Lögberg - 04.03.1943, Blaðsíða 3

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 4. MARZ 1943.
3
þjóðrækni. En þess gerist ekki
þörf í kvöld.
En eitt vildi eg hafa bent
ykkur á, sem er nauðsynlegt,
ef framtíð þjóðrækninnar skal
ólessast. Það er að þér sjáið að
hún er trú og trygð við það
göfugasta, dýrmætasta og eilíf-
asta í Islenzkri tungu, menning,
þjóðerni, og að þjóðrækni vor
°g guðrækni mega gjarnan
haldast í hendur þessu til sig-
urs.
Já, látum orð skáldsins tala
til vor er þau segja:
't’agnið dægurþras og rígur.
hokið, meðan til vor flýgur
Örninn mær sem aldrei hnígur
íslenzkt meðan lifir mál.”
Eg hlýddi fyrir skömmu á
samtal í útvarpinu, þar sem
þátttakendur voru að draga
Kiyndir fyrir hlustendur af
Canada eins og þeir vildu hugsa
Ser það í framtíðinni.”
Hiti allmikill varð í umræð-
Unum, því áhugamál voru rædd.
En eitt bar þeim öllum saman
Urn, að á því riði Canada mest.
að eignast sonu og dætur, sem
tryðu á að það ætti framtíð,
hugsjónir verðugar þess að
hópast um, ættu trú á sitt land,
þjóð og menningu. Þá myndi
Vel fara.
Eg fann í þessum orðum út-
shýring sannrar þjóðrækni. Við
þurfum þess með mest af öllu
að eignast bjargfastari trú á
S°fgi, dýrmæti og vil segja
þelgidóm Islenzkrar tungu,
nienningar. Þá er þjóðrækni
v°rri borgið. Þá er hún göfgandi
hugsjón. Þá vona eg að við vilj-
Um allir íslendingar vera.
Eg lýk svo máli mínu með
nokkrum vísuorðum úr “Vest-
•Uannavísum” Einars Benedikts-
s°nar:
Hvað er dýrra, hvar sem fer.
heldr’ en ættlandsins minning?
Hvergi í lýðs né láða kynning
tandinn gleymir hver hann er.”
Slíka ósk tek eg undir heilum
rómi.
Egill H. Fáfnis.
Páll Olafsson skáld
Sonur hans Björn P. Kalman
frá.
Austfirðingur einn, Halldór
^étursson að nafni, kom til mín
1 sumar og sagðist hafa náð í
vísu eftir Pál Ólafsson, er hann
teldi vera fyrstu vísu hans. En
°nnur vísa hefir verið talin
lyrsta vísa skáldsins, og er hún
1 Ijóðabók hans. Hún er svona:
^Ppnuminn fyri’ utan garð
Uti’ og niðri’ á fönnum.
séra ólafs sonur varð
syrgður af heimamönnum.
Tilefni þessarar vísu var það,
Sem segir í ljóðabókinni. að Páll
afi gengið út og niður fyrir svo
Uefndan Kerlingarfót í túninu á
°iireyjustað um vetur, er snjór
Var á jörðu, en aftur á bak í
sPorin sín heim og falið sig. Var
ans leitað og sporin rakin þang
til slóðin hvarf, eins og
ann hefði var verið uppnum-
ln.n- Hann var á 8. ári er þetta
gerðist.
®n vísan, er geymst hefir í
minnum manna þar eystra sem
e sta vísa þessa listaskálds, er
Svona:
llli Brúnn er lipur vel,
^ Ijótum Jarp ei raupa.
lóra-Brún eg sterkan tel,
h-tifill frár til hlaupa.
Halldór hafði vísu þessa eftir
rn Þóreyju Sigmundsdóttur frá
unnhildargerði í Hróarstungu,
®n frú Þórey var í æsku sam-
1 a Rósíðu Erlendsdóttur, er á
Un§a aldri var vinnukona á
Kolfreyjustað, og kunni hún
Vlsuna þaðan.
