Lögberg - 14.06.1945, Blaðsíða 4

4
LOGBERG, FIMTUDAGINN, 14. JÚNI, 1945
---------ILugberg-----------------------j
Gefiö út hvern íimtudag af
THE COLUMBIA PRESS. LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Manitoba
Utanáakrift ritstjórans:
EDITGR DfíGBERO,
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man
Editor: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið — Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and publisheu by
The Columbia Press, Dimited, 695 Sargent Avenue j
Winnipeg, Manitoba
PHONE 21 804 1
lllllllll!llllllllllllllllllllllll!lll!!!IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII!llllllíllllll!lll!llll!l!!ll!!IIIIIIHIIIIIII!l!l!!lllllllllllllllllll!l!lll!!lilllll!!llll!!!ll!l!!!!l!l!l!l>ll
Blikunni léttir af
llll!llllllillllllllllllil!illlllll!lllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll!ll!lliilll!llllllllllllllll!llilllllllllUIIIIIIIIIII||||lllllilllllllllll
Fram a3 síJasta mánudegi var veður næsta
óráðið í stjórnmálaviðhorfi canadisku þjóðar-
innar; uggvænleg blika á lafti, er ýmsir spáðu
að snúast myndi upp í dökkan hríðarbakka, er
fætt gæti af sér blindbyl; stafaði uggur þessi í
vissum skilningi af því, hve tvísýnt þótti um
úrslit í Quebsc með allan þann glundroða, og
alla þá mörgu sundurleitu flokka, sem þar
sýndust vera í uppsiglingu; á hinn bóginn hraus
mörgum alvarlega hugsandi manni hugur við
því, ef 'sú yrði reyndin á, að enginn stjórn-
málaflokkur fengi slíkt þingfylgi að kosningun-
um afstöðnum, að hann yrði þess megnugur að
mynda ábyrga stjórn; en þetta hefði orðið því
ömurlegra sem kjósendur upp og ofan höfðu
það vitaskuld á meðvitund, að Liberalstjórnin
hefði veitt þjóðinni hollráða forustu á þeim
alvarlegustu og örlagaríkustu tímum, er hún
nokkru sinni hafði horfst í augu við; en nú er
blikunni létt af og þjóðinni léttara um andar-
drátt.
Þó úrslit mánudagskosninganna séu enn eigi
með öllu kunn, er það engu að síður sýnt,
að Liberalflokkurinn, undir forustu hins trausta
og víðskygna leiðtoga síns, Mr. Kings, myndar
ábyrga stjórn og ræður ríkjum næstu fimm
árin, ef alt skeikar að sköpuðu; kjósendur kváðu
upp í áminstum kosningum viturlegan dóm;
eina dóminn, sem í rauninni var réttlætanlegt
eins og á stóð, að upp yrði kveðinn; stjórnin
hafði á hinum erfiðu stríðsárum stýrt þjóðar-
skútunni við vaxandi orðstír yfir brim og boða,
og hvað var þá eðlilegra en það, að hénni yrði
falin forsjá eftir-stríðsmálanna á hendur? Enda
hefir skipulagning hennar á þeim vettvangi
verið slík, að þjóðin hefir til þess gilda ástæðu,
að líta björtum augum til framtíðarinnar.
AUs eiga sæti í neðri málstofu sambandsþings
245 þingmenn. Liberalflokkurinn hefir, að því
er síðast fréttist, viss umráð yfir 118 þingsæt-
um; auk þess hafa átta óháðir Liberalar náð
kosningu í Quebec, sem telja má víst, að veiti
stjórninni að málum, auk þriggja utanflokka
þingmanna, sem einnig eru hlyntir Liberal-
flokknum og Mr. King; ýkjulaust mun því mega
fullyrða, að styrkur stjórnarinnar, ef eitthvað
mikið liggur við, nemi um 130 atkvæðum i
neðri málstofunni, og verður slíkt í öllum atrið-
um fullnægjandi til afgreiðslu þeirra velferð-
armála, sem fyrir þingi liggja frá degi til dags;
vera má að hermannaatkvæðin, þegar þeim
verður jafnað niður, breyti að einhverju til um
kosningaúrslit í einstökum kjördwmum, þó litl-
ar líkur séu á að heildarútkoman breytist til
verulegra muna.
