Lögberg - 06.11.1941, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN (>. NÓVEMBER. 1941

%
Sigurvegari
hafsins
Frá “Nemó” á Gimli.
(Framhald)
Enrique þræll Magellans hlaut
rangan dóm. Það var Magellan
sjálfur, sem hratt af stað þess-
ari óhappa skæru með árásinni.
Þjónninn var honum trúr og
stóð við hlið hans til hins ýtr-
asta, var þó særður og borinn
meðvitundarlaus í ábreiðu sinni
til skips.
Nú var Duarte Barbosa með
aðstoð Joao Serrao kosinn til
foringja, og hann var nægilega
heimskur til að segja vesalings
djöflinum, þrælnum, að sér
kæmi ekki til hugar að hundur
gæti leikið iðjuleysingja þó hús-
bóndi hans hefði dáið, og et
hann ekki tafarlaust vildi fara i
land sem túlkur til vöruskifta,
hefði hann unnið til réttlátrar
refsingar. Enrique brá ekkert
við hótunina. Örgeðja sjálfsálit
Malayans var horfið. i Hann fór
aðeins af hlýðni til sölutorgsins,
og gekk í samsærið með Rajah-
anum af Cebu.
Fjórum döguin eftir fall Mag-
ellans kemur Enrique með fá-
heyrð tíðindi til skipstjóranna.
Hann kveður Rajah-ann hafi
safnað gimsteinum, er hann vilji
senda Spánarkonungi, og hvort
þeir ekki vilji koma upp i fjör-
una og veita þeim móttöku. Þeir
steyptu sr hugsunarlaust í gildr-
una, þustu í land 29 saman og
þar á meðal einn reyndastl fyrir-
liðinn og hafnsögumaður. — Til
allrar heppni lág Pigafetti í sár-
um og gat ekki farið. — Það var
tekið á móti þeim viðhafnarlaust
og fylgt til kofa úr pálmablöðum,
sem átti að vera veizlusalur. í
sama bili höfðu þeir sem voru á
skipunum heyrt óp og köll úr
landi en þá var Rapah-inn af
Cebu að ljúka við móttökuna.
Nú bar foringjatignina undir
Joao Carvalqo gaf hann sam-
stundis skipun um að hleypa af
fallbyssunum á þorpið, drundi
nú hver hliðskota þruman eftir
aðra. Þá birtist hræðileg sýn.
Joao Serrao hafði á síðasta
augnabliki tekist að slíta sig úr
höndum morðingjanna og flýði
nú ofan til fjörunnar. Fjand-
mennirnir eltu hann og sviftu
hann vopnum; stóð hann nú
varnarlaus. Hann þallqjði til
Carvalho og bað hann senda bát
með nægum vörum sér til lausn.
ar. Það virtist um stund sem
þetta gæti tekist; yerðið og vöru-
magn var ákveðið, en þetta skildi
þó greiðast í landi. Carvalho
bjóst við svikum, þeir myndu
ekki eingöngu ætla sér lausnar-
gjaldið, heldur bátinn einnig.
Þeir drógu því upp akker og
sigldu af stað, en það sáu skips-
menn að Serrao var brytjaður
sundur í fjörunni.
Þessu samfara var hópur inn-
fæddra manna að rífa niður
krossinn, sem Magellan hafði
reist, svo það sem foringinn með
mikilli þolinmæði hafði unnið að
í margar vikur var nú eyðilagt
á klukkutíma.
Nú var vandi á höndum. Af
265 mönnum, sem létu innritast
i ferðina í Seville, voru eftir
115, svo að skipin voru ekki full-
mönnuð, því var betra að losna
við eitt skipið af þeim þremur.
Concepcion, sem var mjög lekt
skip var affermt og brent, en
Trinidad og Victoria sigldu sam-
hliða burtu.
Nii kom það átakanlega í ljós
hversu skaðinn var mikill í frá-
falli Magellans, þvi foringinn
reyndist óviss í hverja átt halda
skyldi, og í stað þess að sigla til
Malakka-eyja, sem voru þar
skamt frá. voru þeir á flækingi
í 6 mánuði; allri sómatilfinningu
var drepið niður dg Carvalho
gerðist smánarlegasti ræningi.
Loks varð hann svo illa kyntur
af mönnum sínuin, er þó virtu
engin lög að hann var rekinn úr
foringjatigninni, en í hans stað
var kosinn Sebastian del Cano.
