Lögberg - 20.01.1944, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 20. JANÚAR 1944.
Svar til Winnipeg Free Press
EFTIR LESLIE MORRIS
Lauslega þýtt af Jónbirni Gíslasyni
(Svar það er hér byrtist, er útdráttur eða öllu heldur partur
úr allstórum bæklingi eftir Leslie Morris, er hann ritaði til svars
gegn ýmsum skoðunum er fram hafa komið í nefndu blaði nú
um hríð. Bæklingurinn er alt of langur til að takast allur, mest
vegna þess að Mr. Morris tekur upp í hann heilar greinar úr
l'ree Press, máli sínu til skýringar, en þeim er vitanlega öllum
sleppt hér, aðeins teknar stuttar tilvitnanir. Kostað verður kapps
um að láta ekkert falla úr, er máli skiftir og fara sem réttast
með efni. J. G.).
IV.
Ákærum um launung og neit-
un á samvinnu, ásamt ýmsum
öðrum ásökunum, er iðulega
varpað að Rússlandi, af ýmsum
dagblöðum, blaðariturum og
stjórnmálamönnum, sem hafa
annara hagsmuna að gæta en láta
sig varða algjörann og skjótann
sigur. Annaðhvort eru þeir hin-
ir sömu fáfróðir eða fremur ó-
vandaðir að vinnuaðferðum,
vegna þess að ræður þær er
Stalin hefir haldið um ófriðar-
rpálin, eru hreinskilnar og opin-
skáar gagnvart stefnumálum,
Rússa í öllu sem að ófriðnum
lúta og væntanlegum sigri.
Tveimur vikum eftir árás
Hitlers á Rússland, 3. júlí 1941,
ávarpaði hann rússnesku þjóð-
ina. Hann lét í ljósi óbilandi
traust á hugrekki og vopnabún-
aði hennar, en takmarkalaust
hatur og fyrirlitningu á óvinun-
um. Hann sagði meðal annars:
“Er það svo í raun og veru að
herskarar fasista seu ósigrandi
eins og áróðursvél þeirra básún-
ar uppihaldslaust? Vissulega
ekki.” Hann vék að töpum þeim
er rauði herinn beið vegna hins
leiftursnögga áhlaups, þegar
Hitler braut hlutleysissamning-
inn við Rússa, og benti á að
söfnun lítt æfðra manna til móts
við 170 herfylki með tveggja
ára reynslu, væri allójafnt tafl.
Hvað vann Rússland á hlut-
leysissamningnum við Þýzka-
land, sem svo mikið er umtal-
aður af þeim sem þurfa að færa
afsakanir fyrir aðgerðaleysi
voru í Vestur-Evrópu? Um það
segir Stalin svo: “Ver græddum
á þeim samningi hálft annað ár
og tækifæri til vopnabúnaðar,
ef Þýzkaland leggði í þá hættu
að gjörast griðrofi.” Ennfremur
segir hann: “Vér erum vissu-
lega ekki einir okkar liðs í þessu
frelsisstríði. Vér höfum trygga
bandamenn í Ameríku og Evrópu
að meðtöldum þeim hluta þýzku
þjóðarinnar sem er þrælkuð af
harðstjórn Hitlers. Vor barátta
mun blandast saman við stríð
þjóðanna í Evrópu og Ameríku,
fyrir sjálfstæði þeirra og lýð-
ræðislegu frelsi.
Næstu ræðu sína flutti Stalin
7. nóv. 1941, eftir fjóra ófriðar-
mánuði, á 25 ára afmæli bylt-
ingarinnar. Á þessum örlagaríku
mánuðum sagði hann 350.000
hefðu fallið, 378.000 tapast og
1.020.000 særst og stór rússnesk
landflæmi í óvinahöndum. Hitler
teldi rauða herinn gjörsigraðan
og Leningrad og Moskva næstu
áfangastaðina.