Allir flokksforingjarnir, að undanteknum Tim
Buck, þeir King forsætisráðherra, Coldwell,
Blackmore og Bracken náðu kosningu; var Mr.
Bracken kosinn í Neepawa kjördæminu í Mani-
toba; minni hluta þingmaður verður hann þó
engu að síður, því atkvæðamagn hans varð
neðan við samanlagðan atkvæðafjölda keppi-
nauta hans. í áminstum kosningum stærði Mr.
Bracken sig af því, að hafa gegnt stjórnarfor-
mannsembætti í Manitoba í 20 ár samfleytt; en
ekki hafa nú áhrif hans í fylkinu náð lengra
en það, að til Ottawa kemur hann að lokum
til þess að takast á hendur þingforustu flokks
síns, með einungis einn háseta við hlið, Mr.
Ross frá Souris; þó jókst Conservatívum það
mikið fylgi í nýafstöðnum kosningum, að þeir
nú njóta nálega helmingi meiri þingstyrks en
þeir nutu á síðasta þingi; það eiga þeir Ontario
að þakka.
C.C.F. flokkurinn hefir aukið þingfylgi sitt
að mun; ekki á hann þó það að þakka auknu
þjóðfylgi í heild, því á þeim vettvangi urðu
úrslitin alt annað en glæsileg; það var einungis
Saskatchewan fylki, er veitti Mr. Coldwell nokk-
urar sárabætur; austan vatnanna miklu, vann
flokkurinn, segi og skrifa, eitt einasta þing-
sæti, og eru þó þau landsvæði skipuð þrem
fjórðu hlutum samanlagðrar fólkstölu þjóðar-
innar; kjósendum hefir auðsjáanlega staðið í
fersku minni þrælatökin, sem miðstjórn flokks-
ins beitti við þá Dr. Jóhnson, Berry Richards
og Mr. Herridge í British Columbia, og þess
verður vafalaust lengi minst enn.
Social Credit-sinnar unnu því nær öll þing-
sætin í Alberta, en annars staðar komu þeir
svo að segja hvergi við sögu nema þá helzt
þannig, að langflestir frambjóðendur þeirra
utan vébanda Alberta fylkis um landið þvert
og endilangt, töpuðu tryggingarfé því, er lög
mæla fyrir að frambjóðendur leggi fram.
Þrátt fyrir lymskulegar tilraunir af hálfu
íhaldsaflanna í þá átt, að rjúfa Liberal múrinn
í Quebec, og reyna að láta blekkinga farganið
frá 1911 endurtaka sig í fylkinu, fóru þó leikar
þannig, að fólkið í Quebec lét ekki ánetja sig
í þetta sinn, heldur sór hollustu sína á ný þeim
foringjanum, sem fylkisbúar, og þá jafnframt
þjóðin í heild, vissu maklegastan endurnýjaðs
trausts.
Ein ómótmælanleg sönnun fyrir því, hve al-
menns fylgis Liberal stjórnin naut í hverju
fylki um sig, þótt eigi fengi hún alls staðar
jafn mikinn stuðning, er sú, a$ ráðherrar henn-
ar allir, að tveimur undanskildum, voru kosnir
með yfirgnæfandi meiri hluta; enda var þar um
einvalalið að ræða, sem ekki er barnameðfæri
að sigrast á; þeir úr flokki ráðherranna, sem
biðu lægri hlut, voru þeir Mr. Mc Laren tekju-
málaráðherra, og hermálaráðherrann, General
McNaughton, sém vitanlega eru hvor um sig
hinir gagnmerkustu menn eftir sem áður.
