Lögberg - 23.01.1947, Blaðsíða 3

LÖGBERG, FIMTUDAGINN 23. JANÚAR, 1947
3
Nýjustu bækur
Guðmundar Daníelssonar rithöfundar
Ejtir prófessir Richard Beck
Guðmundur Daníelsson er
bæði mikilvirkur og vaxandi rit-
höfundur. Hann íhefir nú sent
frá sér ellefu bækur, og er hann
þó eigi nema rúmlega hálffer-
tugur að aldri (f. 1910). Hitt er
samt enn meira um vert, að
j’-ann hefir þegar unnið sér heið-
ursess í hópi líslenzkra samtíð-
arrithöfunda, sérstaklega skáld-
sagnahöfunda vorra, og er þó öll
ástæða til að vænta enn djúp-
stæðari verka og samfelldari að
listrænni efnismeðferð frá hans
hendi, jafn óvenjumiklum rit-
höfu.ndarhæfileikum og hann er
gæddur.
Hér verður getið tveggja nýj-
ustu bóka Guðmundar, sem bera
ótvirætt vitnr fjölhæfni hans á
lithöfundarsviðinu, því að önnur
þeirra er ljóðabók, en hin leik-
ut; háðar eru þær einnig þannig
úr garði gerðar, um efni og bún-
iug þess, að þær verðskulda víð-
tæka athygli íslenzkra lesenda
^ggja megin hafsins.
Bækur þessar komu út á ný-
uðnu hausti hjá ísafoldarprent-
*miðju í Reykjavík, og eru hinar
snotrustu að frágangi, prentað-
ar á ágætan pappír og með stóru
letri.
I.
Rúmlega tvítugur gaf Guð-
mundur Daníelsson út ljóðabók-
ina Eg heilsa þér (1933), er var
jafnframt fyrsta bók hans, og
daut að verðugu góða dóma, en
þó hreint ekki fram yfir það, sem
■ún átti skilið, því að þar var
um mjög athyglisverða byrjenda-
hók að ræða; skiáldgáfa höf-undar
auð^æ, bæði í vali yrkisefna og
þ^im tökum, sem hann tók þau,
en hvæðin mögnuð tilfinninga-
hita og þrungin lífsgleði.
Eigi að síður stendur þetta
nÝja kvæðasafn hans, Kveðið á
9higga, drjúgum framar að ýmsu
eyti; hann velur sér nú ósjáldan
stærri viðfangsefni, gerir þeim
oft ágæt skil, skygnist dýpra og
§ur hærra en áður. Nokkur
ettvæg kvæði hafa að visu
slæðst með, og önnur eru ekki
eins fáguð sem skýldi. En góð-
væðin eru í miklum meirihluta;
mörg af krvæðum þessum eru,
annarsvegar, svipmikil og þrótt-
^ikil, eða eiga, á hinn bóginn,
1 likum mæli ljóðræna fegurð
hins hreina skáldskapar.
1 hvæðinu “Svar” lýsir höfund-
ur sjálfur uppsprettu ljóða sinna
1 þessum eftirtektarverðu *ljóð-
hnum, sem varpa einnig ljósi á
Það, hve víðtæk hugðarefni hans
eru °g harpa hans strengjamörg:
Þú spurðir mig, yndið mitt: —
Hver hefur lesið þér Ijóðin?
—Las mér þau hlóm eitt í glugga,
eg svara þér.
°9 eitt var mér kveðið með
Þrumuröddu, er þjóðin
h°f Þræla í þau sæti, er frjáls-
bornir reistu sér,
°9 annað var ritað á lauf hak við
lokasjóðinn,
sem lágþýfið greiddi mér.
°9 Ijó'ði hefur andað frá hyldýpi
társ þess, er titrar
1 traðkslóðum herja, er um lönd
minna hræðra hafa sótt,
°9 til morgunsins Ijóss, sem í
vallarins glódöggvum glitrar,
°9 til glaðværra daga eg hefi
kvœði mín sótt,
°9 hið þunglynda vatn, sem án
farvegs um sveitina sytrar,
mer sum þeirra kendi um nótt.
Ádeilukvæði Guðmundar — og
þau eru stórbrotnustu og tilþrifa-
^aestu kvæði hans, djarfyrt og
°ft markviss að sama skapi —
hera þess glöggan vott, að hann
hefir “fundið til í stormum sinna
tíða.” Frumlegast þeirra kvæða
hans og vægðarlausast er “Reipa-
söngur”, ortur um íslenzku þjóð-
ma á hernámsárunum. Kvæðin
Harrabas dæmdur” og “Barra-
has sýknaður” eru einnig mjög
aðsópsmikil, sérstæð og prýði-
lega ort. Þrjú fyrstu erindi hins
síðarnefnda er ágætt dæmi þess,
hversu högum höndum er þar
um yrkisefnið farið og hve ádeil-
an hittir eftirminnilega í mark:
Já, svona fór það, Barrabas, fyrir
afar mörgum árum:
að öldunganna ráði voru höggvin
af þér höndin.
Þú hafðir reyndar drepið menn
og rænt, en ekkert annað, —
og engri nýrri kenningu vegi rutt
um löndin.
Það gegndi öðru máli um þennan
Krist. sem kenndi
að Kaífas og farísear væru af
nöðru kyni,
og lœknaði og borðaði með her-
syndugum mönnum,
og hlessaði yfir smælingjana og
kallaði þá vini.
Já, trésmiðurinn fátæki, hann
tróð á settum lögum:
hann tætti sundur kenning hinna
skriftlærðu og ríku.
Hann boðaði eitthvað nýtt, — en
það er hrot — og varðar lífið.
Það her, — ja, vegna mannkyns-
ins, að taka hart á slíku.
“Sigurvegari” er hreimmikið
kvæði, og þá eigi síður kvæðið
“Brúin”, um byggingu Markar-
fljótsbrúar, sem sýnir það,
hvernig höfundur getur’ leikið
sér að dýrum háttum, en þetta
er lokaerindi hans:
Við jökulinn bjarta er sem hér-
aðsins hjarta
hraðara slái en fyrr,
því leiðin til fjalla hún laðar oss
alla
sem Ijómandi musterisdyr.
Og vel sá þeim mönnum, sem
vöktu með önnum
þann vorhug, sem draumvana
svaf,
og hrúuðu fljótið, sem flæðir um
grjótið
fram í hið eilífa haf.
En miklu oftar er þó hitt, að
Guðmundur slær á ljóðræna
strengi, þýða og djúpa í senn.
Fögur og draumræn eru t. d.
kvæðin “Vornæturvaka”, “Sum-
ar”, “Að liðn-um vetri”, “En
handan vors er ha-ust”, “Haust-
kvöld”, “Dagsetur”, “Blóm í
glugga”, “Leiðsögn” og “Ó,
sumardís”. 1 þessu-m kvæðum er
hin þunga undiralda heitra til-
finninga, trega, fegurðar- og
hamingjulþrár Á það ei-gi sízt
við um kvæðin “Haustkvöld” og
“Leiðsögn”, sem téljast verða
meðal beztu kvæðanna í bók-
inni.
Eitthvert hið heilsteyptasta
þeirra er þó upphafskvæði henn-
ar, “Fjara”, þrungið þeim undir-
straumi djúprar íhyggli, sem
grípur hugann föstum tökum,
og nær vél hinum táknræna til-
gangi sínum:
Kyrr ertu sær, og lostinn þögn
hver þys
í þínu ríki upp til fjörusands,
horfinn á vit þíns eigin ómælis
atlotum frá hins sumargræna
lands,
þreyttur á öllu, þvi sem dægrin
hjóða:
þjótondi blævi, Ijóði fjörs og
grands.
Sœlt ert þú haf, þér sjálfu nóg
um allt,
suðrinu kunnugt, þekkir nyrztu
ver,
neitandi einum, öðrum lœtur falt
ákosið leiðið, hvert sem biður sér.
Hvað ertu aðtgrunda gröndum
ytra og skerjum,
grafþögli sær? — Það er beðið
eftir þér!
Því alvotan faðm þinn auðar
fjörur þrá,
eft ir þér bíða í von um dýra gjöf,
ef til vill perlu yzta djúpi frá,
ópal og smaragð þann, sem
geyma höf.
Henda má það, — þó oftar skoli
af unnum
andvana líki, er svipast um að
gröf.
II.
Leikrit Guðmundar heitir Það
fannst gull í dalnum, og dregur
nafn sitt af því, að hann fléttar
inn í meginefni þess frásögnina
um það æði, sem greip hugi
manna og kvenna víðsvegar, þá
er gullið fanst í Sakramentó-
dalnum í Kaliforníu, sællar
minningar. En þeim æðisgangi
læt-ur höfundur Ármann sögu-
hetju sína lýsa á þessa leið:
“Það fréttist -um allan hei-m-
inn, og það var eins og heimur-
inn kipptist við. Menn komu
streymandi úr öllum áttum, —
yfir úthöfin, yfir fjallgarðana, —
menn í endalausum fylkingum,
— eins og flóðalda, og allir hugs-
uðu um þetta eitt: að komast sem
fyrst í gullið, 1-áta greipar sópa,
— og beittu rýtingi og byssu til
þess að ryðja sér bra-utina.”
Annars er heiti leikritsins, þó
dregið sé af gullfundinum vest-
ur þar, táknrænt um þann gull-
þorsta, sem tjáist að hafa gripið
ýmsa á Islandi á stríðsárunum, i
tveim þáttum, þá er peningar
flæddu inn í landið, og er það
aðaCefni leiksins; hann er ritað-
ur í desembermánuði 1942 og
ætlaður Rí'kisútvarpinu íslenzka
til flutnings, en af því varð þó
eigi. Hefir hann, eigi ólíklega,
þótt full berorður á þeim vand-
kvæðatímum.
Meginátökin í leikritin-u eru
milli hinna -gróðaþyrstu útgerð-
armanna Ægis Finnssonar og
Steinbjörns Steinbjörnssonar og
hugsjónamannsins og friðarvin-
arins Ármanns, bróður hins síð-
arnefnda. Leiðir gróðafýkn
Steinbjörns til þess, að hann bíð-
ur skipbrot í hjúskaparlífi sínu,
enda hefir gullþorstinn biindað
honum svo sýn, að hann telur
sig hafa fundið það, sem betra
er heimihshamingju — peninga.
En þó að leikrit þetta gerist á
íslandi á ófriðarárunum, fjallar
það vitan'lega í víðtækara skiln-
ingi, um þá baráttu, sem rnenn
heyja alstaðar og á öllum tímum
í einhverri mynd, -um yfiráðin í
sál þeirra milli afla hins illa og
hins góða, hins göfgandi og hins
niðurlægjandi. Gul'lþorstinn, sem
leikritið tökur sérsta'klega til
meðferðar, er samur við sig,
hvort sem hann heltekur hugi
manna í Kaliforníu, Alaska eða
úti á Islandi, og illar fylgjur hans
og áhrif á mannssálina ætíð sama
eðlis.
Leikrit þetta er því mjög tíma-
bært að efni, og einnig margt vel
um það sem frumsmíð höfundar
í íþeirri grein bókmentann-a, bæði
að því er snertir samtöl, persónu-
lýsingar og útfærs'lu efnisins,
innan hins takmarkaða svigrúms
jafn st-utts leikrits. Sumum kann
í fljótu bragði að virðast, sem þar
kenni nokkurra öfga, en við nán-
ari atíhugun mun það koma á dag-
inn, að þess eru næg dæmi í
veruleikaanum, að gullæði hafi,
með ýmsum hætti, afvegaleitt
menn jafn hörmu'lega og hér er
lýst.
Eins og annarsstaðar í ritum
sínum, fer Guðmundur Daníels-
son Sínar eigin götur í þessum
nýjustu 'bókum; og er það vafa-
laust einlæg von vina hans, að
hann haldi áfram að þroska hina
r-íku og frjósömu skáldgáfu sína
í frumlegri, sterkri og listrænni
túl-kan lllífrænna og víðfeðmra
viðfangsefna.
(U-mræddar bækur fást í bóka-
búð DaVíðs Björnssonar í Win-
nipeg).
“Þekkirðu noklkra menn, sem
eru ríkari en húsameistararnir,
sem altaf eru að byggja 'hvert
stórhýsið á fætur öðru?”
“Já, loftkastala-byggingameist-
arana.”
Dánarfregn
Miðvikudagin-n 8. jan. andaðist
í Langruth, Man. háöldruð kona,
Mrs. Margrét Guðrún Hannesson,
hjá syni sínum og tengdadóttur,
Jóni og Helgu Hannesson. Dauð-
ann bar að með snöggum hætti.
Hún var lítilsháttar lasin síðustu
dagana, en var á fótum, jafnvel
síðasta daginn. Undir kvöld,
þann dag, fór hún upp í herberg-
ið sitt og lagði sig út af. Eftir
nokkra stund fór sonur hennar
upp til að færa henni góðgjörðir,
en þá var hún 'liðin.
Guðrún Hannesson, svo mun
hún al-ment hafa verið nefnd, var
frá Meðalheimi, -í Blöndudal,
í Húnavatnssýslu, dóttir HaLl-
gríms Erlendssonar og konu hans
Margrétar. Guðrún var fædd 19.
júní, 1855 og var því á öðru ár-
inu yfir nírætt, er hún lézt. Hún
giftist á Islandi, árið 1880, Arna
Hannessyni, er ættaður var úr
Skagafirði. Þau bjuggu 7 ár á
Islandi fluttu vestur um haf, ár-
ið 1887, og settust að í Þingvalla-
nýlendu, í Saskatohewan. Þar
bjuggu Iþau til ársins 1898, voru
svo 2 ár -í RusSell, Man., og fluttu
þaðan í Marshland-bygð, suð-
vestur af Langruth. Þar bjuggu
þau farsælu búi, í 27 ár. Arið
1927 fluttu þau í Langruth-bæ,
og þar andaðist hann árið 1933.
Hún hélt áfram að vera í Lang-
ruth, hafði heimili út af fyrir
sig og hafði nóg efni til að kom-
ast af, en smátt og smátt -færðist
aldurinn yfir og lífskrafturinn
dvínaði. Síð-ustu 2—3 árin var
hún á -heimilinu þar sem hún dó.
Þau hjónin eignuðust 7 syni.
Hinn elzta og hinn yngsta mistu
þau, en þessir -lifa:
1. Eggert, kvæntur Ida Ander-
son í Tisda'le, Sask.;
2. Jón, kvæntur Helgu Erlend-
son, í Langruth, Man.;
3. Haillgrímur, kvæntur Mar-
garet F-orsley, Langruth;
4. Óli, kvæntur Magnúsínu
Magnusson, Langruth;
5. Tryggvi, kvæntur Jónu A1
fred, í Winnipeg.
Útförin fór fram laugardaginn
11. jan. Séra Rúnólfur Marteins-
son jarðsöng. Aðal athöfnin fór
fram í íslenzku -kirkiunni í
Langruth, sem var alskipuð fólki.
Mr. Carl Lindal var við orgelið,
söngf-lokkurinn leiddi sönginn.
Líkmenn voru: Árni, George,
Leonard og Oscar Hanneson, E.
E. Sorenson. 6g Helgi Nordal.
í syrgjendahópnum var óvana-
lega mannmargt af ungu fólki,
enda átti hin framliðna 22 barna-
börn, og 18 barnabarnabörn. Frá
yngsta ættliðnum vor-u nokkur
börn, sem báru blóm út úr kirkj-
unni, og var það undur fallegt.
Síðasta athöfnin fór fram í graf-
reit safnaðarins, austur á Big
Point.
Konan, sem kvödd var, átti
ekki einungis langa heldur einn-
ig farsæla æfi. Hún annaðist
heimili sitt með sóma og var ást-
vinum sínum til ónægju og yndis.
Hún var sérstaklega lífsglöð, og
þótti undur vænt um að vera í
hópi vina og kunningja. Eins
lengi og sjónin var sæmileg, las
hún mikið. Hún hafði unað og
blessun af passíusálmunum.
Drottinn blessi állar ljúfar endur-
minningar um þessa mætu konu.
Rúnólfur Marteinsson.
Business and Professional Cards
Einhver vísindamaður þykist
hafar eiknað út, að hægt sé að
skifta 10 króna seðli á 311,000,-
000 vegu! Okkur Islendingum
gengur nú stundum fulli'lla að fá
tíkallana brytjaða í tvent hvað
þá smærra á þessum græn- og
rauðseðlatímum.
Sjúklingurinn: “Það er alveg
eins og fyrst stigi eitthvað innan
í mér og svo sígi það aftur nið
ur.”
Læknirinn (önugur): “Þér
hafið -þó vænti eg ekki gleypt
heila 'lyftu?!”
CHRISTMAS SPECIAL!!
All photos taken on approval with no ohligation
— 4 Poses To Choose From —
SPECIAL PRICES Phone or Write for Appoinimeni
U N I V EESAL STUDICS
292 KENNEDY ST. (Jusi Norih of Porlage) — Phone 95 653
WEDDING AND BABY PHOTOS — OUR SPECIALTY
H. J. STEFANSSON
Life. AccMent and Ilcalth
Insurancc
Representing
THE GREAT-WEST L.1FE
ASSCRANCE COMPANY
Winnipeg, Man.
Phone 96)144
DR. A. V. JOHNSON
Dentist
506 SOMERSET BUILDINQ
Telephone 97 932
Horne Telephone 202 398
Talslmi 95 826 Helmilis 63 898
DR. K. J. AUSTMANN
MrfrœOingur < auprna, evma, nef
oa hvcrka sfúkdómum.
704 McARTHUR BUILDINQ
Cor. Portage & Maln
Stoíutlmi: 2.00 til 5.00 e. h.
nema á. laugardögrum.
DR. ROBERT BLACK
BérfrœOinour i auona. eyma,
ncf oo hdlssiúkdómum.
416 MEDICAL ARTS BLDQ
Graham and Kenneds' St.
Skrifatofuslmi 93 851
Heimasími 42 154
EYOLFSON’S DRUG
PARK RIVER, N. DAK.
islenzlcur lyfsali
Fölk getur pantaö meöul og
annað með pöati.
Fljöt afgreiöela.
A. S. B A R D A L
848 SHERBROOK STREBT
Seiur lfkklstur og annast um út-
farlr. Allur útbúnaður eá beati.
Ennfremur selur hann allskonar
mlnnisvarða og legstelna.
Skrlfstofu talslmi 17 824
Hetmills tatslmi 26 444
Phone 97 291 Eve. 26 002
J. OAVIDSON
Real Estate, Financial
and Insurance
ARGUE BROS. LIMITED
Lombard Bldg., Winnipeg
DUINCCJT
MS8SENQER SERVICE
Viö flytjum klstur og tðskur,
hösgögn úr smasrrl IbúQum,
og húsmunl af öllu t»l.
58 Af.BERT ST. — WINNIPBQ
Slml 25 888
C. A. Johnson, Mgr.
TELEPHONE 94 318
H. J. PALMASON
and Company
Chartered Accountants
1101 McARTHUR BUILDINQ
Winnipeg, Canada
Phone 49 489
Radlo Service Speciallata
ELECTRONIC LABS.
H. THORKELBON, Prop.
The most up-to-date Sound
Equlpment System.
130 OSBORNE ST., WINNIPBQ
Q. F. Jonasson, Pres. & Man. Dir.
Keystone Fisheries
Limited
404 SOOTT BLOCK SÍMI 95 Í2T
Wholesale Dlstributors of
FRH28H AND FROZEN FISH
Manitoba Fisheries
WINNIPEQ. MAN.
T. Bercovitch, framkv.stj.
Versla T heildsölu með nýjan ojc
froMnn fiak.
801 OWBNA STREET
SkrlM.Mmi 15 365 Heima 55 451
Dr. S. J. Jóhannesson
216 RUBY STREET
(Belnt suöur aí Bítnning)
Talslml 30 877
Vlötalstlml S—5 eftlr húdegl
DR. E. JOHNSON
304 EVELINE STREET
Selkirk, Man.
Office hrs. 2.30—« p.m.
Phones: Offlce 26 — Res. 230
Offlce Phone
94 762
Ree Phone
72 409
Dr. L. A. Sigurdson
116 MEDICAL ARTS BLDQ.
Offtce Hours: 4 p.m.—6 p.m.
and by appolntment
Drs. H. R. and H. W.
TWEED
Tannlœknar
406 TORONTO QEN. TRUST8
BUILDINQ
Cor. Portage Ave. og Smith St.
PHONE 96 962 WINNIPEG
DR. J. A. HILLSMAN
8uroeon
308 MEDICAL ARTS BLDQ
Phone 97 329
Dr. Charles R. Oke
Tannlœknir
For Appolntmenta Phone 94 901
Office Hours 9—4
404 TORONTO QEN. TRUSTS
BUILDINQ
283 PORTAQE AVB,
Winnlpeg, Man.
SARGENT TAXI
PHONE 34 556
For Quick RcUa'ble Servioe
J. J. SWANSON & CO.
LIMITED
308 AVENUE BLDQ WPQ.
Fasteignasalar. Lelgja húa. Ot-
vega penlngalán og eldsáhyrgO.
blfrei0aá.byrgÖ, o. s. frv.
PHONE 97 538
Andrews, Andrews,
Thorvaldson and
Eggertson
LSofrœOingar
209BANK OF NOVA SCOTIA BO.
Portage og Garry St.
Stml 98 291
GUNDRY PYMORE
Limited
British QuaUty Fish Netting
60 VICTORIA ST., WINNIPBQ
Phone 98 111
Manager T. R. TBORVALDBON
Your patronage will be appredated
CANADIAN FISH
PRODUCERS, LTD.
J. H. PAQE, Manaoino Direator
WTioleeale Distributora of Frwh
and Frozen Flsh.
311 CHAMBERS STREET
Office Ph. 21 »28 Ree Ph. 71 917
H
HAGBORG
FUEL CO.
H
DUl 21 331
(C.F.L.
No. 11)
21 331