Lögberg - 05.11.1942, Blaðsíða 4

Lögberg - 05.11.1942, Blaðsíða 4
4 LÖGBERG, FIMTUDAGINN 3. NÓVEMBER, 1942 1 ----------Högberg---------------------- Gefið út hvern fimtudag aí THE COLUMBIA PRESS. LIMITED b95 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba Utanáskrift ritstjórans: BDITOK LfjGBBRG, 695 Sargent Ave., Winnipeg^ Man. Editor: EINAR P. JÓNSSON Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram The “Lögberg” is printed and published by The Culumbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue Winnipeg, Manitoba PHONE 86 327 Gildi samheldninnar Skotar eru mestir valdamenn í þessu landi, þó hvergi láti nærri, að þeir sé fjölmennasta þjóðarbrotið; þeir eru einu mennirnir, sem í sambandskosningum geta dáleitt fransk- kaþólsku fylkingarnar í Quebec, og gert sér forustumenn þeirra að þjónustusömum önd- um; þeir eru í ákveðnum meirihluta í stjórnum hinna einstöku fylkja, og hvar annarsstaðar, sem um tekjudrjúgar virðingarstöður er að ræða, láta skozkir menn ekki sitt eftir liggja til þess að hreppa hnossin. Ekki þarf neinum blöðum um það að fletta, að Skotar yfir höfuð sé hagsýnir og velgefnir rnenn; en þeir eru heldur engan veginn einu mennirnir, er slíka eðliskosti hafa til brunns að bejra; hvar, sem leið þeirra liggur, eru þeir ávalt Skotar; þetta gildir um þá engu síður hér í landi en annarstaðar, og enginn heilvita maður lætur sér til hugar koma, að þeir sé á nokkurn hátt verri Canadamenn fyrir það: þeir eru stoltir af hljóðpípum sínum og mis- litu knjáskjólunum, sem þeir bera þegar mik- ið stendur til, og þeir geyma þjóðsöngva sína sem helga dóma. Skotar eru allra manna fast- heldnastir við fornar menningarerfðir, og hefir slíkt styrkt þá mjög í strangri þróunarbaráttu; þeir hugsa líkt og Einar Benedkitsson sagði, að sekur sé sá einn, sem tapar, og þessvegna hafa þeir unnið svo marga, menningarlega sigra; það er engu líkara en Skotar hafi flestum mönnum fiemur tileinkað sér í virkri framkvæmd kjarnann úr æfintýri Andersens um spýtna- knippið, eða hina gullvægu kennisétningu: “Sameinaðir stöndum vér sundraðir föllum vér.” Það er hin þjóðræknislega samheldni þeirra, sem blásið hefir þeim byr í segl, og gert þá á öllum tímum, og á öllum stöðum menn með mönnum. Samheldni Skotanna í þessu landi hefir orðið þeim lyftistöng til margháttaðs frama. Naumast gæti það sakað, þó vér, sem af ís- lenzku bergi erum brotnir, tækjum oss slíka samheldni að einhverju til fyrirmyndar; sjálfum oss til gagns, og þjóðfélagi voru til sem mestrar nytsemdar. Þröngsýnir menn vor á meðal hafa oftar en einu sinni haldið því fram, að það stæði oss fyrir þrifum að halda hópinn; slíkir menn hefðu átt að gerkynnast þróunarsögu Skotanna, og myndi þá eigi óhugsandi, að komið hefði annað hljóð í strokkinn. Skotinn er vandur að vali forustumanna sinna; hann lætur sér engan veginn á sama standa um það, hverja hann býður fram til þátttöku í opinberum málum; þar koma ein- ungis til greina þeir hæfustu menn, sem vöJ er á; þeir ljá ekki Skotanum kjörfylgi fyrir það eitt, að hann er Skoti; hann verður um fram alt að vera liðtækur maður, og líklegur til nokkurra nytjaverka; af þessu ættum vér íslendingar að geta nokkuð lært; vér eigum ekki að styðja menn til kosninga fyrir það éitt. að þeir sé af íslenzkum ættum. En þegar í kjöri eru til opinberra sýslana menn af ætt- stofni vorum, sem hæfari eru öðrum umsækj- endum, ber oss til þess siðferðileg skylda, að veita þeim alt það fulltingi, er í voru valdi stendur; í því felst réttmætur þjóðernislegur metnaður, sem vér megum ekki undir neinum kringumstæðum án vera, ef vér á annað borð krefjum oss hljóðs.