Lögberg - 04.03.1943, Blaðsíða 5

LÖGBERG. FIMTUDAGINN 4. MARZ 1943.
5
Amerískir skriðdrekar á eyðimerkurför.
Þessir fílefldu, Amerísku skriðdrekar, hafa tekið veigamikinn þátt í sókn sameinuðu
þjóðanna á eyðimörkum Afríku; eru þeir hraðfara mjög, og í kjölfar þeirra sigla him-
inháir sandstrókar; þykja þeir ærið ægilegir ásýndum, er til orsustu kemur.
skilja. Og einmitt þess vegna
hefir hann látið rita söguna um
®fintýrið sitt á máli hinnar
ungu kynslóðar. Þannig nær hún
W fleiri, bæði meðal barna hans
°g annara, og afstýrir þeirri ó-
hamingju meðal íslands-barna í
^esturheimi að land feðra þeirra
verði þeim ókunna landið.
Einn afkomandi Nonna hefir
nýlega rekið sig á örlítið dæmi
Sem sannar það að þessi leið er
heppileg og áhrifarík. Tólf ára
gamall sonur minn — og eg er
stolt af því að vera ein af af-
komendum Nonna í þessu landi,
lauk nýlega við að lesa þessa
litlu fallegu barnabók eftir
Steingrím Aarason — sem hefir
°rðið tilefni þessara hugleiðinga
^inna. Þegar hann hafði lokið
|estrinum, lagði hann aftur bók-
ina og hugsaði um stund. Loks
stundi hann þungan og sagði:
^famma, þegar eg er orðinn
st°r ætla eg sannarlega að heim-
s*kja ísland!”
Við vitum ekki hverjir af
^aumum barna okkar kunna
rætast. En hitt er víst að
^ar sem lestur góðra bóka um
■íslenzk efni skapar slíkan draum
°g slíkan ásetning hjá þein.
Ungu, verður ísland aldrei ó-
kunna landið.
borga íslendingum í vörum og'
peningum allar vörur, sem Is-
lendingar selja Bretum, þeir sem
nú leggja akbrautir um alt land-
ið á sinn kostnað, og verja
landið fyrir yfirgangi og rán-
um, hinna grimmu Geirmanna.
Enda þó þessi krafa Bandaríkj-
anna mætti mótmælum, létu
þó íslendingar sér skiljast þann
góðhug til Dana, sem lá til
grundvallar fyrir þessari ósk
Bandaríkjastjórnar, og slóu skiln
aðarmálinu á frest, þar til jafn-
vægi kemst á þjóðmál Norður-
landa.
En eitt virðist þó vera vissu-
lega útkljáð af íslands þjóð og
þingi, og það er algjör skilnað-
ur við dönsku þjóðina, dönsk
landsréttindi, og danskan kon-
ung. Svo nú eru íslendingar
loksins búnir að öðlast aftur sitt
sjálfstæði og frelsi, sem þeir
seldu forðum í hendur Noregs-
konungi Hákoni hinum gamla.
Hvað sem sagt er um speki
hinna frægu Mosfellinga, kastar
það dimmum skugga á þá að
taka mútur af Hákoni til að
myrða Snorra Sturluson, þann
sem konungur óttaðist mest, að
sjá mundi við ávikráðum sínum,
þannig lítur Sigurður Nordal á
málin, og mun það nær sanni.
Ólafur, nöfn þau voru þjóðinni
svo ástfólgin.
Jæja, eg álít nú samt, að Jón
Sigurðsson og fjölmargir stjórn-
mólamenn íslands næstliðin 100
ár, hafi sýnt mikla vizku, og
snild, við að endurheimta frelsi
íslands og sjálfstæði, án allra
blóðsúthellinga, og jafnframt
útbreitt hróður Islands um allan
heim með þjóðhátíðinni 1930,
þátttöku sinni í heimssýning-
unni í New York, hluttöku i
landnámi Ameríku, fundi Vín-
lands, og frægð hins vitra og
fræga heimskautafara Vilhjálms
Stefánssonar, en ekki sízt fyrir
ritsnild þeirra, þrek og þolin-
mæði að lifa af allar þrautir og
kúgun sem þeir hafa orðið að
sæta í 700 ár, og hafa samt vizku
og samheldni til að sanna, og
heimta þjóðréttindi sín í hendur
kúgaranna. alt þetta ber vot1
um að frelsið hefir haft blessun-
arrík áhrif á íslendinga eins og
allar þjóðir sem öðlast það, því
nú virðast þeir stíga hvert fram-
farasporið öðru betra, bæði á
sjó og landi, og velmegun að
vaxa með þjóðinni, svo auðsætt
er að fólksfjöldi mun margfald-
ast á íslandi í framtíðinni, eftir
því sem meira er ræktað af
landinu.