Að síðustu — eins og af hend-
ingu — bárust þeir til Molucca
(Hamingjueyja) 8. nóv. 1521, og
lentu í Tidore. Landsmenn tóku
þeim vonum framar vel. Þar
fengu Spánverjar alt er þá fýsti.
Þar keyptu þeir krydd, sem óðir
menn, og létu i móti byssur sín-
ar, yfirhafnir og belti, því nú átti
að sigla beina leið heim og verða
ríkir af sölunni af þessum dýr-
mæta farmi, er hafði verið svo
harðsóttur.
Svo voru skipin byrgð með
vistaforða, en þegar seglin voru
dregin upp kom í Ijós að Trin-
idad var ósjófær af fúa. Victoria
gat þó ekki beðið lengur og lagði
af stað heimleiðis. Það hafði
verið tekið til ráðs að 51 sjó-
mannanna héldu kyrru fvrir í
Hamingjueyjunum meðan gert
væri að skipinu. Þegar að lok-
um þeir lögðu á stað heim á leið,
fórst hún með öllu er á henni
var.
Victoria hafði eytt 30 mánuð-
um í að sigla kringum hálfan
hnöttinn. Nú var hún á heim-
leið. Aldrei í sögu landaleitanna
mun hafa komið í Ijós meira
hugrekki en þá. Hún hafði mat-
arbyrgðir til 5 mánaða, en hvergi
gátu þeir fengið salt, svo svína-
kjötið úldnaði í ofsahita bruna-
beltisins, og til að komast hjá
sótt er gæti stafað af lyktinni.
vörpuðu þeir öllu fyrir borð, en
hungrið varð eftir innanborðs.
Victoria var hlaðin sem hún
frekast var fær um, af mörg
hundruð vættum af kryddvörum,
en hver er sá maður með skræln-
aðar varir og tómann maga, sem
getur tuggið piparkorn eða
kanelbörk, eða svelgja nutmeg
(baunir) i stað brauðs. Á hverj-
um degi var skrælnuðum líkum
fleygt fyrir borð, og yfir 20 voru
dánir er þeir loksins eftir 5 mán-
aða ferð vörpuðu akkerum, 9.
júli 1522 á höfninni Santiago í
Capverdi eyjunni.
Þessa eyju áttu Portúgajar, og
að stíga á land var það sama og
gefa sig á vald fjandmönnum
sinum, en hungrið spyr ekki að
lögum, svo að del Cano sendi
menn til lands, en bauð þeim að
segja þeir kæmu frá Ameriku.
Bátur þessi frá Victoria kom svo
hlaðinn af matarbyrgðum, og
var tafarlaust sendur aftur ti!
lands eftir meiru. Veitti þá del
Cano þvi eftirtekt að verið var
í undirbúningi með að ýta
nokkrum bátum á flot í fjörunni.
Bragð hans hafði komist upp.
Hann dróg því upp seglin i hasli
og sigldi leið sína en afhenti fé-
Iaga sína örlögunum.
Þó viðstaðan í •eyjunum væri
stutt og endaslepp, var það sarat
þar að hinn óþreytandi sögurit-
ari var fyrstur allra manna til
að veita sérstöku fyrirbæri eftir-
tekt. Sjómennirnir sem sendir
voru í land, komu með þá furðu-
legu nýjung, að þá væri fimtu-
dagur, þar sem skipsmenn héldu
áreiðanlega það væri miðviku-
dagur. Pigafetta hafði haldið
dagbókina með mestu nákvæmni
í þrjú ár. Gat hann hafa týnt
degi? Hann spurði Alvo hafn-
sögumaninn, hann hafði haldið
dagbók yfir ganghraða skipsins,
og þóttist hann einnig viss í að
það væri miðvikudagur. Af því
þeir stýrðu stöðugt í vestur, gat
skeð að þeir hefðu hlaupið yfir
dag i tímatalinu. Þegar Piga-
fetta gaf skýrslu sína um þetta
undarlega fyrirbæri, gátu menn
ekki áttað sig á því, Þá vissi
enginn að hver sem fylgir sniin-
ingi jarðarinnar kringuin hnött-
inn græðir einn dag.
Victoria var nú bráðum kom-
in heim, hún var orðin sundur-
slitin af ofraun og svo sem hún
geygaði öll til og styndi, hún
beitti siðustu kröftum sínum til
að komast seinustu mílurnar.