Á þessu skuggalega tímabili
var Stalin öruggur og óbilandi,
og útskýrði nákvæmlega ástand-
ið og útlitið í heild, orð hans
blésu hugrekki og trausti í brjóst
hinni blæðandi þjóð. Hann sagði
að Hitler hefði aldrei farið í
felur með áform sín um skjóta
sigurvinninga, með sínum al-
kunnu leifturáhlaupum; en þrátt
fyrir alt mætti fullyrða, að í
þetta sinn hefði sú ráðagerð far-
ið út um þúfur. En hversvegna
heppnaðist sú aðferð að vestan,
en mislukkaðist í Rússlandi?
spyr Stalin. Vegna þess að sú
alheimssamvinna, sem Hitler
gjörði ráð fyrir gegn Rússum,
brást algjörlega; stjórnir hinna
ýmsu ríkja óttuðust ekki hina
svokölluðu “rauðu hættu” nægi-
lega mikið til þess; Það vopn
Hitlers snérist algjörlega í hönd-
um hans.
í þessari ræðu minnist Stalin
í fyrsta sinn á “second front”.
Hann segir svo: “Ein ástæðan
fyrir töpum vorum er vöntun
öflugrar sóknar að vestan”.
Þannig eru næstum tvö ár síð-
an hann óskaði samvinnu af því
tagi. Ennfremur segir hann:
“Kringumstæðurnar eru nú slík-
ar, að þjóð vor á í stríði, alein
og án allrar hernaðarlegrar að-
stoðar, við sameiginlega heri,
Þjóðverja, Finna, Rúmena, Itala
og Ungverja.”
Látum þá er sífelt ala á sundr-
oing meðal Bandamanna, lesa og
muna eftirfarandi orð Stalins:
“Það er staðreynd að Bretland,
Bandaríkin og Rússland hafa
svarist í fóstbræðralag gegn
Hitler og sett sér það markmið
að yfirvinna að fullu og öllu, í
eitt skifti fyrir öll, miljóna heri
hans og eyðileggja þannig alla
hans sigurdrauma.”
Þeir ritstjórar og blaðamenn
er mest ræða og rita um þá
leyndardóma er hvíli yfir öllum
fyrirætlunum Stalins, ættu að
lesa starfsáætlun hans er felst í
þessum setningum: “Takmark
rauða hersins er að reka alla
þýzka árásarmenn burt úr Rúss-
landj. Allaj: líkur eru til að
stríðið endi með fullum ósigri
Nasista innan og utan Þýzkalands
Sagan sannar að Hitlerar koma
og fara, en þýzka ríkið og þjóðin
halda áfram að vera til.”
7. nóvember 1942, sagði Stalin
meðal annars: “Margir spyrja
hvort “second front” verði opn-
að. Já, það verður gjört fyr eða
síðar; það verður ekki einungis
vegna þess að vér þörfnumst
þess, heldur umfram alt af því
að bandamönnum vorum er það
engu síður nauðsynlegt en oss.”
í sömu ræðu segir hann: “Mark-
mið Bandaríkjanna, Englands og
Rússlands er þjóðajafnrétti og
landamærahelgi, frelsun ánauð-
Ugra þjóða og endurreisn þeirra
sjálfsákvörðunarréttar; ennfrem
ur fullur réttur hvers lands að
ráða eigin málefnum eftir vild,
fjármálaleg aðstoð til allra er
skarðann hlut hafa borið frá
borði, óskorað lýðræði og afnám
ógnarstjórnar Hitlers.”
Ritstjórar Free Press ættu að
lesa og marglesa ofanskráðar
setningar, áður en þeir endur-
taka nýleg ummæli sín er hljóð-
uðu svo: “Erfiðleikar Bandaþjóð-
anna hafa mjög aukist við þá
óútreiknanlegu leyndardóma er
hylja allar athafnir og útreikn-
inga Rússa.”
Hitler sagði eitt sinn við
Tyrkneskan herforingja: “Eg
mun eyðileggja Rússland svo
rækilega, að það rísi aldrei upp
aftur,” Því svaraði Stalin svo:
“Það er ekki ætlun vor að eyði-
leggja Þýzkaland, Það er líka
jafn ómögulegt og að jafna
rússneska ríkið við jörðu, en vér
getum og skulum rífa ríki Hitlers
upp með rótum.”
