Lögberg - 12.11.1942, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. N&VEMBER, 1942
——lögberg-------------------------
GefiS út hvern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERG,
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The “Lögberg” is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent Avenue
Winnipeg, Manitoba
PHONE 86 327
Rússneska þjóðin hylt
Síðastliðinn laugardag var liðinn aldar-
fjórðungur frá þeim tíma, er Lenin hratt af
stokkum “rauðu byltingunni” svonefndu í Rúss-
landi, og grundvallaði hið nýja skipulag ráð-
stjórnarríkjanna; stjórnarbyltingar allra alda,
þær, er verulegu máli skifta, höfðu vitaskuld
meiri og minni blóðfórnir í för með sér; stjórn-
arbyltingin rússneska, var vitanlega einnig
blóði roðin, þótt eigi kæmist í þeim skilningi
í hálfkvistL við frönsku stjórnarbyltinguna.
Eins og vænta mátti. þar sem um svo rót-
tæka albreytingu frá fyrri þjóðháttum var að
ræða, og hér kom á daginn, voru ofsóknirnar
gegn nýstefnu Lenins ekki eingöngu utan að
frá, heldur innan að líka; forráðamenn borða-
lögðu stéttanna, eða yfirstéttanna, sátu sýknt
og heilagt á svikráðum við hið nýja skipulag,
og reyndu að gera það sem allra tortryggileg-
ast; þetta leiddi til Kerensky-byltingarinnar,
sem átti þó ekki löngum lífdögum að fagna,
þrátt fyrir það þó hún nyti aðstoðar stórþjóða
og valdamanna vítt um jarðir heims; þessi
bylting var kölluð “hvíta byltingin” í mótsögn
við hina “rauðu” kommúnistabyltingu undir
forustu Lenins. En þegar alt kom til alls, varð
það máttur öreigans, sem náði yfirtökunum, og
lagði hornsteininn að Rússlandi hinu nýja, því,
sem gervalt mannkyn hyllir í dag.
Hinn einbeitti forustumaður rússnesku
ráðstjórnarríkjanna, Josef Stalin, mintist aldar-
fjórðungsafmælisins í máttugri útvarpsræðu á
laugardaginn, þar sem hann meðal annars full-
vissaði þjóð sína um það, að áður en yfirstand-
andi ári lyki, yrði nýjum innrásarstöðvum
komið á fót af hálfu sameinuðu þjóðanna; hann
kvað það engan veginn nægjandi, að auka
framleiðslu hergagna nema því aðeins, að
trygging fengist fyrir því, að slík hergögn
kæmist slindrulaust þangað sem þörfin væn
mest, og líkurnar fyrir því sterkastar, að þau
kæmi að sem allra fullkomnustum notum;
sameinuðu þjóðirnar yrði að hertýgjast í nafni
sigursins, því ekkert annað skifti máli.
“Til eru menn.” sagði Stalin, “er halda því
fram, að vegna mismunandi skoðana á vett-
vangi samfélagsmálanna, sé það því nær ó-
hugsanlegt, að Bretar, Rússar og Bandaríkja-
menn, geti starfað saman sem ein sál að málum
framleiðslu og stríðssóknar.” Þetta og því um
líkt væri samt sem áður hin fáránlegasta fjar-
stæða; þessar þrjár þjóðir ættu allar við sam-
eiginlegan óvin að etja, og það út af fyrir sig
ætti að nægja til þess, að samstilla átök þeirra
og beina þeim í einn og sama farveg.
