Lögberg - 09.01.1947, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 9. JANÚAR, 1947
------------iogberg;--------------------
GeflB út hvern flmtudag af
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 S’argent Ave., Winnipeg, Manirtoba
t
Utanáskrift ritstjórans:
EDITOR LÖGBERQ
195 Sarg-ent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The "Logberg-" is printed and published by
The Columbia Press, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Maii,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Holl þróun
Canadiska þjóðin er nú um flest
sjálfstæð og ábyrg þjóð; hið eina, sem
í rauninni á fullveldi hennar vantar, er
það, að hún enn nýtur sameiginlegs
hæztaréttar með Bretum: þessu hefir
margoft verið reynt að breyta, og er
það meðal annars lýðum ljÓst, hve harð-
snúna baráttu einn af sambandsþing-
mönnum Montrealborgar, Mr. Cahan,
háði í þá átt, að fá áfrýjun canadiskra
mála til hæztaréttar Breta afnumda
með lögum; umleitanir hans í því efni
fengu eigi framgang, þótt allmargir
þingmanna litu svipuðum augum á mál-
ið, en nú er hann fyrir nokkru dáinn.
Við gaumgæfilega og óhlutdræga
athugun, kemur það skýrt í ljós, hve
grundvöllur sá, er feður fylkjasam-
bandsins lögðu, var traustur, og hve til-
tölulega var auðvelt að bvggja ofan á
hann; þróun þjóðlífsins í hvaða átt sem
litið er, hefir reynst giftudrjúg og örugg;
og til fyrirmyndar mun það löngum tal-
ið verða, hve sambúð hinna mörgu
þjóðflokka í landinu hefir að jafnaði
verið góð; þeir hafa á hinum víðara
grundvelli, þótt eitt og annað hafi
stundum borið á milli, sameinast um
eitt sameiginlegt viðhorf, canadiskt
viðhorf.
Nú liefir sá atburður gerst í þessu
landi, sem óhjákvæmilega hlýtur að
auka á hollan metnað canadisku þjóðar-
innar og styrkja einingu hennar að mun;
er hér átt við löggjöf síðasta sambands-
þings um canadisk þegnréttindi, sem
gekk í gildi um áramótin; fyrir fram-
gangi þessa þjóðþrifamáls, hefir Liberal
flokkurinn löngum barist, með hinn víð-
sýna forustumann sinn, Mr. King, í far-
arbroddi; nú getum vér með fullum rétti
kallað oss Canadamenn, eigi aðeins í
daglegu lífi, heldur og jafnframt á vett-
vangi hinna opinberu* starfsmála; nú
þurfa menn ekki lengur brezkt borgara-
bréf til þess að komast yfir landamæri
Canada og Bandaríkjanna, að eigi séu
fleiri dæmi tilgreind; alt þetta mið'ar í
holla þróunarátt og skapar skilyrði til
samstiltra átaka, öllum þegnum þjóð-
félagsins jafnt í hag.
í tilefni af gildistöku áminstrar
þegnréttindalöggjafar, hafa verið hald-
in fjölmenn hátíðahöld víðsvegar um
landið, þar sem ýmsir forustumenn
þjóðarinnar, svo sem Mr. King og ráð-
herrar hans, hafa veitt viðtöku hinum
nýju þegnréttarskilríkjum, sem í þess-
um tilfellum eru einungis táknræns
eðlis, með því að gildistaka téðrar lög-
jgjafar náði til allra-brezkra borgara í
landinu.
Hin nýju þegnréttindalög hafa vafa-
laust orðið canadisku þjóðinni kær-
komin nýársgjöf.
