Lögberg - 09.05.1946, Blaðsíða 2

2
LOGBERG, FIMTUDAGINN 9. MAÍ, 1946
VALDA MISBEITING
Þýtt úr Winnipeg Free Press
af Jónbirni Gíslasyni
Guy de Maupassant:
‘ HAMINGJA
Verkamannaráðherra Hum-
phrey Miehell, útskýrði nýlega í
, Ottawa þinginu, fyrir hönd
stjórnarinnar, hvers vegna nauð-
syn bæri til að Canadiskir borg-
arar bæru á sér skrásetningar-
spjöldin (regiscation cards).
Röksemdir Mr. Mitchell voru
í stuttu máli þær, að skrásetn-
ingarspjöldin gjörðu yfirvöldun-
um auðveldara að finna atvinnu
og^ heimili fyrir menn og konur
er væru á ringulreið frá stríðs-
lokum — en hann útskýrði ekki
hvernig — einnig veittu þau góða
aðstoð við rannsóknir stroku-
manna úr hernum og aðrar mis-
gjörðir í sarhbandi við herútboðs-
lögin, sagði hann.
Engar þessara ástæðna eru
nægilegar til þess að þvinga Can-
adiska borgara til að bera á sér
skrásetningarspjöld á friðartíma.
Mr. Mitchell er að afsaka það
sem er óafsakanlegt, þegar hann
getur þess að lögreglunni sé með
þvi gjört auðveldara um vald-
boð; það er auðvitað satt, en
hann gleymdi að geta þess, að
dögreglunni er þar með fengin
handhæg ástæða til að fengelsa
menn, þegar skort hefir sannan-
ir fyrir fyrir nokkrum öðrum
sakargiftum.
Sannleikurinn er sá að Can-
adamönnum hefir ekki í lið-
inni tíð verið boðið að bera á sér
nein sérstök kennimerki til á-
góða og þæginda fyrir R.C.M.P..
Lögreglunni ber að framkvæma
fangelsanir þegar glæpir eru
framdir^ eða þegar hún hefir
nægileg rök fyrir að slíkt sé í
ráðagerð.
Handtaka manna og vörpun í
fangelsi, fyrir þann eina glæp að
lögreglunni falla þeir ekki í geð,
verður ekki fyrirgefið undir
neinum kringumstæðum, en
þetta var gjört í Vancouver og
réttlætt á þann hátt að viðkom-
andi maður. hefði gleymt skrá-
setningarspjaldi sínu í vasa buxn-
anna sem voru heima.
Mr. Mitchell telur fáar fang-
elsanir hafa átt sér stað eftir
þessum reglugjörðum, en þær
hafa verið of margar og vér höf-
um nægileg dæmi hér í Winni-
peg svo ekki verður vitað, hvað
skeð getur undir þessari tegund
laga.
Njósnarrannsóknin hér í Can-
ada, er prýðilegt dæmi um hand-
töku einstaklinga fyrir grun, með
löngum og margföldum flækju-
heyrsium og “Star Chamber”
réttarreglum.*
Skrásetningarspjalda aðferð-
in er sama eðlis: einstaklingar
eru teknir fastir fyrir grun og
tafarlaust spurðir um skýrteini
sitt; vilji svo til að það sé ekki
í vösum þeirra í svipinn, er á-
stæða fengin til fangelsunar og
sakargifta, jafnvel þó grunsemd
um aðra glæpi hafi misfarist í
meðferðinni.
Ekkert er finnanlegt í sögu
þessa lands, er réttlætt getur
skrásetningarspjöldin; slíkt til-
heyrir frekar einræðisfyrirkomu-
lagi. Enginn maður með fullu
viti og réttum skilningi á þýð-
ingu þeirra, mundi mæia með
þeim fyrir þjóð vora, að undan-
teknum Mr. Mitchell.