“Vegna þess að nýjar innrásarstöðvar voru
ekki fram að þessu opnaðar af hálfu sambands-
þjóða vorra, skeði það,” sagði Stalin, “að Þjóð-
verjum reyndist kleift, að ryðja sér veg í
sumar sem leið yfir 300 mílur austur og suð-
austur í land vort. svo að segja rétt að bökk-
unum á Volgu. Vér horfumst enn daglega í
augu við fullar 3 miljónir óvinahersveita á
hinum ýmsu víglínum lands vors, og eg efast
um, að nokkur her í víðri veröld hefði afborið
það, sem rússneski herinn hefir orðið að sætta
sig við án þess að blikna né blána.” Stalin
kvaðst geta fullvissað alþjóð manna um, að
þrátt fyrir gífurlega blóðtöku, væri rússneski
herinn sterkari en nokkru sinni fyr, og albú-
inn til fullnaðarátaka; Stalingrad væri enn
ósigruð eftir sjötíu og fjögurra daga látlausar
árásir, sem orðið hefði Þjóðverjum feykilega
kostnaðarsamar; áætlanir Nazista hefði auðsjá-
anlega hlaupið í baklás. Hitler hefði lofað
þýzku þjóðinni að taka Stalingrad 25. júlí,
Saratov 9. ágúst og Baku 29. september; alt
þetta hefði farið forgörðum, og væri slíkt for-
boði þess, að fleira myndi þannig á eftir fara;
því bæri þó ekki að neita. að enn ætti Nazistar
yfir geigvænlegum herstyrk að ráða, er beina
mætti á skaðsamlegan hátt í eina átt, þó sýnt
væri að bolmagn þeirra væri nú það þorrið, að
þeir myndi þess naumast umkomnir að halda
uppi sóknaraðstöðu á mörgum stöðum í einu.
“Blóð hinna undirokuðu þjóða, er þegar
tekið að sjóða,” sagði Josef Stalin; “þær bíða
þeirrar stundar með ákafri eftirvæntingu, að
vér komum þeim til aðstoðar, og flýtum fyric
því, að þær verði leystar úr ánauð, og nú krefst
slíkt einungis herzlumunarins; spilaborgir Þjóð-
verja og Itala, eru þegar teknar að hrynja. og
það svo óbærilega, að ekki er viðlit, að fylt
verði í skörðin. Enginn heilvita maður lætur
sér tii hugar koma að tortíma þýzku þjóðinni,
en hernaðarvald hennar verður að brjóta á
bak aftur um aldur og æfi, jafnframt því sem
þurka verður út í eitt skifti fyrir alt, “skipu-
lagið nýja,” þrælahald nútímans, sem Hitler
hygst að innleiða í mannheima, og koma þeim
mönnum fyrir kattarnef, sem upptökin áttu að
slíkum óvinafagnaði; þetta verða sameinuðu
þjóðirnar að gera; það er þeirra hlutverk. En
þrátt fyrir brim og boða og hverskonar erfið-
leika, svo sem tilfinnanlegan þrörigkost nauð-
synlegra flutningstækja, hefir oss auðnast að
byggja nýjar verksmiðjur í stað þeirra, sem
hrunið hafa, veita hermönnum vorum sæmileg
hergögn, og sjá bæði her og borgurum fyrir
r.auðsynlegum yistum; vér erum ósigraðir enn,
cg vér verðum aldrei yfirunnir.” Þetta er karl-
mannlega mælt, og þannig tala hetjur kjark
í þjóðir sínar þegar mikið liggur við, og sjálft
persónufrelsið er í veði.
Fyrstu árin eftir stjórnarbyltinguna rúss-
nesku, að minsta kosti meðan að áhrifa
Trotskys gætti að nokkru, virtist það eitt af
megin stefnuskráratriðum kommúnista í Rúss-
landi-, að vinna að heimsbyltingu, eða gera með
öðrum orðum allar þjóðir heims að áhrifasvæði
sínu; þessi stefna átti sér ekki langan aldur,
með því að hinum mestu áhrifamönnum þjóð-
arinnar varð það brátt ljóst. að mesta áherzl-
una bæri að leggja á viðreisn þjóðarinnar
heima fyrir, og kveða þjóðina úr kútnum, ef svo
mætti að orði komast; það var þessi stefna, er
reyndist þjóðinni hin markverðasta lyftistöng
til margháttaðrar þróunar á sviði vísinda og
athafnalífs; og þessari stefnu á þjóðin að þakka
þann undursamlega viðnámsþrótt, er hjá henni
hefir komið í ljós í frækilegri vörn hennar
gegn miskunnarlausum ofbeldisöflum þýzkra
Nazista, sem fórnað hafa til þess miljónum
mannslífa árangurslaust, að reyna að koma
henni á kné.
