Lögberg - 13.07.1944, Page 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 13. JÚLÍ, 1944
3
Séra Sveinn Víkingur:
Líísbaráttan
Lífsbaráttan — baráttan um
brauð og fisk, baráttan fyrir lífs-
nauðsynjum og lífsgæðum, hún
er allt af ný, en þó æfagömul.
Hún hefir fylgt mannkyninu frá
upphafi vega, og hver einasta
kynslóð hefir orðið að taka upp
þá baráttu og halda henni við í
einhverri mynd. Því að baráttan
um brauð og fisk, það er barátt-
an fyrir tilveru okkar og lífi hér
á jörð.
Þessi barátta er og hefir verið
tvíþætt; annars vegar baráttan
við náttúruna sjálfa, starfið,
framleiðslan, vinnan að því að
afla lífsnauðsynjanna úr skauti
jarðar eða sækja þær í hafið
og gera þær hæfar til notkunar,
og svo hins vegar skifting brauðs
ins, skifting hinna margvíslegu
lífsgæða milli mannanna sjálfra.
Og þó að baráttan við náttúruna
til að vinna lífsnauðsynjarnar úr
skauti hennar hafi löngum verið
erfið og hörð, þá hefir þó hin
baráttan, barátta mannanna inn-
byrðis hvers við annan, baráttan
um skiptingu hinna öfluðu verð-
mæta, verið enn þá harðari og
illvígari, þótt einkennilegt og ó-
trúlegt kunni að virðast í fljótu
bragði. •
Þegar könnuð eru blóði drifin
spjöld sögunnar, þá sjáum við,
að dýpsta rót að hinum hryllilegu
styrjöldum þjóðanna fyr og síðar
snertir fyrst og fremst skiptingu
lífsgæðanna, þar sem ein þjóðin
vill hrifsa þau undir sig með of-
beldi á kostnað annarrar.
Um eitt skeið héldu menn, að
öflun lífsnauðsynja mundi verða
mannkyninu ofurefli. Menn
horfðu með skelfingu og kvíða á
hina öru fjölgun mannfólksins
á jörðunni og óttuðust, að sá
tími mundi renna upp, að jörðin
gæti ekki lengur fætt og klætt
börnin sín, og að framtíð mann-
kynsins mundi enda á ægilegu
hallæri og skorti og hungurdauða
miljónanna.
Mannvitið og vísindaleg tækni
og framfarir eru nú að kveða nið-
ur þann ótta. Allt virðist nú
benda á, að hægt sé að auka
framleiðsluna eftir þörfum hins
vaxandi mannfjölda um ófyrir-
sjáanlega framtíð.
Fólksfjölgunin og skortur lífs-
nauðsynjanna af þeim orsökum
virðist því ekki þurfa að vera
mönnum verulegt áhyggjuefni
eins og nú horfir. Áhyggjuefnið
stærsta liggur í öðru. Það liggur
í baráttunni innbyrðis um lífs-
nauðsynjarnar og lífsþægindin,
liggur í skiptingu lífsgæðanna,
svo að allir verði mettir og
ánægðir.
Þegar við veltum fyrir okkur
þessu mikla vandamáli, um skipt-
ingu lífsgæðanna, sem veröldinni
virðist ekki sízt nú vera full-
komið ofurefli að leysa, þá er
eðlilegt að fyrsta spurningin, sem
vaknar í huganum, sé þessi: Þurf
um við nokkra skiptingu? Er
ekki eðlilegast og bezt, að hver
haldi því, sem hann aflar, —
njóti sjálfur ávaxtanna af starfi
sínu og striti, hvort sem þeir
ávextir eru miklir eða litlir?
Neí; vandinn verður því miður
ekki leystur á svo auðveldan hátt.
Meðal anars vegna þess, að við
getum ekki viðurkennt, að rétt-
urinn til þess að lifa sé eingöngu
bundinn við möguleikana og get-
una til þess að starfa. Við getum
ekki viðurkennt, að sá, sem vegna
æsku. elli eða sjúkdóma ekki er
fær um að afla sér sjálfur lífs-
nauðsynja, missi fyrir það rétt-
inn til þess að lifa, og eigi því
að deyja drottni sínum bjargar-
vana.