Vísan er eftirtektarverð, m. a.
hyrir Það, að hún ber með sér,
Ve snemma hinn mikli og
SnjaHi hestamaður hefir haft
auga með hestum og eiginleik-
um þeirra. Páll eí í miklu dá-
læti meðal Austfirðinga. Lausa-
vísur hans eru þar á hvers
manns vörum, fleiri en annars-
staðar á landinu, og margar
sögur um Pál á lofti, m. a.
hver tilefni voru að ýmsum vís-
um hans, enda margar .torskild-
ar, ef tilefni þeirra er ókunn-
ugt.
"Það er svo margl".
Nokkru eftir að mér barst
þessi vísa Páls hitti eg son hans,
Björn P. Kalman, á götu og. bað
hann að segja Lesbók eitthvað
um hann, skáldskap hans eða
eitt og annað, sem hann geymdi
í minni um föður sinn. Björn
hafði á hraðbergi margar vísur
og heil kvæði, sem orkt voru
við ýms tækifæri, en altaf sagði
Björn að endingu, er hann hafð:
haft eitthvað yfir: En þetta er
nú ekki birtingarhæft — elleg-
ar: þetta má ekki birtast, af
þessum eða hinum ástæðum
sem hann tilgreindi. Það var
bersýnilegt, að Björn á heilan
sjóð af endurminningum um
föður sinn og skáldskap hans,
sem hvergi er annarsstaðar til,
og hvergi hefir verið skráður.
Hér um kvöldið fór eg heim
til Björns og bað hann að miðla
mér einhverju af þessum fróð-
leik.
Ja — hvar skal byrja, sagði
Björn. Það veit eg ekki. Og
hvernig á að koma því í heild og
samhengi?
— Við kærum okkur kollótta
um heildina og samhengið, segi
eg. Og síðan hóf Björn frásögn
sína.
— Eg var 22 ára, þegar faðir
minn dó, er fæddur 1883. Við
vorum þrír bræður, en bræður
mínir dóu úr barnaveiki báðir í
sömu vikunni, þegar eg var
þriggja ára. Eg var rétt farinn
með þeim, en tórði. Eg man að-
eins eftir þeim einu sinni, man
að með mér voru tveir náungar
a,ð kútvaltast í rúminu hjá
pabba. Það er augnabliksmynd,
sem hefir geymst í hugskotinu
Faðir minn orkti eftir þá. Eg
var eini sonur hans, sem náði
fullorðins aldri, en dóttirin,
Bergljót, býr í Kaupmannahöfn.
Fyrra hjónaband hans var
barnlaust. Hann giftist móður
minni er hann var 53 ára.
Kona hans.
— Mikið ástríki hefir verið í
sambúð foreldra yðar, eins og
ljóð hans til hennar geyma í
minni manna.
— Já, víst er um það. í ljóð-
um hans eru mörg kvæði til
hennar og margar vísur þeirra
að heita má á hvers manns
vörum enn.
— Hver þeirra þykir yður
best?
— Ekki er gott að dæma um
það. Sitt sýnist hverjum. eins og
gengur. Eg veit að stúlkum þyk-
ir vænt um margar þeirra. En
þessi finnst mér karlmannleg-
ust:
Þó eg ætti þúsund börn
með þúsund afbragðs-konum,
mest eg elska mundi Björn
cg móðurina’ að honum.
En þetta er kannske mín aft-
irlætisVísa vegna þess að eg
kem þar sjálfur við sögu.
Móðir míín átti afmæli 5.
nóvember. Hann orkti æfinlega
til hennar þann dag. Eftir að
hann féll frá tók Þorsteinn Er-
lingsson við að senda henni af-
mælisvísur. Þeir voru miklir vin
ir Þorsteinn og faðir minn, og
hafði hann miklar mætur á
skáldskap Þorsteins, eins. og
þessi vísa bendir til:
Þegar mín er brostin brá,
búið Grím að heyja;
Þorsteinn líka fallinn frá,
ferhendurnar deyja.
"Sá hagmællasti
og stirðorðasti"
Margir urðu gramir, er þessi
vísa komst á loft. Einkum ýmsir
Þingeyingar, því þar eru mörg
skáld og fagurfræðingar, sern
kunnugt er. Þeim þótti Páll
gamli taka nokkuð djúpt í ár-
inni — og það kann að hafa
reynst rétt, sem betur fer. En
annars er sannleikurinn sá, að
færri valda ferhendunni til fulln
ustu, en menn vilja vera láta.
