Lögberg - 10.01.1946, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN, 10. JANÚAR, 1946
--------------Hogbers---------------------------■>.
Gefið út hvern fimtudag af (
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Sargent Ave., Winnipeg, Maniitoba
Utanáskrift ritstjórans: i
EDITOR LfiGBERG
695 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram 8
The “Lögberg” is prínted and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent ’
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada. |
PHONE 21 804 |
MUII)l!lll!l!:ííii!ll!ilí;i,iiiiiilllll,i:;li ... ...a r- l.iiilliuí.u di.,
Þjóðkunnur og virtur
samtíðarmaður
................... 'n:ir'l;:;ii’i;i|ii ,!'ii::;i,,,,;i;;![;|i|!,!l||ii;:l',t|iinil"!||i|i|l,;,li:i!liii[||;|!||||||||||lUN
Einn þeirra manna, er djúpstæð á-
hríf höfðu á þróunarsögu íslenzku þjóð-
arinnar frá því um síðustu aldamót, var
fyrrum forsætisráðherra, Sigurður
Eggerz, sem nú hefir fyrir skömmu
safnast til feðra sinna freklega sjötug-
ur að aldri; hann var tiginborinn þjón-
ustumaður hárra hugsjóna. víðsýnn
stjórnmálafrömuður og merkilegt skáld;
hann var bardagahetja, er jafnan tók
þann kostinn fremur, að falla með
sæmd, en hopa af hólmi með vanvirð-
ingu.
Sigurður Eggerz var fæddur á Borð-
eyri þann 28. dag febrúarmánaðar, árið
1875. Faðir hans var Pétur Eggerz
kaupmaður, en móðir Sigríður Guð-
mundsdóttir; að Sigurði stóðu traustir
stofnar í bæði kyn; hann lauk stúdents-
prófi við Latínuskólann 1895, og fór þá
utan og nam lögvísi við Kaupmanna-
hafnar háskóla; að loknu embættisprófi
hvarf Sigurður brátt heim og tók að
gegna ýmsum embættum, var meðal
annars settur sýslumaður í Barða-
strandasýslu, en fékk því næst veitingu
fyrir Rangárvallasýslu; eftir að hafa
starfað um hríð í stjórnarráðinu, gerð-
ist Sigurður sýslumaður Skaftfellinga,
en um sumarið 1914 varð hann ráð-
herra; ekki varð hann þó ellidauður í
þeim sessi, því fyrir málstað þjóðarinn-
ar sagði hann af sér embætti vegna á-
greinings við konungsvaldið danska, er
það synjaði staðfestingar stjórnarskrár-
frumvarpi, er lagt var fyrir konung og
ekki fann náð í augum hans. Sigurður
var eldheitur sjálfstæðismaður og þráði
þann dag heitast, er ísland losaði að
fullu um síðustu tengslin við Dani og
endurreisti lýðveldi sitt; og hann bar
til þess gæfu að lifa það, að sá dagur
rynni upp og varpaði ljóma um landið.
Sigurður Eggerz var um hríð bæj-
arfógeti í Reykjavík, en árið 1920 var
hann skipaður f jármálaráðherra f ráðu-
neyti Jóns Magnússonar, en tveimur
árum seinna var honum falin á ný for-
sætisráðherratign, og gegndi hann því
embætti til ársloka 1924, en þá gerðist
hann bankastjóri við íslandsbanka, og
veitti forustu þeirri stofnun fram til árs-
ins 1930, er hann var skipaður sýslu-
maður í EJyjafjarðarsýslu og bæjarfó-
geti á Akureyri; af þessu, sem nú hefir
sagt verið, er sýnt, hversu starfsferiil
þessa merka manns var fjölþættur og
viðburðaríkur; hann naut allsstaðar
trausts, og var elskaður og virtur af
heilli þjóð.