Hættuleg stefna er á uppsigl-
ingu >í þessu landi. Sum viðhorf
í njósnayfirheyrslunum, skrá-
setningarspjöldin, og leynileg
skyndilög stjórnarinnar er alt
þess eðlis. Það er auðvelt að
telja þessar kvartanír hégóma og
heimsku eina og fullyrða að Can-
adiskt frelsi sé óhult og vel varð-
veitt í höndum núverandi stjórn-
ar, en reynzlan sýnir og sannar
að svo er ekki.
Vér ættum að athuga í fullri
alvöru, hvort heilbrigt sé að leifa
slíka ráðsmensku. Þessi venja
getur vel haldið áfram þar til sá
ógæfudagur rennur upp — og
hann er þegar hér fyrir suma
Canadamenn — að borgarar
þessa lands uppgötva að frelsi
þeirra, er þeir töldu bygt á
bjargi, fyrirfinst ekki lengur.
Daufheyrn við hættunni ringar
■hana ekki hið minsta.
Mikillátar lýðveldis þakkar-
gjörðir samrýmast fremur ó-
þægilega nýjustu aðferðum
stjómarinnar; nú er tíminn fyrir
þegna þessa lands að taka á-
kveðna afstöðu og upplýsa hana
urn að slík valda-misbeiting verði
ekki legnur tekin með þökkum.
Það er ofurlítið kaldhæðnislegt
að samtímis þessu verðfalli þegn-
réttar vors, skuli liggja fyrir
Ottawa þinginu frumvarp til
laga um canadiskan borgararétt.
Þingið hefir 9ýnt mikið hirðu-
leysi í því að leyfa stjórninni að
hegða sér á þann máta sem hún
hefir gjört; þingmenn eru meðal
annars kosnir til að vaka yfir
frelsi kjósendanna. Hryggileg
vöntun hefir verið á fullum skiln-
ingi á þessum málum á síðasta
þingi.
Það var te-tími, rétt áður en
ljósín voru borin inn. Himininn
glitraði rauður og gylltur af glóð
sólarlagsins. Úr sumarbústaðn-
um var útsýni yfir Miðjarðar-
hafið, en ekki var nokkur gári á
sjónum. — Þetta var eins og ó-
endanlegur flötur úr skínandi
kopar, skær og fagur í dagsbirt-
unni sem var að hverfa. Tind-
óttu fjöltin í fjarska í vestri
gnæfðu dimm og dökk við bleik-
rauðan grunn vesturhiminsins.
Samtalið snerist um ástir, þetta
æfagamla umræðuefni og maður
heyrði oft athugasemdir sem
sagðar höfðu verið oft áður. Hin
milda angurblíða rökkursins
hafði í för með sér stemningu
þróttleysis og töfrunar, tilfinn-
inga og. viðkvæmni. Orðið kær-
leikur var endurtekið hvað eft-
ir annað, stundum af sterkri
karlmannsrödd, stundum af
mjúkri kvenrödd, þetta orð virt-
ist drotna yfir allri stofunni, það
sveif um eins og fugl og því skaut
upp í samtalinu hvað eftir annað.
— Er mögulegt að vera trúr
sömu ástinni ár eftir ár?
Sumir sögðu já, en aðrir nei.
Það komu fram tillögur, tak-
mörkin voru dregin og sagt frá
ýmsum dæmum úr daglega líf-
inu. 1 allra hugum, bæði manna
og kvenna, s'kaut upp margvís-
legum truflandi. endurminning-
um, sem titruðu á vörum þeirra,
en sem fólkið þorði eklki að segja
frá. Tilfinningar fólksins þarna
\komu fram í hinum djúpa og
ákafa áhuga, sem það hafði fyrir
þessari algengu en þó háfleygu
ástríðu, sem kölluð er ást, þessu
næma og dularfulla bandi milli
tveggja sálna.
Allt í einu hrópaði- einhver
sem sat og starði út í fjarskann:
— Sjáið þið þarna! Hvað get-
ur þetta verið?