Það er t. d. einkennilegt, hve
margir bila við 2. hendinguna.
tiltölulega sjaldan, að þar sé
ekki bláþráður, eða slakni þar á
vísunni, ef þar er ekki blátt á-
fram hortittur. Það mætti skrifa
heila doktorsritgerð um hortitta
hendinguna í ferskeytlum og
koma þar margir hagyrðingar
við sögu.
Miklir kærleikar voru milli
föður míns og Gríms Thomsen
og skiftust þeir á bréfum. Eitt
sinn sendi Grímur pabba skraut
ritaða skáldakveðju. “Til hins
hagmæltasta skálds á íslandi,
frá því stirðorðasta”, og bvrjar
svo:
“Þó staflaust aldrei fari’ eg
fetið”.
Faðir minn svaraði Grími með
sextánmæltri vísu, sem er svo
lipurt kveðin, að þar er nálega
engin þvingun. Hún er svona:
Minn Grímur! Menn dæma
mín bæði’ og þín kvæði.
merglaus þeim mörg vísa
mín virðist, þín stirð gerð.
Mig teymir mjög rímið,
málvillum sál fyllir.
Þá stýra þú kneri,
þrátt sés,t í átt besta.
Að Hallfreðarslöðum
Fram til ársins 1893 áttum
við heima að Hallfreðarstöðum
í Hróarstungu. Þar bygði faðir
minn vönduð bæjarhús árið 1867
sem eg veit ekki betur, en að
standi enn í dag.
Þegar eg lít til bernskuára
minna, finnst mér sem alt sum-
arið hafi verið gestir hjá okkur.
Með þeim kom mikil tilbreyting
og glaðværð í heimilið, því faðir
minn var f gleðimaður mikill og
ákaflega næmur á skrítnar hlið-
ar náungans.
Aldrei mátti svo mikið sem
bjóða borgun fyrir næturgreiða.
Eitt sinn man eg eftir að ónafn-
greindur maður bauð föður mín-
um borgun að skilnaði úti á bæj
arstéttinni. Hann hvesti svo á
gestinn augum, að gesturinn
hrataði afturábak út af stétt-
inni, en ekki sagði hann orð.
Eitt sinn laumaði einhver
borðalagður valdsmaður gullpen
ing í lófa minn að morgni eftir
góðan greiða. Mér þótti pening-
urinn fallegur og sýndl pabba
hann. Ákaflega þungur svipur
kom á andlit hans, svo að mér
stóð ógn af, er hann sagði:
“Þessu máttu aldrei taka við,
strákur”. Sá eg, að mér hafði
skjátlást gífurlega, og hélt því
með sjálfum mér, að slíkt skyldi
aldrei koma fyrir aftur. En það
fór á annan veg. Nokkru síðar
ætlaði annar maður að láta mig
taka við gullpening. Eg þvertók
fyrir það. Hann reyndi að troða
peningnum í vasa minn. Eg tók
á rás og hljóp upp fyrir bæ.
Hann á eftir. Þar tróð hann pen
ingnum á mig. Eg faldi mig þar
uns allir gestirnir voru riðnir úr
hlaði og pabbi með þeim. Það
var altaf siður hans að fvlgja
gestufn, annaðhvort að Jökulsá
eða Lagarfljóti.
Er þeir voru farnir, kom eg
grátandi inn í hús til mömmu
og sagði henni ófarir mínar.
Hún tók mig í sátt, sagði, að eg
hefði ekki getað að þessu gert.
Þá var þungum steini létt af
hjarta mínu.
20 ár með kvæðið.
— Talaði faðir yðar aldrei um
skáldskap við yður, er þér fór-
uð að stálpast?
— Jú, það kom fyrir. Einkum
barst stundum kveðskapur í tal,
þegar eg var með honum á ferða
lögum. Eitt sinn áðum við við
foss á Hjálmadalsheiði. Þá spyr
hann mig: Hvað heldur þú að
eg hafi verði lengi með “Litla
fossinn?” Eg gerði mér enga
hugmynd um það. Þá segii
hann: Eg var með hann í 20 ár,
drengur minn. Fossinn, sem
hann kveður um þar, er á milli
Kolfreyjustaðar og Árnagerðis.