Minningabrot úr
Íslandsförinni 1946
Eftir EINAR P. JÓNSSON
Tvo næstu daga dvöldum við að
mestu í Reykjavík, að undantekinni
heimsókn til forsetahjónanna á Bessa-
stöðum. Þann 13. ágúst fóru vinir okk-
ar með okkur um höfuðborgina og
sýndu okkur ýmissar merkustu bygg-
ingar. Ásmundur Guðmundsson pró-
fessor sýndi okkur háskólann, þessa
glæsilegu byggingu, sem margfalt fjöl-
mennari þjóðir en íslendingar gætu
með fullum rétti verið upp með sér af;
húsameistari ríkisins, Guðjón Samúels-
son, gerði teikningar allar að háskóla-
byggingunni, eins og svo mörgum öðr-
um stórbyggingum á íslandi í seinni tíð,
og var vinna öll og skreyting gerð að
hans fyrirsögn; stíllinn er svipmikill og
hreinn; einna mest fanst mér til há-
skóla-kapellunnar koma; hún vekur hjá
manni dularfulla hrifningu jafnskjótt og
inn úr dyrunum er komið; hvelfingin og
prédikunarstóllinn fallast í faðma hins
unaðslegasta samræmis; kapellan og
hvelfingin í fordyri háskólans, eru
skreyttar nýju alíslenzku byggingar-
efni, blönduðu silfurbergs-perlum, sem
við rafljós tindra eins og stjörnur á fest-
ingunni. Eftir að hafa litast um í há-
skólanum þó nokkra stund, var haldið
til Dómkirkjunnar og Alþingishússins;
þar var alt með kyrrum kjörum; mér
fanst dómkirkjan altaf fremur óásjáleg
hið ytra, og var þetta enn meir áberandi
vegna hins mikla f jölda stórhýsa af nú-
tímagerð, sem risið hefir upp í öllum
hverfum höfuðstaðarins; en vingjarn-
leg þótti mér hún að innan engu síöur
en í gamla daga; altaristaflan var alt af
jafn fögur, og hið sama var um lista-
verk Alberts Thorvaldsens, skírnar-
fontinn að segja; mér fanst Alþingis-
húsið minna en það áður var, þótt slíkt
væri einungis missýning, sem stafaði
af samanburði á stórhýsum, sem reist
höfðu verið eftir að eg fór að heiman,
svo sem Hótel Borg og útvarpsbygging-
unni, sem standa þar í nágrenninu; mér
fanst eg vera alveg heima hjá mér í Al-
þingishúsinu, þó aldrei yrði eg þing-
maður, eða hugsaði til þess að verða
það; eg var ásáttur með það, að vera
þingskrifari í þó nokkur ár.
Nú var haldið af stað til þjóðleikhúss-
ins, sem stendur við Hverfisgötu rétt
ofan við Safnhúsið; þetta er geisistór
bygging, sem sennilega hefði fyrir löngu
verið fullger og tekin til nota, ef ekki
hernámiö brezka hefði komið til sög-
unnar; brezki herinn lagði hald á bygg-
inguna og olli þar svo miklum spjöllum,
að langan tíma þurfti til þess, að kippa
því í lag, er úr lagi fór, hvað þá heldur
að fullgera hana; vinur minn og skóla-
bróðir, Guðjón Samúelsson, tók á móti
og skýrði fyrir okkur hin helztu sér-
kenni þessarar miklu byggingar; hann
fagnaði mér eins og gömlum fóstbróð-
ur eða týndum, en fundnum syni; hann
hefir manna mest sett svip sinn á ís-
lenzka byggingarlist. sem segja má að
sé í nýsköpun og standi vissulega til
bóta; með Guðjóni var til taks í þjóð-
leikhúsinu húsa- og skipulagsfræðing-
ingur, Hörður Bjarnason Jónssonar frá
Galtafelli; það skal tekið fram, að eitt
gekk yfir okkur alla gestina að vestan
af hálfu þeirra Guðjóns og Harðar, svo
sem allstaðar þar, sem leið okkar lá
um landið; næst var haldið til hinnar
nýju sundhallar borgarinnar, sem er
hið mesta gímald og vönduð að öllu hið
bezta; fyrverandi sundkóngur íslands
og núverandi yfirlögregluþjónn í
Reykjavík, Erlingur Pálsson, sonur Páls
sundkennara, en bróðursonur Þorsteins
Erlingssonar skálds, tók á móti okkur
og sýndi okkur, ef svo mætti að orði
kveða, öll ríki veraldarinnar og þeirra
dýrð, varðandi þessa virðulegu mið^toð
íslenzkrar sundmentar. Erlingur er hið
mesta ljúfmenni; eg þekkti hann frá
fornu fari og fann til ósegjanlegrar á-
nægju yfir því, að endurnýja við hann
kunningsskap.
