Lögberg - 12.12.1946, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 12. DESEMBER, 1946

----------Hogberg------------------
GeflO út h vern fimtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 {'.argent Ave., Winnipeg, Maniitoba
Utanáakrift ritstjórans:
EDITOR LOGBERG
595 Sargent Ave„ Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Lögberg” is printed and published by
The Columbia Prees, Limited, 695 Sargent
Aver-ue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
___________
Minningabrot úr
íslandsförinni 1 946
Ejtir EINAR P. JÓNSSON
Dvöl okkar í New York, þótt lengri
yrði en til stóð, var fyrir margra hluta
sakir, eftirminnileg; hún var að vísu
nokkuð þreytandi með köflum, en innan
um hana fléttaðist margvísleg ný-
breytni, sem vekur fagrar endurminn-
ingar, og var það ekki sízt að þakka ís-
lendingum, sem þar eru búsettir og létu
ekkert það ógert, er verða mætti okkur
til dægrastyttingar; þeir héldu okkur
margar veizlur þar sem ekkert var til
sparað, og skorti þar hvorki gleði né
góðan fagnað; við hjónin urðum þess
skjótt áskynja, hve sönn vinátta leggur
lítið upp úr vegalengdinni; hve örskamt
er í þeim skilningi milli Victor strætis í
Winnipeg og veglegasta hótelsins í New
York, því á Waldorf Astoria hótelinu
fögnuðu þeir okkur með veizlu Eggert-
son-bræðurnir frá Winnipeg, Grettir
rafurmagnsfræðingur og majór Ragnar,
kvöldið, sem við komum til risaborgar-
innar austur við hafið, og með sama
hætti á sama stað, kvöddu þeir okkur
rétt áður en við lögðum af stað til Win-
nipeg, nýkomin vestur úr hinni unaðs-
legu heimsókn til íslands. Margir góð-
kostir ganga í erfðir, og til þeirra má
telja gestrisnina; foreldrar þeirra Grett-
is og Ragnars, þau Árni Eeggertsson
og frú Oddný, voru slíkir höfðingjar
heim að sækja, að til fágæta mun jafnan
talið verða, en á börnum þeirra hefir
í ríkum mæli hið fornkveðna sannast,
að sjaldan falli eplið langt frá eikinni.
Af öðrum, sem höfðu fyrir okkur
virðuleg boð, ber að telja Thor Thors,
sendiherra og frú, Garðar stórkaup-
mann Gíslason og frú, Ólaf Björnsson
attaché við íslenzka sendiráðið í Wash-
ington, George Ostlund og frú Maríu
Markan-Ostlund, Gretti L. Jóhannson
ræðismann og frú, Ragnar Ólafsson lög-
fræðing og frú frá Reykjavík, og frú
Ingibjörgu Lindal, móður Birgis söngv-
ara, en gistrisni hennar og alúðar nut-
um við oftar en einu sinni; meðal ann-
ara, er auðsýndu okkur hjónunum mikla
vinsemd, var Pétur heildsali Johnson,
sonur fornvinar míns Ólafs stórkaup-
manns Johnson og fyrrikonu hans frú
Helgu Thorsteinsson, dóttur Péturs
kaupmanns frá Bíldudal; þá heilsaði
einnig upp á okkur dag nokkurn á Col-
lingwood- hótelinu, Haraldur Svein-
björnsson íþróttákennari, Vopnfirðing-
ur að ætt, er margir kannast við frá
heimsókn hans hingað fyrir allmörgum
árum; hafði eg mikla ánægju af komu
hans til okkar á hótelið; við vor-
um altaf í vinahöndum, og þess vegna
leið tíminn í raun og veru langtum fijót-
ar, en okkur varði.
Suma dagana, sem við dvöldum í
New York var kveljandi hiti, svo að
segja mátti að maður væri í óslitnu
svitabaði frá morgni til kvölds; en fátt
er svo með öllu ilt, að ekki boði nokkuð
gott; svalt var á um flestar nætur, og
bætti það eigi alllítið úr skák.