Einkennilegt að hugsa til þess,
hve lengi hann gat verið með
sum kvæða sinna, enda þótt
hann gæti með sanni sagt, eins
og í vísu hans stendur: “Óðara
en eg andann dreg — oft er
vísan búin.”
Eitt sinn var eg vottur að því
að þetta var sannmæli. Þá vor-
um við flutt að Nesi í Loðmund-
arfirði. Við feðgarnir fórum á
handfæri á lítilli kænu. Við lent
um í miklum þorski og hálffylt-
um kænuna á svipstundu skamt
undan landi. Síðan tók alveg
fyrir það, fengum ekki bröndu.
Mér fór brátt að leiðast og stakk
upp á því við hann, hvort við
ættum ekki að hætta við svo
búið. Hann ansaði því ekki strax
En eftir drykklanga stund fer
hann að draga inn færið og mæl-
ir um leið þessa alkunnu vísu:
Það er ekki þorsk að fá
í þessum firði;
en þurru landi eru þeir á
og einskis virði.
Jónas Hallgrímsson á ferð.
— Séra Ólafur Indriðason á
Kolfreyjustað var allgott skáld?
— Hann fékkst við ljóðagerð,
en var stirður. í formálanum við
ljóð föður’ míns segir Jón bróðir
hans, að hann mundi hafa erft
skáldgáfuna frá föður þeirra, og
að séra Ólafur hafi örfað Pál son
sinn til skáldskapár. Eg tel þetta
mjög vafasamt, og alrangt að
hann hafi örfað skáldhneigð föð
ur míns. Séra Ólafur var strang
ur við börn sín, einkum þau af
fyrra hjónabandi. Til marks um
það má nefna, að þau.urðu altaf
að þéra hann, sem þá var títt.
Séra Ólafur var Fjölnismað-
ur, sem kunnugt er. Þegar Jónas
Hallgrímsson var á ferð um
Austurland skrifaði hann afa
mínum og bað hann að koma til
,móts við sig að Dölum í Fá-
skrúðsfirði. Pabbi bað föður sinn
að lofa sér að fara þangað með
honum til þess að sjá skáldið.
En séra Ólafur þvertók fyrir
það. Þetta bendir ekki til að
hann hafi kært sig mikið um
að glæða skáldskapartilfinning
sonar síns.
Þessa sögu sagði pabbi af sam
fundum þeirra séra Ólafs og
Jónasar þarna í Dölum. Jónas
tjaldaði í námunda við bæinn
og fékk kaffi út í tjaldið. Stúlk-
an, sem kom með kaffið, rétti
það inn til þeirra og sagði:
“Hana!”
Þetta þótti Jónasi lítil kurt-
eisi, og varð að orði, þegar hún
var farin: “Því gat ekki helvítis
stelpan eins vel þagað.”
Er pabbi var um tvítugt fór
hann að heiman og réðist í
vinnumensku. Nokkruih árum
síðar birtist eftir hann erfiljóð
i Akureyrarblaði. Er séra Ólaf-
ur var að húsvitja kom hann á
bæ, þar sem blaðið með erfiljóð-
unum lá frammi. Séra Ólafur
grípur blaðið og les kvæðið,
leggur það síðan frá sér og seg-
ir: “Hann er skáld strákurinn.
Hann er meira skáld en eg.”
Hestamaðurinn finnur Stjörnu.
Eitt sinn var eg á ferð með
föður mínum á leið suður í
Skriðdal. Eg var á Ljóslöpp,
hann á Stjörnu. Báðar eru
kunnar af kvæðum hans. Ljós-
iöpp var ættuð úr Hornafirði.
Eg hafði oft farið sömu leið
og þekti hvar faðir minn
hleypti hestum sínum á skeið.
