sendiherrann skilaði í
hendur Dr. Koht kröfuskjalinu
áðurnefnda, náði eitt af herskip-
um Þjóðverja, Emden, að haldið
var, ásaint tveimur kafbátum
þeirra, að komast inn á höfnina
við Horten.
Litla herskipið ólafur Trygg-
vason skaut þegar að læðufleyt-
um þessum nokkrum sprengi-
kúlum, og sökti bæði herskipinu
þýzka og kafbátunum báðum.
Frétt kom einnig um það, að
herskipinu Bluecher hefði og
verið sökt i sundunum með fall-
byssuskotum frá virkinu, er
kallast Oskarsborg.
Farið að mínum ráðum vegna
VERÐLAUNA
BRAUÐSINS”
Notið beztu etnin í bökun yðar
Notið Lallemand’s Yeast, og
verið viss um íirangur! Pað er
úrvals-ger í úrvals-brauð, og
veitir hagnað vegna AUKA-kök-
unnar í hverjum pakka, sem
ekki er í algengum pökkum.
Petta, drýgir bökunina . . . tylft
af rólum eða fimm aukabrauð!
ÓKEYPIS:—Skrifið Lallemand’s
Yeast, 1620 Prefontaine St., Mon-
treal, rftir ókcypis verðlauna-
bœklingi. sýnishorna köku og
forskriftabók — Verðlaunabækur
aðeins d ensku og frönsku.
Veitið atliygli hinum galaiuli
hana á nafnmiðanum.
LALLEMAND5
Um leið og dagur rann, sendu
Þjóðverjar í land sjóliðaflokk
og hrifsuðu Horten á sitt vald.
Þá varð Osló varnarlaus á sjáv-
arhlið.
“Seinna komu Þjóðverjar
hundraði manna á land,” sagði
einn sjóliðinn norski við mig.
“Einhverjar skærur urðu þarna,
en við gátum ekkert unnið á.
Yfirmenn herskipa okkar rendu
þegar upp hvítum flöggum. En
hvers vegna veit eg ekki. Við
héldum þeir hefði gert það sam-
kvæmt skipun frá stjórninni.
Svikræðið í eigin herbúðum.
Höfuðborg Noregs var svikin
i hendur óvinanna af eigin son-
um landsins, og Þjóðverjarnir
áttu visa opna leið þangað áður
en stjórnin hafði hugmynd um
hvað væri að gerast.
Áður en Þjóðverjarnir tóku
Horten hafði “stjórnin í Osló”
allareiðu, eins og til varúðar,
skipað hernum að vera til reiðu
hvað sem fyrir kynni að koma.
Með dagsbrún 9. apríl söfnuðust
tugir norskra hermanna saman
við Horten járnbrautarstöðina.
Þjóðverjar slógu óðara hring um
þá og fluttu þá sem fanga út á
þýzku herskipin.
Þegar þau herskip síðar nálg-
uðust hið öfluga Oskarsborg-
vígi sendu þau yfirmanni vígis-
ins loftskeyti um að skjóta ekki.
“Við höfum yðar eigin menn hér
um borð,” sögðu Þjóðverjarnir.
Vigisbvssurnar þögðu og þýzku
herskipin sluppu inn á Oslóar-
höfnina innri.
Við höfðum átt ónæðissama
næturstund í Oslós Grand hótel-
inu vegna siendurtekinna loft-
árásar aðvarana og kom hin
fyrsta þeirrá klukkan 12.35 eftir
iniðnættið.
Klukkan 7.45 þrumuðu fimm
sprengjuloftför Nazistanna yfir
húsmænira borgarinnar. Áttu
þær með þeirri för sinni að
hræða bæjarfólkið til uppgjafar,
meðan verið var að lenda her-
deildunum í Fornebo, rétt utan
við borgina.
Letilegir Nazista-hcrmenn.
Sköminu fyrir klukkan þrjú
komu tveir flutningsvagnar með
tylft þýzkra hermanna upp eftir
einni bæjargötunni. Hermenn-
irnir hensluðust letilega i vögn-
unum ineð byssur sinar dingl-
andi kæruleysislega við hlið sér.
Við komum fyrst auga á tvo
ríðandi hermenn beygja inn á
götuna framan við höllina, og
svo sex í viðbót. Þá kom i ljós
gráklæddur hermannaflokkur
gangandi inn á strætið. Þessir
Þjóðverjar héldu leið sína áfram
um götuna milli þéttskipaðra
raða tuttugu til þrjátíu þúsund
Oslóbúa á hliðarstéttunum
beggja megin.
Þetta var þunnskipuð og ótrú-
lega, stutt hermannafylking, sem
fram hjá gekk á svo sem sex
mínútum. Hún samanstóð af
óheillegum fylkingahlutum, er í
alt töldu vissulega færri en
fimtán hundruð manna.