Nú var liðið að nóni. en þó áttum
við að þiggja kaffiboð hjá Dr. Helga P.
Briem aðalræðismanni íslands í New
York; heimili hans í Reykjavík stendur
í Tjarnargötu og er nú fagur skrúðgarð-
ur umhverfis húsið; við, sem höfðum not
ið hinnar alúðlegu gestrisni Dr. Helga
og konu hans vestra, vissum á hverju
við áttum von; þarna iðaði alt af fjöri,
og allir voru eins og þeir hefðu þekst
frá barnæsku; eg hafði unun af að hitta
móður Helga, frú Álfhildi, systur Dr.
Jóns Helgasonar biskups; við vorum
nægilega kunnug áður til þess að muna
hvort eftir öðru', og eg gleymi því aldrei,
hvað hjartanlega hún bauð mig vel-
kominn heim; í þessu ánægjulega kaffi-
boði, hitti eg fornvin minn og skólabróð-
ur, Dr. Sigurð Nordal, og þótti mér það
mikið meira en algengt gaman; eg sá
hann nokkrum sinnum seinna, þenna
óviðjafnanlega afburðamann í ríkí ís-
lenzkra bókmenta. —
%
Um kvöldið sátum við ríkmannlegt
heimboð hjá biskupshjónunum; þau;
áttu þá heima á Öldugötu, en eru nú, að
því er eg bezt veit, flutt í hús, sem nefn-
ist Gimli; er það viðeigandi nafn á heim-
ili, þar sem jafn göfugir höfðingjar ráða
ríkjum og þau Sigurgeir biskup og frú
Guðrún; börn þeirra öll sverja sig glöggt
í ætt að prúðmensku og ástúð. En hve
ramíslenzkur andi hvíldi yfir biskups-
heimilinu! Hinn ljúffengi matur var al-
íslenzkur, og við fengum þar meðal
annars krækiberjaskyr. —
Eftir að borðum var hrundið, var
brátt byrjað á því að taka lagið; þarna
Uppeldismálin til eflingar friðar
og farsœldar í heiminum
Steingrímur Arason segir frá
alþjóðasamtökum, sem ísland
er aðili að.
“Uppeldismálin geta verið
einn snarasti þátturinn til efl-
ingar friði og farsældar í heim-
inum. Það sást greinilegast eftir
síðasta stríð, er tvö ríki 1 Evrópu
og eitt í Asíu notuðu uppeldis-
málin til stpíðsundirbúnings og
undirbúnings einræðis og >kúg-
unar. En nú hefir verið stofn-
,að|ur abþ-jóðafélagsskapur, sem
hefir það markmið að beita upp-
eldismálunum til friðar og
auknu bræðralagi með þjóðun-
um. Vænta forystumenn þess
félagsskapar sér góðs af starfinu
og þegar hefir náðst talsverður
árangur með stofnun UNESCO,
fræðslu- og vísindadeildar Sam-
einuðu þjóðanna.” — Á þessa
leið fórust Steingrími Arasyni,
kennara orð er eg átti tal við
hann í gær.
Steingrímur og kona hans hafa
dvalið í Bandaríkjunum á sjö-
unda ár undanfarið, en þau hjón-
in komu heim með “Salmon
Knox” í-fyrradag.
Alþjóðasamband
uppeldismála.
Er eg spurði Steingrím Arason
um störf hans í Vesturheimi á
undaniförnum árum, sagði hann,
að sér fyndist, að merkilegasta
starfið, sem hann hefði unnið
þar vestra, væri í sambandi við
Alþjóðasamband í uppeldismál-
um. Hann hefir setið fundi NEA
(National Education Associa-
tion) árlega undanfarin fjögur
ár, en í þeim félagsskap eru 7,500
félagar, alt kennarar og skóla-
starfsmenn. Hefir félagsskapur
þessi unnið viðtækt starf og far-
sælt fyrir uppeldismálin.