Eg var venjulegast kominn á vett-
vang um áttaleytið á morgnana; þá var
gatan, sem hótelið okkar stóð á, jafnan
kröl^ af fólki; flest var þetta fólk, sem
vann í nærliggjandi verksmiðjum, fólk
á öllum aldri og af ýmissum þjóðernum;
þar voru aldnir “píslarvottar með bog-
in bök” og svefnlítill og þreytulegur
æskulýður; naumast gat þar að líta
mann eða konu, pilt eða stúlku, er eigi
væri með vindling í munni; eg horfði á
þyrpingarnar, sem voru að koma úr
vinnu milli fimm og sex á kvöldin, sömu
þyrpingarnar á sömu stöðvum, þung-
lamalegar í spori og án heilbrigðrar
æskugleði; eg hugsaði oft um það, hvað
yrði um þetta f jörvana fólk þegar lengra
kæmi út í lífið, þegar kvölda tæki og
farið yrði að líða á dag, hver afstaða I
þess í lífinu þá yrði og hvernig stjórnar-
völdin hefðu hugsað sér að tryggja því
viðunandi samastað, ef það þá á annað
borð yrði nokkru sinni gert. Eitthvað
skuldar þjóðfélagið þó þeim þegnum
sínum, sem leggja fram krafta sína í
þjónustu þess frá unglingsaldri og fram
á efri ár.
í áminstum fylkingum verksmiðju-
lýðsins í New York, bar mikið á Negr-
um, þreklega vöxnum mönnum og fag-
urlimuðum stúlkum; mér fanst Negra-
stúlkurnar að jafnaði miklu betur til
fara, en verksmiðjustúlkur af öðrum
þjóðflokkum, og eg er nokkurn veginn
viss um, að mér missýndist. ekki í þess-
um efnum; mér skildist að þær væri að
klæða af sér greinarmuninn, sem löng-
um hafði á þeim verið gerður og stúlk-
um af öðru þjóðerni; vonandi er þessi
greinarmunur nú að mestu úr sögunni,
þótt eitthvað eymi enn eftir af honum,
því miður.
Við komum nokkrum sinnum á
Metropolitan fjöllistasafnið og dvöld-
um þar alllengi; enda bar þar margt
undursamlegt og hriffagurt fyrir auga;
þar voru frummálverk eftir Rembrandt,
er Rockefeller hafði viðað að sér og gef-
ið listasafninu; við hjónin staðnæmd-
umst oftar en einu sinni frammi fyrir
einu og sama málverkinu: Mærin af
Orleans; það var eftir franskan listmál-
ara; það gat ekki hjá því farið, að lista-
verk þetta hefði þegar djúp áhrif á á-
horfandann; yfir atburðinum, sem við
málverkið er tengdur, hvílir viðkvæmur
töfrablær. Mærin af Orleans skygnist
í dulrænni eftirvæntingu gegnum skóg-
arlimið, í augunum speglast djúp og ó-
hikandi lífsköllun, en í baksýn er engu
líkara en stjörnur leiftri, sem tákna eiga
áform hennar og órjúfandi markmið.
Hvílík ómælisfegurð, samþjöppuð á einn
tiltölulega lítinn dúk! —
Það var bæði gagn og gaman að lit-
ast um í hinum miklu dýragörðum New
York borgar, bæði í Central Park og þá
ekki síður í Bronx-dýragarðinum, sem
fyrir flestra hluta sakir tekur hinum
fyrnefnda allmjög fram; þar er alt
margfalt þrifalegra og dýrin auðsjáan-
lega betur fóðruð; enda eru þeim sköp-
uð þar eðlileg skilyrði svo sem framast
má verða, og þessvegna eru þau eins
og heima hjá sér; við komum tvisvar í
þenna dýragarð, og sáum þar altaf eitt-
hvað nýtt.