Þegar skipið fór frá kryddeyj-
unum voru á þvi 66 menn, en
nú aðeins dálítill hópur, sem
stöðugt urðu að standa við dæl-
urnar. Fjórða sept. 1521 sáu
þeir um síðir Capo St. Vincent,
hann er suðvestur oddi Portúgals
—“og aðþrengdari en nokkrir
menn hafa verið.”
Að tveimur dögum liðnum
höfðu þeir tekið höfn í mynninu
á Guadaiquiver, en þaðan létu
þeir í haf þrem árum áður. Þá
voru eftir 18 lifandi; féllu þeir
á kné og kystu jörðina — föður-
land sitt.
Morguninn eftir var Victoriu
siglt upp ána til Seville. “Skjót-
ið!” kallaði del Cano. Skot-
þruman bergmálaði hinu megin
árinnar. Með sömu byssunum
höfðu þeir kvatt Spán, og með
sömu byssunum kvatt Magellan-
sundið og heilsað hinu ókunna
Kyrrahafi. Með sömu byssum
höfðu þeir einnig heilsað ný-
fundna hafinu við Filippseyjarn-
ar, en aldrei höfðu þær (jrunið
svo hátt og glaðlega sem nú er
þær kyntust komu þeirra. “Vér
erum komnir aftur. Vér höfum
unnið það starf, sem enginn á
undan oss leysti af hendi. Vér
höfum fyrstir allra manna sigit
í kringum hnöttinn.” — ,
Mesti fjöldi bæjarbúa flyktist
ofan að ánni, “til að dá þetta
fræga skip, sme hafði farið slíka
frægðarför, er var undraverðari
öllu því, er komið hafði fyrir frá
því guð skapaði heiminn,” svo
sein Oviedo ritar. Mannsöfnuð-
urinn starði á sjómennina með
djúpri lotningu, er þeir gengu í
land af Victoríu, og horfði á
hversu þeir skjögruðu af þrótt-
leysi á göngunni, hvernig þeir
hnutu, hversu úttaugaðar, veiklu-
legar og uppgefnar þessar hetjur
voru sem höfðu elst um manns-
aldur á þremur árum. Þeim var
borinn matur, en á undan honum
efndu þeir heit sín er þeir höfðu
gert í mestu þrautum sinum.
Þeir gengu berfættir og iðrandi
i skrúðgöngu til kirkju og þökk-
uðu hátíðlega þeim almáttuga
fyrir heimkomu sína, og lásu
bænir fyrir leiðtoga þeirra, sem
fallið hafði við Macton og fyrir
200 föllnum félögum sínum.
Fréttin um heimkomu þeirra
flaug sem eldur í sinu út um alla
Norðurálfurta. Frá því á ferðum
Columbusar hafði engin ferð
skekið svo saintíðina. Landa-
fræðin var sezt í stafn til eilifð-
ar en þegar skip frá Seville sigldi
stöðugt í vestur og lenti í sömu
borg, þá varð það ekki hrakið a.ð
jörðin var hnöttótt, umgirt sam-
hangandi höfum. Columlms
hafði siglt undir spönsku flaggi
í nýtízku landaleit, sama hafði
Magellan gert og lokið við það.
Á þrjátíu árum hafði mannsand-
inn unnið meira en í þúsund ár
áður.
Jafnvel bankarnir sem lánað
höfðu fé til útgerðarinnar gátu
verið ánægðir, þeir höfðu 520
vættir (hérumbil 26 tonn) af
kryddi i farminum á Victoriu og
höfðu grætt á fyrirtækinu 1500
gull dugata er borguðu skipa-
tjónið, en þar í eru þó ekki
reiknuð 200 mannslíf.
Tólf menn voru þó gagnteknir
af hræðzlu þegar þessi tíðindi
gerðust að eitt af skipum Mag-
ellans afði komist heim. Það
voru samsærismennirnir af San
Antonio, sem komið höfðu til
Seville fyrir meira en ári síðan.
Þeir sögðu að samsærið hefði
stafað af föðurlandsást, en mint-
ust ékkert á “paso,” þeir sögðu
einasta frá firði, sem þeir hefðu
fundið og Magellan hefði haft í
hyggju að afhenda Portúgölum
flotann.
Til láns fyrir þessa stroku-
menn hafði del Cano — sem nú
var æðstur af eftirlifandi foringj-
um — verið í flokki þeirra, sem
stofnuðu samsærið í San Julian,
og þvi var hann þeim hliðhollari,
þeir komust þvi hjá refsingu og
gleymdust í fagnaðarlátunum.
