Lögberg - 13.11.1941, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. NÓVEMBER, 1941
5
son í Los Angeles, var hindruð,
svo henni var ekki unt að koma.
Mrs. Gíslason, tengdasystir silf-
urbrúðgumans, sein og er dóttir
séra Hans Thorgrimsens, kom
ásamt dætrum hennar og syni.
Nokkru eftir hádegi fór bygð-
arfólkið að streyma að og gestir
frá fjarlægari stöðvum, þaí á
meðal sóknarpresturinn, séra
Haraldur Sigmar, ásamt frú
sinni. Heimili þeirra er á Moun-
tain, í Norður Dakota^ en hann
þjónar og þessum söfnuði. Þar
voru einnig Mr. og Mrs. H. ólaf-
son og Mr. B. Johnson frá Moun-
tain; Mr. og Mrs. L. Danielson og
Mrs. G. Breckman frá Lundar,
Man.; Mrs. S. Gillis og Mr. og
Mrs. O. H. Gray frá Winnipeg,
auk þeirra sem áður voru nefnd-
ir og bygðarfólksins sjálfs. Þó
eru líklegaSt ýmsir fleiri sem
þangað komu.
Samsætil var haldið á gras-
fletinum fyrir sunnan húsið.
Sæti voru þar tilreidd fyrir all-
marga. Piano var flutt á stað-
inn og alt annað gjört til þess
að gjöra glaða og hátiðlega
stund. Alt samstið var upp-
ljómað af fögnuði. Andinn, sem
ljómað hefir i orðum of athöfn-
um silfurbrúðhjónanna var ein-
mitt ljósið, sem gjörði þessa há-
tíð bjarta og yndislega.
Jón S. Gillis, sem á margan
hátt hefir verið leiðtogi bygðar-
manna, stýrði mótinu og leysti
það af hendi með röggsemi og
velþóknun samkomugesta. Gift-
ingarsálmurinn, “Hve gott og
fagurt og indælt er” var sung-
inn, og þá flutti séra Rúnólfur
Marteinsson bæn. Annar sálm-
ur var og sunginn, “Heyr börn
þín, Guð faðir.” Forsetinn skýrði
Ifrá tilgangi samkomunnar og
lýsti því, hve ánægjulegt það
væri fyrir alla gestina að sam-
fagna silfurbrúðhjónunum á
heiðursdegi þeirra. Allir sungu
“Hvað er svo glatt sem góðra
vina fundur.” Þá flutti séra
Haraldur aðalræðu mótsins.
Hanp sagði frá því hve mikinn
og dáðrikan þátt þau hjónin áttu
í samlífii bygðarinnar, bæði til
anda og athafna. Mr. Gislason
hefir verið þar landnámsmaður,
hann starfrækti pósthús og
verzlun þar í 18 ár og hann hefii
verið þar bóndi hin síðustu ár.
Ætíð hefir hann sett göfugt eftir-
dæmi og verið boðinn og búinn
að leggja lið sérhverju velferðar-
máli þar um slóðir. Mrs. Gísla-
son hefir verið hin ágætasta hús-
móðir( og auk þess hefir hún
unnið endurgjaldslaust afar mik-
ið hjúkrunarstarf, annast at
mikilli alúð sunnudagaskóla
bygðarinnar, veitt sönglífinu
stuðning og leiðsögn og tekið
þátt í öðrum félagsmálum til
þroska á nytsemdarbraut. Bæði
hafa hjónin verið lifandi þættir
í safnaðarlífi bygðarinnar, enn-
fremur áhugasöm og athafnarík
í íslenzkum þjóðræknisinálum.
Séra Haraldur bar og frain
gjöf til silfurbrúðhjónanna frá
bygðarfólki og var hún fagurt
skrín er hafði að geyma silfur-
hnifa og önnur fleiri tæki til
borðhalds, alt af hagleik gjört.
