Lögberg - 23.01.1947, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG, FIMTUDAGINN 23. JANÚAR, 1947
--------logberg---------------------
Q«íl6 út hvern flmtudag aí
THE COLUMBIA PRESS, LIMITED
695 Largent Ave., Winnipeg, Maniitoba
Utanáskrlft rltstjórans:
EDITOR LÖGBERG
)95 Sargent Ave., Winnipeg, Man.
Ritstjóri: EINAR P. JÓNSSON
Verð $3.00 um árið—Borgist fyrirfram
The 'Tkjgberg” is printed and published by
The Columbia Prees, Limited, 695 Sargent
Avenue, Winnipeg, Manitoba, Canada.
Authorized as Second Class Mail,
Post Office Dept., Ottawa.
PHONE 21 804
Nauðsynin mesta
Um áramót gera kaupsýslumenn og
verzlunarfélög jafnan upp reikninga
sína og semja áætlanir að starfrækslu
fyrirtækja sinna yfir árið, sem gengið
er í garð, þetta er nauðsynlegt til þess
að vita fótum sínum forráð, og hafa ein-
hvern hemil á því, hvernig kaupin kunni
að gerast á eyrinni; en niðurjöfnun sú,
eins og hún er kölluð í íslenzku við-
skiftamáli, er engu síður nauðsynleg á
öðrum sviðum mannfélagsmálanna, er
miða til manndóms og menningarauka í
ríki andans, því enn sem fyr stendur sú
staðreynd óhögguð, að maðurinn lifi
ekki á einu saman brauði.
Stríðs- og sigurhetjurnar af íslenzk-
um stofni, er grundvöllinn lögðu að
mannfélagssamtökum vorum í þessu
fagra og ágæta landi; bjuggu í ríkum
mæli yfir þeirri lyndiseinkunn, að kunna
að unna hugástum; ástin til íslands var
þeim í blóð borin, og það var heldur ekk-
ert hálfverk á ást þeirra til síns nýja
fósturlands, er þeir fagnandi sóru órofa-
hollustu; þessi víðfaðma, tvíþætta ást,
jók á manngildi þeirra, styrkti þrek
þeirra til átaka, og gerði nafn þeirra
veglegt í sögu þessarar ungu, en bratt-
sæknu þjóðar.
Þegar hinn mikli mannkostamaður,
séra Kjartan Helgason, sótti oss Vest-
menn heim fyrir allmörgum árum,
komst hann meðal annars svo að orði í
einni af hinum mörgu. hjartahlýju ræð-
um sínum:
“Mér hefir ávalt skilist, að hvar, sem
íslendingar væri á ferð, hvar, sem rás
viðburðanna hefir komið þeim fyrir á
hnettinum, væri það jafnan aðalatriðið,
að þeir væri samkepnisfærir og teldist
menn með mönnum, og þá skilst mér,
að trygt sé að fullu um hag þeirra og
framtíð, er íslendingur og maður tákn-
ar eitt og hið sama ”
Þetta var fagurlega hugsað og
drengilega mælt.
Og hvernig er þá umhorfs á vett-
vangi mannfélagsmála vorra, þjóð-
ræknismála vorra við upphaf hins nýja
árs? Höfum vér gengið til góðs götuna
fram eftir veg? Eða höfum vér gerst
sekir um andlegar svefngöngur? Þess-
ari spurningu, og vafalaust mörgum
fleiri spurningum, verðum vér afdrátt-
arlaust að svara, og láta fara fram
stranga og nákvæma niðurjöfnun, hik-
laust og afsakanalaust.
Án þess að stefnt sé örvum að ein-
stökum mönnum. eða félagssamtökum,
verður sú staðreynd eigi umflúin, að eitt
og annað í þjóðræknisstarfsemi vorri
sé næsta yfirborðskennt; vér hlustum
á fallegar ræður um tign íslenzkrar
tungu og sérkosti íslenzkrar menning-
ar; þetta vekur að sjálfsögðu hjá oss
fögnuð. En hvað lengi njóta eftirkom-
endur vorir slíks, sé það vanrækt, að
kenna þeim íslenzku?
Að því, er vér bezt vitum, eru færri
Laugardagsskólar starfræktir um bygð-
ir vorar í ár, en að undanförnu; vera
má, að sumsstaðar megi vöntun á hæf-
um kennurum að nokkru um kenna;
slíku er þó eigi til að dreifa um Laug-
ardagsskólann í Winnipeg, sem notið
hefir í mörg ár og nýtur enn úrvals
kenslukrafta.