Eg kyntist ekki Sigurði Eggerz fyr
en hann var kominn heim sem kandidat
í lögum frá Kaupmannahafnar háskóla;
láu leiðir okkar þá talsvert saman vegna
samstarfs og sameiginlegra átaka
varðandi framgang sjálfstæðismálsins;
mér fanst brátt mikið til um glæsileg-
an persónuleika þessa háttprúða há-
vaxna manns, en þá eigi síður um hitt,
hve orð hans og athafnir mótuðust af
sannfæringarhita og drengskap. En
Sigurður Eggerz var annað og meira en
djarflyndur stjórnmálamaður; hann
var hugsjónamaður og skáld, og rit-
verk hans mörg hver, eru líkleg
til þess að eignast fjölgandi vini á kom-
andi árum eftir því, sem þau verða
gaumgæfilegar rannsökuð; hann var
mótaður af rómantískum hugsunar-
hætti og víðfeðmri fegurðarþrá.
Dr. Richard Beck ritaði með ágæt-
um um bókmenntaferil Sigurðar í Lög-
berg í fyrra vegna sjötugsafmælis hans,
og til þeirrar greinar skal vísað lesend-
um til glöggvunar. Sigurður átti ára-
tugum saman sæti á Alþingi, og stóð
þar jafnan í fremstu röð; hann var
kvæntur ágætri konu, Sólveigu Krist-
jánsdóttur dómstjóra, er lifir mann sinn
ásamt tveimur börnum þeirra hjóna,
Pétri sendiráðsritara í London og Ernu,
bankaritara í Reykjavík.
Útför þessa ágæta ættjarðarvinar
fór fram frá dómkirkju íslands á kostn-
að ríkisins.
Ritstjóri blaðsins Vísir, Kristján
Guðlaugsson, lýkur minningargrein um
hinn látna foringja með eftirgreindum
orðum:
“í dag (24. nóv. 1945), kveður þjóð-
in einn af sínum beztu sonum. Lífið er
orðið auðara en það áður var, með því að
hugsjónamenn eigum við of fáa, en svo
er guði fyrir að þakka, að^hugsjónirnar
deyja ekki þótt holdið deyi. Hugsjónir
Sigurðar Eggerz, barátta hans og störf,
verða þjóðinni það veganesti, sem verð-
ur henni drýgst, meðan sótt er í átt til
sjálfstæðis og framfara.
Alfaðir ræður, — öldurnar hníga.”
Ill!llli!lllll!!lllllll!ll!i!!lll!l!1llll!i!l!l!lil!lll!!!ll!!lll!lllilllllil!1lllt!lllili!ll!!llllil!lll!i!i!!!llllill!!l!i!ill!lil||||iillil||||iil!ll!l!ill!il||||!iilliiil!!l!l||||||il||
Lögfræðilegt afreksverk
WllllllliMillllllillllllllllllillllllllllllHllillllllllllllllllllllllllllllillllllllilllllilllillllillliillllillllilllillllllllllliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiimiiiiMi
í ameríska tímaritinu “True Crime,”
desember 1945, birtist löng og ýtarleg
ritgerð, sem þýðindi hefir gefið ofan-
greinda fyrirsögn, en maður sá, sem
þýðinguna annaðist af mikilli nákvæmni
og snild, er Húnvetningurinn Jónbjörn
Gíslason, sem lesendum Lögbergs er
fyrir löngu að góðu kunnur vegna þess
ágæta og fróðlega lesmáls, sem hann
undanfarin ár hefir lagt blaðinu til.
Áminst ritgerð er í rauninni skrá-
setning staðfestra atburða, varðandi
hið svonefnda Tabert-mál, er lýtur að
þungum örlögum og hörmulegum endi-
lokum unglingspilts, Martins Tabert,
sem átti heima í grend við bæinn Munieh
í North Dakota ríkinu; en með því að
saga málsins, eins og hún er birt hér,
mælir bezt með sér sjálf, er óþarft að
endurrekja viðburðakeðju hennar; fram
hjá hinu verður þó ekki gengið, að ís-
lenzkur lögfræðingur verður söguhetj-
an, er með glöggskygni sinni, samvizku-
semi og þoli, skildist eigi fyr við þetta
flókna mál, en sannleikurinn var að
fullu og öllu leiddur í ljós og þeim refs-
að, sem refsa skyldi.