Af viðurkenningunni á helgi
lífsréttarins leiðir það óhjákvæmi
lega. að það verðuT að taka
einhvern hluta af því, sem hinir
heilbrigðu og hraustu afla sér
með starfi sínu og striti, taka
það til þess að skipta því meðal
hinna óstarfhæfu til að tryggja
lífsrétt þeirra, taka það til að
miðla þeim, sem þurfandi eru.
Auk þessa krefst svo hvert menn
ingarþjóðfélag stærri eða minni
hluta af því, sem við öflum, til
sameiginlegra menningar- og
hagsmunamála þegnanna. Ein-
hvers konar skipting virðist því
vera alveg óhjákvæmileg.
En þá vaknar ný spurning.
Hver á að skipta? Er það hnefa-
rétturinn, afl þess sterkasta og
gráðugasta? Nei, segja sjálfsagt
flestir. Og þó er það hnefarétt-
urinn, sem iðulega ræður skipt-
um og er jafnvel svo að segja
alveg einráður um þau enn þann
dag í dag, þegar heilar þjóðir
eiga í hlut.
Hnefaréttinum hættir jafnan
til að skipta gæðunum líkt og
ljónið í dæmisögunni skipti bráð-
inni eða apinn ostinum. Hann
vill jafnan sjálfur hafa stærstan
hlutann. Hann er sjaldan líkleg-
ur til að miðla fyrst og fremst
þeim, sem þurfandi er. En það
er fyrsta takmark skiptingar lífs-
gæðanna að tryggja smælingjan-
um rétt til þess að lifa.
En hver á þá að skipta?
Réttlætið á að skipta, segja
margir, og þeir hafa óneitanlega
mikið til síns máls. Ýmsir halda,
að með nýrri löggjafarstarfsemi
og breyttu þjóðskipulagi megi
knýja fram réttláta skiptingu
lífsgæðanna meðal allra barna
jarðarinnar. En hvað er rétt-
læti? Er það ekki hlutur, sem
menn verða seint sammála um?
Er það ekki orð, sem menn hafa
sífellt verið að teygja á milli sín
eins og hrátt skinn og reynt að
toga það sjálfum sér í vil? Það,
sem einum sýnist réttlæti, virð-
ist öðrum vera hinn hróplegasti
óréttur. Og hvernig á þá réttlæt-
ið að geta skipt með mönniprt
lífsgæðum, meðan þeir sjálfir
vita ekki, hvað réttlæti er?
Skynsamleg löggjöf getur að
vísu orðið mikilsverð hjálp í
þessu mikla vandamáli; hún get-
ur áreiðanlega að einhverju leyti
hindrað handahófs-skiptingu
hnefaréttarins á lífsgæðunum. En
á meðan mennirnir sjálfir eiga
ekki almennt réttlæti í sjálfum
sér og virða það og elska það
sem heilagan hlut, þá efast eg
um að nokkur löggjöf eða nokk-
urt ytra skipulag sé þess eitt
megnugt að skipta gæðum lífsins
á meðal mannanna þannig, að
allir verði ánægðir og mettir.
En hver á þá að skipta gæðum
lífsins?
Kristindómurinn svarar: Það
er kærleikinn. Kærleikinn á að
skipta. Kærleikinn einn er þess
megnugur að skipta gæðum lífs-
ins þannig, að allir verði mettir
og enginn verði útundan. Það er
kærleikurinn, fórnarlundin,
Krists-hugarfarið, sem verður að
ráða skiptingu lífsgæðanna og
setja svip sinn á hana, ef vel á
að fara. Það vill oft verða lítið
úr þeim gjöfum, sem hnefarétt-
urinn á að skammtdf smælingj-
unum. Og jafnvel í höndum rétt-
lætisins vill skerfurinn oft rýrna
furðu mikið í meðförunum, svo
ekki kemur nema nokkur hluti
til skiptanna. En í höndum kær-
leikans er sem hver hlutur vaxi,
og hver skerfur verði dýrmæt-
ari og stærri, þegar hann er rétt-
ur öðrum af sannri velvild og
hlýjum hug. Mörg fátækleg gjöf
hefir orðið blessunarrík og dýr-
mæt af því, að henni fylgdi
hvorki auðmýking yfirlætishrok-
ans né kuldi réttlætisins, heldur
hlýhugur hins sanna kærleika.