Hugmyndin um félagsskapinn
vaknaði eftir fyrri heimsstyrj-
öld og var þá komið upp alþjóða
félagsskap til þess að ala menn
upp tii friðar. En stjórnmála-
mennirnir skildu ekki hve upp-
eldismálin eru sterkur þáttur í
framkomu og hugsun. Gamla
þjóðábandalagið gaf þessu lít-
inn gaum, að undanskildum ein-
um fulltrúa frá ríki í Mið-Ame-
átt að uppeldismálunum verði
nú ekki aftur gleymt þegar frið-
urinn verður undirbúinn.
Þegar stofnun Sameinuðu
þjóðanna var undirbúin náðist
sá áfángi, að stofnað var til
UNESCO innan þess félagskapar.
Fundur var síðan haldinn í
Endicott í New York ríki í sum-
dr, þar sem endanlega var geng-
ið frá alþjóðasamibandi kennara
og þar gekk Ísland í félagsskap-
inn.
Steingrímur hefir þýtt útdrátt
úr ræðum fulltrúa á þessum
fundum og ennfremur ávarp
það, sem Bandaríkja-forseti
sendi þinginu. Er hér um merki-
legt plagg að ræða fyrir kenn-
ara og verður sennilega gefið
hér út, en það er ekki ákveðið
hvar, eða (hvenær, ennþá.
Rithöfundarstörf.
Á meðan Steingrímur Arason
dvaldi í Bandaríkjunum samdi
hann tvær unglingabækur, sem
báðar gerast á íslandi, Sú fyrri
heitir “Smokey Bay” en hin
“Golden Hair.” Báðar bækurnar
fengu góða dóma í Bandarikjun-
um. Carnegie Institute valdi t.d.
“Smoky Bay” sem eina af 12
beztu bókum. >sem gefnar hafa
verið út í Bandaríkjunum og
sem bezt væru fallnar til að
kynna amerískum lesendum aðr-
ar þjóðir. “Foreldrablaðið” í
New York benti* á hana sem
mjög góða bók.
Steingrímur kendi einn vetur
við New York háskóla. — Það
voru að mestu hermenn af nor-
rænum ættum, sem sóttu fyrir-
lestra til hans. — Kendi Stein-
grímur menningu, siði og sögu
N orð ur landanna.
Þá vann hann hjá Vilhjálmi
Stefánssyni, landkönnuði. —
Vilhjálmur var að semja hand-
bók fyrir hafnsögumenn í Norð-
urhöfum og vann Steingrímur
að bókinni með honum.
Skemtileg ferð yfir Atlantshaf
Að lokum segir Steingrímur
Arason frá ferðinni heim frá
New York.
— Eg hefi farið átta sinnum
yfir Atlantshafið, en eg held að
þessi ferð hafi verið sú skemti-
legasta. “Salmon Knot” er ekki
nema venjulegt flutningaskip,
en skipstjórinn. Brush kapteinn,
hafði lag á því, að gera alt svo
heimilislegt um borð í skipinu.
Hann hefir sjálfur valið skips-
höfn sína og það má segja, að
þar er valinn maður í hverju
rúmi. Veðrið gerði sitt til þess
að ferðin yrði skemítileg, því að
það var enginn farþegi sjóveikur,
en það var líka sífeld kátína alla
leiðina frá byrjun til enda og þó
var aldrei gripið til víns alla
leiðina.
Einu sinni fór eg með hafskip-
inu ‘Leviatan” yfir Atlantshaf,
að vetrarlagi. Þar voru öll þæg-
indi um borð, stórir veitingaskál-
ar og skemtitæki, sundlaug og
'hvað eina. Það voru meira að
segja kýr og hænsni um borð,
en mér er það efamál hvort
ferðin var skemtilegri.
Síðasta daginn var afmæii um
borð hjá okkur í “Salmon Knox.”
