Lögberg - 23.05.1946, Blaðsíða 1

I

PHoiMii 21 374
4 Vl»^eA
Ijau«4eT \r\j» ® A Complete
Cleaninff
Institution
Cleaning’
Institution
59. ARGANGUR
WINNIPEG, FIMTUDAGINN 23. MAÍ, 1946
NÚMER 21
ÍSLENZK KVENHETJA
HNIGIN I VAL
Handhæg söngbók
Eftir prófessor Richard Beck
Ein af kunnustu og merkustu
frumherja-konum íslenzkum í
þessu landi og sönn kvenhetja,
frú Sigrún Jónína Júlíus, lézt
að heimili dóttur sinnar, Mrs. B.
S. Benson, 757 Home Street hér
í borginni, á þriðjudaginn þann
14. þ. m., eftir því nær árs þunga
vanheilsu; hún lá lengi á sjúkra-
húsi í fyrra, en kom þaðan heim
til dóttur sinnar í öndverðum
nóvember mánuði og leið litlar
þjáningar það sem eftir var æv-
innar; enda var alt gert sem í
mannlegu vaTdi stóð til þess að
létta henni síðustu stundirnar
og sporin; mun það jafnan til
fyrirmyndar talið, hve kærleiks-
ríkrar umönnunar hún naut af
hálfu áminstrar dóttur sinnar
og barna hennar, er vöktu yfir
wlferð hennar nótt sem nýtan
dag.
Frú Jónina — hún var sjaldan
nefnd sínu fyrra nafni — var
fædd að Rauðá í Bárðardal þann
11. dag maímánaðar, árið 1862.
Foreldrar hennar voru þau Jón
Þorsteinsson frá Starastöðum í
%
Hörgárdal, og Sigurlaug Sæ-
mundsdóttir, ættuð frá Engidal
í Bárðardal. Jónína var tæp-
lega árs gömul er hún misti föð-
,ur sinn; móðir hennar giftist
aftur, og átti Kristján Kerne-
sted; bjuggu þau fyrst á Vind-
heimum á Þelamörk, en síðustu
9 árin á Islandi var heimili þeirra
á Hólum í Hjaltadal, en þaðan
lá leiðin til Vesturheims, og
hingað komið í stóra hópnum
svonefnda, er lenti við Gimli ár-
ið 1876. Þau Kristján og Sigur-
laug tóku sér bólfestu um þrjár
mílur vegar suður af Gimli, þar
sem nú heitir að Kjarna. Ekki
fór Jónína með fólki sínu til
Gimli, heldur staðnæmdist í
Winnipeg, og þar má í rauninni
segja að heimili hennar stæði í
70 ár, því þótt hún dveldi í nokk-
ur ár hjá áminstri dóttur sinni
og manni hennar, B. S. Benson
lögfræðingi í Selkirk, var bú-
slóð hennar öll í Winnipeg, og
þar gaf hún sig eftir sem áður
við mörgum hugðarmálum sín-
um.
Þann 12. júní 1880 giftist Jón-
ína Jóni Júlíus, syni Jóns Jóns-
sonar járnsmiðs á Akureyri og
konu hans Þórunnar Kristjáns-
dóttur, er ættuð var frá Finns-
stöðum í Eyjafirði; var Jón
gjörvulegur gáfumaður, bróðir
Kristjáns N. Júlíusar skálds.
Mann sinn misti Jónína 9. Sept-
ember 1933. Þau hjónin urðu
samferða frá Islandi, og þau
urðu samferða í 'ástríku hjóna-
bandi í fimmtíu og þrjú ár. Jón
lézt að heimili dóttur sinnar,
Mrs. B. S. Benson, 757 Home
Street.
Þeim Jóni og Jónínu varð fimm
harna auðið; tvö þeirra dóu í
harnæsku. Sonur, Norman að
nafni, lézt 13 ára gamall árið
1909, en Jón Lárus, 21 árs að
aldri, mistu þau 1913. Eina barn
þeirra Jóns og Jónínu, sem lifir,
er frá Flora Benson, ekkja eftir
Björn S. Benson í Selkirk, og á
heimili hennar seig þreyttum
foreldrunum hinzti blundur á
brá.
