Lögberg - 11.11.1943, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 11. NÓVEMBER 1943.
Útdráttur úr fréttaskýrslu upplýsinga
ráðuneytisins á Íslandi
Bæjarsijórnin heldur ríkissijóra-
hjónunum veislu.
Á afmælisdegi Reykjavíkur-
borg 18. ágúst hélt bæjarstjórn-
in veislu að Hótel Borg fyrir
herra ríkisstjóra og frú hans.
Auk ríkisstjórahjónanna voru
boðnir til veislunnar ráðherrar,
forseti Alþingis, forseti ha^sta-
réttar, sendiherrar og sendifull-
trúar erlendra ríkja yfirstjórn-
endur herliðsins hér, formenn
stjórnmálaflokkanna, nokkrir em
bættismenn ríkisins, bankastjór-
ar Landsbankans, formenn Al-
þýðusambandsins, Vinnuveitenda
félagsins og Verzlunarráðsins,
nokkrir starfsmenn bæjarins og
bæjarfulltrúar.
Borgarstjóri stýrði veislunni,
og minntist fósturjarðarinnar.
Forseti bæjarstjórnar talaði fyr
ir minni ríkisstjórahjónanna, en
ríkisstjóri svaraði og mælti fyrir
minni Reykjavíkurborgar.
Samúðarkveðja til Dana.
Ríkisstjórnin hefir vottað sendi
herra Dana samúð sína vegna
atburða þeirra, sem gerst hafa nú
í Danmörku. Ennfremur hefir
ríkisstjórnin falið sendifulltrúa
Islands í Stokkhólmi að koma
á framfæri við fyrstu hentug-
leika samskonar samúðarkveðju
íslenzku ríkisstjórnarinnar og ís-
lenzku þjóðarinnar til Hans Há-
tignar konungsins og dönsku
þjóðarinnar.
Verzlunarsamningur við
Bandaríkin.
Hinn 27. ágúst 1943 var í
Reykjavík undirskrifaður verzl-
unarsamningur milli íslands og
Bandaríkjanna.
Samningurinn er í átján grein-
um og fylgja honum tveir listar,
þar sem upptaldar eru þær vöru-
tegundir sem ríkin veita hvort
öðru tollívilnanir á.
Þetta er í fyrsta skipti, sem
ísland gerir verzlunar- og við-
skiptasamning við Bandaríkin.
Samningsviðræður hófust haust-
ið 1941 í Washington, er sendi-
nefnd íslenzku ríkisstjórnarinn-
ar, þeir Ásgeir Ásgeirsson, Björn
Ólafsson og Vilhjálmur Þór, var
þar. — Samningnum varð eigi
fulllokið áður en nefndin hvarf
heim. Var síðan haldið áfram
samningaviðræðum hér í
Reykjavík, þar til samkomulag
náðist um einstök atriði nú fyrir
skömmu.
Tilgangur samningsins . er
tvennskonar:
í fyrsta lagi að tryggja gagn-
kvæmt jafnræði í öllum verzl-
unarviðskiptum, þar á meðal full-
komið jafnrétti um allar verzl-
unaraðferðir og greiðslur, og
heita ríkin hvort öðru ótakmörk-
uðum og skilyrðislausum bestu-
kjörum í öllum tollmálum.
í öðru lagi að veita hvort öðru
vissar ívilnanir á sérstökum vöru
tekundum.
Ennfremur er það trygt, að
þorskalýsi, síldarmjöl og fiski-
mjöl skuli áfram, meðan samn-
ingurinn er í gildi, njóta toll-
frelsis við innflutning til Banda-
ríkjanna.
Urn flestar þessar vörur er það
að segja, að hinir háu tollar hafa
veiulega háð útflutningi þeirra
til Bandaríkjanna, en með lækk-
uninni mætti vænta, að opnist
greiðari vegur fyrir þær á mark-
að þar. Sérstaklega skal á það
bent, að áður var engin leið að
flytja síldarlýsi til Bandaríkj-
anna vegna hin^ háa tolls og
skatts á því, og hafa Bandaríkin
ekki áður veitt neinu ríki lækk-
un á toll- á þessari vöru.
Að því er snertir tollaívilnan-
ir veittar Bandaríkjunum má
geta þess, að verðtollur hefir ver-
ið lækkaður á nýjum eplum og
perum (úr 20% í 10%), af jrúsín-
um og sveskjum (úr 50% í 25%)
og á skrifstofuvélum hefir bæði
vöru og verðtollur verið lækkað-
ur um 50%.