Ræður og yfirlýsingar Stalins,
síðan stríðið hófst, ættu að vera
á skrifborði hvers einasta rit-
stjóra í Canada; umræðuefnið er
of alvarlegt og þrungið dauðans
hættu fyrir alt mannkynið, til
þess að gjöra úr því'hégómamál,
sem þó virðist stundum ein-
kenna rithátt vissra blaðamanna
meðal vor. Þessar ræður eru
starfsskrá Rússa og allra Banda-
manna, í þessari alsherjar endur
heimt á lýðræðisfrelsi þjóðanna.
V.
Heróp fimta sigurlánsins var:
“Speed the Victory”. Free Press
flutti greinarkorn í meðmæla-
skyni; þveröfugt við anda og
meiningu lántökunnar og allar
vonir þjóðarinnar, prédikar blað
ið um að löng styrjöld sé enn
framundan. Það er raunar eðli-
legt að það haldi fram þeirri
skoðun, meðan það er andvígt
og gjörir spott að hinni einu leið
sem til er, til skjóts og algjörs
sigurs — “the second front.”
Látum oss eitt augnablik rifja
upp þau rök sem færð hafa ver-
ið gegn “second front”. Fyrstu
ástæðurnar voru auðvitað taldar
undirbúningsleysi á öllum svið-
um; þar næst skipafæð og fólkið
beðið að vera rólegt þar til neð-
ansjávarbáta farganinn létti af.
Þá var oss talið — þegar vörn
Rússa var sem þungbærust —
að þeir hlytu að bíða ósigur og
vér yrðum að geyma allann
okkar styrk til hentugri tíma.
Þegar sókn Rússa hófst með
ágætum árangri, kváðu sömu
raddir að aðal viðfangsefni'vor
væru í Afríku og Sikiley. Um
einn tíma var oss sagt að höfuð-
verksvið vort væri í Kyrrahafinu
gegn Japan.
Allar þessar undanfærslur og
afsakanir minna helst á rök-
færslur drenghnokka fyrir því
að honum sé ómögulegt að ganga
til sængur á réttum tíma —
flestar álíka barnalegar.
Þar sem öll andmæli hernað-
arlegs eðlis eru þegar döguð
uppi og þýðingarlaus, snýr Free
Press sér meira að hinni póli-
tísku hlið málanna og hrófar þar
upp undirstöðu undir róg sinn og
fjandskap gegn Rússlandi.
Sú stefna Winnipeg Free Press
sem hér hefir verið stuttlega
athuguð, verður ekki eingöngu
tileinkuð blaðinu sjálfu, ritstjór-
um þess og hinni auðugu Sifton
fjölskyldu sem eiga útgáfuna,
ræturnar eru fleiri og standa
dýpra.
ENDIR.
Annálar ársins 1943
Eftir S. Baldvinsson
Mér finst vel við eigandi að
blöðin íslenzku, byrti yfirlit yfir
stríðið og stórtíðindi mörg er
gjörðust næstliðið ár, þeim til
fróðleiks sem ekki hafa getað
fylgst með viðburðum jafnóð-
um og þeir gjörðust, en þeir eru
ætíð margir.
Um nýár 1943 voru Banda-
ríkin komin með öflugan her á
850 stórskipum til Casablanka í
Afríku, og sóttu til Túnis, þar
sem Germanir voru fyrir með
her undir stjórn Rommels her-
stjóra, sem dró og þangað allan
herinn þýzka frá Egiptalandi og
Tobrook og ítalskan her úr Tri-
polis og var barist í Túnis allan
næstliðinn vetur, en í apríl-
mánuði urðu Germanir og Italir
að gefast upp við mikinn mann-
skaða, og yfir 100 þúsund her-
manna teknir til fanga, og öll
þeirra vopn og verjur tekin, en
foringjarnir sluppu yfir Mið-
jarðarhafið í flugvélum. ,
Stór herskipafloti Banda-
manna, var á verði fyrir fram-
an höfnina í Túnis og strönd-
ina til að verja alla að og frá
flutninga til óvinanna, og sendi
þeim þar með feikna sprengi-
kúlnahríð á Túnis-borg og her-
búðir óvinanna.
