Lögberg - 14.06.1945, Blaðsíða 7

7
Y ngstu
lesendurnir
«
Haraldur hárfagri
Víða í Noregi eru staðhættir
líkir og á íslandi. Þar eru líka há
fjöll, langir og þröngir dalir og
vogskorin strönd. I fornöld voru
samgöngur á landi erfiðar milli
byggðanna. Hvert hérað var
heimur fyrir sig. Yfir því réð
einn helzti stórbóndinn og var
kallaður fylkiskonungur. Bænd-
ur, sem áttu sjálfir bújarðir sín-
ar voru kallaðir höldar. Þeir
voru einvaldar hver á sinni jörð
og vildu ekki lúta boði annara.
Árið 860 erfði Haraldur allstórt
fylki eftir föður sinn. Hann var
þá 10 vetra. Ekki leið á löngu
þar til hann átti í bardögum
við nágrannakonunga sína, en
með tilstyrk móðurbróður síns
velti hann þeim úr völdum og
lagði ríki þeirra undir sig.
Nú liðu nokkur ár. Haraldur
sendir menn sína, til að biðja sér
til handa meyju einnar, er Gyða
er nefnd. Hún var all-fríð en
heldur stórlát. Hún sagðist ekki
vilja, sem eiginmann, þann kon-
ung, sem ekki hefði meira ríki
en nokkur fylki til forráða. Hún
bað þá að bera þau orð sín til
Haraldar konungs að hún myndi
því aðeins gerast eiginkona hans
ef hann legði undir sig allan
Noreg.
Sendimenn urðu bæði undr-
andi og reiðir og fóru aftur til
Haralds konungs og sögðu hon-
um orð meyjarinnar.
En Haraldur konungur tók
þessari orðsendingu vel og sagði
að hún ætti mikla þökk skilið
fyrir orð sín, því hún hefði mint
sig á þá hluti, sem honum hefði
ekki áður komið til hugar. Og
enn mælti hann: Þess strengi eg
heit að aldrei skal eg skera hár
mitt né kemba, fyrr en eg hefi
eignast allan Noreg.
Orðasafn.
staðhættir — local conditions
líkir — resemble
þröngir — narrou
vogskorin — indented
fornöld — old time
samgöngur — communications
erfiðar — difficult
byggð — district
hérað — locality
bújarðir — farms
einvaldir — having absolute
power
lúta — bow
boði — command
erfði — inherited
bardagi — battle
nágranni — neighbour
tilstyrk — assistance
leggja undir sig — conquer
biðja sér meyjar — propose to a
girl
allfríð — rather handsome
'stórlát — proud
eiginmaður — husband
forráð — administration
orðsending — message
minna — put in mind
komið til hugar — thought of
að strengja heit — to make a
vow
skera — cut
kemba — comb
Fjaðrafok . . .
(Frh. af bls. 3)
færi en nokkru sinni fyr til að
ganga mentaveginn, sem kallað-
ur er. Allir skólar eru yfirfullir.
Nýjir skólar eru í byggingu, þar
á meðal stór og mikill barna-
skóli í Reykjavík. Er verið að
byggja hann skammt frá Haga
á svokölluðum Melum.
HVERAVATNIÐ
Hagnýting hveravatns til upp-
hitunar færist stöðugt í vöxt.
Hitaveitan mikla í Reykjavík,
sem er mesta mannvirki af sinni
gerð í heiminum, er nú senn full-
gerð og um 3000 hús í Reykja-
vík eru nú eingöngu hituð upp
með hveravatni frá Reykjum í
Mosfellssveit og Laugunum við
Reykjavík. Hitaveitan hefir gaf-
ist ágætlega og fólk er ánægt
með hana. Nokkra daga í vetur
sem leið, þegar kuldar voru mest
ir vildi það brenna við, að vatn-
ið væri ekki nægilegt til að hita
upp húsin. En það stafaði m. a.
af því að enn er ekki búið að
fullsmíða alla heitavatnsgeym-
ana á Eskihlíðinni, sem þar eiga
að vera og ennfremur hefir ekki
verið lokið við að ganga frá
dælustöð, sem er í sambandi við
heitavatnsgeymana og, sem sett
verður upp á næstunni.
Ný blóm, svo sem túlípanar,
nellikkur, rósir og önnur skraut-
blóm fást nú í blómabúðum í
Reykjavík svo að segja allan árs-
ins hring. Tómatar, grænmeti
vínþrúgur og aðrir ávextir eru
ræktaðir í gróðurhúsum, sem
hituð eru með hveravatni.