Samningurinn'öðlaðist gildi 30
dögum eftir að - fullgildingar-
skjölum hefir verið skiftst á í
Washington og gildir fyrst um
sinn til þriggja ára, en sé honum
ekki sagt upp að því tímabili
loknu, heldur hann áfram að
vera í gildi, þar til annar hvor
aðili segir honum upp með sex
mánaða fyrirvara.
Minningarorð
Sigríður Stefanía Oddleifson
Sigríður Stefanía Oddleifson,
andaðist á heimili Oddleifs son-
ar síns í St. Vital, Man., 17. sept.
s. 1. Hún var 81 ára gömul, fædd
á Skéggjastöðum í Vopnafirði
þ. 18. maí 1862. Foreldrar henn-
ar voru Stefán Þorsteinsson og
Sigurborg Sigfúsdóttir, er bjuggu
í Vatnsdalsgerði í Vopnafirði.
Sigríður var elzt af fimm systr
um. Tvær þær yngstu, Stein-
unn og Margrét, dóu á Gimli í
bóluveikinni skæðu sem var ó-
væntur gestur þar á fyrstu land-
námstíð. Fjölskyldan hafði kom-
ið til Gimli með stóra landnáms-
hópnum árið 1876. Þorgerður,
næst elzt af systrunum, andað-
ist á íslandi. Á lífi nú er Þórey,
ekkja Gests Oddleifssonar í Haga
í nánd við Árborg, Man.
Vorið 1877 flutti Stefán Þor-
steinsson með fjölskyldu sína að
Hnausum í norðurhluta Nýja ís-
lands. Þaðan fór Sigríður nokkur
ár í vist í Winnipeg, og taldi það
ekki eftir sér að fara þá langferð
fótgangandi.
Árið 1887, þ. 2. marz, giftist
Sigríður, Stefáni Oddleifson frá
Ægisíðu í Húnavatnssýslu; var
hann bróðir Gests í Haga Odd-
leifssonar, og Sigurðar Oddleif-
sonar sem léhgi bjó í Winnipeg.
Eftir sjö ára sambúð í Winnipeg,
fluttu Stefán og Sigríður norður
að Hnausum og tóku þar land.
Starfaði hann einnig í verzlurv
bræðranna Stefáns og Jóhannes-
ar Sigurðson að Hnausum.
Svo hörmulega vildi til þ. 13.
marz 1903 að Stefán brann inni
í húsi sínu að nóttu til, ásamt
tveimur ungum sonum sínum,
Str.fáni og Antoníusi. Er þetta
reiðarslag skall yfir, var Sigríður
í heimsókn til systur sinnar í
Haga. í þeim erindum að kveðja
hana áður en lagt væri norður á
vatn í fiskiver.
Eftir brunaslysið réðist Sigríð-
ur í ráðskonuvist, og eignaðist
nokkrum árum seinna landið
Gullbringu skamt fyrir austan
Árborg. Bjó hún þar með þrem-
ur sonum sínum, þeim sem voru
eftirlifandi af átta sonum hennar
og Stefáns sál. Oddleifsonar.
Guðmundur, sonur hennar dó
'■vinlega 16. jan. 1934. Var Sigríð-
ur þá aldurhnigin og ein eftir. á:
Gullbringu. Flutti hún þá til
Winnipeg til drengja sinna
tveggja sem búsettir voru þar í
borg. Þeir eru báðir á lífi, og
heita: Jón Bjarni, biðreiðarstjóri,
giftur Dýrleyfu Sigurðson frá
Hofi við Árborg; og Oddleifur
Unnar, formaður í “culvert”
verksmiðju Canada Ingot Iron
félagsins í Winnipeg, giftur Jón-
ínu Johnson frá Fiskilæk við
Árborg. Til heimilis var hún hjá
Oddleifi eftir að hann giftist, og
naut þar ástríkrar umönnunar
sonar og tengdadóttur til hinztu
stundar æfikvöldsins. Auk son-
anna tveggja, systurinnar, og
mikils frændaliðs, lifa hana og
sakna hennar sex barnabörn og
eitt barnabarnabarn.
Sigríður var vel kristin ágætis-
kona, sönn og fórnfús móðir, ósér
hlífin og þrekmikil í starfi utan
heimilis og innan. Hún var á-
hugamikill meðlimur í kvenfél-"-
agi og söfnuði lútersku kirkj-
unnar.
Við kveðjuathöfn þ. 20. sept.
í útfararstofu Bardals í Winnipeg
flutti séra Sig. Ólafsson frá Sel-
kirk kveðjumál. Næsta dag var
jarðarförin haldin frá lútersku
kirkjunni í Árborg, undir stjórn
sóknarprestsins, séra Bjarna A.
