Lögberg - 05.11.1942, Blaðsíða 2

I
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. NÓVEMBER, 1942
Flökkuskipið
Saga írá Kyrrahaíinu
Eflir F. Meisler.
(Frá “Nemo” á Gimli).
Eg mun aldrei gleyma 1. júní
árið 1877, hversu gamall sem eg
verð. Að vísu var hann gagn-
líkur öllum öðrum dögum, og eg
man ekki eftir neinum teiknum
á sólbjörtum himninum eða á
ókyrleikanum á skipalegunni í
Callaó, er eg gæti ráðið sem
fyrirboða þeirrar óvæntu breyt-
ingar á ferð minni, er eg þenna
dag var að leggja af stað í, en
þó fékk eg oft ástæðu til að
minnast hans.
Robert frændi minn átti
nokkrar plantekrur við Ba-
ranchy, sem er smábær við
ströndina, tveimur dagleiðum
fyrir norðan Callaó. Eg hafði
verið þar umsjónarmaður í mörg
ár. Fyrsta júní 1877 var eg
staddur í Callaó, sem er hafnar-
borg í Perú og kominn þar um
borð í barkskipið “Balbóa,”
hafði frændi minn tekið það á
leigu til þess að flytja kínverska
vinnumenn til Baranchy ásamt
matarforða til eins árs. Plant-
ekrur þessar voru nokkuð frá
sjó við hliðina á Santa Rita ný-
lendunni, sem var eign verzlun-
arfélags í Perú og átti nokkuð
í farmi skipsins. Samtals flutti
skipið 2000 poka af hrísgrjónum
og 50 tunnur af söltuðu svína-
fleski. Kínverjar borða sem sé
ósköpin öll af hrísgrjónum, en
þrátt fyrir það að þessi korn-
tegund heitu landanna sé í mjög
lágu verði í Perú, þá samt urðu
útgjöldin mikil. Það er annars
ekki mikil hagfræði í að hafa
þessa Kínverja í þjónustu sinni,
því auk fæðis og fata þurfa þeir
eigi alllítið meðölum, sem staf-
ar af þeim ósið þeirra að leggj-
ast veikir, einkum í uppsker-
unni, þegar annir eru sem mest-
ar. Eg drep á þetta svona um
leið, því eg kannast fúslega við
það, að þegar þeir fóru um borð
á skip okkar, 69 að tölu, kendi
eg verulega í brjósti um þá.
Þeir höfðu komið frá Macaó með
skipi frá Portúgal er hét Provi-
denza og höfðu fengið alt annað
en góða meðferð á leiðinni, þeir
höfðu verið kasaðir í lestinni.
Á daginn hafði þeim verið leyft
að vera fáeina klukkutíma á þil-
fari í smáhópum til skiftis, þeg-
ar veður var sem blíðast og
minst að starfa. Á skipi þessu
hafði verið fjöldi Kínverja, sem
áttu að fara í ýmsar nýlendur
i Norður Ameríku, og svo þessi
þrengsli af 4-500 manns þarna í
lestinni, þar urðu þeir að mat-
reiða og svo hafði verið haldið
í vatnið við þá. Og í lestinni
hafði því verið verra en í hest-
húsi. Annar stýrimaðurinn,
semsótti Kínverjana, komst svo
að orði, að lyktin sem lagði á
móti honum upp um rifurnar á
hleranum hefði verið svo þykk
að hægt myndi að sneiða hana
sundur með hníf. Þeir höfðu
einnig hrunið niður og þóttu
hreinustu undur þegar skipið
kom til Callaó, að þá skyldu lifa
330 vinnumenn. Þrátt fyrir það
var atvinnan góð, því hver Kín-
verji kostaði 400 dali.
Af því eg var staddur niður
við höfnina, tókst mér að ná í
þá sem voru ósjúkir og hraust-
legir menn, sem aðeins höfðu
þann ókost að vera ættaðir úr
sama héraðinu og töluðu því á
sama máli, en það þykir tals-
verður ókostur í nýlendunum
þar sem margir Kínverjar eru
haldnir, því menn óttast þá
fremur samsæri. Svo sem áður
er sagt, höfðu mínir leigumenn
haft harða útivist á Providenza,
gagnsýrðir af sjósótt, heimþrá
og öðru mótlæti, og nú áttu þeir,
í stað þess að vera fluttir í land
— sem þeir höfðu vonað — að
flytjast á annað skip til þess
að sæta sömu meðferð, og engin
furða þó þeir væru dapurlegir.