Út við sjóndeildarhringinn
steig stórt ógreinilegt, grátt
hrúgald upp úr hafinu. Kven-
fólikið spratt upp og starði for-
viða á þetta fyrirbrigði, sem það
hafði aldrei séð áður.
— Þetta er Korsíka, sagði ein-
hver. Eyjan sést tvisvar til
þrisvar sinnum á ári þegar á-
kveðin skilyrði eru fyrir hendi
í loftinu. Þegar loftið er alveg
tært, lyftast vætuskýin upp, sem
annars byrgja sjóndeildarhring-
inn að öllúm jafnaði.
Nú sásit nokkurnveginn móta
fyrir fjallatindunum og þeir sem
bezta sjón höfðu gátu greint
snjóinn á hæstu tindunum.
Þessi snögglega tilkoma eins-
konar afturgöngulands, sem reis
upp úr sjónum hafði mikil áhrif
á alla þá, sem viðstaddir voru,
og það greip þá einskonar óhug-
ur og ráðaleysi.
Gamall maður, sem hafði set-
ið þegjandi, tók nú til máls:
— Þessi sama eyja, sem reis
parna upp úr sjónum, eins og hún
hagaði sér eftir samtal okkar,
minnir mig á undarlegan atburð.
Það var í sambandi við hann,
sem eg sá fyrst órjúfandi ást, ást
sem var ótrúlega farsæl. Sagan
er svona:
Fyrir fimm árum kom eg til
Korsíka. Jafnvel þó að hún sjá-
is't endrum og eins, eins og í dag,
'frá strönd Frakklands, þá þekkir
maður minna til þessarar viltu
eyjar en til Ameríku, og hún
virðist liggja ennþá lengra burtu.
ííugsið þér ykkur heim, sem enn-
>á er í óskapnaðarástandi, með
æðandi hafi af fjöllum, sundur-
skornum af þröngum dölum með
fossandi ám. í staðinn fyrir slétt-
urnar eru þessir gífulega stóru
breikkuflákar úr graníti, grónir
kjarri og stórum skógum kast-
aníu- og furutrjáa. Þetta er ó-
snortið land, eyðilegt og óræktað,
>rátt fyrir smáþorp hér og hvar,
sem hafa verið sett eins og vörð-
*)“Star Chamber” var illræmdur enskur
dómstóll frð. tlma Henriks sáöunda. Af-
numinn ári8 1640.—pýöandinn. ENDIR
The Shrine Circus opens in Winnipeg this Saturday
morning at 10.00 a.m. with a Big Opening Performance for
children—Matinees commence at 2.15 Wednesday and both
Saturdays—evening shows, May llth to 18th at 8.15. This
year’s Shrine Circus is really colassal, packed to the brim
with spine-tingling acts featuring lions, elephants, seals,
camels, etc., and death-defying aerialists, plus many other
thrilling shows. Tickets on sale at Winnipeg Piano Co.,
daily to 6.00 p.m. and at the Amphitheatre to 10.00 p.m.
HELP CRIPPLED CHILDREN BY SEEING
THE SHRINE CIRCUS
ur á fjallatindi. Þarna er enginn
landbúnaður, enginn iðnaður,
engin list. Þarna sést aldrei tré-
skurðarmynd eða höggmynd eða
önnur arfleifð, sem gæti borið
því vitni að meðal hinna gömlu
Korsíkubúa hefði dafnað list eða
hagleikur, og smekkur fyrir því
sem fallegt er. Það er þetta sem
maður tekur mest eftir í þessu
stórfenglega og strangá landi:
arfgengt afskiftaleysi gagnvart
lei'tinni að háleitu formi . . . .
þessu sem við köllum list. Á
Ita'líu er ekki aðeins hver höll
full af listaverkum, heldur er
höllin sjálf listaverk fyrir sig.
Á litalíu vitnar marmarinn, tréð,
bronze, járn, máilmar og steinn
allt um snilld mannsandans, og
jafnvel lítilfjörllegustu fornleifar
frá frægðaröldinni lýsa þessari
guðdómlegu fegurðarþrá. ítalía
er okkur ölium heilagt og elskað
land, af því að hún sýnir okkur
á svo sannfærandi hátt orkuna,
stórleikann, kraftinn og sigur-
hrósið hjá hinni skapandi sál.