í vetur komu í fyrsta skifti
íslenzkir bananar á markaðinn
í Reykjavík. Þeir voru smá-
vaxnir, en þóttu ljúffengir. Þess-
ir bananar voru ræktaðir í
gróðurhúsum, sem nýlega hafa
verið reist við Kleppjárnsreyk’
í Borgarfirði.
Hver framtíð er í ræktun suð-
rænna ávaxta í gróðurhúsum á
íslandi deilir menn um. Það kem
ur margt til greina, áður en hægt
er að segja um slíkt. En líklegast
er að ræktun' suðrænna aldina
verði fyrst um sinn mest til
gamans eða dundurs á Islandi.
Vetrarvertíð er nú nýlega lok-
ið á Suðurlandi. Þegar eg fór að
heiman í marzlok, hafði vertíð
gengið mjög vel. í janúarmán-
uði voru gæftir góðar, stillur
og hreinviðri. Kom þá land-
burður af fiski í verstöðvarnar,
svo að flutningaskipin höfðu ekki
við að flytja fiskinn á enskan
markað. Komu þá hraðfrysti-
húsin að góðum notum, en þeim
hefir fjölgað mikið í verstöðv-
um landsins á undanförnum ár-
um. Þykir líklegt, að hraðfrysti-
aðferðin verði notuð mikið
við fiskflutninga frá Islandi í
framtíðinni og ekki líklegt, að
horfið verði að saltfisksverkun í
jafnstórum stíl og áður þektist.
Þá ríkir mikill áhugi fyrir að
koma á fót niðursuðuverksmiðj-
um, auk síldariðnaðarins, og yfir
leitt hlúa að því, að framleiða,
sem besta vöru og vinna hrá-
efnin, sem mest innanlands og
senda þau fullbúin til neyzlu eða
notkunar á erlendum markaði.
Stríðsárin höfum við selt fisk-
inn allan svo að segja eingöngu
frystan eða ísaðan til Bretlands |
á góðu verði. Um tíma var allur
okkar fiskur seldur samkvæmt
láns- og leigureglum. Þá var sagt
að það væri ágæt samvinna á
milli Breta- Bandaríkjamanna og
íslendinga. Islcndingar veiddu
fiskinn, Bretar borðuðu hann og
Bandaríkjamenn borguðu hann.
Síðan í ófriðarbyrjun hafa ís-
lendingar veitt 75% af öllum
fiski, sem Bretar hafa borðað.
I marz-mánuði s. 1. voru gerðir
samningar milli Breta og Islend-
inga, þar sem Bretar ganga inn
á að kaupa fiskinn allan á næsta
ári fyrir sama sem óbreytt verð,
munu þau viðskipti nema um
120 miljón krónum, eða um 22
milljón dölum.
Veðurfarið hefir yfirleitt verið
milt á Islandi í vetur, eins og
undanfarin ár. Við, sem stönd-
um á þrítugu og þar um, þekkj-
um ekki “landsins forna fjanda”
— hafísinn, nema af afspurn.
Við vorum of ung til að muna
að nokkru ráði eftir frostavetr-
inum mikla 1918. Til eru þeir
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 14. JÚNÍ, 1945
menn heima, sem halda því fram,
að veðurfar sé mildara á Islandi,
en það var fyrr á öldum. Ekki
er eg kunnugur því hvort þessi
skoðun er bygð á rannsóknum og
veðurathugunum, eða hvort um
getgátur einar er að ræða. En
hitt veit eg, að Islendingar finna
ekki eins til fyrir harðri veðráttu
nú og áður var. Húsakynni eru
alt önnur, hlýrri og betri. Raf-
magnsljósið, sem víðast hvar er
nú komið í bygð og bæ gerir
skammdégið ekki eins‘langt og
illbærilegt.
Haustið var gott heima og vet-
urinn mildur, að undanteknum
nokkrum kuldaköstum í janúar.
Febrúar var nokkuð umhleyp-
ingasamur á Suðurlandi að
minsta kosti. I marz-mánuði
gerði einmunatíð, hlýindi og
stillur, en í páskavikunni gerði
allhart páskahret og eftir páska
voru rigningar og stórviðri í
nokkra daga.
Hinsvegar hefir verið bjart-
viðri að mestu í apríl og maí,
eftir því, sem best verður séð á
nýjustu blöðum að heiman.
Aukning og endurbygging
fiskiflotans íslenzka er það verk-
efni, sem mest að kallar fyrir
okkur Islendinga. Hafa þegar
verið gerðar ráðstafanir til þess,
eins og áður er sagt með ný-’
sköpunarráðstöfunum stjórnar-
innar. Smíðaðir hafa verið og
verið er að smíða fjölda fiski-
báta fyrir okkur í Svíþjóð og
ennfremur verða smíðaðir 50
vélbátar í íslenzkum skipasmíða
stöðvum á næstunni.