Það segja fróðir menn, að meðferð
málsins og sókn þess öll, af hálfu hins
íslenzka lögfræðings, hafi haft djúp-
stæð áhrif á réttarfarslega þróun og
kjölfestu Bandaríkjaþjóðarinnar varð-
andi rekstur glæpamála.
íslendingurinn, sem hér átti hlut
að máli, var Guðmundur héraðsdómari
Grímson, sem nú er búsettur í borginni
Rugby í North Dakota; hann er ættað-
ur úr Borgarfirði hinum syðra og kom
ungur af íslandi; róðurinn framan af í
þessu landi, var næsta þungur; en með
frábærri árvekni og alúð lánaðist hinum
unga manni, að ryðja sér mestmegnis af
eigin ramleik glæsilega braut hinnar
æðri mentunar, unz hann á sínum tíma,
lauk með ágætri einkunn fullnaðarprófi
í lögvísi, en sú fræðigrein hefir jafnan
síðan verið hans megin lífsstarf.
Guðmundur dómari hefir í ýmsum
erindum farið nokkrar ferðir til íslands;
hann ann landi og þjóð hugástum, og
hefir í ræðu og riti unnið mikið að kynn-
ingu íslands og íslenzkra menningar-
erfða í þessari víðáttumiklu álfu, því
víða hafa spor hans legið; hvorki vel-
gengni né víðfrægð hafa stigið Guð-
mundi dómara til höfuðs; hann er ávalt
sama, sannmentaða prúðmennið, sami
brosmildi og hógværi mannvinurinn,
sem hefir leitað hamingjunnar og fund-
ið hana í manndygð og kærleiksríkum
verknaði.
Guðmundur dómari hefir varpað
mildum, en varanlegum bjarma á nafn
stofnþjóðarinnar, engu síður en kjör-
þjóðar sinnar; hann er gæfumaður, sem
notið hefir langrar og ástúðlegrar sam-
fylgdar mikilhæfrar konu; þau eiga tvo
mannvænlega sonu, sem við nám og
herþjónustu, hafa getið sér frægðarorð.
Ritgerð þeirri, sem hér hefir stutt-
lega verið gerð að umtalsefni, lýkur
með svofeldum orðum:
“Þegar hin gömlu norrænu skáld
þreytast á að syngja lof og dýrð hinum
sögulegu fornhetjum og afreksmönn-
um í Valhöll og hefja leit að nýju sagna
og söngvaefni, þá er viðfangsefnið
reiðubúið, íklætt holdi og blóði í per-
sónu hins yfirlætislausa íslandssonar,
lögmannsins frá litla sléttubænum í
North Dakota — stríðshetju mannúðar
og réttlætis.”
í þessum fögru ummælum felst
sannmat á ævistarfi Guðmundar dóm-
ara Grímssonar, og hinni norrænu,
drengilegu skapgerð hans.
Frá Vancouver, B.C.
3. janúar, 1946.
Tíðarfarið hefir verið líkt og
það er oftast á þessum tíma árs-
ins, meiri og minni þokur og vot-
viðri. Það hafa verið meiri
stormar hér en vanalega, sem
hafa valdið slysförum á sjó og
landi. Nokkrir fiskibátar hafa
farist og í sumum tilfellum hefir
skipshöfnin drukknað. Það eru
samt ekki margir tiltölulega, við
allan þann fjölda, sem, stunda
hér fiskiveiðar.
Það fjölgaði íbúatalan í Van-
couver á nýársdaginn, tuttugu
og fjögur börn fæddust þá um
morguninn. Það fyrsta fæddist
tuttugu sekúndum eftir að nýja
árið byrjaði, var það stúlkubarn,
svo fæddust tvö önnur á sömu
mínútunni, en nokkrum sekúnd-
um á eftir því fyrsta. Nú er á-
kveðið að hafa betri reglu við
þetta “Baby Derby” næsta ár.
