Lögberg - 22.07.1943, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG. FIMTUDAGINN 22. JÚLÍ 1943.
Útdráttur úr fréttaskýrzlu upplýsingadeildar
íslenzka utanríkisráðuneytisins yfir apríl, 1943
AlþingL
Aukaþinginu var slitið hinn
14. apríl eða daginn áður en
reglulegt Alþingi átti að koma
saman.
Forseti Sþ., Haraldur Guð-
mundsson, gaf yfirlit um störf
þingsins.
Þingið sat 152 daga, frá 14.
nóv. til 14. apríl. Alt voru
haldnir 243 þingfundir, 101 í
Nd., 99 í Ed. og 43 í Sþ.
Lögð voru alls fyrir þingið
111 fmmvörp, þar af 20 stjórn-
arfrumvörp. Feld voru 4 þing-
mannafrv., 11 afgreidd með rök-
studdri dagskrá, tveim vísað til
stjórnarinnar, en 35 döguðu
uppi.
Bornar voru fram 67 þings-
ályktunartillögur og voru 38 af-
greiddjar )til stjórnarinnar, 7
voru afgr. með rökstuddri dag-
skrá, einni vísað til stjórnar-
innar, en 21 dagaði uppi. Þrjár
fyrirspurnir komu fram og var
einni svarað.
Alls hafði þingið 181 mál til
meðferðar.
Avarp forsela.
Þvínæst ávarpaði forseti þing
heim. Hann gat þess, að Al-
þingi hefði aldrei fyr haft
svona langa setu og aldrei haft
eins mörg mál til meðferðar.
Drap forseti þvínæst á nokkur
mál, er þingið afgreiddi. En
höfuðverkefni þingsins hefði að
þessu sinni verið, að gera ráð-
stafanir til lækkunar á dýrtíð-
inni og tryggingar atvinnuveg-
unum. Þrenn lög hefði þingið
samþykt varðandi þessi mál:
Breytingu á lögumum um dóm-
nefnd í verðlagsmálum, lög um
verðlag og lög um dýrtíðarráð-
stafanir. Ýmsir teldu margt
orka tvímælis í þessum lögum.
— En reyn^lan myndi best
skera úr um árangur þeirra,
enda væri mjög undir því kom-
ið hvernig tækist með fram-
kvæmd laganna.
Ríkissljóri slítur þinginu.
Þessu næst las ríkisstjóri
ríkisstjórabréf frá 13. apríþ um
þinglausnir og sagði svo þing-
inu slitið.
Bað ríkisstjóri þingmenn að
minnast fósturjarðarinnar með
því að rísa úr sætum. Þing-
heimur stóð upp og hrópaði fer-
falt húrra fyrir íslandi.
Milliþinganefndir.
Áður en aukaþinginu var slit-
ið fóru fram kosningar í eftir-
taldar milliþinganefndir og trún
aðarstöður.
Þingvallanefnd: . Sigurður
Kristjánsson, Haraldur Guð-
mundsson, Jónas Jónsson.
Landskjörstjórn: Jón Ás-
björnsson, hrm., Þorsteinn Þor-
steinsson, hagstofustj., Vil-
mundur Jónsson landl., Bergur
Jónsson bæjarfóg., Ragnár Ól-
afsson hrm. Varamenn: Eggert
Classen, Einar B. Guðmunds-
son, Rútur Valdimarsson, Ólaf-
ur Jóhannesson, Steinþór Guð-
mundsson.
Milliþinganefnd í sjávarútvegs-
málum.
Kjörnir voru: Sigurður Krist-
jánsson alþm., Halldór Jónsson
ritstjóri sjómannablaðsins Vík-
ings, Finnur Jónsson alþm.,
Eysteinn Jónsson alþm. og Aki
Jakobsson ^lþm.