Silfurbrúðgumanum var einnig
gefinn mjúkur og þægilegur stóll
og silfurbrúðinni ágætt skrif-
borð, þetta frá ættingjum og
nánustu vinum. Fóstursonur
hjónanna, Lárus, gaf móður
sinni fagran blómvönd. Ýmsar
fleiri yndislegar gjafir, sumar frá
fjarlægum stöðum, bárust einn-
ig að frá ættingjum og öðrum
vinum, og kann eg ekki skil á
þeim, en eitt má nefna: fögur
blóm frá sunnudagaskólabörnun-
um til silfurbrúðarinnar.
Auk séra Haraldar fluttu tölur
þeir Jón J. Húnfjörð og séra
Rúnólfur Marteinsson. Eins og
við átti var þar mikið um söng.
Sunnudagaskólbaörnin sungu
sálm, karlakór bygðarinnar söng
tvívegis og einsöngva sungu þær
Mrs, H. Sigmar frá Mountain og
Miss Helen Gíslason frá Grand
F"orks. Alt var Jietta vel af
hendi leyst og gestum til mikill-
ar ánægju.
Heillaóskir í bréfum og hrað-
skeytuin einnig allmargar: frá
séra K. K. ólafson í Seattle, séra
Hans Thorgrímsen í Grand
Forks, séra Steingrími Thorlaks-
syni; sem er föðurbróðir silfur-
brúðarinnar, nú á Mountain, og
frá ýmsum fleiri.
Silfurbrúðhjónin bæði báru
fram þakklæti fyrir vinahótin.
Kom þar fram sú yndislega ein-
iægni, sú heilbrigða hugsun, og
sú göfuga aðstaða til samferða-
mannanna, sem hefir verið svo
rík í sálarlífi og framkvæmdum
þeirra beggja á lífsleiðinni.
Menn settust að borðum, sem
voru þakin blómum og vistum,
nutu gæðanna og samfundanna.
“Það er gott fyrir bræður að búa
saman,” gott fyrir góða rini að
hittast og finna unaðinn af nær-
verunni. Gleðimót með vinum
er ein af gjöfum Guðs. Þetta
mót var ein slik gjöf Guðs.
R. M.
-------V-------
Naziátar
við Maggelans
sundið
Frá “Nemo” á Giinli.
Fyrir nokkrum mánuðum síð-
an bárust þau tíðindi út um all-
an heim með blöðum og tímarit-
um, að Bandaríkja suðurheim-
skautsfari nokkur hefði séð
merki til að Nazistar væru að
taka sé'f stöðvar á Grahamslandi.
Þessi athygli vakti grun hans á
að eitthvað væri þar í undirbún-
ingi fyrir herskip og kafbáta
Hitlers.
Fáir gáfu þó þess gaum, og
þéSsir fáu yptu aðeins öxlum er
þeir mintust þess að Grahams-
land var einhversstaðar skamt
frá heimskautinu og langt fyrir
utan fjarsýni Hitlers.
En ef þeir litu á landabréfin
myndu þeir hafa séð Grahams-
land á 65. gr. suður-breiddarstigs
og því æði langt frá heimskaut-
inu, en 10 gr. norðar eða 55 gr.
er Magellans sundið.
Jafnframt hefðu þeir komið
auga á, að Panama-skurðurinn
og Magellanssundið eru einu
samgönguleiðirnar yfir Ameriku
milli Kyrrahafsins og Atlants-
hafsins og milli vesturstrandar
Suður-Ameríku og Evrópu, og
sérstaklega þýðingarmikið fyrir
sjóflota Bandaríkjanna á ófrið-
artímum á Kyrrahafinu, jafn-
framt því að Nazistar og Japanar
hafa engu síður opin augu fyrir
því en Panama.
Þetta skilst því betur sem
allra augu bandamanna eru í
hernaðarlegum skilningi fest á
Panama-skurðinum, en Magelans
sundið er undir mjög veigalitlu
eftirliti frá Ghili.