Bjarnasonar. Hinar líkamlegu
leifar Sigríðar Oddleifson hvíla
í kirkjugarðinum að Hnausa, þar
sem einnig eru grafin bein ást-
vinanna sem forðum fórust í
brunanum, eins og að ofan er
greint.
B. A. B.
Ólafur Jóh. Sigurðsson:
Vísað til vegar
Við gengum álútir og þegjándi
yfir hnyklótta lyngmóana án
þess að hafa hugboð um, hvort
við vorurh á réttri leið. Við gát-
um ekki hent reiður á óljósa götu
troðningana, sem lágu í allar átt-
ir, heldur urðum Við að treysta á
meðfædda ratvísi — eða réttara
sagt: treysta á meðfædda hepni.
Við vorum báðir ókunnugir á
þessum slóðum og sáum aðeins
nokkra faðma fram undan okkur,
því að þokan varð stöðugt þétt-
ari. í rauninni óðum við gegn-
um þykk og mild síðsumarský,
sem höfðu hnigið yfir jörðina í
logninu og hjúpuðu ekki ein-
ungis fjarlæga ása og fjarlæg
kennileiti, heldur hverja þúfu,
hvert gras. Örsmáir glærir vatns
dropar hnöppuðust saman á öx-
um puntstráanna og hlóðust á
þræði kóngulóarvefjanna, uns
þeir slitnuðu undan þunganum,
ön gráir snilglar skriðu mak-
indalega á blautu lynginu. Stöku
sinnum ullu spóar í fjarska.
— Heyrðu! sagði GeirU Eigum
við ekki að hvíla okkur svolitla
stund?
— Nei, svaraði eg. Við skulum
halda áfram. Við hljótum að
komast á veginn bráðum. En
samt gat eg ekki stilt mig um
að hinkra við, líta á úrið og
bölva í hljóði. Tveir klukkutím-
ar voru liðnir, síðan við lögðum
af stað frá vatninu. Við höfðum
áreiðanlega vilst. Gott og vel!
Það var ekki hundrað í hætt-
unni. Við vorum ekki hræddir:
móarnir þeir arna hlutu að
þrjóta, við hlutum að rekast á
afleggjarann innan skamms. Hitt
var aftur á móti leiðinlegra, að
þokusneypan spilti ánægju ferða
lagsins og gerði okkur gramt í
geði. Við komum nefnilega að
vestan. í gærkvöldi fréttum við
af girnilegu urriðavatni, lögðum
lykkju á leið okkar, ókum þrjá
kílómetra eftir grýttum afleggj-
ara, tjölduðum í dálitlum
hvammi hjá afleggjaranum, rif-
um okkur á fætur fyrir allar
aldir í morgun og gengum af
stað í áttina til urriðavatnsins.
Við nentum ^kki að fara heim
að afskektum kotbæ æðispöl í
burtu til þess að spyrja bónd-
ann, hvort við mættum renna.'
Okkur fanst jafnvel dálítið æfin-
tvralegt að stelast í veiði á ó-
kunnum stað og höfðum ágætis
landabréf fyrir leiðarvísi, enda
hittum við á vatnið, eftir að hafa
gengið yfir móa og ása í hálfan
annan klukkutíma.
Eg veiddi fjórtán urriða, grá-
dropótta og spræka, en Geiri
sextán. Hann var æfðari en eg
og hafði betri stöng. Við höfð-
um ásett okkur að dorga fram
undir rökkur, en þegar hann
skelti yfir blindþoku um mið-
aftanbil, tókum við saman pjönk
ur okkar og héldum áleiðis til
tjaldsins og bílsins. Við höfðum
þrammað yfir ása og móa í tvo
klukkutíma og tíu mínútur án
þess að komafet á afleggjarann.
Við höfðum sem sé vilst og vor-
um orðnir talsvert þreyttir og
dasaðir, því að urriðarnir sigu í.
Þetta voru að meðaltali tveggja
punda urriðar.
— Hvað er þarna? sagði Geiri
og otaði fram stönginni sinni.
— Það er túngarður, sagði eg
hressilega.
Mér létti stórum. Við vorum
alt í einu staddir hjá lágum og
grasi grónum túngarði, en skamt
frá okkur mótaði fyrir bæjar-
bustum í þokunni. Eg klofaði
hiklaust yfir gaddavírsstrenginn
ofan á "túngarðinn, hyssaði upp
um mig bakpokanum og rétti úr
mér, til þess að eg skyldi sýnast
dálítið mannborlegur, þegar við
kæmum heim að bænum. En
Geiri var skyndilega orðinn und-
furðulegur á svip.