Þjóðræknisfélagið þarf að fá út-
breiðslustjóra, eins og rætt var um á
þjóðræknisþinginu í fyrra, er heimsótt
gæti í þjóðræknislegum trúboðserindum
hverja einustu nýbygð vora, skipulagt
íslenzkukenslu og tendrað nýjan áhuga-
eld; naumast þarf að efa. að það fé, sem
til slíkrar starfrækslu þyrfti, myndi
greiðlega nást inn, því svo er guði fyrir
að þakka, að enn er víða að finna marg-
an manninn og marga konuna af ís-
lenzkri ætt, sem fúslega vilja eitthvað
á sig leggja til varðveitzlu tungu vorrar
og annara dýrra menningarerfða af
Fróni.
Þegar góða gesti ber að garði af ís-
landi, sem vonandi er að verði sem allra
flestir, og með sem allra styztu millibili,
rjúka menn upp til handa og fóta, og
allir vilja vera íslendingar. En hvar
sjást merkin þegar gestirnir eru farnir?
Kemur þá ekki brátt sama kæruleysis-
mókið yfir alt og alla, eða flest og flest-
alla?
Það sýnist því nær óhugsanlegt, að
íslendingar í þessu landi, arfþegar
frægra feðra á íslandi, og afkomendur
frumherjanna, sem ruddu hér braut og
unnu sér virðingu samferðamanna
sinna af öðrum þjóðflokkum, láti sér á
sama standa um það, hver verði hlutur
niðja þeirra; hvort þeir sverji sig fram-
vegis í ætt, eða það gagnstæða.
Engum heilskygnum manni getur
blandast hugur um það, að vér verðum
að ráðast í eitthvað stórt, eitthvað var-
anlegt til varðveizlu íslenzkrar tungu og
íslenzkrar bókmenningar í þessu landi,
og hvað liggur oss þá nær, en stofnun
kenslustóls í íslenzkum fræðum við
Manitoba-háskólann, æðstu menta-
stofnun þess fylkis, þar sem íslending-
ar hafa komið, og hljóta að koma mest
við sig sögu, og eru fjölmennastir? Mál
þetta hefir lengi legið á döfinni, lengi
verið rætt, en nú verður þannig brátt
yfir að ljúka, að átök og athafnir komi
í orða stað.
Er hugsanlegt, að vér gætum reist
landnemum vorum nokkurn fegurri né
betur viðeigandi minnisvarða en þann,
að koma á fót áminstum kenslustól, þar
sem niðjar þeirra, og vafalaust fjöldi
manna af öðrum þjóðflokkum, gæti
laugað anda sinn við vígða brunna ís-
lenzkra fræða í aldir fram? Þessi
spurning krefst ákveðins svars af hálfu
allra Vestur-íslendinga!
Minningabrot úr
Ísiandsförinni 1946
Eftir EINAR P. JÓNSSON
Enn á ný var runninn upp dýrðlegur
dagur, og nú skyldi haldið í Austurveg.
Búnaðarráðuneytið hafði stofnað til
ferðalags um hið víðfeðma Suðurlands-
undirlendi. Búnaölarmálaráðherrann,
sem jafnframt veitir forustu fjármála-
ráðuneytinu, er gamall skólabróðir
minn, Pétur Magnússon Andréssonar
fyrrum prests á Gilsbakka á Hvítársíðu;
er hann hið mesta valmenni sem hann
á kyn til; fulltrúi hans í búnaðarmála-
ráðuneytinu, Árni G. Eylands, stýrði
förinni, ásamt sinni elskuverðu og bros-
hýru frú; hún heitir Margrét og er norsk
í báðar ættir, en mælir hið bezta á ís-
lenzku, svo engin hætta var á, að henni
yrði “fótaskortur í tungunni,” eins og
K.N. myndi hafa orðað það; við vorum
sjö að vestan í förinni, því Hjálmar
Gíslason hafði slegist með í hópinn, auk
bílstjóranna tveggja; lagt var upp frá
Stúdentagarðinum klukkan liðlega 9 að
morgni; er komið var upp fyrir Árbæ,
varð maður skjótt mikilla breytinga
var; víða bar fyrir auga mikla nýrækt,
og svo að segja í hvaða átt sem litið
var, blöstu við reisuleg og fagurmáluð
sumarheimili; þannig vai* það nálega
alla leið upp að Hólmsá; vegurinn, sem
við ókum eftir, og er um alt hinn ágæt-
asti, er kallaður Suðurlandsbraut, brátt
var komið að þeim stað. sem Lækjar-
botnar vorn nefndir, en seinna hlaut
nafnið Lögberg; þar var um eitt skeið
veitingastaður, sem Reykvíkingum var
að góðu kunnur, en Guðmundur Sig-
urðsson réð yfir; bílarnir runnu greitt
alla leið austur yfir Svínahraun, og næst
blasti við Kolviðarhóll, þjóðkunnur gisti-
og veitingastaður: húsráðandi var þar
um langt skeið góðvinur minn Sigurður
Daníelsson, sem nú er fyrir skömmu
dáinn; við Kolviðarhól er nú risinn upp
mikill og veglegur skíðaskáli, og skíða-
íþróttir þar mikið iðkaðar; ekki var
staðnæmst að Kolviðarhól að þessu
sinni, heldur ekið rakleitt á Hellisheiði,
og svo að segja á augnabliki var komið
suður á Kamba. Hvílíkt útsýni! Hvílík
ómælisfegurð! Vestmannaeyjar blöstu
við í hádegisljómanum eins og glóandi
eldgnoðir; og nú breiddu út opinn faðm-
inn Ölfusið og Flóinn í fegursta sumar-
skrúða. En hvað það var líka vingjarn-
legt að litast um inn með Ingólfsfjalli;
joftið var undurtært, en í titrandi tíbrá
mótaði fyrir Stokkseyri og Eyrarbakka;
svo sem drykklanda stund var numiö
staðar á Selfossi; þegar eg fór vestur um
haf, var Selfoss kunnastur af Símoni og
Tryggvaskála; nú er þar risið upp mynd-
arlegt þorp; þar er útibú frá Lands-
banka íslands, nokkrar verzlanir,
smjörgerð og allmörg íbúðarhús; allar
eru byggingar í þorpinu
gerðar af steinsteypu; á-
gætar nýjar brýr, eru nú á
Ölfusá og Þjósá.