Þeir menn, sem nú á þessum tímamótum,
þjóðhöfðingjar og smærri spámenn, er hylla
Josef Stalin, sjá ef til vill ekki auga til auga
við hann í hinum mismunandi stefnuskrár-
atriðum; en víðskygni hans verða þeir að við-
urkenna engu að síður; hann hafði auðsjáari-
lega fyrir margt löngu hugboð um það, að á
þjóð sína yrði ráðist. og þar af leiðandi yrði
aldrei of mikil áherzla á það lögð, að styrkjs
viðnámsþrótt hennar og brynja hana sem bezt
til varnar; fyrir þetta standa unnendur mann-
frelsis í ómetanlegri þakkarskuld við Josef
Staklin og rússnesku þjóðina í heild, sem fylgt
hefir honum í gegnum eldraunina, sem einn
maður, sem ein sál.
Rússneska þjóðin hefir greitt ægilegan
skatt í hinni frækilegu vörn sinni gegn inn-
rásarherskörum þýzkra Nazista; skatt, sem hún
aldrei telur eftir; miljónir hennar vöskustu
sona hafa látið lífið til varnar föðurlandinu
og því þjóðfélagsskipulagi, er þjóðin telur mest
i?m vert í heimi; og enn má hún vafalaust
vænta víðtækra fórna í sömu átt; það er traust
hennar, en hvorki veiklun né vantraust, er
skapað hefir með þjóðinni þá órjúfandi sigur-
vissu, sem ekkert afl í víðri veröld fær yfir-
bugað, og lyftir henni að lokum yfir örðugasta
hjallann.
. Vítt um vesturhvel jarðar voru haldin
giæsileg hátíðahöld, er hyltu rússnesku þjóðina
í tilefni af frelsisafmæli hennar; hér í borg
kom saman á sunnudaginn í Civic Auditorium
hálft fjórða þúsund manns í viðurkenningar-
skyni við rússnesku þjóðina. Bracken forsæt-
isráðgjafi Manitobafylkis, skipaði forsæti; lét
hann þess getið, að hann hefði þegar sent
Sovietstjórninni samfagnaðarskeyti fyrir hönd
fylkisstjórnarinnar; aðalræðumaður var pró-
fessor Osborne, er dáði mjög hugprýði hinnar
rússnesku þjóðar; hann fór eigi aðeins lofsam-
legum orðum um þol hersins, heldur eigi síður
um hina óviðjafnanlegu starfshæfni rússneskra
verkamanna, er aldrei börmuðu sér yfir neinu,
sem að höndum bæri, en störfuðu möglunar-
laust myrkranna á milli sem órjúfandi bræðra-
lagsfylking; slíkt hlyti að vekja aðdáun sér-
hvers hugsandi manns.
í samfagnaðarskeyti Brackens forsætis-
ráðgjafa, var meðal anhars komist þannig að
orði:
“Eg efast um, að nokkuru sinni í sögu
mannkynsins hafi meir reynt á þolrif þjóð-
ernislegs hugrekkis, en hjá rússnesku þjóð-
sinni í dag í baráttu hennar og fórnum fyrir
tilveru sinni og þjóðlegri sæmd.”
Forseti Þjóðræknisfélags Kínverja hér í
borginni. Charles Foo, komst á áminstum hyll-
ingarfundi þannig að orði:
“Þó þjóð mín skuldi öllum sameinuðu
þjóðunum mikið, þá skuldar hún rússnesku
þjóðinni mest.”
Rev. W. G. Martin, prestur Grace kirkj-
unnar, mælti á þessa leið:
“Eg bíð með óþreyju þess dags, er fáni
mannréttinda blaktir á ný yfir öllum þjóðum
heims.”—
Rússneska þjóðin á sjálfa sig í dag, og
hún á sjálfa sig einnig á morgun.
Árdís
Ársrit Bandalags lúterskra
kvenna X. hefti — fyrir
árið 1942. Prentað í prent-
smiðiu Thorgeirssons.