Þá á að brúka “stop-watches”
svo allar fæðingar næsta nýárs
morgun verði áreiðanlega rétt-
ar, í röð og reglu. Það hefir ver-
ið regla hér um nokkur undan-
farin ár, að barnið, sem fyrst
fæðist á árinu, fær gjafir úr ýms-
um áttum, svo nú er það baby
Gilmon, sem fær þessar gjafir,
því hún varð fáum sekúndum
j undan hinum.
Þann 28. nóvember hélt ís-
lenzka lút. kvenfélagið sinn ár-
lega “bazaar” í fundarsal dönsku
kirkjunnar. Var þar fjölmenni
samankomið. Konurnar höfðu
þar á boðstólum kynstur af
hannyrðum, svo það var líkast
því að maður væri kominn inn
í keðjubúð. Það voru þrír hlutir
sem vöktu mesta eftirtekt; það
var mjög vandað rúmteppi, að
efni og tilbúningi, annað var
rúm-ábreiða mjög vönduð, hver
sem keypti happadrátt á hana
fékk nafn sitt saumað á ábreið-
una, þar var til sýnis uppdrátt-
ur af ábreiðunni, eins og hún á
að vera, og var því öllu vel fyrir-
komið. Þriðji hluturinn var
hárprúð brúða, sem Mrs. Jónína
Johnston hafði dubbað upp í ís-
lenzkum búningi, með skotthúf-
una og á bryddum sauðskinns
skóm. Brúðan hafði verið heimu-
lega skírð af Mrs. Johnston og
skímarvottum, eins og lög gjöra
ráð fyrir, Nafni brúðunnar var
haldið leyndu. Það kostaði 25
cent að geta upp á nafni brúð-
unnar og sá sem gæti upp á réttu
nafni hennar átti að eiga hana.
Margir urðu til að reyna sig á
þessu, en aðeins tvær persónur
gátu upp á rétta nafninu, það
voru Mrs. W. Mooney og S. Guð-
mundsson. Nafnið var “Hallgerð-
ur langbrók.” Svo var aftur
dregið um það hvort þeirra
skyldi eiga brúðuna, og varð
Mrs. Mooney þá hlutskarpari og
fékk hana.
Jólamessa, sem fram fór í
dönsku kirkjunni 23. des., var
mjög vel sótt. Kirkjan var skreytt
blómum og grænviðar sveigum.
Stórt jólatré með marglitum
ljósum, sem var gjöf frá félag-
inu “ísafold” með öllum trimm-
ings. Þessi athöfn var að mestu
leyti jóla-prógram, sem um þrjá-
tíu ungmenni tóku þátt í, flest
ef ekki öll, voru þau íslenzk.
Þessi ungmenni höfðu verið æfð
af Mrs. H. Sigmar 'og Mrs. H.
Sumarliðason með aðstoð Mrs.
Gíslason, Mrs. Oleson og Mrs.
P. Guttormsson. Prógrammið
var mest jólasöngvar og upplest-
ur biblíu-texta, sem áttu við
setta tækifæri. Fór þetta alt vel
fram, sérstaklega þótti söngur
aarnanna góður, sem bar vott
um alúð og vandvirkni þeirra,
sem höfðu æft þau. Mrs. Sigmar
og Mrs. Sumarliðason aðstoðuðu
við hljóðfærið. Það er vert að
geta þess, að Mr. B. Thorlacius
íafði séð um það, að öll börnin
Jéngi dálitlar gjafir til minning-
ar um þetta jólakvöld. Djákna-
nefndin undir forstöðu Einars
Haralds, hafði séð um að börnin
fengju einhverja hressingu við
æfingarnar. “Loudspeaker” hafði
verið settur upp í kirkjunni, svo
betur heyrðist til barnanna. Mr.
Bjarni Friðleifsson lánaði öll þau
tæki. Alt fór hér fram á ensku
nema sálmurinn, “Heims um ból”
var sunginn á íslenzku, og tókst
þeim það vel. Nokkrum hefir
eflaust komið það til hugar, “því
eru ekki þessi íslenzku ungmenni
látin hafa meira yfir á móður-
máli sínu, því það hefði átt að
vera hægt.”