Pramfarir íslands
Baldvinsson.
Þó hið yfirstandandi stríð taki
mlög á hugsun manna, verða
meirn að halda vakandi flestum
velferðarmálum þjóðanna, og
raeða þau í blöðum og tímarit-
ujn, svo almenningur geti gjört
Ser grein fyrir eðli þeirra, og
^reytingum í sam.bandi við stríð-
Sérstaklega eru það íslenzk
mal> sem eg vil taka.til íhugun-
í grein þessari, sem íslenzku
^löðin útbreiða svo til almenn-
in§s til frekari umræðu.
Eins og flestum er kunnugt,
tóku Islendingar sér 25 ára frest
til að útkljá sambands-
mal sín við Dani, og einmitt á
Pessu herrans ári, eru þessi 25
ar Hðin, og því kominn tími til
a® útkljá það mál, en þegar
jóðverjar hertóku Danmörku
ynr nær þrem árum, var sam-
andi öllu að sjálfsögðu slitið
milli landanna, en þó ekki lög-
ega, nema löggjafarþing íslands
atgreiddi formlega skilnaðarmál
e§gja þjóðanna og það hafa
Peir hér um bil afgjört, að öllu
eyti, nema að gefa út löglega
^ irlýsingu um málið.
En þá stígur fulltrúi Banda-
janna inn á stjórnarsvið fs-
^endinga, og óskar eftir að þeir
resti fullkomnu sambandssliti,
meðan danska þjóðin er nauðug-
ega stödd í klóm Þjóðverja.
... etta er að öllu leyti sann-
^rafa að tekið sé til greina
, , °lium þjóðum hörmungar
ri sins, og ekki síst þegar hin
° U®a þjóð Bandaríkin í Norð-
Ur-Ameríku óskar þess, þau
Sem byrgðu Island upp með
rauð í fyrra stríðinu, og gjöra
a enn, þau tóku að sér að
En hvað uppskar svo Gissur
Þorvaldsson fyrir landráð sín,
og svik og morð við bestu menn
íslands? Jarlstígn, og óvináttu
vina sinna og sýslunga, segir
Sturlunga, því hann sagði þeim
að þeir þyrftu engan skatt að
gjalda konungi og því sóru þeir
Gissuri trúnaðareið, og Hákoni
Noregskonungi 1261.
En árið eftir komu sendimenn
Hákonar til íslands fyrir þing og
heimtuðu háan skatt af íslend-
ingum, og að allir særu Hákoni
trúnaðareið, og fylgdi Gissur
því fast, töpuðu svo íslendingar
frelsi sínu, en Noregskonungar
sviku öll loforð sín til þeirra.
samkvæmt Gamla sáttmála, en
svo hét hinn skriflegi samning-
ur, sem Noregskonungur gaf ís-
lendingum 1262.
En Islendingar launuðu Giss-
uri með því að brenna hann
inni með konu sinni og 3 son-
um, en sjálfur hann gat þó því
miður, bjargað sínu lífi, með
því að skríða ofan í skyrkerald,
og liggja í kafi meðan leitað
var, og drap svo marga góða
menn til hefnda.
Norrænum mönnum hrýs hug-
ur við landráðum svikum og
grimd, en ef við lesum Mann-
kynssöguna, og þjóðmenningar-
sögu Norðurálfunnar, þá sér
maður að valdhafar þjóðanna
hafa aldrei sparað nein þræla-
brögð til að ná undir sig auði og
völdum. Sjá t. d. Meróllinga x
Frakklandi 700 árum e. k.