Jafnskjótt og Germanir gáfust
upp í Afríku, fluttu Bandamenn
her sinn yfir Miðjarðarhafið til
Sikileyjar, sem er stutt sjóleið,
og unnu hana á einum mánuði,
settu þar herbúðir sínar og réð-
ust á ítalíu þaðan, því það er
mjótt sund á milli eyjar og
ítalíu (Messinasund).
Bandamenn gjörðu strax mik-
inn usla á ítalíu, unnu borgina
Neapel og mikið land umhverfis,
þá leizt ekki Itölum á blikuna,
og gjörðu uppreisn, tóku hinn
illræmda Mussolini til fanga, og
gáfust upp skilyrðislaust, því
þeim var ekki annars kostur. Þá
sendi Hitler mikinn her á móti
Bandamönnum, sem ennþá berst
frækilega, en hörfar þó stöðugt
undan þeim í áttina til hinnar
fornu Rómaborgar, sem þeir hafa
á valdi sínu, þar situr páfinn í
höll sinni eins og kóngurinn á
kálfskinni forðum. Mussolini
slapp úr varðhaldi, og komst á
náðir Germana, sem hjálpa hon-
um til að snuðra uppi þá ítala
sem uppreisn gjörðu á móti hon-
um, til að hefna sín á þeim,
og er það gott sýnishorn af því
hvað aumlega þær þjóðir eru nú
staddar, sem orðið hafa að gefa
sig á vald Hitlers, nauðugar.
Victor Emanuel, kóngur Itala,
er á hrakningi einhverstaðar á
Italíu, rændur og ruplaður, og
svo prinsar hans, og búið að
gefa honum í skyn að óhætt sé
fyrir hann að taka ofan kórón-
una og kóngur verði ekki leng-
ur á ítalíu, þó friður komist á.
Ekki lítur heldur sem best út
fyrir kóngunum á Balkanskaga,
að þeir fái framar að ráða ríkj-
um, sumir af þeim sitja í Bret-
landi, frjálsir í friði og spekt, og
þar er einnig Vilhelmína Hol-
landsdrottning, en Dana og
Belgíu kóngar í valdi Hitlers, og
fara litlar sögur af þeim.
Nú víkur sögunni að Rússum,
þeir hafa farið stöðuga sigurför
á hendur þýzkum, og voru komn-
ir með her sinn innað Póllandi
um nýárið, og sýnast að eflast
stöðugt, svo allur heimurinn
stendur agndofa yfir slíkum her-
styrk, sem þeir hafa, að reka af
höndum sér og fella feikn af
þeim öflugasta her sem nokkurn
tíma hefir verið til í heimi vor-
um, og hlýtur þar að vera á bak
við undragóð stjórn í öllum
greinum, og er það flestum tor-
skilið mál. Torsótt hefði Banda-
mönnum reynst að vinna Germ-
ani, ef Rússar hefðu orðið þeim
að bráð, eins og flestir óttuð-
ust í fyrstu viðureign þeirra
1941.
Rétt fyrir jólin, fundust þeir
allir austur í Teheran, Roosvelt
forseti U. S., Stalin forseti Rússa,
og Churchill formaður Breta og
réðu ráðum sínum, sem eflaust
mun bera mikinn og góðan árang
ur.
Eisenhower yfirmaður Banda-
manna hersins lét í ljósi um ný-
árið, að hann byggist við þetta
mikla Evrópustríð mundi vinn-
ast á þessu ári 1944.
Nú eru Rússar komnir mjög
nærri Rúmeníu og ætla að sækja
inn í landið, og Bandamannaher-
inn sýnist stefna inn á Baikan-
skaga, og Tyrkir tilbúnir að koma
út með þeim, mætti ef til vill
vænta þess að Rúmenía yrði
klofin frá öllu sambandi við Ger
mani, og þær einu olíulindir,
sem þeir hafa til ofnota, teknar
af þeim, þá er ekki ólíklegt að
þýzka þjóðin gjöri uppreisn, og
gefist upp, er hún sér engann
veg til varnar né sóknar, en
flestar borgir þeirra brendar til
ösku, og fólkið rifið og tætt í
sundur af sprengjum, svo við
skulum reyna að vona að Eisen-
hower verði sannspár.