Þingsályiktun sú, sem hér um
ræðir, er svohljóðandi:
“Alþingi ályktar að kjósa 5
manna milliþinganefnd, er end-
urskoði og geri tillögur um
löggjöf er sjávarútveginn varð-
ar, og athugi, á hvern hátt
stuðningi ríkisins við þann at-
vinnuveg verði heppilegast fyr-
ir komið. Nefndin skal m. a.
taka til athugunar félagsmál
útvegsmanna, verzlunarmál
þeirra, bæði kaup á nauðsynj-
um til rekstursins og sölu af-
urðanna, möguleika til aukinna
vinslu á afurðum sjávarútvegs-
ins, starfsemi fiskimálanefndar
og fiskimálasjóðs, hvernig best
verði fujlriægt lánaþörf útvegs-
ins og tryggingarmál útgerðar-
innar. Enn fremur hvernig
heppilegast verði fyrir komið
stuðningi við endumýjun fiski-
flotans, byggingu og viðgerð
báta og skipa hér á landi og
útvegun á vélum til þeirra, á-
samt því, hvar mest sé þörf
fyrir hafnargerðir og lendingar-
bætur vegna fiskiveiðanna.
Nefndin leiti tillagna og að-
stoðar Fiskifélags Islands.
Kostnaður við nefndarstörfin
greiðist úr ríkissjóði”.
Verklegar framkvæmdir.
Milliþinganefnd til þess að
undirbúa verklegar fram
kvæmdir eftir stríð. Nefndina
skipa: Jakob Möller alþm.
Sveinn Jónsson bóndi Egiis-
stöðum, Kjartan Ólafsson bæj-
arfltr. Hafnarfirði, Hermann
Jónasson aíþm. og Haukur
Bjömsson.
Þingsályktumin er svohljóð-
andi.
“Alþingi ályktar að kjósa 5
manna milliþinganefnd til að
gera áætlanir og tillögur um
framkvæmdir í landinu, þegar
stríðinu lýkur og herinn hverf-
ur á brott. I tillögunum verði
að því stefnt, að þaer fram-
kvæmdir, sem veita skulu at-
vinnu fyrst í stað, verði jafn-
framt undirstaða að aukningu
atvinnurekstrar og framleiðslu
í landinu.
Nefndin skal enn fremur gera
tillögur um fyrirkomulag á
stóratvinnurekstri í landinu og
afskifti ríkisvaldsins af þeim
málum. Lögð verði áherzla á,
aið skipulag atvinnuretkstrar-
ins tryggi sem best, að stór-
fyrirtækin séu rekin með al-
menningshag fyrir augum og
að þeir, sem að honum vinna,
beri úr býtum endurgjald fyrir
störf sín í samræmi við af-
komu atvinnurekstrarins. Nefnd
in skal starfa í samráði við aðr
ar nefndir eða stofnanir, sem
falin kann að verða athugun
á atvinnuvegum landsmanna
eða einstöikum starfsgreinum, og
fylgjast sem best með starf-
semi hliðstæðra nefnda, sem
skipaðar hafa verið erlendis.
Nefndinni er heimilt að taka
sér til aðstoðar sérfróða menn
í einstökum verkefnum, sem
henni eru falin til meðferðar
í tillögu þessari. Kostnaður við
nefndarstörfin greiðist úr ríkis-
sjóði.
Nefndin velji sér formann.”
Ríkislóðir í Reykjavík.
Milliþinganefnd til þess að
gera tillögur um framtíðarbygg
ingar á lóðum ríkisins við Lækj-
artorg og Lækjargötu. Nefndina
skipa: Magnús Jónsson alþm.,
Bjarni Benediktsson borgarstj.,
Sigurður Jónasson forstjóri.
Sigmundur Halldórsson arki-
tekt, Jónas Jónsson alþm., Vil-
hjálmur Þór ráðherra, Ársæll
Sigurðsson bæjarfltr. og Sig-
urður Thoroddsen alþm.
Þingsályktunin er svohljóð-
andi:
“Alþingi ályktar að kjósa 8
menn í nefnd til að gera, í sam-
ráði við ríkisstjórnina og húsa-
meistara ríkisins, tillögur um
notkun ríkislóðanna við Lækj-
artorg og Laekjafgötu fyrir op-
inberar byggingar. Nefndin kýs
sér sjálf formann, starfar launa-
laust og skal leggja tillögur sín-
ar fyrir Alþingi 1944.”
Póstmál.
Milliþinganefnd í póstmálum
var þannig skipuð: Gísli Sveins-
son alþm., GunnaT Benedikts-
son rith., Daníel Ágústínusson
erindreki.
Þingsályktunin eir svohljóð-
andi:
“Alþingi ályktar að kjósa 3ja
manna nefnd, er athugi, í sam-
ráði við póststjórnina, póstsam-
göngur landsmanna og geri til-
lögur um breytingar, er miði að
því, að póstsendingar berist, um
landið hraðar og tíðar en nú
er. Nefndin hraði störfum og
leggi álit sitt og tillögur fyrir
Alþingi eigi síðar en 1944. Ráð-
herra skipar formann nefndar-
innar. Kostnaður við nefndar-
störfin greiðist úr ríkissjpði.”