En hvernig líta nú Norðmenn
bræður okkar á málin? Þeir
dýrka svo mikið Hákonar kon-
ungs nafn, að þegar þeir náðu
frelsi sínu til fulls 1905 og tóku
sér konung, sem hét Karl, þá
varð hann að skipta um nafn,
og nefnast Hákon, og son hans
Ef við lítum nú t. d. 70 ár
aftur í tímann, þá var nú allur
fólksfjöldi á Islandi 70.200
manns, og í Reykjavík 2.009
menn, en nærri 3.000 fleiri konur
en karlmenn, en nú eru orðnir
fleiri karlmenn en konur, sem
ber vott um þroska þjóðarinn-
ar, því árlega farast margir sjó-
menn af slysum, og miklu fleiri
karlmenn flytja af landi burtu
en konur.
Nú eru á íslandi 123 þúsund
manns og í Reykjavík 40 þús-
und af innlendum mönnum og
er það heilbrigð fólfsfjölgun,
þegar þess er gætt að á þessum
40 árum hefir flutt af landinu
nær 26 þúsund manns, mest til
Ameríku.
Nú vil eg skrifa niður hag-
skýrslu íslands árið 1871—1874.
Er hún tekin úr almanaki
Þjóðvinafélagsins, sem eflaust
eru réttar. Inntektir landssjóðs
til jafnaðar hvert ár 100.070.00
ríkisdalir, eða krónur 200.140.00.
RíkisrÉtgjöld 140.100.00. Samt var
tekjuafgangur 60.050.00 árið
1873. Svo vel var nú haldið á
peningum, og er þó íslendingum
yfirleitt í blóð borið, að njóta
fjárafla síns sjálfir, og umfram
alt að hjálpa þeim, sem þurfa.
Slíkt er aðalsmerki, og hin dýr-
asta dygð.
En svo fór nú Alþingi, með
Jón Sigurðsson forseta, hinn
fræga speking í broddi fylking-
ar, að auka tekjur þjóðarinnar
með tollum eins og aðrar þjóð-
ir, og lagði strax toll á tóbak og
brennivín, og í þeim tilgangi að
fá reglubundnar póstferðir til
íslands með gufuskipum sem
ekki hafði áður tíðkast.
Þá var Páll Ólafsson á þingi,
og leist ekki á, ef hækka átti
verð á brennivíni, því hann
i
drakk mikið af því, orti þá
gamankvæðið.
Úr kaupstað þegar komið er,
kútinn minn eg tek og segi,
Landið græðir mest á mér,
mest drekk eg á nótt og degi.
Fótspor mín er fáum hent
að feta það er mesti vandi.
Ó, ef gæti eg öllum kent
eins að drekka hér á landi.
Vínið sem menn sypu þá,
svara mundi ótal krónum,
og tollur sem þar yrði á,
ekkí fáum millijónum.
Þá yrði mitt feðra frón,
farsælast af öllum löndum,
og þá gengju gufuljón
grenjandi með landsins strönd-
um.
Til að flytja flæðarbál,
flýttu þau sér yfir pollmn,
með Rínareld og risamál
til Reykjavíkur alt í tollinn.
Ergó drekka eins og flón,
og yfirvöldin reka af höndum
þá yrði mitt feðrafrón,
farsælast af öllum löndum.
En lausajfjáreign íslendinga
var als ekki lítil 1874 1 hlut-
falli við fólksfjölda. Sauðfé var
þá als 548.528.00. Nautgripir,
mest kýr 20.300. Hestar 20.600.
Þegar þess er gætt að einn
þriðji af sauðfé landsins var
aldrei tíundað, koma hér um
bil lO sauðkindur á hvert manns
barna, og kýr og hestur á 4
hvern mann als, sem í hverju
landi væri talið allgott
En ræktun landsins var ekki
í góðu lagi 1874, allir túngarð-
ar til girðinga túnum, voru að-
eins 3,845 faðmar, og engar vír-
girðingar til.