Og skamt undan strönd henn-
ar er hin villta Korsíka, í alveg
sömu mynd eins og í upphafi
vega sinna. Þar lifir maðurinn
sínu 'eigin frumstæða lífi í lé-
legum kofa, og lætur sér standa
á sama um alltf sem ekki kem-
ur honum eða fjölskyldu-þræt-
um hans við. Og Korsíkubúinn
á énn þá galla og kosti, sem
frumstæðir menn hafa. Hann er
ástríðufullur, hefnigjarn, sann-
ast 'að segja blóðþyrstur, en um
leið er hann gestrisinn, örlátur,
tryggur og hreinskilinn. Hann
opnar óikunnugum allar sínar
dyr og endurgeldur hvert vinar-
mót með tryggð og vinfesti.
1 heilan már>uð hafði eg reik-
að þarna um þessa tilkomumiklu
ey, og mér fanst einhvernveginn
að eg væri kominn á heimsenda.
Þarna voru engin véitingahús,
engar krár, engir vegir. Upp að
smáþorpunum liggja múldýra-
slóðir; þau hanga á klettasyllun-
um yfir þröngum dölunum, en
neðan úr þeim heyrðist niður-
inn í ánni. Ferðamaðurinn ber
að dyrum á einhverju húsinu og
biður um að lofa sér að vera.
Hann sest við fábreytilegt mat-
borð húsbóndans, sefur undir
lágu þaki hans, og daginn eftir
fylgir húsbóndinn gesti sínum
út fyrir þorpið og þar kveðjast
þeir með handabandi.
Eitt kvöld, eftir tíu tíma göngu
kom eg að iitlu afskektu húsi
efst uppi í dal, sem einni mílu
neðar snarlækkaði niður að sjón-
um. Dalurinn var eiginlega ekki
annað en venjuleg gjá með
hrjóstrugum fjöllum, sem risu
brött á báðar hliðar og uxu þar
runnar og tré en víðast var grjót-
urð. Við kofann var nokkuð af
vínviði og lítill garður, en nokkru
fjær uxu stórar kastaníur. Þetta
var nóg til að viðhalda lífinu, og
mátti heita að það væri fjársjóð-
ur á þessari hrjóstrugu eyju.
Eg hitti gamla konu, strang-
lega og alvarlega yfirlitum, þokk-
alega að sjá. Maðurinn hennar
stóð upp úr stól með strásetu,
hneigði sig fyrir mér og settist
aftur án þess að segja eitt ein-
asta orð.
— Þér verðið að hafa hgnn
afsakaðan, sagði konan. Hann
er heyrnarlaus — hann er átta-
tíu og tveggja ára.
Mér kom á óvart að heyra að
aún talaði frönsku alveg eins og
Frakkar gera.
— Þér eruð ekki innfæddur
Korsíkubúi? spurði eg.
— Nei, við erum frá megin-
landinu, en við höfum átt heima
hérna í fimtíu ár.
Það var eins og brotsjór skelf-
ingar skylli yfir mig við tilhugs-
unina um þessi fimtíu ár, sem
þau höfðu dvalið í þessari skugg-
alegu gjá, svo langt frá bæjun-
um og þeim stöðum, sem menn-
irnir lifa á. Gamall srnali kom
inn og við settumst öll við borð-
ið til að snæða kvöldmat; þetta
var eiginiega einn réttur: súpa
með kartöflum, fleski og káli,
sem soðið var saman. Þegar við
höfðum matast settist eg út við
dyrnar. Eg var eins og hálf das-
aður að sjá þessa auðn fyrir aug-
um mér, og það kom yfir mig
þessi angurværð, sem stundum
grípur ferðamanninri á leiðin-
legu kvöldi þar sem ömurlegt er
umhorfs. Tilfinning um að lokin
séu að nálgast, lok tilverunnar —
að heimsendir sé í nánd. Allt í
einu streymir meðvitundin um
hina ógurlegu 'eymd lífsins inn
yflr okkur; tómlætið yfir öllu,
hinn dapurlegi einstæðingshátt-
ur hjartans, hjartað sem er gabb-
að og dregið á tálar af sinni
eigin 'ímyndun fram á sjálfan
grafarbakkann.