Höfuðborg Noregs, með því-
nær þrjú hundruð þúsund íbú-
um, féll þannig i hendur svo sem
fimtán hundruð Þjóðverja, án
þess einni sprengjú væri kastað
,eða eitt skot heyrðist innan vé-
banda borgarinnar. — (Þýtt úr
Winnipeg Free Press frá 15.
apríl). s.
Fréttarpiálill
Campbell River, B.C.
15. apríl, 1940.
Herra ritstjóri Lögbergs:—
Þó ekki sé neitt sérstaklega
markvert héðan að frétta, þá
ætla eg samt að senda lesendum
Lögbergs nokkrar línur, bara um
daginn og veginn, eins og stund-
um er sagt.
Hér er nú komið sólskin og
suinar fyrir nokkrum tima síð-
an. Skóggyðjan alklædd fagur-
grænum sumarskrúða, með sín-
um litbrigðum og blómaskrauti.
Okkur hér finst mikið til um
þau gæði, er við eruin að lesa
í dagblöðunum um kuldann,
frostið og snjóinn fyrir austan
fjöllin.
Heilsufar á meðal fslendinga
hér í bezta lagi, enginn þeirra
vekiur það eg veit um. Flestir
af þeim yngri sem geta sinnt því
hafa atvinnu, mest við skógar-
högg og er það hér svo nærri
að flestir af þeim geta keyrt til
vinnunnar, og eru heima hjá sér
á hverri nóttu. Miklar umbætur
hafa verið gjörðar hér á strönd-
inni í seinni tíð, og ber mest á
því hjá okkur löndunum. Allir
hafa nú garða og eru margir
búnir að sá i þá, líka hefir tals-
vert verið plantað af aldintrjám
af ýmsum teguradum og berja-
runnum. Allir keppast þeir um
að sá og planta blómum hjá sér
af öllum mögulegum tegundum,
svo það verður bjart hér fyrir
augum, þegar það fer að vaxa.
Bg hefi lengi haft þá skoðun að
það væru helzt skáldin, sem elsk-
uðu blómin og hefðu helzt auga
fyrir fegurð þeirra, því svo hafa
þau mörg kveðið lofkvæði um
blómin i brekkunum. Má vera
að einhverjir af okkur séu skáld,
þó við yrkjum ekki. Nokkrir
landar hafa verið hér á ferðinni
til að sjá sig um og skemta sér,
Mr. og Mrs. Gunnar Guðmunds-
son frá Vancouver voru hér á
eyjunni að sjá sig um, fóru þau
einnig til Port Alberni á vestur-
stönd eyjarinnar. Áttu þau áður
bú við Wynyard, Sask., en hafa
verið um nokkurn tíma í Van-
couver. Mrs. Johanna Melsted
frá Vancouver var hér i heim-
sókn til kunningjafólks síns hér,
Mr. og Mrs. Albert S. Arnason.
Líka var hér um sama leyti Miss
Thelma Sigurðsson frá Van-
couver að heimsækja bróður
sinn, Mr. óskar K. Sigurðsson.
Eru þær báðar farnar til baka.
Mr. og Mrs. Bjarni Sigurðsson
frá Bay End, Man. fluttu sig
hingað fyrir mánaðamótin með
uppkominn son sinn og dóttur.
Fluttu þau sig strax í hús, sem
Árni sonur þeirra hafði bvgt
fyrir þau. Líka er kominn hing-
að ungur maður, Guðjón Sig-
urðsson, og er hann strax búinn
að fá atvinnu við skógarhögg.
Mr. Eyjólfur Gunnarsson hefir
nú nýlega keypt hér ekru af
landi með húsum á og nokkrum
umbótum, sem liggur rétt við
hliðina á hans landareign. Gömul
hjón bjuggu þar áður, en konan
dó í vor, svo gamli maðurinn
vildi ekki vera þar einn, og bauð
eignina til sölu; urðu strax þrír
til, sem vildu kaupa jietta pláss,
en Mr. Gunnarsson varð hlut-
skarpastur, dg er nú önnum kaf-
inn við að gjöra frekari umbætur
á eigninni. Ekki virðist Mr.
Gunnarsson vera neitt hræddur
við það að búa um sig hér á
ströndinni.
Nokkrir hafa stundað fiski-
veiðar, en aðallega aðeins í hjá-
verkum sínum, hér rétt fyrir
framan landssteinana. Það er
ekki góður afli á þessum tima
ársins, samt veiðist talsvert af
þorski og laxi, svo við höfum
oftast nær.nóg í soðið.
Mr. óskar K. Sigurðsson fór
til Vaucouver um tíma, honum
hauðst þar atvinna um nokkra
mánuði við húsamálningu, en
hann er “expert” í þeirri iðn.