Við komum í Radio City sönghöll-
ina, sem er geisistór, og ein sú alfeg-
ursta bygging, sem eg nokkru sinni hefi
augum litið, og horfðum við þar á leiki
og hlýddum á unaðsfagran söng; þar
þótti okkur hjónum gott og gaman að
vera; en Metropolitan óperuhúsið, er ein
sú ófélegasta bygging, er eg skoðaði í
New York, eins og gamalt fjós, lengst
inni á öræfabygðum íslands, sem komið
er að hruni; nú er mælt, að borgarbúar
hafi bundist samtökum um það, að koma
sér upp nýrri og veglegri óperuhöll, og
var þess sízt vanþörf.
Umferðareglur í New York eru hinar
fullkomnustu og borgin þannig skipu-
lögð, að lítil hætta er á því, að gestir
villist, með því að flestar götur eru tölu-
settar; en hræddur er eg um, að bæjar-
stjórnin í Winnipeg fengi laglega ofaní-
gjöf, ef götur bæjarins, að minsta kosti
sumar hverjar, væru eins óþrifalegar,
jafnvel sóðalegar, og sumsstaðar við-
gengst í New York. —
Meðan við dvöldum í New York log-
aði alt í verkföllum, auk þess sem tekið
var að sjóða upp úr stjórnmálapottin-
um vegna hinna almennu kosninga, sem
þá voru í aðsigi; borgin var að verða
kjötlaus, og Adam kendi Evu um, og Eva
aftur höggorminum; svo keyrðu hinar
pólitísku öfgar úr hófi, að eg heyrði hin-
um látna alþjóðahöfðingja, Franklin D.
Roosevelt, líkt við Heródes barnamorð-
ingja—
New York er hávaðasamasta borg-
in, sem eg hefi kynst, og þá jafnframt
sú lang stærsta; ofanjarðar og neðan-
jarðar var hávaðinn ætíð hinn sami, og
allsstaðar hin sama iðandi kös miljón-
anna, sem alt af þóttust eiga hraðanum
lífið að launa, jafnvel þó ekkert lægi á;
við höfðum fengið okkur fullsödd af
New York, að minsta kosti í bráðina;
þrár okkar allar stefndu til Bjarma-
landsins í austri, og nú var þess heldur
langt að bíða, að þær fengi fullnægju.
“Bíddu sem snöggvast maður minn,
á morgun er nýtt að heyra.”—
—Framh.
Kirkjuþingið í Cleveland
Eftir séra Rúnólf Marteinsson.
Eitt allra sterkasta álhugamál
sr. Jóns Bjarnasonar, sérstaklega
á síðari árum, var iþað sem hann
nefndi leikmannastarf. Hann
vildi meir og meir láta Iþá koma
fram til forystu í kristindóms-
starfinu. Hann tálaði um það,
að prestarnir hyrfu baik við leik-
mennina. Kirkjufélag vort ber,
að því 'leyti, blæ af þessari hugs-
un, að á þingum þess eru ávalt
miklu fleiri leikmenn en prestar.
Á kirkjuiþinginu í Cleveland var
það ekki tilfellið. Tölur leik-
manna og presta voru nokkuð
jafnar, eins og þegar hefir verið
skýrt frá: 284 prestar og 274
leikmenn. Tveir menn á þessu
þingi, báðu, al'lra þingmanna oft-
ast, um orðið: annar þeirra var
prestur, hinn leiíkmaður. Það var
því nokkur jöfnuður á með leik-
mönnum og prestum á þinginu;
og svo má halda áfram með
þeirri staðhæfingu, að í þessu
kirlkjufélagi er mjög öflugt leik-
mannastaif. Sikal nú nefna sum-
ar greinar þess.
Rétt er að nefna fyrst til þess
máls: Lutheran Laymen’s Move-
ment for Stewardship.” Fyrri
hluti þess nafns er fullskiljanleg-
ur: “lúters'k leikmanna 'hreytf-
ing”; en hvað verður sagt -um
síðasta orðið: “stewardship.” Eg
er ekki viss um, að eg hafi heyrt
mikið um það rætt a kirkjuleg-
um félagsskap meðal vor, nema
að því leyti, að það er að finna
í einu guðspjalli kirkjuársins.