Sorgir sínar, barnamissirinn
°g missi eiginmannsins, bar frú
Jónína sem hetja; henni var
Frú Sigrún Jónína Júlíus
heldur ekki fisjað saman; óbil-
andi traust á handleiðslu Guðs,
brynjaði hana gegn hverju, sem
að höndum bar, og styrkti við-
námsþrótt hennar.
Flestir samferðamenn frú Jón-
ínu, er með henni komu í stóra
hópnum, höfðu safnast til feðra
sinna á undan henni; hún var
með þeim allra síðustu úr hópi
þeirrar harðsnúnu kynslóðar, er
nú hefir numið land hinum meg-
in móðunnar miklu.
Frú Jónína var hin mesta fríð-
leiks kona og aðsópsmikil langt
umfram það, er almennt gerist;
í fasi hennar spegluðust í að-
dáanlegu samræmi, hyggjuhrein-
indi hennar og kjarkur; en það,
sem jafnan vakti mest athygli
mína í viðtali við hana, var hin
sterka réttlætisvitund hennar og
samúð með þeim, er háðu stranga
baráttu við erfið lífskjör; öllum
slíkum rétti hún örláta hjálpar-
hönd, þótt eigi væri ávalt af
miklu að taka; sannaðist þar
sem oftar hið fornkveðna, hve
góður vilji er sigursæll.(
Það var tíðum á orði haft, og
lifir í minningunni enn, hve nær-
gætin þau frú Jóníná og maður
hennar voru við umkomulitla
innflytjendur af Islandi, hve
þau leiðbeindu þeim af ráði og
dáð, og aðstoðuðu þá varðandi
atvinnu; heimili þeirra gat alt-
af bætt við sig gestum; það var
eins og það stækkaði eftir því,
sem fleiri bar að garði; þannig
er það jafnan þar, sem gestrisni
hjartans ræður ríkjurh.
Frú Jónína var búin styrkum
forustu hæfileikum; hún og mað-
ur hennar voru meðal þeirra, er
grundvöll lögðu að Fyrsta Lút-
erska söfnuði og kvöddu til
prestsþjónustu dr. Jón Bjarna-
son; hún kendi við sunnudaga-
skóla safnaðarins og átti for-
göngu um stofnun kvenfélags-
ins; mörg síðustu ár ævinnar
var hún heiðurs forseti þess;
hún stóð framarlega í hópi þeirra
kvenna, er börðust fyrir og
hrundu í framkvæmd hugmynd-
inni um stofnun elliheimilis;
hún lifði það að sjá þann fagra
draum myndbreytast í stað-
reynd, og hún sá marga aðra
drauma sína rætast, er horfðu
til mannfélagsbóta; hún var, þótt
eigi færi varhluta af sorgum,
gæfukona, sem gengið hafði á
guðsvegum langa og litbrigða-
ríka ævi. Og nú er tjaldið fallið.
Islenzka kvenhetjan úr Bárðar-
dalnum hefir safnast til feðra
sinna; hún er farin að heiman
og heim.
Lítt hafði frú Jónína af skóla-
göngu að segja, en nam því fleira
VASASÖNGBÓKIN. 300
söngtextar. Sjötta prentun.
Útgefandi: Þórhallur Bjarn-
arson, Reykjavík, 1944.
Þ^ð er engin tilviljun eða tal-
að út í bláinn, þegar sagt er, að
menn “syngi sig saman,” því að
ekkert sameinar hugi fólks fljót-
ar eða betur á samkomum held-
ur en sameiginlegur söngur hug-
stæðra söngva. Sú hliðin á varð-
veizlu vors íslenzka menningar-
arfs vestur hér er því næsta mik-
ilvæg, enda hefir henni verið
verðugur gaumur gefinn í
fræðslustarfsemi vorri, og með
ágætum árangri, sem dregur at-
hyglina að nauðsyn þess að
'leggja aukna áherzlu á hana í
framtíðinni. Minnugur þess, og
jafn minnugur hins almenna
menningargildis söngsins, sem
“göfgar og lyftir í ljóma,” eins
og skáldið orðaði það réttilega,
tel eg það drjúgum meir en ó-
maksins vert að vekja eftirtekt
söngelskra og þjóðrækinna
manna og kvenna í vorum hópi
á vasasöngbók þeirri, sem Þór-
hallur Bjarnarson prentari gef-
ur út, og orðið hefir svo vinsæl
heima á íslandi, að sjötta prent-
un hennar kom út 1944, og verð-
ur hennar hér stuttlega getið.