Lög um samflot íslenzkra
skipa.
Áður en aukaþinginu var slit-
ið voru samþykt lög þau sem
hér fara á eftir um samflot
íslenzkra skipa.
1- gr .
R^kisstjórr^in getur ákveðið
með reglugerð, að íslenzk skip
eða önnur skip, leigð eða gerð
út af íslenzkum mönnum eða
fyrirtækjum, er sigla milli Is-
lands og Stóra-Bretlands, skuli
sigla tvö saman eða fleiri báð1
ar leiðir.
Nánari fyrirmæli um þetta
efni skal setja í reglugerð.
2. gr.
Þegar sérstaklega stendur á,
má veita undanþágu frá ákvæð-
um 1. gr., eftir því og með þeim
hætti, er mælt verður í reglu-
gerð,' enda sé fyrir því séð, að
hægt verði að afgreiða beiðnir
um undanþágu án tafar á hverri
útflutningshöfn.
3. gr.
Brot á ákvæðum laga þessara
eða reglugerðar varða sektum
frá 1000—50000 króna, enda
liggi ekki þyngri refsing við að
öðrum lögum. ítrekað brot get-
ur og varðað missi réttar til
skipstjórnar allt að 6 mánuði.
4. gr.
Mál vegna brota á ákvæðum
laga þessara sæta meðferð opin-
berra mála.
0
5. gr.
Lög þessi öðlast gildi þegar
í stað.
Reglulegt Alþingi.
Reglulegt Alþingi hófst 15.
apríl eftir að guðsþjónustugerð
hafði farið fram í Dómkirkj-
unni. Séra Hálfdán Helgason
prófastur á Mosfelli prédikaði.
Skv. þingsályktunartillögu
frá forsætisráðherra var þing-
inu frestað til 1. sept.'
Forseti sameinaðs þings var
kjörinn Gísli Sveinsson, forseti
efri deildar Steingrímur Aðal-
steinsson og forseti neðri deild-
ar Jörundur Brynjólfssön.
Ríkisstjórnin lagði fram fjár-
lagafrumvarp og er það eins
og fjárlög þessa árs. Fylgdi því
'svohljóðandi greinargerð:
“Samkvæmt 38 gr. stjórnar-
skrárinnar skal leggja fyrir
hvert reglulegt Alþingi, þegar
er það er komið saman, frum-
varp til fjárlaga fyrir það fjár-
hagsár, sem í hönd ’fer. Frum-
varp til fjárlaga fyrir ánð
1944 átti því að réttu að leggja
fyrir Alþingi, sem koma átti
saman 15. febrúar þ. á. M. a.
í því skyni að þurfa ekki að
leggja þá fram fjárlagafrum-
varp, sem vitanlega gat ekki
farið nærri lagi um tekjur ríkis
ins og gjöld á árinu 1944, vegna
þess hve mikil óvissa ríkir nú
í öllum fjár- og viðskiptamál-
um, var það ráð tekið af ríkis-
stjórninni að bera fram á Al-
þingi frumvarp til laga um
samkomudag reglulegs Alþingis
1943 og var í því lagt til, að
reglulegt Alþingi skyldi í ár
koma saman 1. okt. Frumvarp
þetta var samþykkt á Alþingi
12. febr. s. 1. með þeirri breyt-
inigu, að reglulegt Alþingi árs-
ins 1943 skyldi koma saman
innan 4 daga frá þvi að auka-
þinginu, sem hófst í nóv. 1942,
væri slitið, þó eigi síðar en 15.
apríl þ. á.
Enn er allt í jafnmikilli ó-
vissu um afkomu ríkissjóðs á
árinu 1944 sem í febrúar s. 1.,
en samkvæmt ótvíræðu ákvæði
stjórnarskrárinnar ber að leggja
framuvarp til fjárlaga fyrir ár-
ið 1944 fyrir Alþingi, sem koma
á saman 15. apríl þ. á. Frum-
varpið verður þvú lagt fyrir
til þess að fullnægja þessu á-
kvæði, en með þ.ví að ráðgert
er, að Alþingi taki ekki fjárlög
til meðferðar fyr en á hausti
komandi gerir ríkisstjórnin ráð
fyrir að leggja þá fyrir Alþingi
gagngerðar breytingar á þessy
frumvarpi, sem miðað er að
öllu verulegu leyti við fjárlög
fyrir árið 1943.”
