Lögberg - 23.05.1946, Blaðsíða 2

2
L.OGBERG, FIMTUDAGINN 23. MAÍ, 1946
ALSBATURINN
Eftir KRISTJÁN ELDJÁRN
Víkingi þykir mikils um það I
vert að geta flutt lesendum sín-
um ritgerð þá, sem hér fer á
eftir. Væntir blaðið þess, að sjó-
mönnum muni þykja nokkurs
virði að kynnast gerð elzta skips-
ins, sem fundist hefur á Norður-
löndum, ekki sízt þegar svo vel
og greinilega er frá því sagt, sem
hér er gert.
Höfundur ritgerðar þessarar,
Kristján Eldjárn, fornminjafræð-
ingur, er -ungur menntamaður^
sem mikils má af vænta. Hefur
hann dregist á það að rita nokkr-
ar greinar fyrir Víking um skip
fornmanna á Norðurlöndum, þar
sem lýst væri í höfuðdráttum
þróun skipasmíða allt frá Als-
bátnum og til víkingaskipa á
borð við Orminn langa. Eru les-
endur beðnir að fylgjast vel með
greinaflokki þessum. Hann mun
verða bæði fróðlegur og skemm-
tilegur.
Ritstj.
“Þú forna, danska frægðar-
leið, ó fríði sær,” segir Matthías
í þýðingu sinni á konungssöng
Dana eftir skáldið Jóhannes Ew-
ald. Skáldið segir nú reyndar
“dþkkbrýnda haf,” en ekki “fríði
sær,” eins og Matthías hefur
neyðzt til vegna rímsins. En
sama er. Manni skilzt, að skáld-
ið er að stæra sig af afrekum
þjóðar sinnar á hafsins leiðum,
hvort lýsingarorð sem notað er,
enda eiga sjálfsagt bæði vel við.
O, jæja nú á dögúm eru Danir
víst frægastir fyrir alisyínflesk
og Karlsbergsöl en hetjudáðir
á höfum úti. Og samt hefur
skáldið mikið til síns máls. leið-
ir hafsins hafa frá alda öðli verið
alfaraleiðir hinna norrænu þjóða
og eyjaland eins og Danmörk gat
jafnvel ekki byggzt fyrr en til
voru fleytur sem fært var á yfir
sundin. Og jafnskjótt og þjóðir
þesar urðu þess umkomnar að
smíða haffær skip, snéru þær
stöfnum þeirra til framandi
stranda og ógnuðu með flotum
sínum voldugum þjóðlöndum svo
mjög, að þeim hefur aldrei síðan
tekizt að gleyma þessari gullöld
norræns valds né heldur að gera
nokkuð þvílíkt aftur. Þetta var
víkingaöldin, hin mikla land-
vinningaöld Norðurlandabúa,
sem hófst um 800e. Kr., þegar
þeir eignuðust fyrst haffærandi
skip.
En forfeður vorir höfðu dval-
izt langar stundir á Norðurlönd-
um, þegar hér eh komið sögu.
Ef fornfræðingum skjátlast ekki
mjög, hafa hinir fyrstu steinald-
armenn farið að tínast til Norð-
• urlanda um 10,000 f. Kr. Þegar
vikingaöldin hefst, hafa norrænar
\)jóðir verið til í 10—11 þúsund
ár, og allan þennan tíma hafa
þær átt báta og skip, verið fiski-
menn, farmenn og jafnvel sjó-
ræningjar með ströndum fram.
Sjórinn og skipin hafa verið
þeirra hálfa líf. í hinum miklu
forgripasöfnum á Norðurlondum
eru geymdar þúsundir og aftur
þúsundir fornminja frá hinni
löngu forsöguöld. En þetta eru
nær eingöngu munir úr ófor-
gengilegum efnum. Tinnan, sem
steinvopnin eru úr, er óbreytan
leg, bronsið geymist yfirleitt
sæmilega í jörðu, jámið til muna
verr, en þó betur en trjáviður
Það er tilviljun ein og slympi-
lukka, að jarðlögin séu þannig
í eðli sínu, að þau geti geymt
forna trémuni öldum og ára-
þúsundum saman. Bátar og skip
voru oftast úr tré, og þess vegna
getum við pælt hina löngu leið
gegnum öll steinaldarsöfnin og
bronsaldarsöfnin án þess að finna
aðrar siglingaminjar en í bezta
lagi ár eða þóftu eða þá frum
stæðar skipamyndir bronsald-
armanna. Og við höldum áfram
inn í járnöldina, sem hefst um
400 f. Kr.j og þá loksins, loksins
verður fyrir okkur fyrsta fley-
ið, sem aldirnar hafa leyft okkur
Norðurlandabúum af hinum
mikla, forsögulega flota, Als-
báturinn. Hann fannst þar sem
heitir Hjortspringmýri á eynni
Als við austurströnd Suður-
Jótlands, var grafinn upp aí
dönskum. fornfræðingum 1921
22 og er nú til sýnis í danska
þjóðminjasafninu.