Stórt “logging Co.” er að setja
niður hækistöð sína á ströndinni,
tvær mílur hér fvrir sunnan, er
verið að hyggja akbraut þaðan
vestur í skógana, og verða logg-
arnir fluttir á stórum flutninga-
bilum ofan að sjónum, þar eru
þeir svo tengslaðir saman í stóra
fleka sem dregnir eru af dráttar-
bátum til sögunarmyllanna á
vesturströnd meginlandsins. Á
að byrja á þessu skógarhöggi um
næstu mánaðamót. Er búist við
að það gefi fjölda manns at-
vinnu i fleiri ár. Eg er ekki að
segja frá þessu i þeim tilgangi
að eggja neinn að koma hingað
í atvinnuleit, því hér, eins og al-
staðar annarsstaðar eru ótal sem
vilja komast þar að. Skógar-
högg er erfiðisvinna og ekki
heiglum hent að gefa sig við
henni.
S. Guðmundsson.
♦ BORGIÐ A
LÖGBERG Y
Dánarfregn
Þann 7. marz s.l. andaðist á
heimili Noah sonar síns í Hunts-
ville, Ontario, gamalmennið Guð-
mundur Ásgeirsson, ættaður úr
Strandasýslu á íslandi, fæddur
1. ágúst 1843, í Hafnardal, en
fluttist þaðan ungur til Geir-
mundarstaða í Staðarsveit. 15.
ágúst giftist Guðmundur Ingi-
björgu ólafsdóttur; til Canada
komu þau 1883 úr Steingríms-
firði og fáum árum síðar keypti
Guðmundur land i íslenzku
bygðinni við Hekla, P.O., Ontario
og búnaðist þar vel. Árið 1927
seldi Guðmundur land sitt og
flutti til Huntsville og var þá
búinn að vera sjónlaus í mörg
ár, en að öðru leyti hraustur til
heilsu þar til siðustu tvö árin
að hann lá rúmfastur og ósjálf-
bjarga. Ingibjörg dó fyrir ná-
lægt tveim árum og birtist þá
stutt æfiminning hennar i Lög-
bergi. Árið 1935 var þeim Guð-
mundi og Ingibjörgu haldið
fagnaðarmót í Huntsvile, er þau
höfðu verið gift i fifi ár, og þá
birtist i Lögbergi myndir af þeim
og æfiágrip. — Guðmundur átti
þau hvggindi, sem í hag koma,
glaður í lund, orðheldinn og á-
reiðanlegur. Eftirlifandi börn
eru Noah lögreglumaður í
Huntville og ólafur bíla og
flutningstækja eigandi í Hunts-
ville og Mrs. H. Larrett í Hamil-
ton, Ontario.
Gamall nábúi.
Baruch Spinoza
(Framh. frá bls. 3)
lærði af skólaspekingunum, sem
var orðalag þeirra og skýringar
aðferðir, því þar var af miklu
að taka. Meðal annara sann-
leiksleitandi fræðimanna, rann-
sakaði hann verk Brunos (1548
—1600), þessa undra spekings
og uppreisnar eldhuga, sem leit-
aði land úr landi, og skifti hvað
eftir annað um trúarbrögð, i von
um að finna sannleikann, en
kom alt af út um sömu dyrnar
og hann fór inn um, þ. e., fann
hvergi ábyggilega skýringu á
spursmálinu um Guð og alheim-
inn; og út úr þessari leit lenti
hann að siðustu í klóm kal-
vinsku kirkjunnar, og var dæmd-
ur til dauða, sem villutrúarmað-
ur, “á hinn miskunnsamasta
hátt, án blóðsúthellinga,” eins
og kirkjan orðaði það í þá daga,
þ. e., að vera brendur lifandi á
báli.
Það er með öllu vafalaust, að
þeir fræðimenn og brautryðj-
endur mannsandáns, sem Spin-
oza kynti sér, hafa haft mjög
róttæk og yaranleg áhrif á hans
sannleikselskandi sál og er ekki
ólíklegt að hinar mörgu og oft
ósamstæðu kenningar, svo ólík-
ar á yfirborðinu, en í eðli sínu
sama leitin, sem snýst utan um
sama brennipunktinn — Guð og
alheiminn — hafi orðið undir-
staðan að hinni háfleygu eining-
arkenningu hans. (Framh.)
Confid. ence
MANY, WHOM WE SERVE, EXPRESS
CONFIDENCE IN OUR ABILITY TO MAKE
THEIR ADVERTISING DISTINCTIVE IN
CHARACTER AND SUPERIOR IN WORK-
MANSHIP. WE PLACE AT YOUR SERVICE,
FORTY YEARS EXPERIENCE IN PUBLISH-
ING, PRINTING AND ENGRAVING.
Columbia Press Limited
695 SARGENT AVE., WINNIPEG
Phones 86 327 - 8