Hvernig var þeim einnig auðið
að vita að væntanleg ferð stæði
yfir aðeins í fáéina daga, þai
sem Providenza — eldgamalí
sleði — var meira en þrjá mán-
uði á ferð sinni til Callaó. Eg
veitti því líka eftirtekt, þegar
skipið Balbóa lagði út úr höfn-
inni, að nokkrir þessara gulu
manna með hárfléttuna í hnakk-
anum, rendu augunum fullum
af heimþrá vestur yfir hafið.
Þeir vissu það svo vel að föður-
land þeirra var þar sem sólin
gekk undir. Þó leigumenn þess-
ir láti eftir sig hvorki konur
né börn, þá vaknar þó hjá þeim
við og við endurminningin um
gamlan föður eður móður, þvi
foreldraástin er ein af helgustu
skvldum Kínverja. Tvö vel út
látin högg af kaðalenda kom
þeim þó til sjálfs sín, svo fór
allur hópurinn í óða önn að búa
til kveldverðar, úr hrísgrjónum
og harðfiski, sem Su-Hu-Jok,
þjónninn minn, hafði hlutað
þeim út. Su-Hu-Jok var vel
upp alinn og dyggur piltur, sem
fyrir sex árum hafði fluttst inn
í plantekru frænda míns og ver-
ið þjónn minn tvö síðustu árin.
Hann var ekki eingöngu skyldu-
rækinn og aðgætinn herbergis-
þjónn, heldur sérlega verklag-
inn. Landar hans elskuðu hann
mikið, þó hann gæfi sig ekkert
að einkamálum þeirra. Loft var
heiðskírt og hægur andvari þeg-
ar við sigldum fram hjá Taon-
ton eyjunni og var skipinu hald-
ið svo nálægt vindi sem auðið
var. Um nóttina kom eg oft
upp á þilfarið. Balta skipstjóri
hafði sjálfur aðra vaktina. Það
var mér mikil skemtun að reykja
vindil og spjalla við þenna
gamla hvalaveiðamann. Tungl
var í fyllingu og varpaði glitr-
andi geislum eftir öldunum.
Seglin þöndust út í golunni, og
um alt þilfarið í tunglsskins-
geislunum jafnt og skugganum
láu Kínverjarnir sofandi í hóp-
um í úlpunum einkennilegu og
víðu buxunum.
Og þá varð eg gagntekinn af
meðaumkun, þegar eg horfði á
þessa heimilislausu ræfla og
jafnvel samvizkubits, en — var
það eg sem hafði selt þá? eða
var það frændi minn? Nei, hvor-
ugur. Sumir höfðu að fullu
verið seldir af skuldheimtu-
mönnum sínum, og aðrir af fús-
um vilja, gagnþrungnir þeirri
von er aldrei átti að rætast, og
— svo gátu þeir farið heim aft-
ur að enduðum verksamningn-
um, ef þeir lifðu svo- lengi, eða
þeir gætu dregið saman dálítið
að peningum svo . . .
Morguninn eftir er eg kom
upp á þiljur slagaði Balbóa
ennþá upp í vindinn. Þykt var
í lofti svo aðeins grilti til
Hormigas fjallanna. Andesfjöll-
in voru horfin í móðuna.
Mér geðjaðist illa að þessu,
því alt útlit var til þess að ferð-
inni seinkaði vegna óhagstæðrar
vindstöðu. Skipið var leigt fyr-
ir háa upphæð og aðeins í fáa
daga,------og svo skyldi skipið
berast út á rúmsjó fyrir straum-
um og vindum. Hvað myndi þá
taka við? Með því leið okkar
lá með landi fram, hafði ekki
verið ráðin nema hálf skipshöfn,
þ. e. skipstjóri, tveir stýrimenn
og átta hásetar; en til allrar
hamingju var vindur lítill, þó
aldrei nema hann væri óhag-
stæður, og því höfðu verið dreg-
in upp öll segl með toppsegli.
Eg verð að geta þessa nákvæm-
lega svo lesarinn átti sig á því
sepi á eftir kemur.
Eg var að borða morgunverð-
inn í káetunni, þegar eg srrögg-
lega heyri ógnar þrusk uppi á
þilfarinu. Það var sem margii
menn berfættir hlypu til og frá,
og innan um heyrðist eitthvað
detta á þilfarið. Einu sinni
heyrðist skammbyssuskot, svo
heyrðist óp og blótað á spönsku.
Stundum heyrðist smellandi
hljóð, svo sem mannskúpa hefði
verið brotin, og í öllum þessum
ólátum heyrðist stöðugt þetta
tafsandi mál Kínverjanna. Eg
æddi að stiganum. Á neðsta
þrepinu mætti eg Su-Hu-Jok ná-
fölum og titrandi af ótta.