Ennfremur voru af þing-
mannahálfu lögð fíam nokkur
frv. um skattamál, þ. a. m.
frv. um eignaraukaskatt og frv.
um bann gegn minnkaeldi. er
virðist aetla að verða lamdinu
að miklu tjóni. Hefir töluvert
verið ritað nýlega um tjón það
sem minmkar valda á alifuglum
og má búast við að þeir geti
orðið að ladplágu og eyðilagt
lax- og silungsveiði, og jafnvel
búpening.
Af 3 frv. sem voru samþykt
áður en þinginu var Jrestað
má nefna frv. um heimild fyrir
ríkisstjómina til að lækka toll
á nokkrum vörutegundium. Er
það gert vegna væntanlegs
.verzlunarsammings við Banda-
ríki Norður-Ameríku.
Þá var samþykkt í samein-
uðu þingi svohljóðandi tillaga
um milliþinganend í skatta-
málum:
“Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að skipa fimm
manna nefnd til athugunar á
þeim skatta frumvörpum, sem
lögð hafa verið fyrir þetta þing
og til að gera tillögur til breyt-
inga' á lögum um tekju- og eign
arskatt, er nendin telur þörf
á. Ríkisstjórnin skipar for-
mann nefndarinnar og aðra
nefndarmenn eftir tilmefningu
þirugflokkanna.
Nefndin skal skila áliti sínu
og tillögum fyrir 15. ágúst
næstkomandi.”
Utanríkismálanefnd.
Aður en reglulegt Alþingi var
frestað fór fram kosning í ut-
anríkismálanefnd og voru þessir
kosnir: Stefán Jóh. Stefánsson,
Bjami ÁsgeÍTSson, Hermann
Jónasson, Einar Olgeirsson, Ól-
afur Thors, Magnús Jónsson,
Jóhann Jósefsson.
Varamenn: Ásgeir Ásgeirsson,
Eysteinn Jónsson, Páll Zóphó-
níasson, Brynjólfur Bjarnason,
Garðar Þorsteinsson, Bjarni
Benediktsson, Pétur Magnús-
son. >
Ný sijórnarskrá.
Á vorþinginu 1942 var kosim
5 manna millilþinganefnd, til
þess að semja frumvarp tiil
nýrrar stjórnarskrár fyrir land-
ið, vegna þeirra breytinga, sem
verða á æðstu stjórn þess í
sambandi við aðskilnaðinn við
Dani.
Á þinginu, sem haldið var
eftir sumarkosningarnar, var
ákveðið að bæta 3 mönnum við
í nefndina, þannig að hún yrði
skipuð 2 mönnum úr hverjum
flokki.
Frá því í vetur hefir nefnd
þessi starfað að verkefni sínu
en þar eð á haustþimginu var
ákveðið, að í stjórnarskrárfrv.
því, sem lagt yrði undir þjóðar-
atkvæði, mætti engu breyta frá
því sem nú er, öðru en því sem
beinlínis leiðir af að stjórnskipu
lagið breytist í lýðveldi, þá
varð nefndin að semja tvö frum
vörp.
Það frumvarp sem nefndin
hefir nú lagt fram, verður sið-
ar lagt undir þjóðaratkvæði og
á að öðlast gildi 17. júní 1944,
er meirihluti allra kosninga-
bærra manna hefir samþykt það
við leynilega atkvæðagreiðslu.
Þær breytingar sem felast í
frumvarpi stjórnarskrárnefndar,
eru því eingöngu bundnar við,
að ákvæðin um konunginn eru
felld niður en í þess stað settur
forseti.
í frumvarpinu er svo ákveðið
að sameinað Alþingi kjósi for-
seta. Um þetta atriði varð á-
greiningur í nefndinni. Fulltrú-
ar Sósíalistaflokiksins þeir Ein-
ar Olgeirsson og Áki Jakobs-
son vildu að forseti væri þjóð-
kjörinn, en hinir nefndarmenn
voru því andvígir. Alþýðu-
flokksfulltrúarnir tóku það þó
fram, að þeir hefðu ekki enn
fullráðið það við sig hvort þeir
myndui síðar geta orðið því
fy^gjandi að hafa forsetann þjóð
kjörinn. Sósíalistaflokkurinn
vill að kjósendur geti haft sem
mest bein áhrif á æðstu stjórn
landsins og taldi að það væri
betur tryggt með því móti að
hafa hann þjóðkjörinn heldur
en að láta þingið kjósa hann.