Af 17 þingsætum í Manitoba, vann Liberal-
flokkurinn 10; en þau eru Marquette, Lisgar,
Brandon, St. Boniface, Springfield, Portage la
Prairie, Provencher og Macdonald, að meðtöld-
um tveimur í Winnipeg, Suður-Winnipeg, og
Mdð-Winniipeg kjördæminu hinu syðra, þar
sem þeir Leslie Mutch og Ralph Maybank voru
endurkosnir með miklu afli atkvæða.
í Winnipeg vann C.C.F. flokkurinn tvö þing-
sæti; í Mið-Winnipeg kjördæminu hinu nyðra,
var Stanley Knowles endurkosinn með geisi-
legu atkvæðamagni, en í Norður-Winnipeg,
Allister Stewart, er einnig hlaut mikið fylgi;
er þetta í fyrsta skipti, sem hann hefir verið
kosinn á þing. í Selkirk kjördæmi var Mr.
Brycé endurkosinn á þing.
Nýafstaðnar sambandskosningar fólu óneit-
anlega í sér mikinn persónulegan sigur fyrir
Mr. King; nú eru liðin tuttugu og sex ár síðan
Mr. King tókst á hendur forustu Liberalflokks-
ins, og hann hefir gegnt forsætisráðherra em-
bætti í átján ár; en þetta var eigi aðeins persónu
sigur Mr. Kings, heldur sigur þjóðarinnar í heild;
engum öðrum stjórnmálamanni í þessú landi,
hefir lánast eins meistaralega að viðhalda þjóð-
einingunni og Mr. King, og það jafnvel öldungis
án tillits til þess hvort þjóðin ætti í stríði, eða
bjó við frið; en sigur Mr. Kings og Liberal-
flokksins er ekki einskorðaður við rekstur starfs
málanna heima fyrir; hann er langt um víð-
tækari en það; hann á sennilega eftir að hafa
djúpstæð áhrif á heimsmálin, er til næsta frið-
arþings kemur og leggja skal grundvöll að
varanlegum friði; því að því leyti er utanríkis-
mál áhrærir og vinsamleg viðskipti þjóða á
milli, stendur enginn núlifandi Canadamaður
Mr. King á sporði; hann er einnig þar hinn
gætni og rannsakandi forustumaður, sem byggja
má á, og grandskoðar hvert mál ofan í kjölinn.
Á mánudaginn var sigraði canadiska þjóðin
með Mr. King, hún gat það ekki með neinum
I
öðrum.
Ill!ll!llií!lllllll!l!!l!!l!l!!!!lllllllll!!lll!!!lllllllll!!l!!i!ll!!!!lllllllll!l!l!!llll!ll!llllllll!!ll!!!!!!l!lllll!l!!!!!lllllllllllllll!ll!!lllllllllllll!llllll!llllllllllllllllllllll
Velkominn geátur
llllllll!!!!!ll!lllll!lllll!lllllllllll;l!l|lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll||IPIIIIIlllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllllllllllllllllll1llllllllllllllllllllllllllllllll
Það hefir nú verið gert íslenzkum almenningi
vestan hafs ljóst, að von sé hingað á næstunni
merks menntamanns frá íslandi, er hingað komi
sem fulltrúi íslenzku þjóðkirkjunnar og ríkis-
stjórnar íslands, til þess að mæta á næsta þingi
hins Evangeliska lúterska kirkjufélags íslend-
inga í Vesturheimi í tilefni af sextíu ára af-
mæli þess. Maður sá, sem fyrir valinu varð, er
Ásmundur Guðmundsson, prófessor í guðfræði
við háskóla íslands. Ásmundur prófessor er
sonur séra Guðmundar heitins, sem um langt
skeið var prestur í Reykholti. Ásmundur dvaldi
um hríð vestan hafs, og á frá þeim tíma hér
um slóðir marga trúnaðarvini; hann er lærdóms-
maður mikill, víðsýnn og sanngjarn í skoðunum,
en lætur ógjarna sinn hlut; þó er hitt níeira
um vert hver mannkostamaður hann er, og
einlægur, þjóðrækinn Islendingur; koma slíkra
gesta að heiman, flytur oss vestmönnum jafnan
mikinn fögnuð.