Hjortspringmýri er örlítið
mýrardrag, umlukt af ávölum,
svipmjúkum hæðum, nálega
kringlótt, 45—50 m. í þvermál.
Hún er 42 m. ofar sjáverfleti, en
niður að ströndinni eru 3 km.
Aiðri í mýrinni fannst báturinn
og allt, sem honum fylgdi, brot-
ið og bramlað og svo meyrt, að
varla mátti drepa á það fingri,
en samt tókst að taka þetta allt
upp og skeyta það saman að
nýju, svo að nú vitum við ná-
kvæmlega, hvernig þetta skip
hefur verið, sem fyrsti kapítul-
inn í sögu skipanna í Nörður-
löndum fjallar um (sbr. mynd-
ina ofan við greinina).
Eftir nútíma mælikvarða er
báturinn af vanefnum og lítilli
kunnáttu gerður. Hann er 13,25
m. langur milli stafna og aðeins
2 m. breiður miðskips. Dýpt hans
er 0,68 m. um miðjuna, en 0,77
m. til endanna, og má af þessu
sjá, að stafnarnir rísa, þótt lítið
sé. Skilur þar mikið á milli hans
og víkingaskipanna frægu “með
gapandi höfði og gínadi trjónu.”
Þessir lágreistu stafnar eru eitt
þeirra einkenna, sem sýna hið
frumstæða stig, sem Alsbáturinn
stendur á og ófullkomna tækni
tímans. Efnið í bátnum er lindi-
tré, og er skrokkurinn allur gerð-
ur úr aðeins fimm plönkum, ein-
um botnplanka, tveimur hliðar-
plönkum og tveimur borðstokks-
plönkum. Borðþykktin er að-
eins 1,5 cm. Tré þau, sem plank-
arnir hafa verið unnir úr, hafa
verið geysistór. Á plönkimum
eru engin samskeyti stafna í
milli. Botnplankinr. er um 50
cm. breiður um miðjuna, en
mjókkar til endanna. Það hefur
auðsæilega verið hið mesta tækn-
ilega vandamál, að ganga frá
stöfnunum, svo að tryggilegt
væri. Botnplankinn, sem kem-
ur í kjalar stað, er ekki látinn
sveigja upp á við til endanna og
mynda stefnin. Sú list hefur ver-
ið óþekkt á þessum dögum. í
stað þess hafa báðir endar báts-
ins, barki og skutur, verið smíð-
aðir í einu lagi, holaðir út úr
stórum trjástofnum og festir
hvor á sinn enda botnplankans.
Við þessa tvo eintrjánings enda
eru svo hliðar og borðstokks-
plankar festir. Fram og aftur af
barka og skut ganga tvö spjót
eða ranar, annað niðri við botn,
hitt í borðstokkshæð. Þau eru
töluvert löng, sveigjast upp á
við og mjókka til endanna. Á
einum stað eru þau tengd sam-
an með lóðréttri fjöl. Til hvers
skyldi nú þetta sérvizkulega og
fánýta hrófatildur vera? Ef til
vill er það ekki annað en skraut-
verk, en hugsanlegt er einnig, að
það séu úreltar leifar frá eldri
bátagerðum, sem verið hafa fyr-
irrennarar Aisbátsins. Á brons-
öldinni hafa menn haft báta, sem
búnir voru álíka stafndjásnum,
sem sjá má af bátamyndum
þeirra á bergflötum víða um
Norðurlönd.
Bönd bátsins eru örmjóar hesli-
greinar, bundnar við oka, sem
skornir eru innan á borðunum.