Eins og ætíð á stríðstímum,
hafa veðrabrigði orðið í stjórn-
málum, aukakosningar farið á
móti Liberalstjórninni, svo bæði
sætin Jóseps Thorsons, og
Brackens, fallið í skaut Sósialista
og jafnvel í hinu íhaldssama
Ontario, hafa bæði fylkis og
borgarkosningar hnigið í þá átt.
I Canada hefir verið góðæri
1943, þó kaldur væri veturinn,
var uppskera í góðu meðallagi,
og engin stórslys orðið, svo eg
muni eftir, og ekki margir Cana-
damenn fallið á vígvellinum, og
herskattar ekki hækkað í ár, en
sigurlánsbréf seld á árinu, upp
á tvö þúsund og fimm hundruð
milljónir dollara, og er það
myndarleg upphæð, er fékkst
greiðlega
Hjá okkar þjóð íslendingum
urðu mikil slys á sjónum, vegna
hernaðar Germana og eitt skip
af Vestfjörðum fórst á leið til
Reykjavíkur, með allri áhöfn
yfir 20 manns, samt hefir öllu
verið haldið í horfi, og framfar-
ir miklar á flestum sviðum aust-
ur þar, og fjöldi af ungu náms-
fólki sótt til háskólanna í Banda-
ríkjunum, við góðan orðstýr.
Ekki hafa Vestur-íslending-
ar þurft að kvarta næstliðið ár,
það hefir verið flestum hagstætt,
og engin slys orðið meðal þeirra
á árinu; þeir héldu sinn þjóð-
minningardag að venju annan
ágúst, með fjölmenni, og nokkr-
um tignum gestum, tvteim ráð-
gjöfum frá Ottawa, og stjórnar-
formanni Manitoba fylkis, sem
lauk lofsorði á framkomu íslend-
inga í þessu landi, og sagði sig í
ætt við þá, eða réttara sagt af
norrænu bergi brotinn, sem og
mun satt vera.
Tíðarfar seinni helming ársins
er leið, hefir verið eitt hið hag-
stæðasta. sem komið hefir yfir
oss, og enginn snjór að kalla hér
í Vestur-Canada um nýárið 1944.
Æfiminning
Þórarinn Jónsson
/. 7. febr. 1874 — d. 23. des. 1943
Þórarinn var fæddur í Flögu í
Skaftártungu í Vestur-Skafta-
fellsýslu, foreldrar hans hétu Jón
Jónsson og Matthildur Jóns-
dóttir, þá búandi hjón í Flögu.
Um föðurætt Þórarins veit eg
ekkert gleggra enn það sem þeg-
ar er sagt, en móðir hans Matt-
hildur var Jónsdóttir, þess sem
Bægisár skáldið mikla, séra Jón
Þorláksson orti um þessa þjóð-
kunnu vísu: “Á Bægisá ytri bor-
inn er,” o. s. frv. Foreldrar Þór-
arins eignuðust 15 börn og var
hann yngstur þeirra. Á ellefta
.aldursári sínu, fluttist hann með
móður sinni að Prestsbakka á
Síðu, þar var þú prestur Bjarni
Þórarinsson, hjá séra Bjarna
vann hann fyrst sem léttadreng-
ur og síðar sem vinnumaður
öll þau ár sem Bjarni bjó á
Prestbakka. Þaðan fluttist hann
með fjölskyldu prestsins að Út-
skálum í Gullbringusýslu, árið
1900 fluttist hann með sömu
fjölskyldu til þessa lands, og
vann að járnbrautarstörfum og
ýmsu fleiru, fyrsta árið sem
hann var í þessu landi, haustið
1901 vistaðist hann sem fiski-
maður til Búa Jónssonar bónda
við Winnipegosis hér í fylkinu
Manitoba. í þessu kauptúni,
Winaiipegosis, og þar í grend
taldi hann heimili sitt rúm 40
ár, árið 1905, 15. apríl giftist hann
eftirlifandi konu sinni Guðrúnu
Jónsdóttur, Vigfússonar frá
Efra-Apavatni í Grímsnesi,
mætri konu, sem reyndist hon-
um að öllu leyti vel. Á fyrstu
búskaparárum sínum keyptu þau
sér snoturt heimili, sem þau
endurbættu og hirtu prý^ilega.