“Æ, Massa Valtari!” æpti hann
upp. “Kínverjar/ taka skipið,
drepa alla, líka mig og hvíta
manninn. Eg hljóp svo hart.
Heyrði Kínverjana tala. Eg
skildi. Kínverjar taka skip. Sigla
heim.”—
Eftir þessum fregnum höfðu
Kínverjarnir gert uppreisn og
náð skipinu á vald sitt. Meðan
Su-Hu-Jok mælti þetta, hafði
hann skelt hleranum aftur og
slegið slagbrand fyrir að innan
svo að við vorum ekki í augna-
bliks hættu. Gegnum rifu, sem
var á hleranum gat eg veitt bar-
daganum eftirtekt. Það var
fljótséð að Kínverjarnir háðu
bardagann eftir ákveðinni reglu,
því þeir höfðu einangrað háset-
ana hvern frá öðrum og sóttu
að þeim í hópum. Kínverjarnir
höfðu að vopnum kaðla og alls-
konar verkfæri, sem þeir höfðu
fundið um nóttina. Hásetarnir
vörðust eftir megni með rýting-
um. Skipstjórinn virtist hafa
fallið fyrstur eftir að vera hrak-
inn frá káhetunni, þar sem voru
nægar vopnabirgðir.
Bardaginn stóð enn yfir hing-
að og þangað og hásetarnir að
verða bornir ofurliði. Eg varð
sem vitstola af bræði þreif
marghleypu og var að opna
hurðina til að skjóta nokkra af
þrælmennum þessum, þegar Su-
Hu-Jok þreif í handlegg mér og
mælti: “Æ, nei, Massa Valter!
Nei, ekki skjóta, alt gott. Massa
lifir, eg lifi.” Hann togaði mig
frá dyrunum. “Massa ékki horfa
á! Hvaða gagn. Massa vera
stiltur. Ekki skjóta, þá brenna
Kínverjar skip og alt. Kínverj-
ar ekki til Callaó. Kínverjar
heim til Kína. Massa veri stilt-
ur. Lofa Kínverjum gera, alt
svo gott.”
Su-Hu-Jok hafði satt að mæla.
Eg gat engum bjargað og að
skjóta var að gera ilt verra. Eg
tróð mér með hryllingi út í eitt
hornið.
Það var nú farið að kyrrast
um á þilfarinu, svo eg gekk að
hleranum og gat séð út. Skip-
stjórinn, annar stýrimaður og 3
hásetar láu dauðir við stórsigl-
una, en hinir af skipshöfninni
láu bundnir við öldustokkinn
mjög sárir eftir bardagann. Að
því sem eg gat séð, hélt eg að
10 menn hefðu fallið af Kínverj-
unum.
Eg átti ekki að vera lengi í
vafa um örlög skipvtrjanna.
Þrælarnir sem nú höfðu borið
saman ráð sín með ógnar há-
vaða, losuðu akkerisfestina og
bundu við hana alla fangana, 6
að tölu á höndum og fótum, einn
og einn í stað. Þar næst hófu
þeir fangana upp á öldustokkinn
fyrir aftan framsiglu kaðlana,
fluttu svo endan á akkerisfest-
inni á eftir, og svo ....
Eg lét fallast í eitt stigaþrep-
ið, svo eg ekki yrði sjónarvottur
að slíkri skelfingar sjón, en eg
heyrði alt . . . hin síðustu ang-
istaróp fanganna^ drynjandi
skröltið í festinni þegar hún
hljóp yfir öldustokkinn og ofan
eftir skipshliðinni, niðinn í sjón-
um og sigurgólið í gulu djöfl-
unum. Meðan þessu fór fram,
kviknaði sú spurning í huga
mér: “Hvað verðui* nú ftf mér?
Hve lengi verð eg látinn halda
lífi? og hvernig skyldi þetta
lykta?
Við vorum nú algerlega á
valdi þrælanna svo langt undan
landi að aðeins yddi á hæztu
fjallatinda og á skipi, er enginn
var á er vitund kunni til skip-
stjórnar. Eg var hrifinn úr
þessum hugleiðingum með því
nú dundu högg á káetu-horðina.