Og hér er komið að einu aðal-
einkenni bátsins: í samskeytum
hans er hvergi nagli, hvorki járn
né annar málmur hefur verið
notaður til bátssmíðarinnar. I ytri menningu hefur leitt af
Barki, skuj.ur og borðin fimm þessari kólnun, og sér þeirra
hafa verið saumuð saman með staði enn. Þá t. d. fóru ger-
harðtvinnuðum ullarþræði og manskir menn að klæðast bux-
rifurnar þéttar með viðurkvöðu. um, og síðan hafa flestar þjóðir
Þófturnar eru reyrðar við efstu heims tekið það eftir. En sem
okana innan á borðstokksplönk- sagt: keltneSka járnöldin var
unum. Þær eru tíu talsins, svo tímabil hallæris og þrenginga á
að 20 manns hafa getað setið Norðurlöndum. Þetta skín út úr
undir árum í einu. En ræði eru öllu því, sem hún hefur eftir sig
engin, af því að bátnum hefur I látið, og fornleifafundurinn frá
verið róið með litlum, lausum Als sýnir þetta glöggt. Allt er
árum, sem haldið hefur verið þar óbrotið og fátæklegt, úr efni-
ujtanborðls í tveimur höndum, við, sem framleiddur hefur verið
án þess að nokkur viðspyrna innanlands. Járnið er sennilega
væri á borðstokknum (“paddle”- unnið úr dönskum mýrarrauða,
árar). Margar slíkar árar fund- en hefur verið dýrt og notað með
ust í mýrinni, og þar fannst einn- mikilli sparsemi. Er einkenni-
ig stutt og breið, sterkleg ár, leg tilviljun, að þessi tími skuli
sem vafalaust hefur verið fest hafa leitt okkur að jafn merkileg-
á aðra bátshliðina sem stýri. Ekki um minjagrip og Alsbátnum.
er auðséð, hvað er aftur og hvað þag gæti nú virzt torráðin
er fram á bátnum, því að hann gáta, að herskip með rá og reiða,
er eins til beggja enda, en við VOpnum 0g verjum, skuli finnast
annan endann fannst stafnlok, t,rotig 0g bramlað í mýrarpytti
pallur, sem felldur hefur verið g ^ landi uppi. Og enn und-
niður í stafn bátsins, eins konar ariegra er þetta, þegar það kem
lyfting fyrir stýrimann. Sá end- ur { jjÓS( að skipið er frá hinum
inn hefur þá verið skutur. Imesta fátæktartíma, þegar lífs-
Þetta er nú Álsbáturinn. En baráttan krafðist allra tækja,
hann var ekki einn síns liðs í sem til voru. Engu hefur verið
Hjortspringmýri. Þar var einnig fleygt, sem nothæft var, mundi
aragrúi annara hluta. Flestir maður ætla, og allra sízt heilum
þeirra eru vopn og verjur, en það skipum og ágætum vopnum. En
sýnir, að bátur þessi hefur verið þessi fornleifafundur á sér svo
herskip. Þarna voru t. d. 50 skild- margar hliðstæður frá fornöld
ir, ferhyndir, með skjaldarbólu Norðurlanda, að hann veldur
og mundriða úr tré. Enginn nagli engum heilabrotum að þessu
er í þeim fremur en bátnum, leyti. Alsbáturinn með öllum út-
járnið var of dýrt til að sóa því búnaði sínum er fórn til guðanna
í slí'kt. Úr því voru smíðuð vopn, eða guðsins, sem tignaður hefur
enda fundust þarna í mýrinni verið á keltnesku járnöldinni.
ekki minna en 138 spjótsoddar, 8 Við vitum, að á bronsöldinni var
eineggjuð sverð eða söx og slit- sólar- og himinguð æðstur goða
ur af hringabrynjum. Auk þessa eða jafnvel eini guðinn. Hafa
fundust ýmsir hversdagslegir stundum fundist bronsmyndir í
smáhlutir, sem of langt yrði upp jörðu, er sýna hina logagylltu
að telja, og beinagrindur úr hesti sól aka í vagni, er sólfákurinn
og hundi, sem báðar báru merki dregur. Slíkir fornmunir tala
banahöggsins. skýrt á þagnarmáli sínu. Sól
Rannsókn og lýsing Alsbátsins guðinn er guð bændanna, sem
hefur gefið okkur nákvæma rækta jörðina. Hann ræður fyrir
mynd af forsögulegu, norrænu sól, regni og vindum og þar með
fari. En til þess að sú mynd komi gróðri jarðar. Ekkert er liklegra,
okkur að gagni i sögu skipanna en að þessi guð hafi einnig ver-
á Norðurlöndum er nauðsynlegt ið tignaður á keltnesku járnöld-
að ganga úr skugga um, hve inni. Einnig þá voru Norður-
gamall báturinn er. Bronsöld landabúar bændaþjoðir, sem allt
lauk á Norðurlöndum um 400 sitt áttu undir skini sólarinnar.