— Heyrðu! sagði hann. Þessi
bær á náttúrlega veiðiréttinn í
vatninu. Við getum ekki farið
þangað. Karlhólkurinn verður
öskuvondur, þegar hann kemst
að því, að við hofum stolist í
vatnið.
— Þá borgum við honum bara,
sagði eg.
— Við getum líka logið að
honum, sagði Geiri. Við getum
talið honum trú um, að við kom-
um gangandi alla leið að vestan.
Eg félst á þessa uppástungu
með fyrirvara. Við yrðum óhjá-
kvæmilega að svara játandi, ef
karlinn spyrði okkur vafninga-
laust, hvort við hefðum verið að
dorga í vatninu. En hinsvegar
gátum við sagt, að við værum
beinlínis komnir heim á bæinn
til þess að borga honum peninga.
— Sérðu kerlinguna? spurði
Geiri í hálfum hljóðum.
— Þegiðu! sagði eg.
Gömul kona sat í gluggakist-
unni og bograði við að fara úr
blautum og leirugum sokkum.
Bláröndótt skupla slútti fram
yfir ennið, en tvær rytjulegar
fléttur héngu niður með eyr-
unum. Hún var komin úr öðr-
um sokknum og búin að fletta
hinum ofan á öklann, þegar hún
tók eftir okkur. Hún hrökk við,
hvimaði augunum til bæjardyr-
anna, en reyndi síðan að rétta
úr bakinu og horfði einarðlega
framan í mig eins og hún vildi
bjóða mér byrginn. Magurt og
hrukkótt andlit hennar öðlaðist
samskonar reisn og skelkaður |
fugl, sem getur ekki flúið undan
hættunni.
— Góðan daginn, sagði eg
kumpánlega.
Gamla konan tók ekki undir
kveðju mína, heldur virti hún
okkur fyrir sér, mældi okkur með
augunum frá hvirfli til ilja. Tillit
hennar dvaldi við húfurnar okk-
ar, ólarnar á bakpokunum, renni-
lásana á blússunum, leðurreim-
arnar á stígvélunum, en stað-
næmdist að lokum við veiðisteng
urnar.
— Eru mennirnir útlendingar,
spurði hún tortrygnislega.
— Nei, svaraði eg og gat ekki
varist hlátri.
— Hafa mennirnir skotvopn?
Við litum undrandi hvor á ann
an og okkur vafðist tpnga um
tönn.
— Já, eru þetta ekki byssur?
spurði hún óttaslegin og benti
með skjálfandi vísifingri á veiði
stengurnar okkar.
— Nei, þetta eru ekki byssur,
svöruðum við hlægjandi.
Gamla konan stóð á fætur og
þuklaði gaumgæfilega á stöngun-
um, kleip og togaði í daufgræná
léreftspokana, káfaði varlega á
rauðum gúmmísnúðunum, sem
stóðu út úr pokanum, tautaði
eitthvað við sjálfa sig og hristi
höfuðið.
— Hvaða tól eru þetta? spurði
hún ívið rórri.
— Bara veiðistengur, svaraði
eg-
— Jæja, guði sé lof! dæsti hún
og settist aftur í gluggakistuna.
Eg hélt kannske að þetta væru
stríðsmenn. Hvert eruð þið að
fara?
Eg sagði henni, að við kæm-
um gangandi að vestan, hefðum
líklega vilst á móunum og þyrft-
um á leiðsögn að halda, — eða
lá ekki vegarslóði hérna fyrir
sunnan bæinn?
— Svo mennirnir hafa vilst,
sagði gamla kanan af mikilli
Muttekningu. Mikil dæmalaus
hepni, að eg skyldi koma heim
af engjunum í fyrra lagi. Eg skal
fylgja ykkur niður á veginn.
Hún lauk við að fara úr sokkn-
um og þurkaði tær, iljar og rist
með fitinni. Hún hafði stóra og
bláa æðahnúta á fótunum, sumir
líktust hnyklum, aðrir sveppum.
En þegar hún hafði þurkað af
sér kelduleirinn og togað ullar-
nærbuxurnar ofan á kálfana, tók
hún rifna gúmmískóna í aðra
hendina, en gráa sokkabandalind
ana í hina og leit næstum því
biðjandi á okkur.
:— Mennirnir- hinkra ögn, sagði
hún. Eg verð enga stund að
snerpa á katlinum. Ykkur veitir
ekki af svolítilli velgju, áður en
þið haldið lengra.
Við þökkuðum henni fyrir, tók
um af okkur bakpokana og lögð-
um veiðistangirnar í gluggakist-
una. Gamla konan gekk berfætt
á undan okkur inn hellulögð
göngin. Hún lauk upp dyrum.