Fyrir tveimur vikum komu til
New York þrír íslendingar, skip-
stjórarnir Hafsteinn Bergþórsson
og Aðalsteinn, Pálsson og enn-
fremur Pétur Sigurðsson sjóliðs-
foringi, sonur Sigurðar Péturs-
sonar, sem var skipstjóri á Gull-
fossi. Þeir munu vera að leita
fyrir sér um skipakaup í Banda-
ríkjunum. Tilraun er verið að
gera með kaup á síldveiðiskipi
af þeirri gerð, sem notuð er til
síldveiða vestur við Kyrrahafs-
strönd. Eru skip þessi að nokkru
frábrugðin íslenzkum síldveiði-
skipum, þessu skipi verður siglt
heim til íslands í sumar af ís-
lenzkri skipshöfn um Panama
skurð. Er gert ráð fyrir að það
langa feralag taki á annan mán-
uð.
Af þeim tíðindum, sem borist
hafa að heiman síðustu vikurn-
ar hefir sú fregn vakið einna
mesta athygli, að Guðmundur
Kamban skáld, hafi verið veginn
á veitingahúsi 1 Kaupmannahöfn,
sama daginn, sem Danmörk varð
frjáls. Engin skýring hafði feng-
ist á þessari aðför er síðast frétt-
ist að heiman. Guðmundur var
vinsæll maður og vel látinn og
er öllum óskiljanlegt, að hann
skuli hafa verið myrtur. Það
hafði ekki fréttst neitt um, að
hann hafi verið hlyntur stefnu
þýzkra Nazista og er því bezt
að gera því sem minst skóna,
hverjar orsakir lágu til morðs-
ins. En það getum við íslending-
ar sagt, að með Guðmundi
Kamban er fallinn merkt skáld,
og verður hann mörgum harm-
dauði.
BÓKMENTIR OG LISTIR
Bókaútgáfa hefir verið mikil
á Islandi undanfarin ár. Fyrir
hver jól er nú talað um “bóka-
flóðið”. Margar ágætar bækur
hafa komði út á íslandi upp á
síðkastið, bæði þýddar og frum-
samdar, en margt er hálfgert
rusl, sem slæðist með. Eg mun
ekki hér geta einstakra bóka,
bæði vegna þess, að hætta er á
að eitthvað verði útundan, sem
vert væri að minnast. En þess
má geta að mikill áhugi ríkir
fyrir útgáfu fornrita. Heims-
kringla Snorra hefir nýlega ver-
ið gefin út í skrautútgáfu með
ágætum myndum. Ennfremur
hefir Flateyjarbók verið gefin út
á ný og fleiri fornrit eru á leið-
inni. En ekki er það gefið. Það •
er varla gefið út það kver á Is-
landi, að það kosti ekki stór-
fé, það er lítilfjörleg skrudda,
sem ekki kostar 50—70 krónur
eða, sem svarar til 8 til 10 dala.
En bækurnar ganga út og það er
útgefendum fyrir mestu.
HVAÐ ER FRAMUNDAN ?
Það er ein spurning, sem eg
hefi þráfaldlega verið spurður að
síðan eg kom til Bandaríkjanna,
og þó einkum til Canada, bæði
af íslendingum og vinum íslands.
Spurningin er þessi: Hvað tekur
nú við á íslandi?
Því miður get eg ekki svarað
þessari spurningu og eg hygg,
að það séu fáir menn, sem geta
svarað henni. Unga kynslóðin
heima á íslandi er full af fjöri
og lífskrafti, og það vitum við
öll, að “eyjan hvíta á sér vor,
ef fólkið þorir”.
örlög smáþjóðanna eru nú
samtvinnaðri gjörðum og athöfn-
um stórveldanna en nokkru sinni
fyr í mannkynssögunni. Fjar-
lægðirnar eru nú ekki lengur
nein vörn eða trygging, þegar
(Frh. á bls. 8)

HAFIÐ ÞÉR SKRÁSETT BÖRN TÐAR
Vegna FJÖLSKYLDUSTYRKSINS?
iv». L/V U.va
*__J____/J.
/'« V*
-X-í A*/v „
- , vi (j
0*
■
1,200,000 FJÖLSKYLDUR hafa þegar látið skrásetjast vegna fjölskyldu
styrksins. Því nær 100,000 fjölskyldur, sem tilkall eiga til þess styrks,
hafa enn eigi skrásett sig.