I þessari útgáfu. eru 300 söng-
textar, og kennir þar því nægrar
fjölbreytni. Skipar þjóðsöngur,
eða öllu heldur þjóðsálmur Is-
lendinga, “Ó, Guð vors lands”
þar öndvegi, en síðan koma þjóð-
söngvar Norðurlanda, ýmsa ann-
ara Evrópuþjóða, Kanada og
Bandaríkjanna, á frummálinu.
Þá eru ýms minni, flest kunn og
kær, og í þeim flokki “Þótt þú
langförull legðir,” eftir Stephan
G. Stephansson og “Minni Vest-
urheims” (“Önnur lönd með
ellifrægð sig skreyta”) eftir
Einar H. Kvaran.
Þá eru lofsöngvar og hvatn-
ingarkvæði, þar á meðal hin ó-
dauðlega “Lýðhvöt” Björn-
stjerne Björnson, í þýðingu
Matthíasar Jochumsonar, er
hefst á eggjunarorðunum tíma-
bæru:
Að hrekjast af háum, en hýsast
af þeim smá,
af lífinu og sjálfri sér; hún var
óvenju ljóðræn kona, en feg-
ursta ljóðið var hennar eigin
ævi.
Trúnaður frú Jónínu við ís-
lenzkan manndóm var eftir-
breytnisverður; hollur ættar
metnaður var henni í blóð bor-
inn og varð henni samferða frá
vöggu til grafar.
Þessi merka landnámskona var
kvödd í Fyrstu lútersku kirkju,
kirkjunni sem hún unni og hafði
helgað svo mikið af starfskröft-
um sínum, á föstudaginn þann
17. þ. m., að viðstöddu miklu
fjölmenni. Séra Valdimar Ey-
lands flutti fögur og hrífandi
kveðjumál. Mrs. Lincoln John-
son söng unaðslega hið ógleym-
anlega lag “Going Home,” en
ágætur söngflokkur safnaðarins
söng uppáhalds sálma hinnar
látnu.
Líkmenn voru: J. J. Bíldfell,
G. J. Jóhannson, J. J. Swanson,
S. O. Bjerring, J. S. Gillies og
A. H. Gray.
Jarðsetning fór fram í Brook-
side grafreit.
E. P. J.
Merkur gestur að
heiman
Jónas Þorbergsson
Hingað kom flugleiðis frá New
York, á mánudagskvöldið, hr.
Jónas Þorbergsson forstjóri ís-
lenzka ríkisútvarpsins, og mun
hann dvelja hér um slóðir fram í
lok næstu viku. Jónas dvaldi um
hríð í Argylebygð og Winnipeg
fyrir rúmum þrjátíu árum; hann
brá sér vestur til Baldur í heim-
sókn til fornvina sinna.
Jónas útvarpsstjóri er ættaður
úr Laxárdal í Þingeyjarþingi;
hann er maður' fluggáfaður og
ritfær með ágætum; hann hafði
með höndum um tíu ára skeið
ritstjórn blaða á Akureyri og*í
Reykjavík, og hlífði sér lítt. Lög-
berg býður þenna góða gest vel-
kominn til borgarinnar.
Föstudaginn 24. maí, verður
skemtisamkoma haldin í Arborg
Hall. Dr. L. A. Sigurdsson sýnir
hreyfimyndir. Einnig til skemt-
unar verða þeir bræðurnir Her-
mann og Thor Fjeldsted með tví-
söng, og systkinin, Jóhannes
Pálsson og Lilja Martin, með
samspili. Samkoma þessi er und-
ir umsjón fulltrúa Árdalssafnað-
ar, og byrjar kl. 8.30 e. h.
er heimslánið annað, sem hið
nýja vænta má!
Að verða af sínum svikinn, af
sínum, einmitt þeim,
á sannleikurinn annars að vænta
hér ' heim?
Þá er hér fjöldi þjóðlífs- og
náttúrulýsinga, margar gamal-
kunnugar, eins og kvæði Sig-
urðar Jónssonar “Sveitin mín”
(“Fjalladrottning, móðir mín”),
sem nefnt hefir verið “Þjóð-
söngur íslenzkra sveita,” “Fjall-
ið Skjaldbreiður” eftir Jónas
Hallgrímsson, “Á sprengisandi”
eftir Grím Thomsen, “Skaga-
fjörður” eftir séra Matthías, og
“Við hafið” eftir Steingrím
Thorsteinsson, að nokkur slík
kvæði séu talin; en hér eru einn-
ig kvæði hinna yngri skálda um
þau efni.