Á annan í jólum var messað í
dönsku kirkjunni, bæði á ensku
og íslenzku. Söngflokkurinn var
sérstaklega vel æfður fyrir þetta
tækifæri, þar er um talsverða
framför að ræða í seinni tíð.
Eins og kunnugt er, þá er söng-
stjórinn Mr. L. H. Thorlakson og
Mrs. H. Sumarliðason organisti.
Þá hafði íslenzka söngkonan Mrs.
Thora Thorsteinson Smith, L.R.
S.M., verið fengin til að syngja
þar til hátíðabrigðis. Söng hún
eina sóló með sínum velþektu
hæfileikum og tækni á þeim
sviðum. Á eftir messu var hald-
ið samsæti í fundarsal kirkjunn-
ar og þar söng Mrs. Smith tvær
sólós og var henni þar fagnað
með fjörugu lófaklappi. Mrs.
Sumarliðason aðstoðaði hana'við
píanóið. Mrs. Smith er íslenzk
í báðar ættir, dóttir Mr. B. L.
Thorsteinson, sem hér býr, og
flestir Islendingar kannast við.
Mrs. Smith tilheyrir söngsveit-
inni “The Oratorio of Vancou-
ver.” Hún er þar sólóisti og syng-
ur soprano. Þann 28. Des. söng
þessi söngsveit hátíðasönginn
“Messiah” eftir Handel, í Christ
Church Cathedral. I söngsveitin-
ni var yfir hundrað manns.
Söngfræðingurinn Stanley Bligh
einn af ritstjórum við blaðið
Vancouver Sun skrifar um þessa
söngsamkomu í blaði sinu næsta
dag, og getur hann sérstaklega
um söng Mrs. Smith á þessa leið:
“Particularly effective was the
singing of the soprano, who
sang with intelligence and under-
standing.” Eg veit það fyrir víst,
að það er einlæg ósk allra Islend-
inga í Vancouver að við fáum
sem oftast hana til að syngja
fyrir okkur.
Mrs. Guðrún Grímson, sem á
heima hér í borginni, hafði fyrir
nokkrum tíma síðan heklað
vandaðan borðdúk, sem hún hef-
ir selt happdrætti á; hún lét þess
strax getið, að alt sem kæmi inn
fyrir þennan borðdúk, gæfi hún
til íslenzka elliheimilisins í Van-
couver. Nú hefir verið dregið
um þennan dúk, og hreppti hann
kona í Campbell River, B.C. Það
kom inn fyrir dúkinn $236.00.
— Hver vill gjöra betur?
I borgarkosningunum, sem
fóru fram hér í desembermán-
uði sóttu tveir landar um sæti í
skólastjórn borgarinnar. Annar
þeirra var hinn velkunni hockey-
leikari og flugmaður Frank
Frederickson og náði hann kosn-
ingu með miklu atkvæða magni.
Hinn, Magnús Elíasson tapaði,
eins og allir hans flokksmenn,
nema einn, sem komst að.
Dr. S. E. Björnsson skáld og
frú hans voru hér á ferðinni ný-
lega, en höfðu hér svo stutta
dvöl, að þau voru komin og farin
aftur, áður en flestir vissu um
það. Það eru margir hér, sem
hefðu óskað þess að hafa mætt
og kynst þeim hjónum.
Af elliheimilismálinu er það að
segja, að nefndin hefir nú boðað
til almenns fundar þann 17. jan-
úar, þar sem þetta málefni verð-
ur tekið til ýtarlegrar umræðu.
Er vonandi að þá takist að koma
skútunni á réttan kjöl, og fá
duglegan skipstjóra og stýri-
menn, þá fer alt að ganga betur
á þeim sviðum. Æskilegt er að
fólk sæki vel þennan fund, og
láti skýrt og skorinort álit sitt
í ljósi um þetta elliheimilis mál.
S. Guðmundsson.
Refsingin, sem allir lygarar
hljóta, er sú, að á endanum trúa
>eir sínum eigin lygum.