— í lok þessa mánaðar, gefst íslendingum í þessari borg, kostur á að sýna þjóðrækni sína í verki; þá fer fram aukakosning til sambands- þings í Mið-Winnipeg kjördæminu hinu nyrðra; í vali verður, eins og þegar er vitað, ágætur íslendingur, flugskólastjórinn víðkunni, Konnie Johannesson; hann hefir með forustu sinni á vettvangi flugmálanna aukið mikið á veg þjóðarbrots vors, og vegna þess hve sterkar líkur eru til, að sérþekking hans komi að hald- góðum notum á sambandsþingi, ber oss að fylkja um hann liði á kosningadaginn, og auð- sýna með því í virku samstarfi, að Skotfnn sé ekki ávalt einn um hituna, að því er sam- heldni áhrærir. Vér eigum einnig, að styðja séra Philip M. Pqtursson til kosninga í skólaráð, með því að á því sviði eru einnig sterkar lík- ur til, að mentun hans og áhugi á opinberum málum komi í skólaráði í góðar þarfir, og hann verði þar réttur maður á réttum stað. Minn- umst þess, er til kosninganna kemur, að sam- einaðir stöndum vér, sundraðir föllum vér. Bókmentafélagsritin, 1941 Eflir prófessor Richard Beck. Bókmentafélagsritin fyrir árið, sem leið, bárust mér fyrst í hendur rétt nýlega, en þau eru löngum hinn bezti fengur. Að þessu sinni gaf félagið út hefti af Annálunum; merkilegt rit um Landnámabók eftir Cand. Mag. Jón Jóhannesson, hinn efni- legasta ungan fræðimann; og ársritið Skírni undir ritstjórn dr. Guðmundar Finnbogasonar. Er hér um að ræða 115. árgang ritsins, og að þessu sinni mjög vel haldið í horfinu um efnis- val, að minsta kosti fyrir þá, sem unna stað- góðum fróðleik af ýmsu tagi. Ber efnisskráin því órækt vitni, að svo er, en hún er sem hér segir: Sigurður Nohdal: “Snorri Sturluson”; Jón Magnússon: “Snorri Sturluson” (kvæði); Guð- mundur Finnbogason: “Það, sem af andanum er fætt”; Guðfinna Jónsdóttir frá Hömrum: “Villifugl” (kvæði); Ásmundur Guðmundsson: “Séra Magnús Helgason, skólastjóri”; Einar Arnórsson: “Kristnitökusagan árið 1000”; dr. Jón Helgason, biskup: “Jón ritari. Aldarminn- ing 1841-1941”; C. A. C. Brun: “Utanríkismála- stefna Dana 1865-1870”; Hallgrímur Helgason: “Jean Sibelius,” og Sir Arthur Eddington- “Nauðhyggjan dvínar” (í þýðingu dr. Guð- mundar Finnbogasonar). Þá eru ritfregnii eftir ýmsa, skýrslur og reikningar og fleira. Allar eru ritgerðir ^sessar fróðlegar og vel í stíl færðar. Verður það sérstáklega sagt um hinar prýðilegu og skarplegu hugleiðingar dr. Nordals um Snorra Sturluson, í tilefni af 700. ártíð hans; hina snjöllu og listrænu grein dr. Guðmundar um andlegar mentir og störf; hina égætu og glöggu lýsingu Ásmundar prófessors á afbragðsmanninum séra Magnúsi Helgasyni, og hina gagnmerku ritgerð Einars prófessors um Kristnitökusöguna, sem flytur nýjar athug- anir