Forseti er samkvæmt frum-
varpinu kosinn til 4 ára.
Öll frumvörp sem Alþingí hef
ir samþykkt, skulu lögð fvrir
forseta til staðfestingar áður
þurftu þau að hljóta konungs-
staðfestingu, til þess að öðlast
gildi. Ef nú forseti neitar að
staðfesta lög er þingið hefir
samþykkt, öðlazt þau að vísu
gildi, en þá skulu lögð undir
þjóðaratkvæði til samþykkis eða
synjunar. Lögin halda gildi
verði þau samþykkt, en ella
falla þau úr gildi.
Nokkuð mismunandi skoðan-
ir komu fram í nefndinni um
fáein atriði frumvarpsins, að
síðustu aðallega um tvennt: 1.
Heiti forseta, hvort nefnast
skyldi ríikisforseti eða forseti
lýðveldsins, en meiri hluti varð
með hinu síðar greinda, og er
því haldið fram í frumvarpinu.
Verður það á valdi Alþingis að
kveða til fullnustu á um heiti
forsetans. 2. Val forseta, hvort
vera skyldi þingkjörinn eða
þjóðkjörinn. Meiri hluti nefnd-
arinnar taldi rétt, að sameinað
Alþingi kysi forsetann, a. m. k.
fyrst um sinn, og eru ákvæði
frumvarpsins miðuð við það.
En ef Alþingi litist síðar að
setja þjóðkjör forseta á laggir,
yrði að því horfið, enda yrði
athugun á því atriði tekin með
í framhaldsstörfum við samn-
inga víðtækari stjórnskipulaga
fyrir hið íslenzka lýðveldi. Á-
skildu nefndarmenn sér á víxl
óbundnar hendur um þetta
hvort tveggja, er þar að kæmi,
og verður það því eigi rætt
frekar í þessari greinargerð.
Til gildistöku þessara stjórn-
skipulaga kom nefndin sér sam-
an um að leggja til, að valinn
yrði 17. júní 1944, og ber til
þess bæði það, að hagkvæmt
hefir þótt að láta eigi formleg
sambandsslit við Danmörku
taka gildi fyrr en eftir lok
yfirstandandi árs (1943), og eins
hitt, að þessi dagur þykir ís-
lendingúm flestum ágætastur
sökum sögulegra minninga í
frelsisbaráttu þjóðarinnar.
Svo sem kunnugt er eru á-
kvæðin varðandi ríkisstjórann
bráðabirgðaákvæði, sem aðeins
gilda meðan stríðið stendur.
Ef stríðið hættir áður en hin
nýja stjórnarskrá Lýðveldisins
CAHADA CALLIHG!
I serve Canada by
releasing a man fer
more Active Duty
Because Action
is necessary
í’m serving
Canada AGAIH
Hittið næsta liðssöfnunarmann að máli
]
1
SUMMER CLASSES
THE DEMAND FOR OFFICE HELP FOR MILITARý
AND INDUSTRIAL OFFICES IS SO PRESSING THAT
WE HAVE INTRODUCED SPECIAL SUMMER
WAR EMERGENCY COURSES
You may study individual subjects or groups of
subjects from the following;, Shorthand, Typewriting,
Bookkeeping, Comptometer, Correspondence, Spelling,
Arithmetic, Penmanship, Dictaphone, Elliott Fisher or
t Telephone Switchboard.
IT IS PLEASANT STUDYING IN OUR
AIR-COOLED, AIR-CONDITIONED
CLASSROOMS
The “SUCCESS” is the only air-conditioned, air-
cooled private Commercial College in Winnipeg.
Educational Admittance Standard
To our day classes we admit only students of Grade
XI, Grade XII, and University standing, a policv to
which we strictly adhere. For evening classes we have
no. educational admittance standard.
You may enroll at any time in Day or Evening
Classes, which will continue throughout the
summer without interruption.
TELEPHONE 25 843
CALL OR WRITE FOR OUR FREE
40-PAGE PROSPECTUS.
U C C E S S