öllu hrósinu sem hefði átt að
lenda á Magellan var nú.ausið
yfir del Cano, en sannleikur er
það, að þrekvirlcið jem Magellan
keypti með lífi sínu reyndist lít-
ils virði Ifyrlr mannkynið, þvi
mörg þeirra skipa, sem hafa ráð-
ist i að fara þessa leið lentu í
slysum, svo að fjöldi skipa hafa
flúið frá þessari háska leið, og
kusu fremur að flytja vörurnar
eftir Kyrrahafinu og selflytja
þær landleiðina yfir Panama.
Eftir mannsaldur frá þessum
atburðum, var'sundið að mestu
fallið í gleymsku. Fimtíu og
átta árum eftir fund þess, fór
Drake eftir því er hann ætlaði
að ræna spanskar nýlendur á
vesturströnd Suður-Ameríku.
Siðan hafa stöku hvalaveiðaskip
og fáein önnur farið um sundið,
sem Magellan hugði að myndi
verða megin samgönguleið milli
Evrópu og suðurhafanna.
En sagan gleymir aldrei fyrsta
skipstjóranum, sem fór um sund •
ið, manninum, sem sannaði að
jörðin var hnöttur og einnig það
hve miklu mannlegt hugrekki
getur afkastað.
(.Þýtt úr Renders’ Digest)
Erlendur Guðmundsson.
f '‘The Parents’ Book, London,
'1913, bls. 541 er sagt að kona
Magellans hafi sprungið af harmi
er hún frétti lát hans.—E. G.
--------V---------
Þrír menn og
einn hundur
Stgtt úr “útrás Mnrks Twain.”
William Swinton og eg vorum
blaðamenn í Washington. Við
bjuggum saman og lentum í
fjárþröng. Við urðum að ná
okkur í 3 dollara áður en dagur
var að kvöldi kominn. Swinton
sagði, að við skyldum fara út og
athuga, hvað við gætum gert.
Hann efaðist ekki um að alt
myndi ganga að óskuin. “Guð
almáttugur mun sjá fyrir því,”
sagði hann.
Þegar eg hafði gengið um göt-
urnar i ldukkutima og reynt að'
finna einhverja leið til að út-
vega þessa peninga, settist eg
niður í anddyri gistihúss. Alt í
einu kom fallegur hundur ti!
mín, dillaði rófunni og hvíldi
skoltinn á hné mínu. Hann var
alveg eins fallegur og ung stúlka
og við urðum strax hrifnir hvor
af öðruin. Litlu seinna bar þar
að Miles, þjóðhetju, foringjn
stórskotaliðsins. Hann fór að
ldappa hundinum. “Þetta er
ljómandi fallegur hundur,”
sagði hann. “Viljið þér selja
mér hann?”
“Eg komst við. Spádómur
Swintons hafði ræst undursam-
lega. Eg sagði: “Já.”
“Hvað viljið þér fá fyrir hund-
inn?”
“Þrjá dollara.”
“Þrjá dollara,” endurtók hers-
höfðinginn, öldungis hissa. “Ef
eg ætti hundinn, mundi eg taka
hundrað dollara fyrjr hann.
Hugsið þér yður betur um — eg
vil ekki hrekkja yður.”
“Nei, þrir dollarar, það er
verðið.”
“Jæja þá,” sagði hershöfðing-
inn, og hann borgaði mér þrjá
KAUPIÐ ÁVALT
LUMBER
hjá
THE EMPIRE SASH & D00R CO. LTD.
HENRY AVENUE and ARCYLE STREET
Winnipeg, Man. - Phone 95 551.
dollara og tók hundinn á burt
með sér.
Eftir drykklanga stund kom
sorgbitinn maður. Hann skim-
aði alt í kringum sig, var auð-
sjáanlega að leita að einhverju.
Eg sagði við hann: “Þér eruö
að leita hundi.”
Það hirti yfir andliti' hans.
“Já,” sagði hann. “Hafið þér
séð hann.”
“Já,” sagði eg. “Hann var
hérna fyrir nokkrum mínútum
síðan, að eg sá hann elta mann
í b/urtu. Eg held, að eg gæti
fundið hann fyrir yður.”
Eg hefi sjaldan séð mann eins
þakklátan og hann; þegar eg
sagði, að þar eð það mundi taka
mig dálítinn tima að ná í hund-
inn, vonaði eg, að hann mundi
borga mér eitthvað fyrir fyrir-
höfn mína. Hann sagði, að það
skyldi hann gera með ánægju,
og spurði síðan, hvað mikið eg
vildi fá.
“Þrjá dollara,” sagði eg.
“Já, en það er ekki neitt,”
sagði hann undrandi. “Eg skal
borga yður tíu dollara.”
“Nei, þrír dollarar er verðið.”
Swinton hafði sagt, að það væri
upphæðin, sem Drottinn myndi
útvega okkur. Mér fanst það
vera blátt áfram óguðlegt að taka
einn eyri meira. Eg fór til her-
bergis hershöfðingjans á hótel-
inu og kom að honum þar sem
hann var að gæla við hundinn.
“Mér þykir það leiðinlegt,”
sagði eg, “en eg verð að fá hund-
:nn aftúr.”
Hann varð steinhissa. “Fá
hann aftur,” sagði hann. “En
eg á hundinn. Þér selduð mér
hann fyrir það verð, sem þér
settuð upp.”
“Já, það er satt,” sagði eg, “en
eg verð að fá hann, af því að
maðurinn vill fá hann aftur.”
. “Hvaða maður?”
“Maðurinn, sem á hann. Eg
hefi aldrei átt 'hann.”
Um stund virtist hershöfðing-
inn ekki geta komið upp neinu
orði. Svo sagði hann: “Ætlið
þér að segja mér það, að þér haf-
ið selt mér annars manns hund
— og vitað af þvi?”
“Já, eg vissi, að það var ekki
minn hundur.”
“Hvers vegna selduð þér hann
þá.”
“Eg seldi hann, af því að þér
vilduð fá hann. Þér buðust til
að kaupa hundinn. Eg var ekk-
\ \
\-Cr
V
ert hræddur við að selja hann
— mér hefði ekki einu sinni
dottið í hug að selja hann — en
eg hélt að það mundi vera á-
nægjulegt fyrir yður-------”
“Ánægjulegt fyrir mig,” greip
hann fram í. “Þetta er sá ein-
kennilegasti greiði sem mér hefir
nokkurn tíma verið gerður —
selja hund, sem---------”
Þarna greip eg fram í fyrir
honum: “Þetta kemur ekki mál-
inu við. Þér sögðuð s'jálfir, að
hundurinn væri að öllum líkind-
um hundrað dollara virði. Eg
fór aðeins fram á að fá þrjá. Var
nokkuð ,óheiðarlegt við það.”
“Hvað í ósköpunum hefir það
að segja. Aðalatriðið i málinu
er, að þér áttuð ekki hundinn —
skiljið þér það ekki. Það virðist
sem svo, að yður finnist það eng-
inn ósómi að selja eignir, sem
þér ekki eigið, svo framarlega
sem þér seljið þær ódýrt. Jæja,
ef —”
“Gerið það fyrir mig að rífast
ekki um þetta meira,” sagði eg.
“Eg verð að fá hundinn aftur,
því að maðurinn vill fá hann.
Skiljið þér ekki að eg ræð engu
í þessu máli. Setjum sein svo,
að þér selduð hund, sem þér
ættuð ekki. Setjum svo að —
_____»>
“ó, verið þér ekki að skap-
rauna mér með fleiri bjánaleg-
um ástæðum. Takið hann og
lofið mér að vera í friði.”
Svo borgaði eg honum aftur
þrjá dollarana og teymdi hund-
inn niður stigann. Eg afhenti
eigandanum hann og fékk þrjá
dollara fyrir vikið.
Eg gekk í burtu með góða
samvizku, þvi eg hafði hegðað
mér heiðarlega í alla staði. Eg
hefði aldrei getað notið þessara
þriggja dollara, sem eg seldi
hundinn fyrir, því að eg átti þá
ekki með réttu. En dollarana
þrjá, sem eg fékk fyrir að skila
honum aftur til hins rétta eig-
anda, átti eg réttilega, þvi eg
hafði unnið fyrir þeim. Þvi hæg-
lega gat svo farið að maðurinn
hefði aldrei fengið hundinn sinn
aftur, ef að eg hefði ekki hjálp-
að honum til þess.
(Lauslega þýtt—Lesbók).
prmhnq
• •
distinctn)e and persuasWe
jpiUBLIClTY that attracts and compels action on
the part of the customer is an important factor
in the development of husinesá. Our years of experience
at printing and publishing is at your disposal. Let us
help you with your printing and advertising problems.
' # i
Ohe COLUMBIA PRESS LIMITED
695 Sargent Ave. ' WINNIPEG Phones 86 327 - 8