f Kr Þá hófst járnöldin, og það Hjortspringmýrin hefur verið
er augljóst, að báturinn er frá heilagt vé sólguðsins. Þar hafa
því tímabili, af því að með hon- menn blótað hann til heilla ser,
um fundust gripir úr járni. Hann mýkt -hug hans með fornargjof-
er því ekki eldri en frá 4. öld f. um og fært honum þakkarforn-
Kr., og satt að segja er ekki unnt ir, þegar allt lék í lyndi. Alsbuar
að kveða nánar á um aldur hans hafa fært honum þessa miklu
en að telja hann einhvern tíma fórn fyrir unmnn sigur í herfor
frá fjórum síðustu öldunum fyr- eða happasæla vörn gegn vi -
ir fæðingu Krists. En frá þessu ingum við strönd eyjannnar. Ef
tímabili er hann, það sýna spjóts- til vill er báturmn sjalfur einmitt
oddarnir og sverðin okkur. Þetta hluti herfangsins. Hinn rom-
tímabil í fornsögu Norðurlanda verski sagnantan, Sesar, lysir
er kallað keltnesk járnöld. Þá því hvernig Gallar fornuðu her-
voru erfiðir tímar fyrir Norður- guðnum -herfangi sinu: “Ef þeir
landabúa. Bronsöldin, sem ver- hljóta sigur, fórna þeir honum
ið hafði glæsilegt tímabil, var | mönnum og skepnum, er þeir
undir lok liðin, og menn voru hafa nað, en allan feng annan
enn ekki búnir að ná fullu valdi láta þeir í einn stað, enda getur
á hinum nýja nytjamálmi, járn- þar að líta, með ýmsum þjoð-
inu Bronsið hafði verið flutt flokkum, heila hlaða af slikum
inn, Norðurlandabúar höfðu rek- hlutum í helgireitum.” Hjort
ið mikla og arðsama verzlun við springmýrin hefur emmitt verið
þjóðir sunnar í álfunni. Þegar einn slíkur helgireitur. Þar var
hér er komið sögu, hefur hin sólguðinum færð hm dyra forn,
mikla landvinningaþjóð, Keltar, og enginn dirfðist að hafa a moti
rofið ‘þessi gömlu viðskiptasam- því eða nema fornina a br^
bönd. Frumheimkynni Kelta er síðar, því að það voru helgispjoll
talið hafa verið í löndunum við og griðrof við guð og menn.
upptök Dónár. Á 5. og 4. öld f. En nú skulum við víkja aftur
Kr. fara keltneskar þjóðir víða að Alsbótnum sjálfum og athuga
um lönd og hleypa hálfri Ev- það stig í skipasmíðatækni, sem
rópu í bál og brand. Ríki þeirra hann sýnir. Hann er lítill og frum
náði yfir þvera álfuna, frá Bret- stæður í samanburði við dreka
landi og alla leið austur til Litlu- víkingaaldarinnar, en vafalaust
Asíu. Frá þessum ríkjum gerðu ber hann þó langt af fleytum
þeir innrásir í ítalíu og Balkan. þeim, sem forfeður vorir hafa
En afleiðingar þessara stórvið- notazt við í upphafi byggðar á
burða fyrir Norðurlönd úti á Norðurlöndum. Langur þróunar-
hjara veraldar urðu þær, að hin ferin liggur að baki Alsbátnum,
gömlu verzlunarsambönd fóru en hann verður trauðlega rak-
forgörðum. Keltar kipptu í einu jnri) af því að heimildir skortir.
vetfangi fótunum undan nor- En getur Alsbáturinn sjálfur
rænni verzlun og þar með nor- veitt nokkra vitneskju um þenn-
rænni velmegun, en miðluðu an feril? Sézt á honum nokkurt
litlu í staðinn. Þar við bætist, ættarmót, sem hann hefur af
að á keltnesku járnöldinni forfeðrum sínum? Saumaskap-
breyttist loftslagið á Norður- urinn gefur bendingu í rétta átt.