Menn kannast við þetta ávarp:
“Gjör þú reikningsskap ráðs-
mensku þinnar.” Á ensku er þar
notað orðið “stewardship.” Nefna
vil eg svo eina þrjá aðra ritning-
arstaði sem varpa ljósi á þessa
hugsun í 1. Kor. 4:1,2, “Þannig
Mta menn á oss svo sem þjóna
Krists og ráðsmenn yfir ieynd-
ardómum Guðs og hér er þess
kráfist af ráðsmönnum, að sér-
hver reynist trúr,” í Tít. 1:7 “Þvá
að biákup á að vera óaðtfinnan-
legur, eins og ráðsmaður Guðs”
óg í 1. Pét. 4:10, “þjónið hver
öðrum með þeirri náðargáíu,
sem honum hefir verið gefin,
svo sem góðir ráðsmenn marg-
víslegrar náðar Guðs.” Guð er í
raun og veru eigandinn er menn-
irnir eru umiboðsmenn hans. Dr.
Clarence Stoughton, sem er for-
ingi þessa málefnis í United
Lutheran Church, lagði grund-
völlinn áiþessa leið: Jesús Krist-
ur hefir frelsað oss með heilög-
um fórnardauða sínum. Fyrir það
els'kum vér hann og viljum öllu
fórna tfyrir hann og málefni hans.
Þar á meðal sýna sig ráðsmenska
vor. í tfélagsskap þessum sýnir
ráðsmenskan sig í ákveðnum
framkvæmdum, gjöfum til
styrktar málefni Drottins. Þessi
hugsun er glædd til lífs í mörg-
um öðrum kirkjufélögum. Hún
ætti að vera lifandi í gjörvallri
kristninni. Eina veizlan á þing-
inu var helguð þessu málefni,
haldin á þriðjjudagskvöldið 8.
okt. og hefir Ihún þegar verið
nefnd.
Næst má nefna “Lutheran
Brotherhood.” Það vinnur í
sörriu átt, að viðbættu mörgu
öðru, sem það hefir á dagsskrá,
kirkjunni til eflingar. Það félag
hélt mikið þing í 'borginni Erie,
í Pennsylvania-ríki sikömmu ó
undan Cleveland-þinginu. Það
vinnur meðal annars að því að
efla “skáta” starfið. Þetta félag
gefur út ágætt tímarit “Lutheran
Men.”
Þá ber að nefna þriðja leik-
mannafélagsskapinn. Það félag
er helgað æskunni og nefnist
“Luther League.” Hefir það
starfað með ágætum árangri í
mörg ár. Ungmennafélagsskap-
urinn í kirkjutfélagi voru hófst
með Luther League til fyrir-
myndar. Þau félög mynduðust
í mörguan söfnuðum vorum, og
var um eitt skeið sambandsstarf
þeirra í kirkjufélaginu. Orðið
“Bandalag” er þýðing á orðinu
“league.” Fyrstu grundvallarlög
Bandalaganna meðal vor voru
þýðingar, að nokkru leyti, á
“League” lögunum. Ekki er eg
viss um, að vér höfum grætt á
þeim breytingum, sem orðið hafa
meðal vor, í ungmennafélags-
skapnum. Luther League leysir
af hendi ágætt starf og gefur út
Luther League Review, heilbrigt
og gott %rir hina yngri og jafn-
vel hina eldri. Luther League
er til í íslenzka söfnuðinum í
Vancouver og víst í söfnuði vor-
um í Seattle.
Eg hefi nefnt þessi sérstöku
leikmannafélög, en gleymi ekki
öllu hinu mikla safnaðarstarfi
fulltrúa, djákna, ‘kventfélaga og
safnaðarmeðlima í heild.
Þegar hér er komið mtáli, minn-
ist eg þess með mikilli ánægju,
að nú eru aðrir farnir að skrifa
um þetta þing. Mr. Victor Jonas-
son skrifar ljómandi ritgjörð í
“Parislh Messenger.” Má vera,
að leikmenn vorir hafi skrifað
ennlþá betur um þessi þing, en
við prestarnir. Auðvitað átti Mr.