Þessa rits hefir verið getið" í
báðum ísl. blöðunum, svo það
virðist óþarfi að eg fari að end-
urtaka þær umgetningar, nema
fyrir þá ástæðu, að einn af höf.
ritgerða er þar birtast er
Langruth-búi.
Hún stendur framarlega í fé-
lagslífi hér, og hefir sagt og rit-
að ýmislegt, sem þessari bygð
er bæði til sóma og ánægju. Hún
vill ekki láta gefa sér nein stór
nöfn, svo sem ræðuskörungur
eða rithöfundur og skal eg því
hvorugt gera.
Blaðið “Árdís”, sem skáldið
cand. theol. Lárus Sigurjónsson
ávarpar svo vel í þessari út-
gáfu, er fyrst og fremst vel úr
garði gert, hvað ytri búning
snertir, — góð prentun er engin
nýlunda nú orðið meðal Vestur-
fslendinga — en af því að góð
prentun og gott bókmentalegt
innihald hefir ekki æfinlega
orðið samferða meðal vor, þá
er það allega innihaldið, sem
mig langar lítillega til að minn-
ast á.
“Hressandi lyf” nefnir Mrs.
Þorleifsson ritgerð sína. Setur
hún fram skýringar sínar i
stafrófsröð á þann hátt, að hvei
kafli byrjar á staf úr orðinu
“hressandi lyf” í réttri röð. Þótti
mér það snotur aðferð. En mei
þótti slæmt að hún skyldi stranda
á “y”-inu. Hún hefði getað not-
að orðið “yndi” og sagt margt
gott um það. Einnig hefði hún
getað tekið orðið “ytra”- í sam-
bandi við ytra og innra gildi
hlutanna, svo sem “ekki er ali
sem sýnist” og eins “að vera
eða sýnast.” Eða þetta úr N. T.:
“Dauðra manna grafir eru að
sönnu fallegar útlits, en innra
eru þær fullar með dauðra
manna beinum og alls kyns ó-
hreinindum.-------”
En svo eru þetta aðeins smá-
atriði, sem ekki fellir í verði
þessa mjög svo fallegu ritgerð.
Að loknum inngangi byrjar
höf. á hugtakinu “heilsa.” Ferst
henni það svo vel, að það út af
fyrir sig felur í sér djúpa lífs-
speki. En svo vitnar hún í “The
Manitoba School Journal.” og
tekur til athugunar grein, sem
er nefnd “Take time to live,” og
verður aðalefnið: —
Tak þér tíma til — vinnu,
hugsunar, skemtana, lesturs, til -
beiðslu, að hlæja, að vera hlýr í
viðmóti, að gleðjast með börn-
um, að elska. Þessi hugtök
skýrir hún með góðum útlistun-
um og spakmælum. Öll rit-
gjörðin er kvittuð með innvitn-
unum í fræga höfunda. Það
er ekki hægt að segja að höf.
geri ekki all-góða grein fyrir
kristinni siðfræði — “ethics”- og
það án þess að draga nokkrar
flokkslínur.
Önnur ritgerð vakti mér sterka
athygli. £að var “Fáeinar minn-
ingar um París,” eftir frú Gerði
Steinþórsson. Það þótti mér
bæði fróðleg og skemtileg rit-
gerð. Þar er svo mikið sagt og
vel í stuttri ritgerð, og eins og
við mátti búast, fagurt mál og
skýr framsetning. “Eplið fell-
ur sjaldan langt frá eikinni.”
Þá er ritgerð eftir frú Soffíu
Wathne, sem hún nefnin “Handi-
crafts of Iceland.” Það er sér-
lega fróðleg og vel samin grein.
Og þó hún sé rituð á ensku máli,
þá rýrir það ekki gildi hennar.
Eg dáist að ritstjórum Árdísar
fyrir að flytja þá grein. Hún er
sannarlega fræðandi fyrir vort
íslenzka kvenfélag.
Svo er þess vert að geta hvað
vel er minst dáinna kvenna
vorra og myndir látnar fylgja.
Slíkt eru merkileg og varanleg
minnismerki og makleg. Hver
vill segja að ísl. konur séu ekki
pennafærar?