Það er mjög sennilegt frá sviði
stjórnmálann-a, sem afstöðu ríkj-
anna. Chili er frá norðri til
suðurs að lengd sem frá New
York til San Francisco með að-
eins 4x/2 miljón íbúa, sem hafa
engan kraft til eftirlits á þessari
óraleið sérstaklega suður við
sundið, sem er í óbygðum. Þar
við sundið er aðeins einn bær,
Punta Arenas.
Höfnin er lítil og er á miðri
leið við sundið, — þar er hægt
að ráða allri umferð og því þýð-
ingarmikið. Það hafa umboðs-
menn Þjóðverja skilið.
Einn þessara umboðsmanna
er Pargela fyrverandi sjóliðsfor-
ingi þýzkur; kemur hann mjög
við kafbátahernaðinn i síðasta
stríðinu. Hann hefir í mörg ár
með syni sínum eflt þessa ömur-
legu smáborg, Punta Arenas.
Þeir hafa kannað hvern læk og
vik við sundið, undir þeirri dul
að þeir væru í þjónustu þýzka
giifuskipafélagsins Oeleker.
Nú er það Moeller nokkur, sem
er ráðsmaður félags þessa. Hann
slepti ráðsmannsstöðunni við
iðnaðarstofnunina Aysen í Val-
pariso og gekk á hönd félagsins
Cente Grande Laguna Verde i
ömurlega og kaldranalega bæn-
um Punta Arena. Félag þetta
sem mörg önnur iðnaðarfyrir-
tæki, er undir sterkum áhrifum
Nazista.
Moeller er sænskur borgari,
hefir hann ekki eingöngu mikil
mök við þýzka sjómenn, sem
þurfa að bíða í bænum um lengri
eður skemri tíma, heldur ^innig
Japana, sem ekki fara svo fram
hjá, að þeir ekki heilsi upp á fé-
laga sinn.
Samt kveður mest að Juan
Parrau. Hann var í mörg ár
hjá þýzka verzlunarfélaginu
Gildmeister (aðal verzlunargrein-
in er í Bremen). Hann gekk úr
þjónustu félagsins, og sótti uin
leyfi til stjórnarinnar í Chili að
leita að kolum, og þeirra leitar
hann meðfram sundinu. Eftir
margra mánaða vinnu við jar.ð-
fræðilegar rannsóknir sótti hann
að nýju um leyfi stjórnarinnar
í Chili að mega byggja flutninga-
stöð miðja vega milli Otway og
Skyring, sein hefir þá mes^u
hernaðarlega þýðingu fyrir
Hitler, með því það getur ráðið
yfir sundinu og bænum Punta
Arena.
Stjórnin í Ghili sem var ^l-
gerlega ófróð um hvernig hagaði
til eður hvað undir bjó, veitti
teyfið, og nú er hann í félagi
við vini Hitlers að byggja þessa
viðskiftastöð í Punta Arenas. Að
sjálfsögðu heimtar fyrirtækið
mikið landnám og miklar bygg-
ingar.
myndi leiða til ófriðar á sjó
kringum sundið. Án aðstoðar
Bandaríkjanna hafa Chili-búaj
engan sjóflota til að mæta Þjóð-
verjum og Japönum, -— og eru
þeir þar ekki sterkir — til áð
verja þessi önnur samgöng milli
Kyrrahafsins og Atlantshafsins.
Aftur treysta Þjóðverjar og Jap-
anar þvi að sér takist að setja-
þama upp varanlega viðskifta-
stöð án allrar ándspyrnu frá
landsstjórninni í Chili.
Vilji Bandaríkin koma í veg
fyrir þær ráðagerðir Nazista og
Japana, þurfa þeir að snúa eftir-
tekt sinni þangað og láta fram-
kvæmd fylgja ráðagerð viðvikj-
andi Magellanssundinu og ná
grieni þess.