Nú kom gamla konan til mín
og með þeirri forvitni, sem finnst
í hreinustu sálum fór hún að
spyrja mig spjörunum úr.
— Svo að þér komið frá Frakk-
landi?
— Já, eg er að ferðast til að
hressa mig eftir veikindi.
— Þér munuð vera frá París?
— Nei, eg er frá Nancy.
Þegar hún heyrði þetta var
eins' og hún kæmist í ákafa geðs-
hræring, en samt get eg ekki
lýst eða skýrt hverning eg sá,
eða réttara sagt fann^ æsinguna,
sem hún komst í.-
— Þér eruð frá Nancy, endur-
tók hún hægt og seint.
Maðurinn hennar kom fram
í dyrnar og svipur hans var fá-
skiftinn eins og venja er til á
daufdumbu fólki.
— Hugsið þér ekikert um hann,
hélt hún áfram, — hann heyrir
ekki til okkar. Svo hélt hún
áfram eftir dálitla málhvíld:
Þér þekkið víst fólk í
Nancy?
7— Já, nærri því hvern mann.
— Þekkið þér Sainte-Allaizes ?
— Já, mjög vel.
— Hvað heitið þér?
Eg sagði henni það. Hún horfði
rannsóknaraugum á mig. Með
lágri rödd og eins og hún væri
að seiða fram fortíðina, spurði
hún:
— Já, já, eg man þetta mjög
vel. Og hvernig er það með
Brisemaresnfólkið ?
— Það er allt saman dáið.
— Ó. Og þekktuð þér Sirmont?
— Já. Sá síðasti þeirra er orð-
inn hershöfðingi núna.
Hún skalf af æsingi, af sárs-
auka, af blendnum tilfinningum,
sterfcum, heilögum, tilfinning-
um sem ómöguiegt var að lýsa;
hún brann eftir að rjúfa þögn-
ina, og segja frá öllum þeim
leyndarmálum, sem hingað til
höfðu verið læst inni í hjarta
hennar, og tala um mennina,
sem ekki þurfti annað en nefna
nafnið á til þess að sál hennar
kæmist í æsing.
— Henri de Sirmont. Já, eg
veit það, sagði hún. Hann er
bróðir minn.
Eg starði f^rviða á hana. Allt
í einu mundi eg það.
Fyrir langa löngu hafði stærð-
ar hneyksli orðið meðal fyrir-
fólksin í Lorraine. Suzanne de
Sirmont, falleg og rík stúlka,
hafði strokið með undinforingja
úr herdeildinni, sem faðir henn-
ar stjórnaði. Þessi hermaður,
sem var bóndasonur, en samt að-
sópsmikill maður í bláa einkenn-
ingsbúningnum sínum, hafði
unnið hjarta dóttur ofursta síns.
Vafalaust hafði hún fengið tæki-
færi til að sjá hann, dázt að hon-
um og verða ástfangin af honum,
þegar hún var að horfa á her-
sveitina ganga framhjá. En
hvernig hafði hún getað fengið
tækifæri til að tala við hann?
Hvernig höfðu þau fengið tæki-
færi til að hittast og koma sér
saman? Og hvernig hafði hún
vogað að segja honum að hún
elskaði hann? Enginn vissi það.
Og engan grunaði neitt. Þegar
herskyldutíma hermannsins var
lolkið, hurfu þau saman eina
nó'ttina. Það var leitað að þeim,
en ekki hafði það neitt upp á
sig. Það heyrðist ekkert af þeim,
framar, og fjölskylda hennar
hélt að þau væri dauð.