Akvegir voru alls engir til,
né stálbrú yfir nokkurt vatns-
fall, en nú hever einast elfa
brúuð, og vegir lagðir yfir flest-
ar heiðar, og sveitir landsins,
sem eru þær mestu og þarfleg-
ustu framfarir þjóðarinnar.
Nú í staðinn fyrir 200 þúsund
króna inntektir þjóðarinnar, ei'
þeir komust úr klóm Dana 1874,
fjárhagslega, eru nú fjárhags-
áætlanir íslands þetta ár, 42
milljónir króna, og tekjuafgang-
ur rúmar 6 miljónir króna, sem
þolir samanburð við flestar þjóð-
ir heimsins, og talin er velmeg-
un.
Vitaskuld eru þetta afleiðing-
ar stríðsins að verðbólga á vör-
um og verkalaunum hefir hækk
að svo gífurlega veltufé þjóðar-
innar, sem raun ber vitni, en
samt sem áður hefir borist til
Islands feikn af Bandaríkja-
peningum, sem líklega munu
hækka verð íslenzku krónunn-
ar, i fult nafnverð framvegis.
Það er ætíð ánægjulegt að
minnast á framfarir þjóðar sinn
ar, þegar hið fyrsta manntal,
og hagskýrsla var tekin á Is-
landi 1703, voru aðeins 54 menn
í Reykjavík, 90 manns á Hólum,
fyrir utan skólapilta, en 70 1
Skálholti, hjá meistara Jóni
Vídalín.
Allir landsmenn voru þá um
60 þúsund, en 4 árum seinna
geysaði stóra bóluveikin, sem
drap 18 þúsund manna, og eins
margir skemdust, urðu bólu-
grafnir.
Ekki fjölgaði fólkið neitt á 18.
öldinni, því árið 1800 voru að-
eins 46 þúsundir manns á öllu
landinu., og svo var mikið harð-
æri næstu árin á eftir, að fólkið
náði ekki 50 þúsundum fyrr en
1820, og 50 ár liðu þar til íbúar
íslands náðu 70 þúsundum, en
á því tímabili fluttist ekkert
fólk af landinu, nema fáeinir
menn til Brasilíu.
Síðan 1870 hefir engin megn
pest geysað yfir Island, og síðan
þjóðin fékk sín fjárráð í hendur,
og að mestu leyti löggjafarvald
hefir hamingjan verið með
henni í öllum greinum.
Churchill-skriðdrekarnir og Mr. Churchill.
Á myndinni hér að ofan, gefur að líta Churchill forsætis-
ráðherra, þar sem hann í síðastliðnum septembermánuði, er
að grandskoða skriðdreka þá hina miklu, sem við hann eru
kendir; eru þeir rammbyggilegir mjög og svo hraðfara, að
slíks voru eigi áður dæmi.
Anna Steindóra
Jónatanson
Fædd 1878. Dáin 1942.
“Það er svo oft í dauðans
skuggadölum,
að dregur myrkva fyrir lífsins
sól;
oss sýnist lokað ljossins gleði-
sölum,
öll lokin sund og fokið hvert í
skjól.”
Anna, kona Jóns Jónatansson-
ar í Winnipeg, dó á General
Hospital, þann 13. desember s. 1.,
Hún veiktist um miðjan nóv.
af heimakomu, og var flutt á
King George Hospital, þar lá
hún rúmföst þrjár vikur, þungt
haldin, en var svo flutt á “Gener
al”, en lá þar aðeins stuttan
tíma, og andaðist þar áðurnefnd-
an dag.
Hún fæddist á Stóruseilu í
Skagafirði á íslandi, í marzmán-
uði, árið 1878, og var því nærri
64 ára þegar hún dó.
Foreldrar hennar voru þau
hjónin, Jónas Halldórsson, og
Helga Steinsdóttir, sem lengi
bjuggu á Stóruseilu, og fluttu
þaðan í Keldudal í Hegranesi,
og bjuggu þar um nokkurra ára
skeið.
Þau eru nú bæði dáin fyrir
nokkru, Jónas hér vestan hafs,
á Gimli, hjá Önnu dóttur sinni,
en Helga móðir hennar heima ó
íslandi.