Einn farþeginn, Anna Thorodd-
sen, átti 16 ára afmæli. Þetta var
hið svonefnda “skipstjórakvöld”,
síðasti dagurinn áður en komið
var í 'höfn. Efnt var til veizlu
með afmælisköku og öllu til-
heyrandi. Með leyfi skipstjóra
flutti eg minni afmælisbarnsins
og orti ennfremur til hennar af-
mæliskvæði.
í einu orði sagt, ferðin var sér-
staklega skemtileg.
—Mbl. 6. des.
Minnist
BETEL
í erfðaskrám yðar
ríku. Tillögur hans fengu ekki
hljómgrunn þá, en nú sjá menn,
að uppeldið getur orðið til ills
eða góðs, eftir því hvernig því er
hagað.
Að nýafstaðinni styrjöld lok-
inni efndi NEA til alþjóða sam-
taka og náði kennurum frá
næstum öllum löndum heims til
að vera fulltrúar á alþjóðafundi.
Ætlunin er að reyna að hafa á-
hrif á stjórnmálamennina í þá
sungu allir, biskupinn
krafðist þess, og að óhlýðn-
ast honum í boði á hans
eigin heimili, náði vitan-
iega ekki nokkurri átt; af-
burðagóður s ö n gv a r i,
Ragnar Stefánsson ofursti
frá Baltimore, söng um
kvöldið margt einsöngva
við mikla hrifningu; þetta
snerist upp í yndislegt og
ógleymanlegt söngkveld.
Eg fann til þess, er við
hjónin komum til herbergja
okkar á Stúdentagarðinum
um kvöldið hvað ríkiskirkj-
an íslenzka, og reyndar
þjóðin í heild var lánsöm,
að eignast jafn hollan leið-
toga og Sigurgeir biskup er,
á tímum þess alvarlega
ölduróts, er að nokkru leyti
hafði skapast í þjóðlífinu
vegna hernámsins og af
öðrum ástæðum líka; allir
dagar eiga kvöld, og svo
fór einnig um þenna unaðs-
lega dag í höfuðborg ís-
lands; daginn eftir áttum
við einnig von á ýmissum
ógleymanlegum æfintýr-
um, og því skynsamlegast
að taka á sig náðir.
—Framh.
Innköllunarmenn LÖGBERGS
Amaranth, Man B. G. Kjartanson
Akra, N. Dak Joe Northfield
Backoo, N. Dakota.
Árborg, Man ... K. N. S. Fridfinnson
Árnes, Man. M. Einarsson
Baldur, Man. O. Anderson
Bellingham, Wash Árni Símonarson
Blaine, Wash Árni Símonarson
Boston, Mass Palmi Sigurdson
384 Newbury St.
Cavalier, N. Dak Joe Northfield
Cypress River, Man O. Anderson
Churchbridge, Sask ... S. S. Christopherson
Edinburg, N. Dak Páll B. Olafson
Elfros, Sask. Mrs. J. H. Goodmundson
Garðar, N. Dak. Páll B. Olafson
1 Gerald, Sask. C. Paulson
Geysir, Man K. N. S. Friðfinnson
Gimli, Man O. N. Kárdal
Glenboro, Man O. Anderson
Hallson, N. Dak. Páll B. Olafson
Hnausa. Man ... K. N. S. Fridfinnson
Husavick, Man O. N. Kárdal
Langruth, Man John Valdimarson
Leslie, Sask Jón Ólafsson
Lundar. Man Dan. Lindal
Mountain, N. Dak Páll B. Olafson
Point Roberts, Wash. S. J. Mýrdal
Riverton, Man. ... K. N. S. Friðfinnson
Seattle, Wash J. J. Middal
6522 Dibble N.W., Seattle, 7, Wash.
Sclkirk, Man. Mrs. V. Johnson
Tantallon, Sask J. Kr. Johnson
Vancouver, B.C F. O. Lyngdal
5975 Sherbrooke St., Vancouver, B.C.
Víðir, Man. K. N. S. Friðfinnson
Westbourne, Man Jón Valdimarson
Winnipeg Beach, Man. O. N. Kárdal