Efnalega voru þau vel sjálfstæð,
gestrisin og greiðafús við alla,
þau eignuðust ekki börn. Þeir
sem kyntust Þórarni heitnum
persónulega hlutu fljótt að ganga
úr skugga um það að hann
hefði fengið gott uppeldi, hann
var dagfarsprúður maður ráð-
vandur til orða og verka, og
hreinn í viðskiftum, stiltur og
snoturmannlegur, greindur og
skemtilegur í viðræðum og orð-
heppinn, starfsmaður var hann
og vel hagur við trésmíði, hafði
þó ekki lært þá iðn, eða gert sér
hana að lífsstarfi, því fiskiveið-
var að mestu leyti atvinna hans,
meðan hann hafði fulla krafta
til að vinna það verk. Þórarinn
var prýðilega skáldmæltur, hef-
ur að líkindum sótt þá gáfu í
móðurætt sína, séra Jón Þorláks-
son, Bægisár-skáldið þjóðkunna,
var langafi hans, Þeim orðum
mínum til styrktar, að Þórarinn
væri skáldmæltur ætla eg að
láta þessmu línum fylgja vísu,
sem hann orti til konu minnar
þegar hún var áttræð, vísan er
með frumhendum braghætti og
er svona:
Fara í nýju fötin sín,
faldi skrýdd og blóma,
áttatíu árin þín,
auðnu prýdd og sóma.
í sjúkdóms kringumstæðum
konu sinnar fluttu þau frá
Winnipegosis hingað til borgar-
innar Winnipeg, 24. marz 1942 og
hér í borginni bjuggu þau þegar
hann var kallaður úr lestaferð
lífsins heim í safn feðra sinna
á hinum 23. desember á Þor-
láksmessu fyrir jólin 1943. Út-
för þesa dána manns frá líkstofu
A. S. Bardal, var að öllu leyti
hin virðulegasta, og líkræða
prestins, V. J. Eylands, var
snildarverk, þegar þess er gætt
að presturinn hafði lítið kynst
þessum manni að öðru en sjón-
hending þó lýsti hann betur
lyndiseinkunn hans en margir
myndu hafa gert þó þejr hefðu
verið handgengir í mörg ár.
Þórarinn minn! Við gömlu
nágrannarnir þínir og aðrir sem
þektum þig best minnumst þess
nú að þú ert horfinn úr sam-
fylgdinni með okkur að sýnileg-
um návistum, en minningin um
þig sem góðan samferðamann,
lifir þó maðurinn deyi.
Gamall nágranni.
Mikið tjón af völdum
ofviðris á Litla-
Arskógssandi
í ofviðrinu s. 1. föstudagsnótt
slitnuðu 4 vélbátar upp af báta-
legunni á Litla-Árskógssandi.
Rak 3 þeirra á land en einn sökk.
Einn bátanna eyðilagðist alveg,
en vélin bjargaðist. Eigandi var
Sigurpáll Sigurðsson á Brimnesi.
Tveir bátar, eigendur feðgarnir
Benedikt Sæmundsson og Sæ-
mundur Benediktsson, skemmd-
ust mikið, en hinn fjórði, eig-
andi Þorvaldur Þorvaldsson á
Gilsbakka, bjargaðist lítið skemd
ur.
Allir bátarnir voru óvátryggð-
ir og er tjón þessara manna og
útgerðarstöðvarinnar á Litla-
Árskógssandi því mjög mikið.
Samkvæmt núgildandi lögum er
ekki skyldutrygging á opnum
vélbátum. Virðist fullkomin
ástæða til, að þeirr. ákvæðum
verði breytt.
Mikil hey eru ennþá úti á Ár-
skógsströnd og horfur á. að
bændur verði að fækka fé sínu
til muna. Dagur, 30. sept.
Conservation of
Materials
Lack of materials and labour, coupled with a recent
Government order limiting the supply of carton materials,
has made necessary the re-use of cartons.
When you get deliveries encased in a re-used carton
you will know that the Breweries are co-operating with
the Government in an effort to conserve materials and
labour.
DREWRYSL,
MD 120