Jónasson engan kost á því, að
slkrifa um alt þingið. Til þess
var ekki rúm í blaðinu, en hann
tók það ráð, sem bezt var, að
segja frá áhrifum þingsins á
hann sjálfan, og hann gjörð^ það
svo vel, að hann á þakklæti skil-
ið. Starfsbróðir minn, séra Gutt-
ormur, hefir skrifað, eftir sinni
vanalegu list, í Sameininguna.
Hann tekur þar all-rækilega til
meðferðar fjármálin, og gjörist
þess þvií ekki þörf, að eg skrifi
langt 'mál um þau. Eg vona, að
séra Guttormur skrifi meira,
þegar eg hefi lokið verki, því
áreiðanlega verður þá margt nyt-
samt eftir til að athuga. Einnig
vil eg óáka þess, að snildar rit-
höfundurinn, Mr. Gunnar Björn-
son, skrifi eittíhvað um þetta
þing.
Þá er með nokkrum orðum að
skýra frá fjármálunum. Líkleg-
ast er eg ekki vel til þess valinn
að segja frá þeim. Liðirnir í mál-
inu eru nokkuð margir, og nok'k-
uð skiftar skoðanir um þau á
þinginu. Samt vil eg gjöra til-
raun.
í kirkjufélagi voru var lengi
vel sjóður, sem nefndur var
Kirkjufélagssjóður. Fé kom í
þann sjóð sem nefskattur á hvern
fermdan meðlim; en það gjald
var svo lágt, að það nam ekki
nema fáum centum á hvern. Svo
voru fleiri sjóðir, t. d. heimatrú-
boðssjóður. Fyrirkomulagið er
ekki ósvipað í United Lutheran
Church. Þar er einn aðal sjóður.
Á sérlhverju kirkjuþingi er gjörð
nákvæm áætlun um nauðsynleg-
ar tekjur. Þartfirnar eru auðvit-
að athugaðar með mikilli vand-
virkni áður en kornið er á þing,
en þar er samþykt, hve stór upp-
hæðin þurfi að vera og henni svo
jafnað niður á kirkjufélögin
eftir meðlimaf jölda. Kirikjufélög-
in ráða því sjálf á hvern hátt
hvert fyrir sig safnar þeirri upp-
hæð, sem þvií er ætlað. 1 mörg-
um þeirra er það talið dreng-
s'kaparatriði að safna ekki minna
en þeim er ætlað. Svo eru aðrir
sjóðir, t. d. eftirlaunasjóður
presta.
Á blaðsíðu 11, í skýrslubókinni,
sem erindrekarnir fengu, er skýrt
frá því að frá 1. júlí, 1945 til 30.
júní 'kom inn í aðalsjóðinn $2,-
012,250.13. Á 13. blaðstfðu er svo
skýrt frá tekjum ií aðra sérstaka
sjóði. Séra Guttormur áætlar,
að samtals muni það nema hér-
umbil $5,000,000, og er það lík-
legast ekki fjarri lagi.
Þá er að líta á útgjöldin. Ávalt
fær Board of American Missiorls
stærstu uppíhæðina. Á ofan-
greindu tímabili fékk það $461,-
175 úr aðalsjóðnum og stóra upp-
hæð úr sérstökum sjóðum. Á-
ætlað er nú á næsta ári, að þeirri
nefnd verði veitt nálægt $650,-
000. Erlent trúboð fær einnig
stóra upphæð Mentamáladeild-
in fær allmiikið fé, sem notað er
til að styhkja mentastofnanir.
Búist er við að National Luth-
eran Council fái um $36,000. Sá
félagsskapur er samstarf þessa
kirkjufélags við önnur lútersk
kirkjufélög í landinu og vinnur
að trúboði og líkn og fleiri mál-
efnum. Svo kemur “Lutheran
World Action” með sinar nærri
takmarkalausu þarfir til að
styrkja trúboðsstöðvar, sem
stríðið svifti stoð sinni, lítfsbjörg
handa miljónum sem L nauðum
eru staddar og svo hjálp til við-
reisnar kirkjunni í Norðurálfu-
löndunum.