um þann merkisviðbuhð í sögu þjóðar vorrar. Þá eru ritfregnirnar einnig prýðisvel úr garði gerðar, yfirleitt ítarlegri en stundum hefir verið í seinni tíð og að því skapi gagn- legri lesendum. Einkum eru efnismiklar rit- fregnir Guðmundar rithöfundar Hagalín um Sólon Islandus eftir Davíð Stefánsson og Föru- menn eftir Elinborgu LáruSdóttur, og ritfregn dr. Ágústs H. Bjarnasonar um Heiðaharm Gunnars Gunnarssonar; í þeirri ritfregn er einnig skemtileg lýsing á heimsókn til Gunnars bónda og skálds að Skriðuklaustri. Tvö ágætiskvæði eru í ritinu, minningar- kvæði um Snorra Sturluson eftir Jón Magnús- son, sem prentað er á öðrum stað hér í blaðinu, og “Villifugl” eftir Guðfinnu Jónsdóttur frá Hömrum. Það er eitt af þessum snildarlegu ljóðum skáldkonunnar, en “hreinleiki og tign hugsunar og máls” er, eins og vel hefir verið sagt, aðalsmark kvæða hennar. Því til sönn- unar skulu hér tekin upp 2. og 4. erindi úr fyrnefndu kvæði, en jafnframt skyldi það í minni borið, að þau njóta sín bezt í samhengi við kvæðisheildina:— “Og djarfasta villifuglsins flug á frelsisins dýra ljóð. Það gefur himninum ljóma og lit og lífinu þrótt í blóð. Við vængjanna slátt hlaut dagurinn dáð og draumana nóttin hljóð. En flugvana lífið hristir sinn hlekk, á helsi ei vinnur bug. Þar lítur upp margur sönglaus og sár með svíðandi, brotinn hug. Hvern vesalan orm, er um duftið sig dró, hefir dreymt um arnarins flug.” Freistandi væri að taka upp í greinarstúf þennan ýms viturleg, fræðandi og eggjandi ummæli, sem framangreindar Skírnis-ritgerðir hafa að geyma, en eg verð að láta mér nægja að tilfæra þessi niðurlagsorð dr. Nordals um Snorra Sturluson og ódauðleg rit hans og mátt íslenzkrar tungu í höndum hans: “Enginn íslendingur getur lesið þau án þess að unna þeirjri tungu betur síðan og verða vandlátari um rækt hennar. Og sama máli gegnir um anda þeirra allan. Hafi frásagnir Heimskringlu um konunga og höfðingja austan hafs eggjað frændur vora til frama: “Þeir eru Norðmenn, sem vér erum,” — ættu rit Snorra Sturlusonar eigi síður að frýja samlöndum hans hugar. Hann var íslendingur, sem vér erum. Svo hátt bar íslenzka snilli fyrir sjö öldum. Það er osá meira en sómi. Fyrirheit er það enn í dag smárri þjóð, að slíkir kvistir hafa vaxið með henni. En vandi fylgir þeirri vegsemd.” Sú lögeggjan nær eigi aðeins til landa vorra heimafyrir, heldur einnig til vor íslend- inga í landi hér, og hún má vera oss kröftug áminning um framhaldandi varðveizlu vors auðuga menningararfs. (Umboðsmaður Bókmentafél. er Magnús Peterson bóksali í Norwood). Einkennilegt bréf Eftirfylgjandi bréf birtist í dagblaðinu Winnipeg Tribune 30. október s.l.: ICELANDIC CANADIAN To the Editor of The Tribune: Sir,—If the policies of the Ice- landic Canadian magazine are in line with your own convictions would you be kind enough to make some mention of the little publication? The Icelandic Cana- dian club hopes to inspire in its younger members a sincere and sensible nationalism. For we are convinced that our first duty is to Canada and that it is inimical to the future of this country to treasure any culture except in- sofar as it can be oriented into