Fyrstu greiðslur hefjast 1. júlí.
Ef þér viljið verða aðnjótandi fyrstu greiðslunnar, verðið þér að
skrásetjast strax. Dragist þetta á langinn, er ekki víst að hægt sé að af-
greiða yður í tæka tíð.
Ef þér eigið börn, sem eru innan við 16 ára aldur, og tekjur yðar
eru innan við $3,000 á ári, hagnist þér af fjölskyldustyrknum. Ef þér eruð
eigi skrásett nú, þá eigið þér að gera það umsvifalaust. Eyðublöð hafa
þegar verið póstuð til hverrar fjölskyldu; þau fást á næsta pósthúsi, eða
með því að skrifa Regional Director of Family Allowances í fylkis
höfuðborg yðar.
FJOLSKYLDUSTYRKUR
og
HAGNAÐURINN: Fjölskyldustyrkslöggjöfin var afgreidd
til þess að auka jöfnuð varðandi uppeldi barna. Þessi mánaðar-
styrkur stuðlar að því, að greiða fyrir læknishjálp, tannaðgerðir,
hjúkrun, betri fatnað, fæði og húsnæði.
TEKJUSKATTURINN
Fjölskyldustyrkur er viðbót við framfærslustyrk til hermanna-
fjölskyldna og eftirlaun hermanna.
Þegar fjölskyldustyrkslöggjöfin var afgreidd, var
fallist á þá grundvallarreglu, að enginn skyldi
hljóta hagnað bæði af fjölskyldustyrknum og þeim
undanþágum frá tekjuskatti, sem gerðar eru vegna
barna.
Fjölskyldustyrkur verður greiddur að fullu mán-
aðarlega. En fyrir síðari sex mánuðina af 1945,
verða gerðar ráðstafanir til þess, að fyrirbyggja
tvöfaldan hagnað. Taflan hér að neðan, gerir skatt-
greiðendum ljóst, hvern hagnað þeir hljóta vegna
fj ölskyldustyrksins.
Taflan sýnir jöfnunaraðgerðir fyrir 1945 -
Percent by which taxpayers
AMOUNT OF will benefit from Famili Allow-
TAXABLE INCOME an<=e in addition to present
income tax credits, for 1945.
Not over $1200 . 100%
Over $1200 but not over 1400 . 90% of
U 1400 << << << 1600 . 80% the
<< 1600 << << << 1800 . 70% actual
<< 1800 << << << 2000 . 60% Family
<< 2000 << << << 2200 . 50% Allowances
<< 2200 << << << 2400 . 40% received
<< 2400 « << << 2600 . 30% in the
<< 2600 << << << 2800 . 20% year
<< << 2800 3000 << << << 3000 . 10% 0% 1945.
NOTE :-This table i ipplies to marriec l persons and others
havinB the status of married persons for income tax purposes.
For the relatively small number of single persons supporting
children and not having married status for income tax
purposes, and for members of te Ahrmed Forces, special
tables can be obtained from the Regional Director of Family
Allowances in each provincial capital.
Þar að auki er fjölskyldustyrkurinn undanþeginn skatti; þér
bætið ekki við hinum mánaðarlega fjölskyldustyrk, er þér teljið
fram tekjur yðar.
I dálknum til vinstri er skýrt frá afstöðunni milli fjölskyldu-
styrks og tekjuskatts vegna bama. Taflan skilgreinir ljóslega
þann hagnað, er þér verðið aðnjótandi.
SKRÁSETJIST NÚ ÞEGAR!
Ef þér hafið í hyggju að skrásetjast vegna fjölskyldustyrks
barna, en hafið eigi gert það, ættuð þér að gera það strax —
vegna velfarnan barna yðar. Munið að fyrstu ávísanirnar verða
póstaðar í júlí, og þá einungis til þeirra, sem hafa látið skrá-
setjast, og fullnægja ákvæðum fjölskyldustyrks löggjafarinnar.
SCALE OF MONTHLY
ALLOWANCES FOR THE
FIRST ROUR CHILDREN
For each child
Under 6.................$5.00
From 6 to 9 (inclusive) . 6.00
From 10 to 12 (inclusive) . 7.00
From 13 to 15 (inclusive) . 8.00
VVhere there are more than four children
under 16 in the family, the monthly
allowance for each child after the fourth
will be reduced in accordance with the
provisions of the Family Allowances Act
Publishcd under the authority of
Hon. BROOKE CLAXTON, Minister,
Department of National Health and Welfare,
Ottawa