Hér eru margir fagrir svana-
söngvar, “Sólskríkja” Þorsteins
Erlingssonar, einnig fjölmörg
vor og sumarkvæði. Leynir það
sér eigi, hve vorelsk íslenzk þjóð
er, því að hin djúpa vorþrá henn-
ar speglast í ljóðum skálda
hennar, sem eru með henni, eins
og annarsstaðar, túlkar tilfinn-
inga og hugrenninga hinna
mörgu, er eiga ekki hæfileikann
til þess að gefa innstu þrám huga
síns flugfjaðrir lifandi ljóðmáls.
Haustið og veturinn eiga hér
einnig að sjálfsögðu sína söngva,
sem og morgnar, kvöld og nætur,
er löngum vekja skáldin til ljóða-
gerðar með svipbreytingum síii-
um og táknmyndum af lífinu
sjálfu. -
(Frh. á bls. 8)
Mætur maður og vinveittur
ísiendingum nýlátinn
Nelson Barritt
Síðastliðinn laugardag lézt hér
í borginni Mr. Nelson Barritt,
verkfræðingur í þjónustu fylkis-
stjórnarinnar í Manitoba, 63. ára
að aldri, gagnmerkur maður og
hvers manns hugljúfi; hann var
fram úr skarandi vinveittur ís-
lendingum og átti fjölda persónu-
legra vina meðal þeirra í bygð-
arlögunum við Winnipegvatn og
Manitobavatn..
Útför Mr. Barritts fór fram á
þriðjudaginn; meðal líkmanna
voru þrír Islendingar úr Norður
Nýja Islandi, þeir S. V. Sigurð-
son, B. J. Lifman og Gísli Sig-
mundsson.
Högni Einarsson, 60 ára að
aldri, þróðir Stefáns Einarssonar
ritstjóra og þeirra systkina, er
nýlega látinn hér í borginni. Út-
för hans fór fram frá Sambands-
kirkjunni á laugardaginn var;
hann var greindur og vænn mað-
ur.
JAKOB THORARENSEN.
Lesbók Mbls.
URÐARKÖTT UJR
Úr Mývatnssveit er mælt að liggi
mikil undirgöng
út- norður í Keldúhverfi,
hvað er dagleið ströng.
Eitt sinn, — herma annálar,
sem engu skrökva að lýð, —
bjóst að heiman bröndótt kisa
frá bænum Reykjahlíð.
Köttur þessi kyma leynda
kanna réðist fús;
húms á vegum hann í nesti
hafði eina mús
en einbeittur og ótvílráður
út hann lagði í stríð
við ægilega erfiðleika,
um óralanga tíð.
Eftir ár i Kelduhverfi
kom hann loksins upp,
ringlaður og raunalega
rýr á lend og hup$.
Kisa er frá; — en alt að einu
alda fram á kvöld
afrek hennar ætti að glæsa
okkar söguspjöld.----
Þessu næst vor fræði fjalla
um frelsara Þýzkalands,
höfðingja, sem Hitler nefnist,
hersnilling til sanns;
en upp á tindum ævidáða
eigi fór iþó hátt,
svo þústaður af stríði og stormum
stefndi í norðurátt.
Fluggnoð hans við Leirhöfn liggur
lömuð harla mjög;
þar voru teknir þýzkir fangar,
— það eru engelsk lög.
En áður höfðu þeir af sér skilað
ofan í regin gjá
djásni heimsins dæmafáu,
er dómana vildi ei sjá.
Einmitt þar sem kattar kvölin
kom upp áður fyr,
þjóðveiðanna krympinn kisi
kaus sér inngangsdyr.
Slík urðu sköp hins fimbul-fræga,
— fyrir því var dreymt,
og veröldinni virðist orðin
vonlaus endurheimt.
Þarna í myrkum þarmi foldar
þolir hann margs kyns hnjask,
en mjakast þó til Mývatnssveitar
með sitt hafurtask.
Og eftir svo sem áratug,
er aftur lifnar stríð,
kemur hann ásamt ektakvinnu
upp í Reykjahlíð.