Su-Hu-Jok, sem setið hafði þegj-
andi á fótum sér, hlóp nú upp
stigann og fór að semja við
þrælana, en með því þeir töluðu
kínversku, skildi eg ekki um
hvað samtalið var. Hrognamái
þetta er einnig gagnólíkt öllum
tungum kristinna þjóða. Eg
varð því hissa þegar Su-Hu-Jok
sneri sér við og sagði að þeir
ætluðu að gefa mér líf ef eg
greiddi þeim út þá 6,000 mexi-
könsku dali, er eg geymdi í
seglaklefanum. Hvernig gátu
mannfjandar þessir vitað, að eg
átti þessa peninga? Skyldi Su-
Hu-Jok hafa svikið mig? Mér
flaug það fyrst í hug, vegna hat-
urs þess, er eg bar til Kínverj-
anna, en svo mundi eg eftir því,
að þeir voru sjónarvottar að því
er kisturnar voru fluttar um
borð, og þótti mér vænt um að
grunur minn á þjóninum var á-
stæðulaus. Hvað voru og nokk-
ur þúsund dalir móti líftórunni,
þó kaupin væru gerð af þræl-
um. Síðan lét eg Su-Hu-Jok
rétta kisturnar upp á þilfarið,
en enginn mátti koma að káetu-
dyrunum fyr en búið var að loka
hurðinni. Litlu seinna hafði eg
þá raunalegu ánægju, að sjá
Kínverjana glottandi skifta pen-
ingunum bróðurlega milli sín.
Þessu næst kleif hópur af
þeim upp í reiðann, með ópum
og óhljóðum; var það hláturs-
efni hvernig þeir fóru að snúa
skipinu, en að lokum tókst það.
Jafnframt hafði annar hópur
skipað sér kringum stýrið með
miklu málæði og næst er eg leit
út um káetugluggann, * sá eg
landið hverfa í sjóndeildar-
hringnum. Við vorum komnir
á leiðina til Kína.
Fyrsta nóttin, sem eg dvaldi í
fangelsi þessu, var ekki eins ill
og margar nætur urðu síðar.
Vindur var fremur hægur og þó
skipið ruggaði mikið á öldun-
um, gekk alt ágætlega. Eg vissi
að Kínverjarnir gátu ekki kom-
ist inn til mín án þess eg vakn-
aði við háreystina, og féll því í
fasta svefn, uppgefinn af geðs-
hræringum. Eg vaknaði við það
að skipið kastaðist á hliðina og
heyrði að stýrishjólinu var snú-
ið í ákafa; komst eg þá brátt að
hinum ískyggilegu kringum-
stæðum mínum. Mér flugu í
hug örlög Baltasar skipstjóra
og félaga hans, og svo þau, er
væntanlega biðu mín. Eg von-
aði að skip kynnu að rekast á
okkur á leiðinni og bjarga mér,
en fyrir því voru þó nauða litlar
líkur. Kyrrahafið er slíkt of-
boðs flæmi, að skipin geta siglt
þar óra vegu án þess að sjá
hvert til annars. Mér fanst eg
gæti verið í fangelsi þessu svo
vikum eða jafnvel mánuðum
skifti, undir gæzlu hálfsiðaðra
svikara. Eg komst að þeirri
niðurstöðu að undir þessum
kringumstæðum væri það aðeins
guðleg forsjón, er gæti varðveitt
mig frá vitfirringu.
Morguninn eftir datt mér í
hug að ákveða matarskamtinn
fyrir hvern dag af matarforða
þeim er við höfðum, og vera við
öllu hinu versta búinn.
Að sönnu hafði skipið —
hvað matarbyrgðum viðvíkur —
ekki verið búið undir Kína-ferð,
en samt sem áður voru vista-
byrgðir nægar á skipinu. í hlið-
arhólfi einu fundum við hrís-
grjón, saltað kjöt, baunir og
mikið af jarðávöxtum, og marg-
ar tunnur af víni, og á öðrum
stöðum edik, salt, te, kaffi og
flesk, en eitt vantaði okkur al-
gerlega, það var vatnið, en með
því við fundum mikið af öðrum
drykkjum, þurftum við ekki að
kvíða dauða okkar af þorsta, og
slægi í harðbakka, kunni eg að
gera sjó drekkandi með því að
margsýja hann gegnum sand
Kínverjarnir höfðu einnig nægt-
ir hrísgrjóna og öðrum matvæl-
um og vatni í vatnshylkjunum
í káetunni og tunnunum á þil-
farinu. Við gátum því verið ó-
hultir fyrir því að Kínverjarnir
réðust á okkur af matarskorti.