Þá er “Móðurdagsræða” eftir
séra Eylands, afar tilhlýðileg og
í
verðskulduð minning um frú
Láru Bjarnason. Sú minning
hefði mátt vera komin fyr Þar
fylgir og góð mynd. — Og þar
hefði mátt segja margt fleira um
þá merku konu.
Svo eru aðrar greinar, sem
allar bera sama blæ og einkenni
um rithæfni og skýrleik.
Frú Kirstín H. Ólafsson ritar
mjög verðskuldaða minningu um
frú Eiríku Thorláksson.
Fyrir minn smekk er alt rit-
ið prýðilega úr garði gert og eg
held eitt hið bezta frá byrjun.
Þetta er nú tíunda ár Árdísar
og ber hún engan afturfarar-
vott, heldur það gagnstæða.
Lengi lifi Árdís.
S. B. Benedicisson,
Langruth, Man.
Aldarfjórðungs afmœli
<<Sólskins,,
Kvenfélagið “Sólskin” hefir
nú starfað meðal íslendinga í
Vancouver í 25 ár. Það var
stofnað 1. nóv., 1917, og hefir
haldið uppi óslitnu starfi ávalt
síðan. Hin fyrsta framkvæmd
þess var að senda Jóns Sigurd-
sonar félaginu í Winnipeg hjálp
til þess sem þær konur voru
að vinna, í þarfir hermannanna,
sem lögðu krafta sína fram í
fyrra veraldarstríðinu. Síðan
hafa þessar “Sólskins” konur
hjálpað þeim af fólki voru gem
bágt áttu sökum elli, fátæktar
eða sjúkdóms. Þær hafa flutt
jólaglaðning eftir þörfum og á-
stæðum.
Mörg síðastliðin ár hafa þess-
ar konur, meðal annars, efnt til
stórrar veizlu á þverju hausti.
Þær hafa leitast við að bera
frma algerlega íslenzkan mat í
þeirri veizlu. Þéssi samkoma
hefir oft verið fjölmennasta sam-
koman á árinu, meðal Islend-
inga í Vancouver. Til skemt-
unar hefir einnig ætíð verið
söngur og að minsta kosti ein
ræða. Þessi samkoma hefir ver-
ið sótt einnig af fólki utan Van-
couver-borgar: frá Blaine í
Washington-ríki og frá öðrum
nærliggjandi stöðum.
Fundir í þessu félagi eru
haldnir mánaðarlega, nema í
júlí og ágúst. Meðlimatala er
eitthvað yfir 30. Fundir eru
haldnir til skiftis á heimilum
meðlimanna og eru fjölmennir,
oft 25 konur eða meir. Fundirn-
ir fara að mestu leyti fram á
íslenzku, enda hefir viðhald
tungunnar ávalt verið eitt atriði
í tilgangi félagsins. Félagið
vinnur nú aftur mjög mikið í
þarfir hermannanna og Rauða
krossins.
Nú eru ástæður þannig, að ó-
kleift er fyrir félagið, að þessu
sinni, að stofna til íslenzkrar
matarveizlu. I hennar stað kem-
ur afmælishátíð. Hana er á-
kveðið að halda í Georgia Hotel,
í Vancouver-borg kl. 6:30 fimtu-
dagskvöldið 26. nóvember. Þar
verður fullkomin máltíð og ágæt
skemtiskrá. Aðgangur verður
$1.10. Konurnar þurfa að vita,
helzt viku fyrir hátíðina, hverj-
ir ætla að sækja. Aðgöngumiða
má fá hjá þessum konum:
Mrs. A. C. Orr, 7362 Main St.,
Fraser 3023;
Miss Mary K. Anderson, 30 W.
lOth Ave., Fairn. 0390y;
Mrs. H. S. LeMessurier, 2211
Grant St., Hast. 2361L.
Fleiri meðlimir hafa einnig
aðgöngumiða til sölu. Áríðandi
er að allir gestir verði komnir
stundvíslega á samkomustaðinn.
Vel fer á því að almenningur
gefi kvenfélaginu þá viðurkenn-
ingu og sýni því þann sóma að
fjölmenna við þetta tækifæri.