Sýnist yður, góðir íslendingar,
einskis vert það, sem er verið að
framkvæma. Bandaríkjaprestur,
Dr. Cavert, sem er vel kunnugur
ástandinu í Norðurálfunni, segir
að\lúterska kirkjan hafi verið í
fararbroddi með lí'kn í þeim
löndum, og að hún sé öðrum
kirkjudeildum tll fyrirmyndar.
Það er öllum skiljanlegt, að
United Lutheran Church er ekki
ein í iþessu starfi, en 'hún hefir
tekið drengilegan þátt í því að
bjarga, og slíkt hið sama hafa
hin lútersku félögin gjört.
Enga tilraun vil eg gjöra til
að nefna alla útgjaldliðina, læt
mér nægja það sem eg hefi til-
greint sem ofurlítið sýnis'horn.
Þingið fór miðlunarveg í því,
að ákveða útgjöldin. Tvisvar
sinnum kom fram uppástunga
um $10,000,000 takmark, en báðar
voru þær feldar. Tillaga kom
einnig um það að safna noikkr-
um miljónum til skólastofnana
kirkjufélagsins, árið 1948; en
henni var frestað til athugunar
og afgreiðslu ú næsta þingi, sem
ákveðið er að halda í Phila-
delphia, það ár, 1948.
Þetta er nú orðið nokkuð langt
mál, og tjáir vást ekki að bæta
miklu við. Eg vil aðeins néfna
örfá atriði.
Á þingi félagsins í Minneapolis
var þeirri hugmynd hreift að fá,
ef unt væri allar deildir lútersku
kirkjunnar í Vesturheimi, til að
stofna prestaskóla, sem helgaður
væri framhaldsnámi eingöngu,
fram yfir það, Sem prestefnum er
vanalega ætlað til vúgslu. Það
mál lá einnig fyrir þessu þingi,
og vildiu menn ihelzt að National
Lutheran Council starfrœkti
þennan skóla, en það kom þá upp
úr ikafinu að til þess þyrfti að
gjöra stjórnarskrárbreytingu í
United Lutheran Church, og var
famkvæmdanefndinni falið að
annast það mál.
Samlþykt var að biðja meðlimi
þessa mi'kla félags að stofna til
bænastundar hjá sér, 'helzt kl. 7
á hverju kvöldi til að biðja fyrir
framgangi kristindómsins í heim-
inum og sönnum veltferðarmál-
um mannkynsins. Leiðbeiningar
áhrærandi þetta mál eiga að 'birt-
ast í blaðinu Lutheran og hefst
þetta bænahald með ársbyrjun,
1947.
Félagið á stórkostlega útgáfu-
stofnun í Philadelphia, í Penn-
sylvania. Þaðan kemur, rneðal
annars, blaðið “Lutheran”, sem
verðskuldar meiri út'breiðslu
meðal vor en nú er tilfellið. Hinn
ágæti ritstjóri þess, Dr. G. Elson
Ruff, var endurkosinn á þessu
þingi, í einu hljóði, eða þvi sem
næst. Hann hefir að vísu ekki
lengi verið ritstjóri þess, en blað-
ið hefir tekið stórkostlegum
framförum saðan hann tók við
ritstjórninni.
Þingið sarriþykti sterkar yfir-
lýsingar út áf hinni skeltfilegu
hættu, sem stafar af ofdrykkj-
unni, sem svo hræðilega hefir
færst í aukana; það bað meðlimi
sína að nota óskift áhrif sín til
þess að berjast á móti þessu böli.
Þingið þákkaði sunnudagaskóla-
nefnd sinni fyrir stuðning bind-
indis í sunnudagaskólaritunum.
Viðvíkjandi eftirlaunum presta
er til, í félaginu, tvennskonar til-
högun. Til er sjóður nokkur, sem
ætlaður er þessu máli. Úr hon-
um fá allmargir prestar eftirlaun,
allir jafnt. Hin tilhögunin er sú,
að prestur og söfnuður greiði
vissan hluta af laununum árlega.
Eftirlaun þess p'æsts eru miðuð
við það kaup, sem hann hafði
áður en hann sagði af sér.
(Frh. á bls. 5)