•löndum mjög til hins verra. Hið f>ag er eitthvað óeðlilegt við að
heita og hagstæða veðurfar, sem sauma trjávið, og upprunalegt
ríkti á bronsöldinni, vék þá fyrir getur það ekki verið. Þetta hlýt-
kaldri og úrkomusamri veðr- ur því að vera stælt eftir öðrum
áttu. Fjölmargar breytingar í | iðngreinum, t. d. klæða- og
skinnaiðninni. Skinnbátur, húð-
keipar, eru mjög algengir hjá
frumstæðum þjóðum, er við sjó
búa, jafnvel enn í dag, og þeir
geta verið ágæt för, sem taka
trébátnum langt fram að lipurð
í úfnum sjá. Kajakkarnir og
konubátarnir grænlenzku eru
ljós dæmi þess, hversu fullkomn-
ir skinnbátar geta verið. Geta
má þess og, að bátarnir, sem
fyrstu landnámsmenn íslands,
hinir írsku Papar, sigldu á hing-
að til lands, voru litlir skinn-
bátar, af sömu gerð og þeir smá-
bátar, sem enn eru notaðir við
strendur Irlands. Það er engin
ástæða til að efa, að Norður-
landabúar hafi haft slíka báta
til fiskiveiða og siglinga með
ströndum fram, auk þess, sem
eintrjánungar hafa tíðkazt frá
fornu fari. En skinnbátar og ein-
trjánungar geta aldrei orðið
annað en smáfleytur. Þegar
stundir liðu fram og farið var
að reyna að smíða stór skip, varð
til hið samsetta tréskip. Alsbát
urinn er árangur slíkra tilrauna,
og honum bregður bæði í ættina
til eintrjáninganna og skinnbát-
anna, sem hann er af kominn.
Hann er trébátur, samansettur
úr eins fáum stykkjum og fram-
ast er unnt, með stöfnum, sem
holaður er úr í einu lagi. Að
þessu leyti kippir honum í kyn-
ið til eintrjánunganna. Hins veg-
ar er hann saumaður saman, en
ekki negldur, og sú aðferð er
komin frá skinnbátagerðinni.
Þess vegna heita naglarnir enn
þann dag í dag “saumur,”
Við sjáum þá, að smiðir þeir,
sem smíðuðu Alsbátinn hafa
fært sér í nyt þá reynzlu og
þekkingu í bátasmíðum, sem
Norðurlandabúar höfðu háð sér
á mörgum áraþúsundum. Og
Úrangurinn er skip, sem ekki er
haffærandi, hefur ekki þolað
þunga sjói og sjálfsagt aðeins
haft til siglinga með ströndum
fram í góðum veðrum. Þróunin
fór hægt á þessum tímum. En
þegar miðað er við það stig, sem
tæknin var á, þegar Alsbáturinn
var gerður, er hann furðu góður
og bendir fram á við að því leyti,
að hann býr yfir þróunarmögu-
leikum, sem vel hafa notið sín
á næstu öldum. Það sézt á næst-
elzta skipinu, sem geymzt hefur,
Nydambátnum.
En 'þó að járnnegld skip ryddu
sér bráðlega til rúms og engum
dytti í hug að sauma saman her-
Skip eða önnur stórskip, hefur
hin gamla, ódýra bátasmíð, för
með veikum viðum og saumuð-
um borðum, ekki lagzt niður.
Hún hefur lifað hjá fátækri al
þýðu langt fram eftir öldum.
Þannig er t. d. sagt í sögu Inga
konungs um Sigurð slembi, er
hann hafði vetursetu norður á
Hálogalandi árið 1138—39: “Þann
vetur er sagt, að Sigurður léti
Finna gera sér skútur tvær inn
í fjörðum og væru sini bundnar
og enginn saumur, en viðjar fyr-
ir kné, og réru 12 menn á borð
hvorri . . . Skútur þær voru svo
skjótar, að ekkert skip tók þær
á vatni, svo sem kveðið er:
Fátt eitt fylgir
furu háleyskri,
svipar und segli
sinfcundið skip.