Við fórum gegnum sótugt og
skuggalegt hlóðareldhús og kom-
um inn í litla baðstofu með skar-
súð og hvítþvegnu gólfi. I bað-
stofunni voru þrjú auð rúm og
eitt uppbúið. Svartskjöldóttur
köttur lá í hnipri á höfðalagi
uppbúna rúmsins, en stökk óðar
á fætur og neri hausnum mjálm-
andi við bera fótleiggi gömlu
konunnar.
— Gerið svo vel að tylla ykkur,
sagði hún kurtéislega, tók þurra
sokka upp úr kistilskríli og fór í
þá, hnýtti um sig lindana og
strauk höndunum lauslega yfir
slettótt strigapilsið. Kötturinn
vældi ámátlega og rak kolsvart
stýrið upp í loftið.
— Jæja — jæja, komdu þá
greyið, og fáðu þér mjólk að lepja
sagði gamla konan og tifaði fram
í eldhúsið.
Eg litaðist um í baðstofunni.
Á fornfálegri kommóðu stóðu
myndir af tveimur ungum mönn-
um, en upp undir sperrurnar var
stungið ýmiskonar smádóti og
blöðum. Að öðru leyti var bað-
stofan auð. En slitið gólfið og
gulnuð skarsúðin stöfuðu frá sér
kyrlátum þokka, eins og lítill og
hvítmálaður trékross, sem dreg-
ur til sín athygli manns, þótt
hann standi meðal skrautlegra
legsteina í stórum kirkjugarði.
Og innan stundar barst eimur
af logandi fjalldrapa að vitum
okkar, ljúfur og barkandi eimur.
Gamla korjan hafði gefið kett-
inum að lepja, lífgað eldinn og
sett ketilinn á hlóðirnar. Hún
kom aftur inn í baðstofuna með
hendurnar krosslagðar á brjóst-
inu.
— Á hvaða leiðum eruð þið?
spurði hún. Kannske þið ætlið
til Klyfberahólms?
— Nei, svaraði eg. Við kom-
um einmitt að vestan. Við ætl-
um til Reykjavíkur. Við eigum
heima í Reykjavík.
Gamla konan starði lengi á
Geira eins og hún vildi lesa alla
andlitsdrætti hans. Síðan tautaði
hún dápurlega: — Aumingja
blessaðir mennirnir að eiga heima
fyrir sunnan. Skelfing held eg að
fátæktin sé mikil í.Reykjavík.
— Hún er ekki meiri þar en
annarsstaðar, sagði eg. Fólk hef-
ur nóga peninga núna. Það er
svo mikil vinna hjá setuliðinu.
Gamla konan leit efablandin á
mig: — Mikkelsen sagði honum
Gísla mínum, að dýrtíðin væri
feykileg fyrir sunnan.
— Hún er ekki meiri þar en
annarsstaðar, svaraði eg.
Gamla konan horfði lengi í
augu mín eins og hún grunaði
mig um græsku.
— Jú, sagði hún dræmt. Mikk-
elsen skrökvar ekki að Gísla mín
um. Svo er skotið mikið í Reykja
vík.
— Já, dálítið, sögðum við bros-
andi.
— Aumingja blessaðir menn-
irnir að eiga heima fyrir sunnan,
endurtók gamla konan vorkunn-
lát. Hvað heitið þið? Eg hef alveg
gleymt að spyrja ykkur að heiti.
Skelfing er eg orðin sljó og skrít-
m.
!
Látið ekki tækifærið ganga
úr greipum yðar!
Verzlunarmenntun er ómissandi nú á dögum, og
það fólk, sem hennar nýíur, hfefir æfíð forgangs-
réfí þegar um vel launaðar síöður er að ræða.
Það margborgar sig, að finna oss að máli, ef þér
hafið í hyggju að ganga á verzlunarskóla; vér
höfum nokkur námskeið til sölu við frægustu og
fullkomnustu verzlunarskóla vestan lands.
The Columbia Press Limited
Toronto og Sargent, Winnipeg
Seventh of a Series of Advertisements Explaining the Reasons
for Beer Rationing
CONSIDERATE THINKING NECESSARY!
I T is not civilians alone who are rationed on beer.
The N'aval, Military and Air forces receive one gallon
per man per month for sale through their canteens.
This does not cut into the 90 per cent quota allowed to
the civilian population, but is in addition to it, so that
there is no discrimination as regards individuals —
whether members of the armed forces or not. Veterans’
clubs and civilian clubs are rationed on the 90% basis
also, and the rule which applies to all hotels also applies
to clubs.
DREWRYS
LIMITED
MD 110