Eg veit engan, sem er hæfari til
að skipta gæðum lífsins á meðal
mannanna þannig, að þau verði
öllum til blessunar; eg veit eng-
an hæfari en kærleikann.
Meira ljós og hlýju í sambúð
mannanna, dýpri og fullkomnari
gagnkvæmur skilningur allra
hvers á annars kjörum, aukin
samúð milli hinna mismunandi
stétta, vaxandi trú á lífið sjálft
og á mátt hins starfandi kær-
leika. Það er þetta fyrst og fremst
sem við þurfum að öðlast til
þess a$ geta höndlað hamingj-
una á jörð. Og það er að þessu,
Einar Jónsson frá Galtafelli sjötugur
Eftir Guðm. Einarsson frá Miðdal.

’ ‘ "f m\

aftur snéru án tillits til erfið-
leika, trúir sinni þjóð, gátu tjáð
raddir náttúrunnar á mynd-
rænan hátt. Eigi er það tilviljun
ein, að íslendingar þeir, er t'il
Vesturheims fóru fundu eigi
formsins list þótt þeir ættu góð
skáld.
Jjistamaður án sambands við
formsvitund þjóðar sinnar er
sem vængstýfður fugl, mun
þarna vera skýring hins form-
lausa óskapnaðar, er skapast í
;ðu stórborganna og stríðsins.
Einar Jónsson flutti heim full-
þroska listamaður og reisti bú í
Hnitbjörgum með sinni ágætu
frú, Önnu. Húsið sem landsmenn
reistu þeim hjónum var þá hálf-
smíðað og er nú á 70 ára afmæli
listamannsins vart fullgert. Það
er mikið happ að vera nágranni
þeirra Hnitbjargarhjóna og fylgj-
nesti — en einungis þeir, sem
ast með sköpun verkanna, sem
nú fylla húsið. Persónuleg kynni
heimilanna við Skólavörðutorg
tel eg dýrastar minningar.
Oft hefir verið rætt um að
gera Skólavörðutorg að vettvangi
mestu hátíða þjóðarinnar, aðsetri
lista og vísinda, en það mun mála
sannast að aldrei hafi óvsénleg-
ar verið þar umhorfs en nú.
Ætti eg Aladínslampann myndi
eg rýma þessa eymdarkofa og
byggja sæmileg hús fyrir fólkið,
sem þar hýrist. Reisa kirkju á
austanverðu torginu og mikil
safnahús á báða bóga, það mundi
gleðja þau Hnitbjargarhjónin —
þó að aldrei hafi þau kvartað.
Á þessum heiðursdegi óska
allir listamenn þeim hjónum
góðs, búendur Skólavörðuholts
óska þeim góðs og allir lands-
menn minnast þeirra.
Vísir, 14. maí.
Vafalaust er skráð meðal
stjarnanna að 20. öldin muni
umskapa allt líf á íslandi. Eftir
ísa- og jarðskjálftaár síðasta
fjórðungs nítjándu aldarinnar
rofar skyndilega til. ísland hef-
ir ávallt átt syni og dætur, sem
héldu við eldum menningarinn-
ar — verk þeirra hafa lýst sem
kyndlar um dimma vetur frá
annesjum til efstu dala. Nítjánda
öldin reis í merki frelsisins, en
þar sem merki frelsisins er borið,
þróast listir og víðsýni.
Ennþá er því of lítill gaumur
gefinn hvað náttúruhamfarir eru
nátengdar lífinu, stundum virð-
ist svo sem ægilegar hamfarir
náttúrunnar boði miklar breyt-
ingar. Kuldaár og jarðskjálfta-
tímar 19. aldarinnar virðast vera
lokahríð 700 ára tímabils, sem
telja má reynslutíma þjóðarinn-
ar hinn meiri, bygging landsins
var einnig reynslutími (hinn
minni).
Á reynslutímanum heyrðu að-
eins einstaklingar íslands lag —
“Islands eigið lag”, eins og Grím-
ur kvað. Skáldin voru oft í far-
arbroddi og heyrðu bezt raddir
ir náttúrunnar. Einmitt þeir, sem
áttu þá náðargáfu, voru kjörnir
til að bera kyndla listarinnar á
öld frelsisins. Þeir öðluðust sköp-
unargleðina.
“Frostaveturinn mikla” (1881)
horfði þunglega fyrir bændum í
uppsveitum Árnessýslu sem ann-
arsstaðar — eg minnist þess að
afi minn, sem ættaður var af
þeim slóðum, miðaði allt tíma-
tal við þann vetur. Þá mun Einar
Jónsson hafa slitið barnsskónum
í Galtafelli, og móðir hans raulað
við hann í rökkrinu, langa dimma
daga.
Landsvæðið milli Hvítár og
Þjórsár með hraunborgum sín-
um og gljúfrum hefir verið eyði-
legt þá, “er allir bæir voru kaf-
fentir og engin vök að sjá frá
fjöru til fjalls”.
Landspilda þessi milli ánna á
sína sögu og hefir sinn svip.
Fólkið í kaffentu bæjunum ber
keim af hvorutveggja; eg þekkti
ekki kynslóðina, sem hlóð þá
bæi, en arfar þess fólks hafa
byggt nýja bæi með öðrum svip
en andlit fólksins er enn í ætt
við landslagið.
Litlu bæirnir, sem þoldu snjó-
lög “frostavetursins mikla” hafa
margir hrunið í jarðskjálftum í
lok aldarinnar (1894—95) svo
sveinninn ungi í Galtafelli hefir
sem kirkja Krists vill stuðla;
annars vinnur hún ekki í anda
þess drottins, sem hún kennir
sig við. Það er ekki með því
að berjast um brauðið og hrifsa
það hver frá öðrum, eins og villi-
dýr, að allir verða mettir, held-
ur með hinu, að láta kærleikann
skipta. Þá, en ekki fyrr, verða
gjafir og gæði lífsins öllum til
blessunar. Kirkjublaðið.

séð hrun það og los, sem nærri
lagði * uppsveitirnar í auðn, en
hann sá annað og meira eigi
að síður; tindaraðir með alls-
konar kynjamyndum, stuðla-
gljúfur himinhá og fallegar
jökulbungur við sjóndeildar-
hring. Heiðvirð bændaandlit
með kragaskegg og hrukkótt
enni, húsfreyjur með sléttgreitt
hár og hógvært viðmót, sem
svæfðu börn sín í fjósbásunum
þegar frostið nísti stofukytruna.
Myndirnar sem hann sá þegar
hann rölti eftir lambánum á vor-
in tóku sér bólfestu í huga hans,
vættir fjallanna héldu honum
fulltingi og álfar sniðu honum
stakk sem engar ófreskjur unnu
á.
Svona er saga fjallasveinsins,
sem öld frelsisins bar til ann-
arra landa, þar sem listin átti
sér sögu, og lærifeðurnir sögðu:
“Þú átt að vinna eins og sagan
kennir”. Sveinninn sá margt og
undraðist, lærði margt og varð
stórhuga. En innst í huga hans
hljómaði íslands-lag. Hinar
tignarlegu línur landsins, heið-
arleg andlit fólksins, sögurnar —
landvættirnir.
Sveinninn fór um væringja-
slóðir og sá andlit Medúsu án
þess að verða að steini. Farar-
eyririnn var naumur (aðeins
hægt að veita sér “Schlafstelle”
“Wurst” og “polenta”). Það er
táknrænt fyrir brautryðjendur
myndlistarinnar að forvígis-
menn frelsisins veita þeim að
málum. Þó þurfti margar at-
rennur áður en útlaginn var
leystur.
Það má fullyrða að Einar Jóns-
son hefir skoðað sig sem útlaga
á fjarvistarárunum, má einnig
sjá það á verkum hans frá þeim
tíma. Það er ekki tímabært að
ræða um sögulegar staðreyndir
og stöðu vorrar ungu listar meðal
þjóðanna, og sízt er eg þess megn
ugur, en hitt er augljóst mál, að
styrkur íslenzkrar myndlistar
mótast af átthagaást og mann-
gildi brautryðjandanna.