En Ljónslöpp hljóp altaf upp á
stökk undir mér. Eg spurði því
að enduðum einum sprettinum
hvernig maður færi að því að
taka í taumana og taka hest-
inn af stökki á skeið. “Hvað er
þetta, srtrákur. Maður finnur
það”. Eftir það spurði eg hann
einskis um hestamensku, enda
(Framh. á bls. 7)
Business and Professional Cards
VICTORY BOWLING
FIVE and TEN PINS
•
Símlð 206 til Þess að
tryggja aðganpr
•
SELKIRK, MANITOBA
S. E. Björnson, M,D.
Lirknir og lyfsali
0
ARBORG, MAN.
j.A. Anderson, B A.,LL.B.
Barrister and Solicitor
and Notary Public
Tryggingar af öllum tegundum.
ASHERN, MAN.
J. W. MORRISON & O O
Oeneral Hardicare
MAL og OLÍUR
“Sé >að harðvara, höfum við hana’*
SlMI 270 — SELKIRK, MAN.
I)r. K. I. JOHINSON
Physician and Surgeon
Stmi 37
CENTRE ST., GIMLI, MAN.
E. G. EIRIKSSON
Lyfsali
CAVALIER, N. DAKOTA.
Stmi 24
No. 1 Call 2
DR. M. C. FLATEN
Tannlæknir
EDINBURó, N. DAKOTA
SINCLAIR’S
TEA ROOMS
Staðurinn þar sem allir vinir
mætast.
SELKIRK, MAN.
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N.D.
íslenzkur lyfsali
Fðlk getur pantað meðul og
annað með pósti.
Fljót afgreiðsla.
Gilhuly’s Drug Store
TIIE REXALL STORE
Lyfjasérfræðingar
SELKIRK, MAN.
Sími 100 Nætursfmi 25
WINNIPEG CLINIC
Vaughan & St. Mary’s
Dr. P. H. T. Thorlakson
Phone 22 866
«
Res. 114 GRENFELL BLVD.
Phone 62 200
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG., WPG.
•
Fasteignasalar. Leigja hós. Út-
vega peningalön og eldsðbyrgð.
bifreiðaábyrgð, o. s. frv.
Phone 26 821
Thorvaldson &
Eggertson
Lögfræðingar
300 NANTON BLDG.
Talsíml 97 024
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BLDG.
Telephone 88 124
Home Telephone 202 398
Peningar til útláns
Sölusamningar keyptir.
Bújarðir til sölu.
INTERNATIONAL LOAN
COMPANY
304 TRUST & LOAN BLDG.
Winnipeg
DR. B. J. BRANDSON
216-220 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham og Kennedy Sts.
Phone 21 834—Office tfmar 3-4.3 0
•
Heimili: 214 WAVERLET ST.
Phone 403 288
Winnipeg, Manitoba
Legsteinar
sem skara framúr
Úrvals blágrýti
og Manitoba marmari
Skrifið eftir verðskrð.
GILLIS QUARRIES, LTD.
1400 SPRUCE ST.
Winnipeg, Man.
ST. REGIS HOTEL
285 SMITH ST., WINNTPEG
• ’
pægilegur og rólegur bústaður
i miðbiki borgarinnar
Herbergi $2.00 og þar yfir; með
baðklefa $3.00 og þar yfir
Ágætar máltíðir 40c—60c
Free Parking for Queats
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlæknar
0
406 TORONTO GEN. TRCSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEO
A. S. BARDAL
848 SHERBROOK ST.
Selur llkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaður sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvarða og legsteina.
Skrifstofu talsiml 86 607
Heimilis talsimi 501 562
DR. A. BLONDAL
Physician & Surgeon
602 MEDICAL ARTS BLDG.
Sfmi 22 296
Heimili: 108 Chataway
Slmi 61 023
H. A. BERGMAN, K.C.
íslenzkur lögfrœðingur
Skrifstofa: Room 811 McArthur
Building, Portage Ave.
P.O. Box 165Í
Phones 95052 og 39043
DR. ROBERT BLACK
Sórfræðingur t eyrna, augna. nef
og hálssjúkdómum
416 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham & Kennedy
Viðtalstlmi — 11 til 1 og 2 til 5
Skrifstofustmi 22 261
Heimilissími 401 991
Dr. S. J. Johannesson
215 RUBY STREET
(Beint suður af Banning)
Talsimi 30 877
•
Viðtalsttmi 3—5 e. h.
I

V

Office Phone
87 293
Res. Phone
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
109 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appointment