Sama er sinnið þótt
annað sé skinnið
Nú þegar Argentína ber að
dyrum hjá hinu demokratiska
alþjóðasambandi og krefst inn-
göngu er ekki úr vegi að athuga
innræti og háttalag þessa nábúa,
sem lofar öllu góðu um að reyn-
ast góður granni. Sjálfsagt er
það fyrir einhvers konar mis-
gáning hjá Farrell—Perón stjórn
inni þar syðra, að svo fáar frétt-
ir berast um háttalag hennar inn-
an lands. En nú þegar þessir
herrar hafa sagt Þýzkalandi stríð
á hendur, þótt engin argentísk-
ur hermaður hafi komið á víg-
völlinn, er því slegið föstu, að
þeir séu að taka sinnaskiptum,
einkum þar sem það hefur flogið
fyrir, að einhvern tíma verði þar
leyfðar kosningar til þings og
stjórnar.
Þetta hlýtur að vera lýðræðis-
land, bara dálítið frábrugðið því
lýðræði, sem vér eigum að
venjast — já, frábrugðið vissu-
lega. Til dæmis að taka nota þeir
rafurmagnsvél við kosningar eins
og Bandaríkjamenn, þeirra vél
er samt nokkuð frábrugðin og
notast nokkuð öðruvísi. Hún er
nefnd rafurmagnssvipan. Hún er
einfaldari að gerð en engu síður
til þess fallin, að leyna /vilja
hvers einstaklings við atkvæða-
greiðsluna. Hún samanstendur af
leiðsluvír og er annar endinn
festur við rafþrúguna en á hin-
um endanum eru ótal örsmáir
stálprjónar. Þessir títuprjónar
eru svo notaðir til að pikka og
særa viðkvæma bletti á nöktu
holdi og valda þvílíkum kvölum
að margir ærast ef áhaldið er
notað með fullum krafti, en séu
mildari aðferðir brúkaðar orsaka
þær illkynjuð sár eða líffæra
lömun (muscular paralyses).
Auðvitað þurfa menn ekki að
líða þvílíkar pyntingar. Þeir
geta forðast þær með því að
greiða stjórninni gengi með áhrif
um sínum og atkvæði.
Auðvitað sýnir stjórnin í
Argentínu andúð sína gegn öll-
um Nazisma, að minsta kosti
þýzkum nazisma, með því að
segja Hitler, illar minningar,
stríð á hendur. I raun og veru
hefur hin Argentíska leynilög-
regla litla ástæðu til að fyllast
aðdáun yfir afrekum þýzkra yf-
irvalda. Það sýnir sig, að gestapo
garparnir hans Himlers, illra
heilla, skortir hugkvæmni hinnar
latnesku ímyndunar þegar til að-
ferðanna kemur. Þar syðra hafa
þeir margbrotnari og að ýmsu
leyti fullkomnari píslartæki.
Samt ber því sízt að neita, að
Suður-Amerískum facistum og
þýzkum nazistum svipar talsvert
saman. Þá grunar báða sams-
kyns mannverur um “óheilbrigð-
an hugsunarhátt”, nefnilega
verkamannaleiðtoga, frjálslynda
stjórnmálamenn, útgefendur,
sem heimta ritfrelsi, hugsuði,
sem hafa tilhneigingu til sjálf-
stæðis og ganga með “skaðlegar
hugmyndir” í kollinum. Aðferð-
in við handtökur er samt nokk-
uð öðru vísi í Argentínu en á
Þýzkalandi. Grenjandi gand-
reiðar lögreglunnar fara þar um
strætin og fólkið safnast saman
til að sjá hver af nágrönnunum
verði fyrir heimsókninni. Þetta
er í meira samræmi við hinn
leiklundaða latneska hugsunar-
hátt.