Nú vissi eg ekkert hvað gerð-
ist á þiljum uppi, því Kínverj-
arnir voru jafn málugir og það
var eigi annað að sjá en þeir
skiftu sér ekkert af okkur. Við
heyrðum þá vera að rífa eitt-
hvað til í “lúkarnum” og einu
sinni barið á skilrúmsvegginn
milli mið- og afturlestarinnar,
eins og þeir vildu ganga úr
skugga um hvort skipið tæki þar
enda, en ánægðir hafa þeir orð-
ið með rannsókn þessa, því
aldrei eftir þetta heyrðum við til
þeirra.
Á daginn styttum við stund-
irnar með því að horfa út í
gtgnum gluggann á lyftingunni
(káetunni) og rifuna á hurð-
inni, eftir því sem tök voru á.
Úr glugganum sást ekki annað
en himin og haf, en um rifuna,
dálítið af þilfarinu og öldu-
stokknum. Skip hefðu því auð-
veldlega getað farið hjá og jafn-
vel nálægt, án þess við fengj-
um minstu vitneskju af því.
Kínverjarnir voru að fljúgast á
og leika sér á þilfarinu, sýnilega
mjög ánægðir með kjör sín. Á
kvöldin fóru þeir allir fram á
skipið og kyrjuðu eður kváðu
tilbreytingarlausar raunarollur.
Eg fyrir mitt leyti gat hvorki
heyrt í því sönglist eður sam-
ræmi í þessum söng er helzt
líktist veðurþyt, þegar hvín í
trjágreinum eða skipsreiða.
Eftir þetta komu langvarandi
logn og varð æfi okkar ennþá
tilbreytingarminni en fyr og
komst svo langt í áhi;ifum sín-
um, að mér jafnvel fanst eg hafa
fæðst í þessum kjörum, sem
hvað mig snerti var því auð-
veldara fyrir það að eg var bú-
inn að tapa allri von um að kom-
ast slysalaust heim til mín. Eg
sá í anda Robert frænda horfa
með óþreyju eftir Balbóa, og
eg gat getið mér til um hug-
sýki hans, er hann að lokum
yrði að sætta sig við að sjá
hvorki mig né skpiið framar
Svona leið hver dagurinn af
öðrum. Eg hafði bundið lérefts-
bót við ljóskerið og hengt það
sem neyðarflagg út úr öðrum
lyftingarglugganum, með þeirri
heimskulegu von að það kynni
að verða okkur til bjargar, en
Kínverjarnir veittu því eftir-
tekt og slitu það niður. Svona
varð þessi frelsistilraunin að
engu. Eg lá tímunum saman á
skipara kistunni og starði um
litla gluggann út á ómælis haf-
flötinn. Hvergi sást land, hvergi
skip eða sjófugl er með flugi
sínu gæti hrakið þunglyndi mitt
á flótta.
Canadian Women's Army Corps
NEEDS RECRUITS— AGE LIMITS 18 TO 45
Full information can now be obtained from your local Army
Recruiting Representative
WOMEN! REPLACE A SOLDIER
RECRUITS
are urgently required for Canada’s
ACTIVE ARMY
It Needs EVERY FIT MAN
between 18 and 45 years of age
VETERANS GUARD (Active)
Wants Veterans of 1914-1918 up to age 55
See your LOCAL RECRUITING REPRESENTATIVE
(Framhald)
Húsráðendum til athugunar
Eins og sakir standa, höfum við nægar birgðir
fyrirliggjandi af flesium tegundum kola, en það er
engan veginn víst, hve lengi slíkt helzt við.
Vegna lakmarkaðs mannafla í námum, og rýrnandi
íramleiðslu af þeim sökum, ásaml örðugleikum við
flutninga, má því nær víst telja, að hörgull verði á
vissum eldsneylistegundum í vetur.
Vér mælum með því, að þér birgið yður þegar upp,
og eigið ekkert á hættu með það, að verða eldsneylis-
lausir, er fram á líður. Vér mælum með því, að þér
sendið pantanir yðar nokkrum dögum áður en þér
þarfnist eldsneytisins, vegna aukinna flutningsörðug
leika.
TRYGGIÐ VELLÍÐAN YÐAR MEÐ ÞVÍ AÐ FYLLA
KOLAKLEFANN NÚ ÞEGAR!
McCurdy Supply Co., Ltd.
Byggingarefni og Kol
1034 ARLINGTON STREET
SÍMAR: 23 811 — 23 812
(WWVWWWWWWWWWWWWWWWWVN
\erzlunarskola
NÁMSSKEIÐ
Það borgar sig fyrir yður
að leita upplýsinga á
skrifátofu Lögbergs, við-
víkjandi námsskeiðum
við beztu verzlunarskól-
ana í Winnipeg ....
Veitið þessu athygli f
' nú þegar/
XAAMMAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAAMA'