Lögberg - 09.01.1947, Blaðsíða 7

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 9. JANÚAR, 1947
7
DANTE
og “Divina Comedia”
Sólgull var í skýjunum þetta
kvöld, yfir voginum við Spezia,
segir sögnin. Munikaklaustrið
Santa Croce del Corvo lá í glitri
hnígandi sólar, geislar hennar
léku um súlur og bogagöng og
glitruðu í lindum og gosbrunn-
um. Kýprusarnir gnœfa hnar-
reis-tir og .þöglir við bjartan him-
inn, eins og umgerð um logn-
slóttan voginn, og undiraldan
gjálpaði við fjörusandinn.
Abótinn stóð við klaust-urmúr-
inn. Hallaði höfðinu upp að
múrnum og bæ,'ði varirnar —
hann var að biðjast fyrir. Hann
sá hylla undir einhverja mann-
veru niðri á grundunum og rétti
þá úr sér og athugaði manninn
be-tur, er hann færðist nær. Inn-
an stundar stóðu þeir andspænis
hvor öðrum. Gesturinn var í
meðallagi hár, í rauðrl kápu og
með rauða hettu. Hann ivar
gamallegur ásýndum, en í rann-
sakandi augunum brann eldur.
Hann kom hægt og virðuleg-a og
staðnæmdist svo við klaustur-
hliðið. Ábótinn spurði hvem
hann vildi finna og lagði höndina
á höfuð honum og blessaði hann.
En það var eins og gesturinn
heyrði ekki orðin. Hann ein-
blíndi á klausturmúrinn rendi
augunum yfir hina miklu bygg-
ingu, rannsakan-di og sinnulaust
í senn.
Ábótinn endurtók s-purning-
una. Þá lyfti gesturinn höfðin-u.
Augu hans læstu sig inn í aug-u
hins, með undraverðum krafti.
Eg leita friðar. Friðar. Friðar
Þessi mikli æfintýramaður og
skáld miðaldanna hafði lifað ó-
veðrasömu og umrótsmiklu lífi.
Altaf ófarsæll. altaf í leit að
friðnum, sem -hann hvergi fann.
Hann hafði leitað hans á öllum
þeim óteljandi stöðum, sem hann
hafði gist á flækingi sínum, í djúp
hyglum rannsókn-um og star-fi og
í trúarbrögðum. Merkilegur
snillingur og harmsögu-persóna
urn leið, sem lifði á mearkilegum
tíma. Það var aðalsmaðurinn,
skáldið og hinn lærði vísinda-
maður og heimspekingur Dante
Allighieri, sem var kominn í
heimsókn til hins fátæka munks.
Menn vita lítið um fyrstu æfi-
ár hans. En hann var fæddur
arið 1265 og var af gamalli aðals-
aett. Hið óky-rra stjórnmála-
ástan-d, sem um þær mundir var
raðandi í -borgunum á Norður-
Italíu hefir vafalaust haft djúp
áhrif á hið næma tilfinningalíf
hans og orðið til að auka þrá hans
eftir friði — ytri borgaralegum
friði -og innri sálarfriði.
Þegar hann var barn að aldri
hafði -hann hitt Beatrice, sem
varð æskuást hans. En þær ástir
urðu hinum unga Dante tir mik-
illa rauna — hún elskaði hann
eklki á móti og þegar hún var
21 árs giftist -hún aðalsmanni
einum. En eigi að síður elskaði
Dante hann alla æfi sína — hún
varð -drotning drauma hans alla
aefi.
Til þess að finna frið og
gleyms-ku í ástarraú'num sínum
fór hann að lesa heimspeki, guð-
fræði og náttúrufræði með rnikl-
um ákafa og komst um síðir að
þeirri niðurstöðu, að heimspeki
og vísindi vær-u aðeins einn þátt-
ur -í hinum kristnnu trúaribrögð-
um.
Dante varð brátt fræg-ur sem
rithöfundur og ljóðskáld og gift-
ist aðalsmannsdóttur frá Firenze.
Hann var þá nýbyrjaður á
stóru riti í ljóðurn, sem átti að
sanna að öll vísindi væru þjónar
kristindóhisins. En þá gerðist
atburður, sem átti að verða til
þess að þroska hug hans og setja
stimpil manndómsins á ljóðagerð
han-s. í byltingunum í Firenze
var Dante, þá 35 ára gamall, kos-
inn í ráð eitt, sem átti að verða
einskonar velferðarnefnd og
halda uppi lögum og reglu í borg-
inni. En það 'kom bráðlega á
daginn að ráð þetta- hafði al-
menningsálitið á móti sér; Dante
og félagar hans -voru taldir ha-rð-
stjórar og nú hóf-ust ofsóknir
gegn þeim. Var leitað til Boni-
faciusar VII. páfa, til þess að fá
hjálp þaðan til að fcoma þeim
frá. En Dante var sendur til
páfa til þess að tala máli ráðsins
við -hann. Meðan hann var í
þeirri ferð varð bylting í Firenze,
og þegar Dante var á heimleið-
inni -frétti hann að hann og félag-
ar hans ihefðu verið dæmdir í út-
legð, og -ef þeir -dirfðust að koma
til Firenze aftur skyldu þeir
brendir á 'báli. Allar eignir
Dantes, fastar og lausar, höfðu
verið gerðar upptækar. Nú var
Dante orðinn aumastur allra fá-
tækra. Hann va-rð að leggjast í
flakk og lláta konu siína og sjö
börn þeirra eftir í fátækt í
Firenze.
Þann-ig va-r ástatt -fyrir honum
er hann fór að vinna að hinu
fræga verki sínu “Comedia” —
sem síðar fékk iviðurnefnið
“Divinia” — 'hin guðdómlega. . . .
Samkvæmt málvenju þeirra
tíma þýddi comedia kvæði, sem
byrjaði alvarl-ega en lýkur með
fögnuði og gleði. I þessum
merkilega hundrað ljóða bálki,
sem er alls 14,200 vísuorð, éru
samankomin mi'ki-1 auðæfi lýs-
inga og mynda og þar er aLvara
og mannvit, sem vi-rðist fara vax-
andi í hverit s'kifti, sem ljóðin
eru lesin. . . . En lesturinn er
enginn leikur, — efnið er erfitt
viðfangs, og Dant-e veit það.
Hann segir sjálfur við þann sem
vi'U lésa það lauslega: Snú við
og hættu þér ekki út á hafið . .
“Divina Comedia” er í þremur
aðalköflum: “Inferno”, “Purga-
torio” og “Paradiso” (Helvíti,
hreinsunareldurinn og paradís).
í f-yrsta kvæðinu hverfur les-
andinn inn í myrkvið syndarinn-
ar. Skáldið er í hugaævíli og
sjúkt af efa. Illar nornir kremja
hjarta hans, heimurinn er í stríði,
blóðþoku leggur upp af mýrun-
um, ástriíðurnar fara um mann-
kynið eins og fellibyljir og gera
þá smáa og fyrirlitlega. Sjáifur
mæðist hann undir þungri byrði.
Hann veit, að -honum hafði verið
trúað fyrir hl-utve-rki í lífinu, —
sem hann hafði svikist undan.
En hann veit ekki hvernig þetta
hefir atvikast. Það er eins og
illar vættir hafi stungið honum
svefnþorn.
1 örvæntingu sinni -hrópar
hann á Ihjálp og hann fœr hana.
Það er rómverska skáldið Vir-
gill, sem kemur og á að hjálpa
honum gegnum helvíti og hreins-
unareldinn. En við landamæri
þriðja ríkisins, við þröskuld
hi-mnaríkis tekur Beatrice við af
Virgil — hún er tákn náðar Guðs.
Dante -verður að þola margt
áð-ur en hann kemst í Paradís.
Hann verður að fara niður í
undirheima h-orfa á hinar útskúf-
-uðu sálir og hlusta á óp þeirra
°g bænir um, að þeir verði af-
máðir úr tilverunni. Hann geng-
ur í stórum hóp upp Hieins-unar-
fjallið, og er það þjáningafull
ganga, en í allri þjáningunni
heyrast þó há fagnaðaróp. Það
er óp vonarinnar,, sem lifir þrátt
fyrir alt. Þessa lækningu verð-
ur Dante að gegn-umganga áður
en hann fær að koma inn í frið-
arríki sannleikans og kærleik-
ans. . . .
Og nú hefst þetta merkilega
ferðalag. Virgill kemur og rétt-
ir honum höndina. Þeir leggja af
stað, Virgill á un-dan, Dante á
eftir. Brá-tt koma þeir að a-far-
miklum gíg, kringlóttum og eins
og trekt ofan í jörðina. Að neð-
an heyr-ist ógurlegur kliður af
eymdarstunum og andvörpum.
Næst koma þeir inn í forgarð
Hel-vítis og hitta þar margt af
hljóðandi og stynjandi fólki. Þar
eru þeir ístöðulausu, sem ekki
hafa haft þrek til að taka afstöð-u
í lífinu, hvort iheldur var tii -góðs
eða ills. Nú hefir þeim verið
valinn staður, sem bæði er utan
Hi-mnaríkis og Helvítis og þar
hlaupa þeir í hring eins og vanka-
sauðir, til eilífðar nóns.
Helvíti sjálfu er skift í níu
deildir, eftir þv-í hverskonar
syndir gestirnir hafa drýgt.
I fyrstu deild eru hinir “eðlu
heiðingjar”. Skuggar þeirra eru
á sáfeldu sveimi. Þeir eiga ekki
sjálfir sök á syn-dum sínum og
þessvegna eru þjáningar þeírra
án kvala og kveinstafa. En þeir
fá aidrei að koma inn í hina
himn'esku Paradís. Þeir eiga úm
alla eilífð að halda áfram að
hringsóla u-m stór, græn engi,
sem ná inn í óendanleikann, —
í eilofri þrá eftir Guði.
í hverri nýrri deild koma nýir
syndarar og umh-verfið verður æ
hræðil-egra eftir því sem lengra
kemur. Dante og Virgill sjá
syndara ástríð-unnar, sælkera,
nina ágjörnu, villutrúarmenn og
falsspámenn, freistara, þjófa og
hræsnara.
Þeir ihalda áfram lengra og
lengra. Kvalaóp hinna fordæmdu
fara hækkandi. svo að ekki heyr-
ist -mannsins mál.
En -þó eru þeir ekki enn komnir
í helvíti vonskunnar. Það heist
í 7. deild. Þar eru fyrst og
frernst þeir, sem hafa brotið æ
sér gagnvar-t öðrum, þvinæsi,
þeir, sem hafa brotið gegn sjáif-
um sér og loks þeir, sem hafa
brotið gegn Guði. Víðáttumikii
flæmi opnast inn í -myrkrið. I
ærustunni og hávaðan-um frá óp-
um hinna fordæmdu, kvalastun-
um og andvörpum. rennur á. í
henni er rjúkandi blóð. Beljandi
fossar steypast fram af hengi-
flugum. Þarna verða morðingj-
arnir að kveljast í -blóðsjó, sjáiis-
morðingjarnir grát'bæna um að
þeir verði máðir út úr tilver-
unni eð-a þeir -fái líkama aftur.
Guðlastararnir lifa í eilíf-u eld-
regni — tákn ákæru samvizk-
unnar vegna þess að þeir lögðu
nafn Guðs -við hégóma og hædd-u
það.
Dý-pst niðri, lengst frá sólinni,
frá ljósin-u og frá Guði, er eiláfur
kuldi. í þessu ásrí-ki, se-m aldrei
hefir séð sólargeisla, eru níðing-
arnir samankomnir. Þúsundir af
frostbláum hönd-um teygjast upp
úr klakanum, sumstaðar sjást
afmynduð andlit í sprungunum
og kveinstafir heyrast. En þeir,
er þarna háfast við hafa fyrir
löngu mist málið. í þessum
frystikjallara helvítis eru meðal
annars Kain og Júdas Iskaríot.
Það eru hin köldu yfirlögðu svik,
sem skáldið vísar til sætis þarna
á botni allrar spillingar.
Og þarna sjá gestirnir tveir
Líka sjálfan höfðingja Helvítis —
kon-ung í ríki kvalanna — í eilíf-
um ís . . .
Nú er ferðinni um Helvíti Lok-
ið og Dante og Virgill eru komn-
ir á Hreinsunareldsfjallið. Þetta
er einstakt fjall og sér þaðan yfir
óendanlegar sléttur. Yfir þeim er
blikandi stjörn-uhiminn, sem á að
fara að fölna m-eð komandi aftur-
elding-u.
Purgatoríið, eilífðarríkið, ligg-
ur ósnortið í afarstóru heimshafi,
fjarlægt og nærri í senn. Það er
á yfirborði jarðarinnar, öldurnar
leika um strendur þess, sól og
stjörnur Lýsa, — en þarna er alt
mikl-u hreinna og léttara en á
sjálfri jörðinni.
Áður en þeir félagarnir tveir
geta byrjað ferðina um þ-etta ríki
verða þeir að losna við skelfing-
arnar og kvíðann, sem í þeim er
eftir vítis&rðina. Þeir verða
einnig að tjlá sig fúsa til að af-
sala sér ölLu og láta þann sem
ræður ferðinni, ákveða alt. Svo
taka þeir á sig krans auðmýktar-
innar. Nú kemur sólin upp og
ferðalagið getur hafist. Þeir
v-erða samferða öndum, sem þeir
hafa þekt -í lifanda lífi. Nú nema
þeir staðar -undir bröttu fjalli, til
þess að leita sér að einstigi upp
á tindinn og nú héfst fjallganga,
sem bæði er erfið og hættuleg.
Loks koma þeir upp á stall, en
sjá þá að annað fjali ennþá
hærra er fyrir ofan þá. Dan-te
logar af þrá eftir að komast upp
á efsta tindinn fyrir sólarlag, en
þetta er margra daga erfið leið.
Undir kvöld koma þeir í unaðs-
Legan dal, vaxinn blómum, en
það er mikili alvörublær y-fir
öllum þeim, sem þeir hitta þar.
Þeir hitfa þarna bon-unga og
f-ursta, spekinga sem ígrunda
vonsku veraldarinnar og geta
ekki losnað -við -álhyggjur, sem
þeir hafa haft í jarðiífinu.
Einkennileg hamingja hvílir
yfir öllu þarna í Hreinsunareld-
inum. Þar er ékki hægt að rata
nema meðan sólarinnar nýtur
við. Undir eins og dimmir er
ekki hægt að stíga nokkurt skref.
Þ-ar verðiur að “vinna meðan
dagur er, nóttin kernur þá eng-
inn getur unnið.”
Um sólarupprás morguninn
eftir vaknar Dante og sér þá að
hann er á einhvern dulartuiian
hátt kominn að hliði Hreinsunar-
eldsins. Þrjú þrep, sitt með
h-verjum lit, liggja upp að hlið-
inu, og á efsta þrepinu stendur
engill með sverð í -hendi. Dante
hneigir sig fyrir hin-um himneska
varðmanni, en 'hann ristir á enni
hans sjö blóðug P (peccat-um,
sem þýðir synd). Svo opnast
dyrnar að nýju ríki; þar er alt
með öðrum svip en í helvíti. Þar
heyrir Dante unaðslegan hljóð-
færaslátt og söng, en orð söngv-
aranna heyrast ekki fyri-r dýn
hljóðfæranna. Andar koma fram,
ákallandi frelsun og riðandi und-
ir þung-um byrðum, sem þeir
vilja varpa af sér. Allir eiga þeir
að fara gegnum einlhverja hreins-
un, hver á sinn hátt, eftir því
hvaða syndir þeir hafa drýgt í
jarðlífinu.
Þarna fer Dante um ýmsar
deildir, sem hver hefir sína
syndáhreinsun með höndum. En
við hverja deild, sem 'hann fer
um, hverifiur eitt P-ið af enni
hans.
Alt í einu n-ötrar fjal-lið. Svo
heyrist kliður, eins og allir and-
arnir væru farnir að kyrja
“Gloria in excelsis”. Þeir fá ebki
að halda áfram fyr en söngnum
og skjálftanum er lokið. Og nú
skýrist ibrátt fyrir þei-m, hvað
skeð hefir: í hvert skifti, sem
ein sálin hefir lokið hreinsuninni
og rís -upp, hreinsuð af allri synd,
nötrar fjallið, og lyftandi fagn-
aðarkend fer um a-lla þá, sem er-u
að gera yfinbót.
Loiks er próf uninni lokið. Öll
P-in eru horfin. Þrjá daga hefir
Dante verið að reika um þetta
Pfl'ki. Og nú er sólin að ganga til
viðar í þr-iðja skifti.
Um nó'ttina dreymir Dante
táknrænan spásagnardraum:
Hann sér unga stúlku vera að
tína blóm á stóru engi, og veit
að þetta er Lea, -íholdgun hins
starfsama í jarðlífinu — vita
aotiva, á sama hátt og Rakel er
hin íhugandi — vita contempla-
tiva. Af draumnum fær hann
hugboð um hvað á daga hans eigi
að drífa næstu daga.
Það birtir í austri og með sól-
in-ni vex löngun hans til þess að
komast hærra, upp síðasta á-
fangann. Þá er takmarkinu náð
og sigurinn -unninn.
Dante hittir brátt draumamær
sína. Hún kemur da-nsandi á
móti ihonum með fangið fult af
blómum og leiðir hann til stúlk-
unnar, sem hann unni hugás-tum
í æsku — Beatrice. Og nú getur
flugið hafist til hinnar himnesku
Paradísar.
Ferðin um Inferno hófst á
föstudaginn langa. En á tákn-
rænan hátt lætur Dante Himna-
ríkisferðina hefjast á páska-
morgni. Nú er engin þjáning eða
kvöl lengur, en umihverfis hann
er fjöldi af þjónandi öndum.
Dante finnur frið í sálu sinni.
Þegar hann lítur í augu Beatrice
streymir sælukend um hann all-
an. Parad-ís er full af göfugum
öndum.
A'lt í einu sér Dante fljót úr
ljósi streyma fram. Á árbökkun-
um vaxa fegurstu blóm. Neist-
ar dansa upp úr ánni, fljúga inn
á milli blómanna og snúa svo
aftur þangað sem þeir komu. Það
er eins og þeir slokkni en nýir
neistar koma í staðinn. Ljós-
fljótið er tákn tímans. Til þess
að vera óbundinn af tímanum
og komast tíl ihinnar æðri raun-
veru verður Dante að drekka úr
ánni. Hann beygir sig ákafur
niðiur að ánni, en undir eins og
hann snertir yfirborðið breytist
alt um-hverfið í einni ‘svipan.
Fljótið breytist nú í stórt stöðu-
vatn, og yfir því leikur annar-
legur bjanmi. En kringum þetta
mikla stöðuvatn sitja hinir sælu
í þyrpingum og englar eru a
flugi kringum þá: Á einum stað
á vatnsbakkanum -er autt r-úm
handa þeim, sem nýir korna.
Dante sér guðdóminn ópinberast
í þroskasög-u mannkynsins, Loks
sér hann alt þetta hverfa og
verða eitt — alt verður Guð.
Þannig lýkúr þess-um mikla
Ijóðabálki. Þar vor-u sögð mörg
oitur orð um dóm og réttlæti, en
undiraldan er allsstaðar: ást tii
alls sem lifir.
Divina Comedia er líki-nga-
skáldskapur. Það sem -liggur að
baki er að mannssálin verði að
vakna af myrkri syndarinnar og
hefja baráttu við sjálfa sig. Hún
á að gera sér grein fyrir til-
verunni til þess að geta sigrast á
syndinni.
—Eg hefi stýrt bíl í 20 ár og
ekki lent í nema þremiur bíl-
slysum.
— Eg hefi ékki lent í nema
tveimur.
— Hvað er langt síðan þú fórst
að keyra bíl?
— Eg tók próf í fyrradag.
+
Dómarinn: — Hvernig g-átuð
þér vitað það, að maðurinn yðar
væri fullur.
Konan: — Nú, hann reyndi að
kyssa mig, dóninn sá ama.
— Eg veðjaði við mann að eg
skyldi efcki bragða mat í 14 daga
-og ekki sofa í 14 nætur.
— Hvernig fór það?
— Eg vann, því eg borðaði á
næturnar en svaf á daginn.
Eins og skáldum þeirra tíma
var títt rnálar Dante 'hinar svört-
ustu myndir samtíðar sinnar, en
líka þær björtustu. Hann lætur
Comedia enda í birtu. Þegar
hann lítur inn í Paradís leggur
hann sjálfum sér þessi orð í
munn:
“Sá, sem á jörðinni kveinar
undan da-uðanum, hann þekki-r
akki ihina eilífu, svalandi dögg
himnaríkis. . . .”
—Fálkinn.
SAFNIÐ
SPARIÐ
MEIRU
MEIRA
MEÐ
COCKSHUTT

Pví nær allar t
''■'inadtskir b«-nt
>>já Cockshutt
Þar 6ra dráttar,
fyrir orku og- ei,
Þér SetlS pU
dreift áburði, og
yi'kju nif>ð hessu,
,°H saman h
kyrnar • ■ . með
Um’ S6m smíðaðar
m°nnum fyrin ca
Ur’ som þér v
fullkomnustu og.
með áliyf'gileik o
reynsiu að baki
MEIRA í VÆNDUM
Cookshutt félagið, sem helgar starf sitt 'landbúnaðinum,
skuldbindur sig sig víðtækra rannsókna -í þá átt, að veita
canadiskum bændum aðgang að æ fullkomnari verk-
færum; og þótt framleiðslan fullnæg-i enn eigi eftir-
spurninni, þá eru nú -horifur slíkar, að á árinu 1947,
fjölgi svo hinum vinsælu Cockshutt búvélum, að fleiri
og fleiri verði þeirra aðnjótandi, eftir því sem þau efni
vaxa, sem þær eru -gerðar af.
Finnið yðar viðurkenda Cockshutt umboðsmann.
COCKSHUTT
PLOW COMPANY LIMITED
MONTREAL Dn A MTCODn WINNIPEG REGINA SASKATOON
FALLS DRHITirWRU CALGARY EDMONTON
TRURO
SMITHS FALLS