— Elbert Hubbard
AFMÆLISKVEÐJA
til vestur-íslenzkra
Goodtemplara
Eftir prófessor Richard Beck
(7. janúar, 1946)
Kæru félagssystkin!
Eg þakka ykkur hjartanlega
fyrir ágætt boð um að vera gest-
ur ykkar á þessari árlegu af-
mælishátíð Goodtemplara-stúkn-
anna íslenzku, og feginn hefði
eg viljað geta þegið það boð,
því að fátt er ánægjulegra eða
fremur uppörvandi heldur en
einmitt það að gleðjast í góðum
hópi samherja, er bera fyrir
brjósti hugstæð áhugamál manns.
En skrifað stendur, að sá, er em-
bættis hefir að gæta, hann skuli
gera það, og svo fer mér nú, því
að í dag hófst háskólakennslan
að nýju eftir hátíðahvíldina, og
verða skyldustörfin því að ganga
fyrir öðru.
I samstiltum huga liggur meg-
instyrkur, er ber félagsmálin
fram til sigurs. Það skildi hann
vel hin mikli og langsýni leið-
togi okkar Islendinga, er hann
mælti sín alkunnu orð og ætíð
tímabæru: “Sameinaðir stönd-
um vér, en sundraðir föllum vér.”
Það á sannarlega eigi sízt við á
víðtæku starfssviði okkar bind-
indismanna. Þjöppúm okkur
saman um merki hugsjóna okkar
og mun þá áfram miða.
Óneitanlega er saga íslenzkr-
ar bindindis-starfsemi vestan
hafs hvorki lítill né ómerkilegur
þáttur í sögu menningarlegrar
viðleitni Islendinga í Vestur-
heimi, og sé þeim öllum heiður
og þökk, Iífs og liðnum, sem þar
lögðu hönd á plóg. Þau gleym-
ast svo oft hin nytsömu verkin,
sem unnin eru í kyrrþei, og ekki
er hrópað um á gatnamótum.
En þó sjálfsagt sé á afmælis-
hátíð sem þessari, þegar manni
verður eðlilega horft yfir farinn
veg, að minnast þess sem áunnist
hefir að göfugu marki og þeirra,
er fært hafa málefnið nær tak-
markinu, þá er hitt eigi síður
holt að horfa fram á við. Minnast
þess, hvernig knýjandi viðfangs-
efnin kaRa að og hversu langt er
enn á áfangastað.
“Vinur aftan-sólar sértu,
sonur morgun-roðans vertu.”
sagði hið djúpvitra skáld. Það
er hyggilegt að horfa um öxl
til liðinnar tíðar og læra af sög-
unni og reynslunni, en hitt er
eigi síður nauðsynlegt að hafa
gát á því, sem er að gerast í
samtímanum, og horfa fram á
við. Læra af fortíðinni, lifa i
samtíðinni, byggja fyrir fram-
tíðina og komandi kynslóðir,
með það þrennt í huga mun vit-
urlegast og farsællegast til verka
gengið.
Sannleikurinn er þá einnig sá
um bindindismálin, hvort sem
itið er til Canada eða Banda-
ríkjanna, að á því sviði hefir
sjaldan verið meiri þörf vak-
andi og markvissrar starfsemi og
sameiginlegra átaka heldur en
einmitt nú. Á því megum við
ekki missa sjónir og það ætti
að vera okkur eggjan til dáða.
Á brattan er að sækja í allri
menningarlegri baráttu, marga
Illubrekku upp að klífa. Látum
það eigi aftra okkur frá að sækja
fram, minnug orða skáldsins:
“Sé takmark þitt hátt, þá er alt-
af örug för,
sé andi þinn styrkur, þá léttast
stríðsins kjör.
Sé merkið hreint, sem hátt og
djarft þú ber,
snýr hindrun sérhver aftur, sem
mætir þér.”
Farsælt nýbyrjað ár! Megi
það verða sigurár málstað vor
bindindismanna og öllum góð-
um málum!