Af þessari frásögn sézt, að á 12.
öld kunnu Finnar (þ. e. Finn-
lappar) ertn að búa til skip,
sem sett voru á sama hátt og Als-
báturinn, og það góð skip og
•hraðskreið. Annars staðar í
byggðum norrænna manna hefur
þessi tækni einnig lifað. Járnið
var dýrt og sums staðar ófáan-
legt. Grænlendingar hiþir fornu
voru öðrum fremur illa staddir
að þessu leyti, enda björguðust
þeir við járnlaus skip. 1 annál-
um segir svo árið 1189: “Ás-
mundur kastanrassi kom af
Grænlandi úr Krosseyjum og
þeir 13 saman á því skipi, er
seymt var trésaumi og bundið
sini. Hann kom í Breiðafjörð á
Islandi.” Frásögnin ber það með
sér, að nokkur tíðindi hafa það
iþótt, að hafskip væri “bundið
sini,” enda sigldi Ásmundur
þessi af landi héðan árið eftir,
sjálfsagt áleiðis til Noregs, og
Týndist þá skipið. En samt
verður að telja, að órofin ættar-
tengsl séu milli hins ævagamla
Alsbáts og skips Ásmundar af
Grænlandi, sem fórst árið 1190,
og það er vafalaust, að bátar af
sama sauðahúsi hafa viðgengizt
enn lengra fram á aldir, m. a.
hér á íslandi. M sjóminjasafn-
inu í Krónborg í Danmörku á
að vera geymt líkan af íslenzk-
um fiskibát, sem saumaður er
saman eins og Alsbáturinn, en
ókunnugt er mér um aldur hans.
Þannig hefur hin gamla báta-
smíð lifað í kyrrþey árum og
öldum saman, eftir að farið var
að smíða hin glæsilegu skip, sem
gerð voru eftir’ nýjum aðferð-
um, á grundvelli nýrra uppfinn-
inga, og sköruðu að öllu leyti
langt fram úr gömlu bátunum.
Á stórum, sterkbyggðum 'haf-
skipum 'komu landnámsmennirn-
ir til Islands, og á þeim 'héldu
þeir uppi siglingum til útlanda.
En þeir fluttu með sér þá kunn-
áttu að gera járnlausa báta, þeir
lumuðu á hinum æviforna arfi
bátasmíðanna, sem gerðu Als-
bátinn um 200 fyrir Kr., og á-
vöxtuðu hann í nýja landinu.
Verkmenning sú, er landnáms-
mennirnir fluttu með sér til ís-
lands, á sér rætur óralangt aftur
í forsögu Norðurlanda.
Kristján Eldjárn.
— Sjómannablaðið Vikingur.
Amerískt orustuskip getur far-
ið frá vesturströnd Bandaríkj-
anna til suðvesturhluta Kyrra-
hafsins og sömn leið til baka
aftur án þess að taka eldsneyti.
Á þessari siglingu eyðir skipið
750,000 gallónum af brennslu-
olíu — en það væri nóg til að
hita upp meðalheimili í hálfa
öld.
DON CARLOS BORÐ- OG DANS-SALURINN
þar sem menn njöta bezt reiddu máltíöa, sem fáanlegar eru I Winnipeg
og skemta sér viS dansleik undir forn-evrópiskum áhrifum. — Smekk-
góðar og lystugar máltðir, sem Mr. Tony Lago, fyrrum yfirmatreiðslu-
maður á Fort Garry hótelinu framreiðir. — Um þægindi og þjónustu
sér yfirframmistöðumaður okkar, Mr. Peter Smith, sem áður var i
þjónustu Marlborough hótelsins.
Fyrir dansinum spilar DON CARLOS og hornleikaflokkur hans,
Maxine Ware aðstoðar. Um músik við máltíðir á sunnudögum sér
Harold Green’s String Trio.
’ Don Carlos er vel þektur á meðal fslendinga. Hann hefir spilað
4 Gimli við ýms tækifæri og nú ávalt fyrir The Icelandic Canadian
Club, þegar þeir þurfa á hljómsveit að halda.
aicymiO ekki staOnum —
Don Carlos Kastalinn — 650 Pembina Highway
SlMI 44 597 — kallið upp i tfma, til að tryggja yður pláss.