the living fabric of today. Ethnic differences, it seems to us, must be shelved and all of us be made to see that one of the greatest riches we possess is a new language that makes us all one. Or could make us one if we gave up all this about great and glorious traditions! Anyone who knows history and has some little knowledge of the cultural contributions of the various ra^ial glroups knows that it all boils down to a very little treasure and even this little treasure is seen to be the work of a few inspired men and women who were not constained by boundaries or flags. It is our hope that other ethnic groups may follow our humble example and step out of the past to take their place in the world of tomorrow as good Canadians; richer by their exchange of ideas and more tolerant because of the small sacrifice made of national vanity Laura Goodman Salverson. Winnpieg, Oct. 20. fslenzk þýðing: Til ritstjóra Tribune: Herra, — Ef að stefnuskrár- atriði Icelandic Canadian tíma- ritsins eru í samræmi við yðar eigin skoðanir, viljið þér sýna þann góðvilja að minnast að ein- hverju þessarar litlu útgáfu. lce- landic Canadian Club vonast til að blása sínum yngri félags- mönnum í brjóst einlægri og skynsamlegri þjóðrækni, því vér erum sannfærð um að vor fyrsta skylda ge gagnvart Canada og að það sé óvinveitt framtíð þessa lands, að geyma sem dýrmætan fjársjóð nokkura menningu, nema að því leyti sem henni má beina inn í lífshætti samtíðar- innar. Oss skilst að þjóðernislega að- greiningu beri að leggja á hill- una og oss öllum verði gert það Ijóst, að ein sú mesta auðlegð í eigu vorri sé ný tunga, er sam- eini oss öll. Eða gæti sameinað oss öll, ef vér losuðum oss við alt þetta um miklar og dýrðleg- ar menningarerfðir. Sérhver sá, er þekkir söguna og hefir ofurlítinn þekkingar- snefil á menningartillögum hinna mismunandi þjóðarbrota, veit að þegar öllu er á botninn hvolft, þá er þar um örlítið verðmæti að ræða og jafnvel þetta litla verðmæti er verk fárra innblásinna manna og kvenna, sem voru hvorki bundin landamerkjalínum né fánum. Sú er von vor, að önnur þjóð- arbrot megi fara að voru yfir- lætislausa fordæmi og koma fram úr liðna tímanum og skipa sér sess í veröld morgundagsins sem góðir Canadamenn; auðugir af gagnskiftum hugmynda sinna og umburðarlyndari vegna smá- vægilegrar fórnar þjóðernislegr- ar hégómadýrðar. ❖ * * Skýring ofanskráðs bréfs á tilgangi Icelandic Canadian Club er í stuttu máli þessi: Að stuðla að því að íslendingar verði góð- ir borgarar þessa lands með því að þeir þurki út þjóðernissér- kenni sín. Ekki hefir almenningi skilist að félag þetta væri stofnað í þessum tilgangi, eða því ber það íslendings-heitið? Þar sem fé- lagið hefir ekki auglýst að það hafi breytt stefnuskrá sinni, verður að taka þett bréf sem persónulegar skoðanir bréfrit- arans. Vitanlega erum við öll sam- mála um það, að okkar fyrsta skylda sé gagnvart Canada. Sérhver sá, er þekkir hina 70 ára sögu Islendinga í {jessu landi veit að þeir hafa skapað sér orðstýr sem fyrirmyndar borgarar. Þeir hafa ekki aðeins kunnað að lifa fyrir land sitt; þeir hafa kunnað að deyja fyrir það. í stríðinu 1914-18 gengu