Systkini önnu voru þrjú:
Engilráð, Helga og Jónas. Syst-
urnar eru báðar á lífi, Engilráð
á Islandi, en Helga á Gimli,
kona Sigtryggs Jónassonar; en
Jónas bróðir Önnu, dó heima á
Islandi fyrir nokkrum árum.
Anna giftist eftirlifandi manni
sínum, Jóni Jónatanssyni, 7. júlí
1896 heima á Islandi. Þau dvöldu
þar heima á ættjörðinni fiögur
ár, en árið 1900 fluttu þau vest-
ur um haf, til Canada, og sett-
ust að í Winnipeg, og áttu þar
heima um þriggja ára tíma, en
fluttu þá til Gimli, og áttu þar
heima í fimtán ár, en fluttu þá
aftur til Winnipeg, og hafa átt*
þar heima síðan.
Þau hjónin hafa átt fjögur
börn, og eru þau hér talin eftir
aldri.
Engilráð Valgerður, (Lóa),
fædd á íslandi, kona Earle Mac
Donald. Þau búa um 8 mílur ,
frá Portage la Prairie. Börn
þeirra eru: Vernon, Jean gift
Sam Hama, Guen, Murray og
John.
Indriði, fæddur á íslandi, fór
með foreldrum sínum til Cana-
da, dó í Winnipeg barn að aldri.
Emely Elísabet, fædd á Gimli,
gift J. C. K. McNaught, Hana
er einn af yfirmönnum í brezka
sjóhernum, þau eiga heima í
Halifax.
Indriði Jónatan, fæddur á
Gimli, giftur konu af enskum
ættum, heitir hún Millicent,
sem áður en hún giftist, bar
nafnið, Miss Coldwell, þau eiga
tvö börn, dreng og stúlku.Róbert
Paul og Dorothy. Indriði er í
Canada-hernum, en er nú yfir á
Englandi, en kona hans á heima
í St. Vital.
Þessi börn og barnabörnr syrg
ja sína ástríku móður og ömmu,
sem ávalt vakti yfir velferð
þeirra, og bar fyrir þeim svo
innilega umhyggju. Þau hafa
mist svo óendanlega mikið við
dauða hennar, og munu þau
henni seint gleyma.
Að vefja mynd og minningu
hennar í málalengingar ófull-
kominna orða, gæti aldrei orðið
annað en skuggi í samanburði
við þá minningu, sem hún sjálf
ritaði í huga og hjörtu vina
sinna og vandamanna meðan
hún lifði hér á meðal þeirra.
Sú minning verður æfinlega
sönnust, fegurst og varanlegust,
í meðvitund allra þeirra, sem
höfðu af henni einhver kynni.
Verður því í fáum orðum að-
eins minst nokkurra þeirra ein-
kenna, sem ábærilegast komu í
ljós í persónu hennar.
Hún var hin merkilegasta
kona, göfug, eðallynd og hjarta-
hrein. Hún var trúföst og trygg-
ur vinur vina sinna. Yrði hún
fyrir mótgerðum, erfði hún það
ekki, því hún var innilega sátt-
fús, og fyrirgaf mikið.
Hún var mikil smekkkona, og
hafði næmt og glöggt auga fyrir
allri fegurð; hún var söngelsk
og ljóðelsk, og síung og lífs-
glöð með afbrigðum, æfi sína til
enda.
Olnbogabörnin okkar mann-
anna mega vissulega sakna henn
ar, öll þau sem hún náði til, og
þau voru mörg, því það var því
líkast, sem hún leitaði þau uppi.
Hún var öllum smælingjum
innilegur vinur, jafnt mönnum
sem málleysingjum, og rétti
þeim hjálpfúsa hönd og oft fram
yfir það, sem tími, efni og kring
umstæður hennar leyfðu.
Jarðarförin fór fram frá út-
fararstofu Bardals, þann 15. des.
s. 1. Jarðsett var í Brookside
grafreit. Séra Philip M. Péturs-
son jarðsöng.
Vandalausir vinir hennar
munu henni seint gleyma, en
þeir sem næstir henni stóðu —
aldrei.