Og nú hafði eg fundið hana í
þessum eyðidal!
— Eg man vel eftir þessu,
sagði eg. — Þér eruð ungfrú
Suzanne.
Hún kinkaði kolli. Tárin
runnu úr augum hennar. Svo
sagði hún og leit til mannsins
síns, sem stóð þarna eins og
stytta við þröskuldinn:
— Og þetta er maðurinn minn!
Þá skildi eg að hún elskaði
hann ennþá, og að hún horfði á
hann augum, sem ekki höfðu
misst gljáann.
— Eg er viss um að þið hafið
verið hamingjusöm, vogaði eg
að segja.
Með rödd, sem kom beint frá
hjartanu svaraði hún:
— Já, mjög hamingjusöm.
Hann gerði mig mjög hamingju-
sama. Eg hefi aldrei iðrast
neins.
Eg horfði á hana með samúð
og undrandi og dáðist að mætti
ástarinnar. Þessi tigna, ríka
stúlka hefði hefði strokist á burt
með óbreyttum bónda, hún
hafði stigið á hans spor. Hún
hafði fórnað sér fyrir nýja til-
veru, sem ekki fylgdu nein þæg-
indi. Hún hafði tekið upp hið
óbrotna líferni hans. Hún hafði
gerst bóndakona; með húfu og í
bómullarkjól. Hún sat á trjá-
setustól við tréborð og borðaði
súpu með kartöflum, káli og
fleski, úr leirfati. Á nóttunni lá
hún hjá honum á hjálmdýnu.
Hún hafði aldre.i hugsað um
neitt annað en elskhuga sinn.
Og hún saknaði einskis, hvorki
gimsteina, silkis eða lúxus stopp-
aðra stóla, hlýindanna í vegg-
fóðruöum stofum eða mjúkra
legubekkja, sem eru svo góðir
þreyttum limum. Hann ver henn-
ar einasta ósk. Meðan hann var
þarna krafðist hún einskis frek-
ar af lífinu.
Sem komung stúlka hafði hún
fórnað al'lri framtíð sinni, heim-
inum og þeim, sem höfðu alið
hana upp og elskað hana. Svo
höfðu þau tvö ein komið í þessa
tryllingslegu gjá. Og hann hafði
fullnægt óskum hjarta hennar,
draumum þess, hinum endalausu
þrám þess og ódauðlegu vonum.
Hann hafði fyllt liíf hennar bless-
un frá upphafi til enda. Hún
hefði ekki getað orðið hamingju-
samari en hún var.
Eg lá vakandi og heyrði gamla
hermanninn hrjóta, þar sem
hann lá á hjálmdýnunni við
hliðina á henni, sem hefði fylgt
honum á heimsenda, og eg furð-
aði mig á hinni merkilegu og þó
einföldu sögu hennar, hamingju
þeirra, svo fullkominni — en þó
byggðri á svo litlu.
Um sólarupprás tók eg í hönd-
ina á gamla fólkinu og kvaddi.
Hann sem hafði verið að tala
þagnaði.
, — Segið þið hvað sem þér
viljið, sagði ein daman. hugsjón-
ir hennar voru aumar. •— Þarfir
hennar og óskir hræðilega frum-
stæðar! Hún var þorskur!
— Hvað gerir það til? sagði
önnur konan. Hún var ham-
ingjusöm.
Korsíka hvarf í myrkrið, hún
sökk hægt og hægt niður í sjó-
inn aftur, eins og hún hefði bara
verið að sýna sig til þess að sag-
an yrði sögð um kröfulausu elsk-
endurna, sem höfðu fengið hæli
þar.
Fálkinn.
Konan mín er ófáanleg til að
koma heim úr sveitinni. Það er
alveg sama þótt eg skrifi henni,
að eg þurfi nauðsynlega að fá
hana heim.
Fáðu einhvern nágrannanna
til að ráðlegja henni það, lags-
maður.