Eftir því sem næst verður
komist, hafa fimm þúsund manna
verið hneptir í fangelsi, þar í
landi, fyrir hættulegar hugsanir
eða skoðanir, og prófaðir með
rafsvipunni. Hvernig vita menn
nú þetta? Engin hlutur er auð-
veldari en afla sér nokkurn veg-
inn áreiðanlegra heimilda um
þessa atburði. Þar í landi er —
eða var — sægur af þýzkum
spæjurum og stjórnarerindrek-
um, sem sögðu frá. Þess utan
höfðu aðrar þjóðir bæði konsúla
og sendiherra í landinu og marg-
ir argentískir þegnar voru í
þeirra þjónustu og höfðu sagnir
af viðburðunum. Helst gæti ó-
nekvæmnis gætt í því að vitn-
eskja hafi ennþá ekki fengist
um alla þá fanga sem sæta pynd-
ingum, þar syðra.
Iðnaðarlega séð er Argentína
ekki ýkja langt komin og víða
er ekki kostur á rafmagni svo
rafsvipan kemur ekki að notum.
Þá er gripið til annara ráða. Nál-
um er stungið í gegnum við-
kvæm líffæri karla og hörund
kvenna er brent með glóandi
vindlingum. Þá er koppsetning
tíðum notuð. Þetta er eldforn
aðferð og var enda notuð til
lækninga með viðeigandi vara-
semi á íslandi. Þegar þessi að-
ferð er brúkuð til pyntinga er
hún bæði hættuleg og kvalafull.
Hörundið dregst inn í lofttómið
inan í kerinu og dregur blóðið
út að yfirborði þess, unz æðarn-
ar springa. Þessari aðferð er
einkum beitt við hjartveikt fólx
og kemur oft að tilætluðum not-
um. Hjartað þolir ekki áreynsl-
una og læknar gefa það dánar-
vottorð að sjúklingurinn hafi
andast af hjartabilun.
Hverjir verða fyrir þessum að-
sóknum? Verkamannaleiðtogar,
svo sem Italo Grassi, Sivano
Santander, ritstjóri stórblaðsins
“La Union”, Antonio Santamar-
ina, forseti Þjóðræðisflokksins í
Argentínu, o. s. frv.
Þessir menn, og ótal fleiri, hafa
verið einangraðir í fangelsum án
dóms og laga og fá vinir þeirra
og vandamenn engar áreiðanleg-
ar fregnir frá þeim. Vel má vera
að þeir verði fyrir þeim ógeðs-
legu pyndingum sem við vitum,
að beitt hefur verið við suma
pólitíska fanga. Maður sem af
hendingu var viðstaddur lýsir
einni þeirra þannig. “Stampur
mikill er nærri fyltur af saur og
keýtu. Svo er böndum brugðið
um bita en fanginn bundinn í
dragreipi. Böndunum er brugðið
um fætur hans en höfuðið látið
hanga niður og því dýft í óþverr-
ann, þangað til honum liggur
við köfnun í keytu stampinum.
— Já, auðvitað er þessu ekki
haldið áfram eftir að banding-
inn breytir um stjórnarstefnu, að
vilja valdhafanna.
I engu “menningar landi” er
fleiri eða áhrifameiri áróðurs að-
ferðum beitt af stjórnunum, en
í Argentínu. Menn eru sann-
færðir um þann sannleika, að
heppilegra sé að hlýða stjórn-
inni umyrðalaust. Það sé til
dæmis ekki hættulaust, fyrir
lögmenn að verja sakborninga
stjórnarinnar, þá sjaldan, sem
mál þeirra koma fyrir dómstól-
ana. Menn hafa verið settir í
pressuna fyrir þær sakir. Þetta
er eldgömul vítisvél og oft not-
uð af kaþólsku kirkjunni við
rannsónkarréttinn. Hún mer og
kremur hendur hins ofsótta og
að síðustu brýtur hún beinin.