tiltölulega fleiri íslenzkir Can- adamenn í herinn heldur en menn af öðrum þjóðarbrotum i Canada. Það dettur því engum til hugar að efast um hollustu Islendinga né skyldurækm þeirra við land sitt. Það er sjálfsagt að innræta ungu fólki “einlæga og skynsamlega” þjóð- rækni gagnvart landi þess, Can- ada, enda er reynt að gera það í skólum landsins, en enga á- síæðu sé eg til þess að ungt fólk af íslenzkum stofni þurfi sér- staka áminningu í þeim efnum fram yfir annað fólk. En hvað er það í menningu íslendinga, sem er “óvinveitt framtíð þessa lands”. Er það frelsis og lýðræðisást þeirra, sem hefir þróast í vitund íslenzku þjóðarinnar í margar aldir? Er það bókmentahneigð þeirra, sem skapaði sögurnar og ljóðin? Eða er það tunga þeirra, íslenzkan, þessi fagra forntunga Norður- landa Eg get skilið að þegar þjóðarbrot flytja hingað erfðir beiskju og haturs gegn öðrum þjóðflokkurp eða pólitískar öfga- stefnur, að slíkt gæti verið skað- vænt, en hitt get eg ekki skilið að þær erfðir, sem íslendingar “geyma sem dýrmætan fjársjóð” geti nokkurn sakað. Ekki var það skoðun hins mæta manns, Dufferin lávarðar, og mun hann hafa borið heill Canada fyrir brjósti. Hann heimsótti íslend- inga að Gimli 1877, tveim árum eftir landnám þeirra í Vestur- Canada. I ræðu, sem hann flutti þá, hvatti hann íslendinga til þess að glata ekki sínum forna þjóðararfi heldur geyma hann trúlega og vera þannig sjálfum sér sannir. Hann sagði meðal annars: “Þótt þér nú gerist brezkir þegnar, þurfið þér ekki að gleyma hinum fornu og heið- virðu siðum úr hinum mynd- auðugu sögum forfeðra yðar; þvert á móti treysti eg því, að þér varðveitið um ókomnar ald- ir bókmentir þjóðar yðar og kynslóð eftir kynslóð muni börn yðar læra af hinum fornu sög- um, iðni, þrek, þrautseigju og hið harðsnúna þol er einkent hefir hinn göfuga íslenzka kyn- stofn.” Dufferin lávarður þekti það mikið til íslendinga að hann vissi að hér voru ekki á ferð menningarsnauðir villimenn, sem þurfti að slípa og aga til þess að þeir yrðu góðir borgar- ar. Þessir menn áttu margra alda merkilega menningu að baki og hlutu því að hefja það þjóðfélag, sem þeir gerðust hluti af, á hærra menningarstig, svo framarlega sem þeir reyndust sjálfum sér sannir, eða reyndu ekki að breyta sér í lélegar eft- irlíkingar, enda áttu íslending- ar svo mikið af réttmætum ætt- armetnaði að þeir hófu, þegar eftir landnám sitt, harðsnúna baráttu fyrir varðveizlu þjóð- ernisvitundar sinnar, menningu og tungu. Allir þeir Canada- íslendingar, sem skarað hafa fram úr á einhverju sviði eða hæzt hafa risið í hérlendu þjóð- lífi hafa verið stoltir af uppruna sínum og sýnt ræktarsemi við íslenzk þjóðræknismál. Menn- ingartillag íslendinga til cana- disks þjóðfélags hefir þó ekki verið verk fárra “innblásinna” eða útblásinna sálna, Heldur hefir íslenzka þjóðarbrotið í heild sinni haft sterk og hoL áhrif á hérlent þjóðlíf. Samkvæmt skoðunum bréfrit- arans hefði öll þessi íslenzka þjóðræknisbarátta síðastliðin 70 ár, átt að vera “óvinveitt framtíð þessa lands.” Eg vitna þá í um- mæli annars manns, til þess að sýna að reyndin varð ekki sú, að íslendingar yrðu lakari borg- arar þótt þeir tækju