Sagan mun gera skil á því
hvaða lán það var fyrir okkur
afskekkta land, að fyrstu lista-
menn frelsisaldarinnar voru
trúir sinni þjóð, að þeir treystu
sér að hefja merki listarinnar
hér í fámenni og fátækt, og að
heiðarleg andlit forfeðranna
vernduðu þá frá öngþveiti því
sem stjórnarbyltingar og styrj-
aldaræsingur skóp á meginland
inu í byrjun 20. aldarinnar.
List, sem helgast af ást og
virðingu fyrir viðfangsefninu
hlýtur að vera sönn, og lista
maður, sem ber gæfu til að
skapa persónulegt form og
hugsa sjálfstætt er heiðarlegur
og sannur.
Kynslóð sú, sem lagði af stað
út í veröldina “frostaveturinn
mikla” hafði lært í skóla hörm-
unganna — það var farsælt
Business and Professional Cards
1Tlei/ees
Phone 49 469
Radio Service Specialists
ELECTRONIC
LABS.
H. THORKELSON, Prop.
The most up-to-date Sound
Equlpment System.
130 OSBORNE SX., WINNIPEG
MANITOBA FISHERIES
WINNIPEG, MAN.
T. Bercovitch, framkv.stj.
Verzla í he'.ldsölu meö nýjan og
frosinn fisk.
303 OWENA ST.
Skrifstofusfmi 25 355
Heimasími 55 463
Blóm siundvíslega afgreidd
THf
ROSERY
Stofnaö 1905
427 Portage Ave.
Winnipeg.
LTD.
G. P. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
S. M. Backman, Sec.
Keystone Fisheries
Limited
404 Scott Block
Wholesale Distributors of
FRESH AND FROZEN FISH
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N.D.
tslenzkur lyfsali
Fólk getur pantað meöul og
annað meö pósti.
Pljöt afgreiðsla.
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDG., WPG.
•
Fasteignasalar. Leigja hös. Ot-
vega peningalán og eldsábyrgð,
bifreiðaábyrgö, o. s. trv.
Phone 26 821
TELEPHONE 96 010
H. J. PALMASON & CO.
Chartered Accountants
1103 McARTHUR BUILDING
WINNIPEG, CANADA
Legsieinar
sem skara framúr
Orvals blágrýti
og Manitoba marmarl
SkrifiO eftir verOskrd
GILLIS QUARRIES. LTD.
1400 SPRUCE ST.
Winnipeg, Man.
DR. A. BLONDAL
Physician & Surgeon
60 2 MEDICAL ARTS BLDG.
Sími 22 296
Heimili: 108 Chataway
Sfmi 61 023
Frá
vim

PHONE
96 647

CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. Page, Manaping Director
Wholesale Distributors of
Fresh and Frozen Fish.
311 Chambers St.
Office Phone 86 651.
Res Phone 73 917.
Office Fhone
88 033
Res. Phone
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
166 MEDICAL ARTS BLDG.
Office Hours: 4 p.m.—6 p m.
and by appointment
ANDREWS, ANDREWS
THORVALDSON AND
EGGERTSON
LögfrœOingar
209 Bank of Nova Scotia Bldg.
Portage og Garry St.
Sfmi 98 291
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
•
606 SOMERSE'r BLDG.
Telephone 88 124
Home Telephone 202 398
DRS. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
•
406 TORONTO GEN. TRCSTS
BUILDING
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 26 545 WINNIPEO
A. S. BARDAL
848 SHERBROOK ST.
Selur llkkistur og annast um út-
farir. Allur útbúnaCur sá bezti.
Ennfremur selur hann allskonar
minnisvaröa og legrsteina,
Slcrifstofu talsími 86 607
Heimilis talstmi 501 562
DR. ROBERT BLACK
Sérfrseðingur 1 eyrna, augna, nef
og hálssjúkdðmum
416 Medical Arts Bldg.
Cor. Graham & Kennedy
Viðtalstlmi — 11 ttl 1 og 2 tll 5
Skrifstofusfmi 22 251
Heimilissfmi 401 991
Dr. S. J. Johannesson
215 RUBT STREET
(Beint suður af Banning)
Talsimi 30 877
Viðtalstlmi 3—5 e. h.
GIINDRY & PYMORE LTD.
British Quality — Fish Netting
60 VICTORIA STREET
Phone 98 211
Winnipeg
Manager, T. R. THORVALDSON
Your patronage will be
appreciated