Þær konur hafa glatt marga;
gleðjið nú þær með nærveru
yðar.—R. M.
Orslit Alþingis kosning-
anna 18. og 19. október
1942
Reykjavík:—Jakob Möller, S.;
Magnús Jónsson, S.; Bjarni
Benediktsson, S.; Sigurður Krist-
jánsson, S.; Einar Olgeirsson,
S.A.S.; Brynjólfur Bjarnason,
S.A.S.; Sigfús Sigurhjartarson.
S.A.S.; Stefán Jóh. Stefánsson,
A.
Hafnarfjörður:—Emil Jónsson,
A.
ísafjörður:—Finnur Jónsson, A.
Siglufjörður:—Áki Jakobsson,
S.A.S.
Akureyri:—S. Hlíðar, S.
Seyðisfjörður:—Lárus Jóhann-
esson, S.
Westmannaeyjar: — Jóhann Þ.
Jósefsson, S.
Gullbringu og Kjósarsýslu:—
Ólafur Thors, £5.
Mýrasýslu: — Bjarni Ásgeirs-
son, F.
Snæfellsnessýslu: — Gunnar
Thoroddsen, S.
Dalasýslu: — Þorsteinn Þor-
steinsson, S.
Barðastrandasýslu: — Gísli
Jónsson, S.
Vestur Isafjarðarsýslu:—Ásgeir
Ásgeirsson, A.
Norður ísafjarðarsýslu:—Sig-
urður Bjarnason, S.
Strandasýslu:—Hermann Jón-
asson, F.
Vestur Húnavatnssýslu:—Skúli
Guðmundsson, F.
Austur Húnavantssýslu: — Jón
Pálmason, S.
Skagafjarðarsýslu: — Sigurður
Þórðarson, F.; Jón Sigurðsson, S.
Eyjafjarðarsýslu: — Bernharð
Stefánsson, F.; Garðar Þorsteins-
son, S.
Norður Þingeyjarsýslu:—Gísli
Guðmundsson, F.
Suður Þingeyjarsýslu: — Jónas
Jónsson, F.
Norður Múlasýslu:—Páll Zo-
phoniasson, F.; Páll Hermanns-
son, F.
Suður Múlasýslu: — Eysteinn
Jónsson, F.; Ingvar Pálmason, F.
Austur Skaftafellssýslu:—Páll
Þorsteinsson, F.
V e s t u r Skaftafellssýslu: —
Sveinbjörn Högnason, F.
Rangárvallasýslu:—Helgi Jón-
asson, F.; Ingólfur Jónsson, S.
Árnessýslu:—Jörundur Brynj-
ólfsson, F.; Eiríkur Einrasson, S.
Borgarfjarðarsýslu: — Pétur
Ottesen, S.
Uppbótarþingsæti Sjálfstæðis-
manna eru sennilega 2, S.A.S. 6
og Alþýðuflokksmanna 3.
Atkvæðamagn flokkanna var
sem hér segir: U
Sjálfstæðisflokkur: 23,000
Framsóknarflokkur: 15,800
Kommúnistar: 11,000
Alþýðuflokkur: 7,800.
S. þýðir Sjálfstæðismenn, F.
Framsókn, S.A.S. Sameiningar
Alþ.fl. eða Kommúnistar, A.
Alþýðuflokkur.
Heilræði handa
bifreiðasljórum.
Gömul kona utna af landi ók
í fyrsta skifti í leigubifreið. Alt
í einu sá hún, sér til mikillar
skelfingar, að bílstjórinn tók
aðra hendina af stýrinu og rétti
hana út um gluggann. Svona
óku þau áfram góða stund, og
við hvert horn rétti .bílstjórinn
hendina út um gluggann — og
skelfing gömlu konunnar jókst.
Loksins stóðst hún ekki mátið
lengur. Hún hallaði sér fram og
klappaði einbeitnislega á hið
breiða bak bílstjórans. “Heyrðu
mig, ungi maður!” sagði hún.
“Viltu ekki gera það fyrir mig
að hafa allan hugann við stýrið.
Eg skal segja þér, þegar rigning-
in byrjar.”