þessa af- stöðu. Sextíu árum eftir heimsókn Dufferins lávarðar heimsótti okkur annar merkur landstjóri Canada, rithöfundurinn og gáfu- maðurinn, Tweedsmuir lávarð- ur. 1 ræðu, sem hann flutti að Gimli 21. sept. 1936, mintist hann á ræðu fyrirrennara síns, Dufferin lávarðar, og fórust þannig orð: “Það gleður mig, að Islend- ingum hefir fjölgað mjög í Can- ada síðan þessi ræða var flutt, og að þér eigið þegar mikils- verðan þátt í canadisku þjóð- lífi. Eg vildi óska að þér væruð hér fleiri. Það geta aldrei orðið ofmargir Islendingar í Canada. Hvar sem eg fer er viðkvæðið æfinlega og allstaðar það sama: að þér séuð gæddir manndómi, framsókn og dugnaði. Þér hafið orðið góðir canadiskir borgarar í hinni yfirgripsmestu merk- ingu sem það orð á til; þér hafið tekið fullan skerf í störfum og framförum yðar nýja heimkynn- is; en eg vona að þér einnig haldið við yðar forna arfi. Þér konur og menn, sem mál mitt heyrið, minnist þess, að með því móti einu er mögulegt að skapa sterka og mikla þjóð, að fólkið sem hana myndar sé trútt sínu nýja landi, en muni þó jafn- framt af hvaða bergi það er brotið, verndi alt það bezta, sem þaðan er erft og leggi það fram sem efnivið til sköpunar hinni nýju canadisku þjóð. Konur og menn, sextíu ár eru nú liðin síðan Dufferin lávarð- ur mintist þess hversu trúir Is- lendingar í Canada væru sinni forn-íslenzku menningu. Eins og þér hafið tekið fram var það engin smávægis menning; hún fæddi af sér nokkurn hluta þeirra mestu og merkustu bók- menta, sem dauðlegum mönnum hefir nokkru sinni auðnast að skapa.” Ekki er annað hægt að segja, en að þessir menn, sem eg hefi nú vitnað í að hafi “þekt sög- una og haft ofurlítinn þekking- arsnefil á menningartillögum hinna mismunandi þjóðarbrota” og ekki álitu þeir menningartil- lag íslendinga “örlítið”. Báðir höfðu lagt rækt við að kynna sér sögu og bókmentir íslendinga. Tweedsmuir lávarður hafði jafn- vel lagt það á sig á unga aldri að læra nægilega mikið í ís- lenzku til þess að geta lesið Is- lendingasögurnar á frummál- inu. Eg hygg að það sé hollara að innræta ungum Canada Islend- ingum að fara að fordæmi þess- ara manna í stað þess að kenna þeim að líta með lítilsvirðingu og jafnvel fyrirlitningu á “alt þetta um miklar og dýrðlegar menningarerfðir.” Bréfritarinn heldur því fran, að alla “þjóðernislega aðgrein- ing beri að leggja á hilluna.” Á Bretlandi aðgreinist fólkið í þrjú þjóðarbrot; Englendinga, Skota og velska menn. Það yrði van- þakklátt verk að prédika fyrir þessum brotum brezku þjóðar- innar afrækt við uppruna sinn, enda ber ekki á öðru en sam- búðin milli þjóðerna þessara sé friðsöm og farsæl. En hver er þessi "nýja lunga" í Canada, sem á að sameina okkur öll? Ekki getur það ver- ið ensk tunga, því það mál er engum íslenzkum Canadamanni nýtt. Það var vitaskuld ís- lenzku landnámsmönnunum nýtt mál, en þeir lærðu margir ensk- una furðanlega fljótt, því ís- lendingum yfirleitt veitist létt að læra tungumál, enda var bókfýsi þessara gömlu íslend- I

x

Lögberg

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lögberg
https://timarit.is/publication/132

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.