—E. G. þýddi úr Free Press.
Frá Langruth, Man.
2. nóv. 1941.
Heiðraði ritstj. Lögbergs:
Þann 26. okt. var gamla fólk-
inu í Langruth og grendinni
haldin gleðisamkoma eins óg
undanfarin ár, í kirkju safnað-
arins. Kirkjan vár fylt með
ungum og eldri. Skemtanir og
veitingar voru i bezta lagi. Á
borðum kaffi og súkkulaði, með
pönnukökum, vöfflum og rúllu-
pylsu auk annara bakninga, sem
eg á engin nöfn yfir.
Safnaðarsöngflokkurinn söng
mörg lög, sérstaklega sálmalög,
svo söng Pálmi Johnson sóló. Og
þar að auk söng fjöldi af ungum
stúlkum mörg lög. Var það hin
bezta skemtun.
Svo las S. B. B. frumort kvæði.
En auk forseta Samkomunnar,
Mrs. Kristlaug Finnbogaso.i, sem
flutti stutt' ávarp, var Magnús
Pétursson aðal og eini ræðumað-
urinn. Fór hann fljótlega yfir
söguatriði vor frá ýmsum tim-
um, og lauk máli sínu m:ð að
minnast á upphaf þessarar
bygðar. Var ræða hans bæði
fræðandi og vel fram flutt.
Gamla fólkið undi sér vel og
fór heim til sín glatt í anda.
Gamla fólkið flytur safnaðar-
kvenfélaginu kærar þakkir fyrir
þessa og aðrar þvílíkar samkom-
ur og vonar að þær haldi áfram
— unz dagur dvin.
S. B. B.
VERÐFESTING LlFSNAUÐSYNJA
0G ÁKVŒÐISVINNULAUN
Þó skósveinar Hitlers séu yel
búnir að peningum og efni og því
öðru er þeir þurfa málum sínum
til framgangs er þó aðal miðslöð
Nazistanna í nýlendu þeirra i
Castro-fylkinu og á Chiloe-eyj-
unni. Þar eru 40,000 Þjóðverjar.
Þeir eru sterkari öllum útlend-
um þjóðflokkum í Chili. Það
er miðja vega milli Santiago og
Magellans sundsins. Nazistaflokk-
urinn hélt fund í s.l. marz; þar
komu 3-4000 Nazistar.
Viðskifti Nazistaflokksins og
Japana fara einkum fram á
höfninni í Punta Montt, sem ei
miðstöð allra framkvæmda
Oelekers verzlunarfélagsins. Skip
þess eru þýzk og á þeim þýzkir
menn, og á þessum skipum hvíl-
ir allur hernaðarlegur styrkur
Nazista í þeim hluta Kyrrahafs-
ins. Það er opinbert leyndarmál
þeirra sem flytja vörur meðfram
suðurhluta strandarinnar i Chiii,
að þeir finna ekki herskip Jap-
ana út á hafi af tilviljun, heldur
eftir fastákveðinni áætlun x>g
skifti þar vörum sínum.
Það er því auðráðin gáta
hversvegna að skip Oelekers fé-
lagsins neitar ferðafólki um
flutning, þó fylsta gjald sé i
boði; þeir hirða ekki um að hafa
óviðkomandi vitni að gerðum
sinum.
Nýlega féll til atburður í
Punto Montt, sem vakti mikla
athygli. Þegar verið var að
afferma skip Oelekers félagsins
af “japönsku postulíni” féll einn
kassinn og brotnaði og “postu-
línið” datt út, en var þá orðið
að skotfærum nýjustu tegundar.
Þá kom að í ljós hversu mik-
ið afl að Nazistarnir hafa þvi
enginn rekstur var gerður að
þessu af stjórninni.
Það er ekki eingöngu í Punto
Punto Moutt og Castro, sem
Nazistarnir ráða miklu í stjórn-
málum, heldur kennir áhrifa
þeirra í fjölda af strandabæjun-
um í Ghili, því alt morar þar af
þýzkum Nazistum, sem beita á-
hrifum sínum á sterk og sam-
heldin félög.
* * *
Áhrif Nazistanna í suðurhluta
landsins og suður að Magellans
sundi, eru svo sterk, að stjórnin
ræður ekki við neitt.
Þegar þetta alt er tekið til
greina, þarf engann að undra þó
embættismönnunum í Santiago
þyki ástandið í mið og suður
strönd landsins ærið ískyggilegt
ef Ba.ndarikin lentu í ófriði við
Nazista. Umfram alt óttast þeir
samvinnuN’jóðverja og Japaníta,
þvi þeir álita að slik samvinna
Þjóð yðar fer fram á að þér veitið fulla aðstoð
þessum átríðsráðátöfunum
TVENNSKONAR nýjar stjórnarfyrir-
skipanir hafa orÖið óhjákvæmilegar í sam-
bandi við lifnaðarháttu í Canada á stríðs-
tímunum. En þær eru:
(1) Verðlagsfeáting
Þann 17. nóvember 1941 gengur í gildi
reglugerð um það, að vöruverð megi ekki
hækka, né heldur kaupgjald yfirleitt nema
því aðeins að brýn nauðsyn krefji, og að
slíkt hljóti samþykki Wartime Prices og
Trade nefndarinnar.
(2) Akvæðisvinnulaun
Enginn vinnuveitandi, að vissum takmörk-
unum undanteknum, má hækka reglubund-
in laun þjóna sinna nema með samþykki
nefndar, sem fulltrúar stjórnarinnar,
vinnuveitenda og vinnuþigggjenda eiga
sæti í. En-eftir 15 febrúar 1942, verður
sérhver vinnuveitadi, að áminstum tak-
mörkunum undanþegnum, skyldur til að
greiða þjónum sínum dýrtíðaruppbót, er
komi til framkvæmda á hverjum þremur
mánuðum.
Nauðsynlegt skref til útilokunar
á verðbólgu
Þessi stjórnarráðstöfun er gerð með það fyr-
ir augum, að útiloka samskonar verðbólgu og
átti sér stað í síðasta stríði, sem orsakaði
kreppu, atvinnuleysi og skort.
Sérhver húsmóðir veit, að verð hefir farið
hækkandi, og að hækkað vöruverð, nema þvi
aðeins að í taumana sé tekið, gerir það enn
örðugra að annast um fjárhagshlið stríðsins.
Hækkað vöruverð án stjórnaríhlutunar, hlýt-
ur að skapa glundroða í iðnaði og verzlun;
hindra framleiðslu og réttláta skifting nauð-
synja, auk þess sem dýrtíð hækkar örar en
vinnlaun; verðbólga skaðar alla, en þó eink-
um þá, er minstar hafa tekjur. Og árangur
óhamlaðrar verðbólgu eftir stríðið, þegar
verðlag lækkar, hefir í för með sér á ný
kreppu og atvinnuleysi. Verðlag verður ekki
fastsett nema vinnulaun sé það líka. Ofgróði
er, og verður, undir ströngu stjórnareftirliti.
Verksvið verðfestingar fyrirskiþunarinnar
Fyrirskipun þessi nær til eftirgreindra vinnu-
veitenda:
1— Sérhver vinnuveitandi, sem fyrirmæli
Industrial Disputes Investigation laganna
undir venjulegum kringumstæðum ná til.
2— Sérhver vinnuveitandi, sem framleiðir
hergögn, hervistabirgðir, og byggir varn-
arvirki.
3— Allir byggingavinnuveitendur, sem hafa
tiu eða fleiri menn í þjónustu sinm.
4—Allir aðrir einkavinnuveitendur, sem hafa
fimtíu eða fleiri í vinnu.
Þessi fyrirmæli ná ekki til vinnuveitenda í
búnaði, fiskiveiðum, né heldur gilda þau um
sjúkrahús, líknarstofnanir eða fræðslustofn-
anir, sem ekki eru starfræktar í ágóðaskyni.
Ákvæði wm kaupgjald
Enginn vinnuveitandi má hækka kaup þjóna
sinna nema að fengnu skrifuðu leyfi frá
National War Labour nefndinni. Þetta leyfi
fæst einungis þar sem svo hagar til, að
nefndin hefir sannfært sig um, að kaupgjald
sé of lágt. Laun, sem eru óþarflega há, þarf
ekki að lækka, en þar sem svo er ástatt,
g«etur nefndin falið vinnuveitanda að fresta
greiðslu á dýrtíðai^ippbót.—
Dýrtíðaruppbót.
Sérhver vinnuveitandi, sem téð fyrirmæli ná
til, verður að greiða öllum þjónum sínum, að
þeim undanskildum, sem eru fyrir ofan for-
mann, stríðs-dýrtíðaruppbót.
Frá 15. nóvember, að þeim degi meðtöldum,
verður sérhver vinnuveitandi, sem þegar
greiðir launauppbót samkvæmt PC 7440 frá
16. desember 1940, að greiða aukaviðbót
bygða á vísitölu verðlagshækkun í október
1941 umfram þá vísitölu, sem notuð er við
ákvörðun þeirrar upphæðar, sem nú skal
greidd í dýrtíðaruppbót.
Frá 15. febrúar 1942, skal sérhver vinnu-
veitandi, sem ekki hefir greitt dýrtíðarupp-
bót, byrja að greiða hana í samræmi við þá
vísitölu, sem gilti milli október 1941 og
janúar 1942 nema því aðeins, að nefndin
ákveði, að uppbótargreiðsla verði miðuð \ið
hækkandi lifsframfærslu yfir lengra tímabil.
Dýrtíðaruppbót er reiknuð út sem hér segir:
Fyrir sérhverja eindarhækkun lífsnauðsynja,
skal dýrtíðaruppbótin nema 25 cents á viku,
að undanskildum karlmönnum innan við 21
árs aldur, og kvenmönnum, sem hafa lægra
fastakaup en $25.00 á viku, er greiðast skal 1
af hundraði fastakaups i launauppbót.
Þessa dýrtíðaruppbót skal greiða reglubund-
ið á hverjum þrem mánuðum.
Eftirlit framkvœmda
Yfirumsjón með framkvæmd þessarar reglu-
gerðar hefir fimmlandshluta nefnd, er stend-
ur undir umsjá National War Labour nefnd-
arinnar. Allar þessar fimm nefndir, skulu
samsettar af vinnuþiggjendum og vinnuveit-
endum. Veitið athygli auglýsingum þessara
nefnda, er gefa til kynna hvert menn skuli
snúa sér viðvíkjandi fyrirspurnum um fram-
kvæmd ániinstra reglugerða.
Einhuga samvinnu þörf
Stjórn yðar er það ljóst, að fyrirmæli þes: i, eins og þau snerta verkamenn, iðnað.
verzlun, og landbúnað, krefjast ýmsra takmarkana, sem Canadamenn eru ekki vanir
við, enda er hér um beina stríðstíma ráðstöfnn að ræða. Þetta krefsl sjálfsaga og
sjálfstjórnar; þetta krefst einhuga samvinnu þeirra allra, er fyrir brjósti bera velferð
samþegna sinna. En með hugheilli samvinnu, hafa Canadamenn aukna tryggingu
fyrir þvi, að sá ótti, sú óvissa, sú örbirgð, sá okurgróði, sem jafnan sigla í kjölfar
verðbólgu, trufli hvorki átökin til sigurs i stríðinu, né stemmi stigu fyrir viðreisnar-
starfi canadisku þjóðarinnar að stríðinu loknu.
Gefið út að tilskipan
HON. N. A. McLARTY,
Minister of Lnbour.