Það má einnig nota hana til að
kremja lífið úr þeim hreint og
beint.
Meðal þeirra nafnkendu lög-
fræðinga er fangaðir hafa verið
er Dr. Rodolfo Aroz Alfaro, son-
ur hins’ heimsfræga læknis Dr.
Alfaro. Hann hafði tekið að sér
mál Davids Millochik, eftir að
fá vitneskju um, að þessi fangi
stjórnarinnar hafði verið kval-
inn í fangelsinu. Aðrir, sem hafa
verið gripnir og horfið eru: Dr.
Samuel Smerkin, Dr. Rafáel
Armendariz, senor Warshawer og
senor Bustelo, ásamt fleiri lög-
mönnum.
Allir þessir lögfræðingar gerðu
sig seka við stjórnina með því
að taka að sér mál þeirra, sem
stjórnin ofsótti fyrir að ljá verka
mönnum og lýðræðissinnuðum
stjórnmálamönnum lið. Kvenn-
fólkið sætir lítið betri meðferð
í fangelsunum, fyrir stjórnmála-
afskipti sín. Þær eru brendar á
nöktu hörundi með logandi vindl
ingum. Meðal kvennfanga má
nefna seroritu Hilda Scheller,
prófessor í ensku við háskólann
í La Plata, og dr. Arcilla de la
Pena, kvennlæknir í Cordoba.
Þeim var báðum gefið það að
sök, að þær hafi verði á bandi
lýðræðis samherjanna í stríðinu.
Hin pólitíska stjórnar-lögregla
beitir ekki einungis pyndingum
við pólitíska fanga heldur standa
þeir Nazistum sízt að baki með
því að skelfa þá. Fangarnir eru
vaktir um kl. 2 að næturlagi og
þeim sagt að þeir hafi verið
dæmdir til dauða. Svo er farið
með þá á aftökustaðinn.
Standist menn allar þessar
píslir, án þess að missa vitið eða
lífið er ennþá leitað nýrra bragða
og fangarnir teknir í keyrslutúr
að hætti bandaríkskra stiga-
manna. Bandingjanum er
þröngvað inn í bifreið en til
beggja handa sitja vopnaðir verð
ir. Á afviknum stöðum er þeim
svo skipað að fara út úr bíln-
um og þeim sagt að þeir séu
frjálsir sinna ferða. Þótt flesta
gruni hér brögð í tafli verður
frelsisþráin varhygðinni stund-
um yfirsterkari og þeir freist-
ast að forða sér á hlaupum en
eru þá óðara skotnir. Síðar er
fullyrt að þeir hafi strokið úr
fangelsi eða reynt að sleppa frá
vörðunum og þess eins hafi verið
kostur að skjóta þá á flóttanum,
en það er álitið samkvæmt hin-
um svokölluðu flóttalögum “ley
de fuga” leyfilegt að skjóta
strokufanga.
Þetta er nú sú Argentína sem
Stettinus bauð velkomna í banda
lagið til að stofna frið á jörðu.
Þýtt úr mánaðarritinu “The
Magazine Digest” en það endur-
prentaði greinina úr tveimur rit-
gerðum, sem birtust í þessum
alkunnu amerísku tímaritum
“The Nation og Inter-American”
höfundurinn er John W. White
og Vincent da Pascal.
Þýtt af H. E. Johnson.
Kaupendur á íslandi
Þeir, sem eru eða vilja ger-
ast kaupendur Löghergs á
íslandi snúi sér til hr. Björns
Guðmundssonar, Reynimel
52, Reykjavík. Hann er gjald-
keri í Grænmetisverzlun
ríkisins.
No. 25 E.M.C.
CATALOGUE
TT sem umræðir
svöl sumarföt
írSgnSp ur’brúðar
•ofir &eldhúsahold, a
E íri 'fvrir sumarbu-
st°að rúmfatnað, þa
finst þetta í verð-
skránni-húnfæstgegn
kröfu.