Förinni austur miðaði
greitt. áfram, og eigi stað-
ar numið fyr en að Múla-
koti í Fljótshlíð, þar sem
neytt var ágætrar máltíð-
ar. Á bæ þessum starfræk-
ir ríkið tilraunastöð í trjá-
rækt, auk þess sem Guð-
björg í Múlakoti hefir þar
yndislegan trjágarð og
margskonar skrautblóm;
hún er þjóðkunn kona;
fyrsta tréð gróðursetti
Guðbjörg fyrir 49 árum, og
nú eru hæztu tréin í garð-
inum hennar 26 fet á hæð.
“Trjágarðurinn minn er
ekki stór,” sagði Guðbjörg,
“en eg vildi óska að hann
breiddi einhverju sinni lim
sitt yfir blessað landið mitt
alt,” bætt hún við.
í Múlakoti býr Ólafur
Túbals listmálari, sem
þjóðkunnur er fyrir mál-
verk sín af jöklum íslands;
nú var haldið að Hlíðar-
enda, og þar las Árni G.
Eylands kaflann úr Njálu,
sem f jallar um síðustu daga
Gunnars á Hlíðarenda; það
er ekki ofsögum sagt, að
fögur sé Hlíðin.
Nokkra stund var áð á
Sámsstöðum, þar sem ríkið
rekur mikla kornrækt und-
ir forustu Klemensar Krist-
jánssonar; var þar fagurt
um að litast og búsældar-
legt; alúð húsráðenda verð-
ur okkur ógleymanleg; nú
var ferðinni heitið austur
undir Eyjafjöll, en ráðgert
að gista um nóttina í Vík í
Mýrdal; undir EJyjafjöllum
er eitt býlið öðru fegurra og
búsældarlegra; steinsteypu
hús eru á langflestum bæj-
um, og nálega allur hey-
skapur unninn með nýtízku
vélum. Á íslandi er runnin
upp öld mikillar og marg-
háttaðrar tækni.
Seljalandsfoss og Skóga-
foss setja tígulegan svip á
bygðarlagið, sem heillar
hug ferðamannsins; mér
fanst eins og niður þessara
fögru fossa byði okkur vel-
komin heim í kvöldroða-
faðm hins kyrláta, íslenzka
sveitalífs!
Eg hafði komið í Fljóts-
gæti helzt ekki undir nein-
arinnar, þótt vel vissi eg að
förinni væri lengra heitið.
Eg hafði aldrei áður far-
ið yfir Jökulsá á Sólheima-
sandi, og aldfei fyr komið í
Víkina, eins og Vestur-
Skaftfellingar komast að
orði; nú fór eg yfir Jökulsá,
og nú átti eg að koma í Vík
Stundum fanst mér vegur-
inn ekki sem árennilegast-
ur eftir því sem austar
dróg; víða var ekið upp og
ofan snarbrattar brekkur
og yzt á snösum, en eg sá
það á bílstjóranum, að ekk-
ert væri að óttast, og að
tryggt væri með öllu um
okkar hag. Klukkan var að
ganga 10, er við komum til
Víkur, en Ingólfshöfði og
Pétursey fögnuðu okkur í
kvöldljómanum; við feng-
um gistingu á ágætum stað,
og tókum að lokinni máltíð,
skjótt á okkur náðir.
—Framh.
— Enn á ný vara eg þig við
honum Stefáni. Þú veizt ekki
hversu svarta lygi hann breiðir
út um þig.
— Það gerir ekkert til meðan
hann lýgur. En fari hann að
segja sannleikann, þá s'kal hann
eiga mig á fæti.
Á frívaktinni
BENJAMÍN var kominn umiir
sextugt og hafði lifað einlífi alla
æfi, matreitt handa sjálfum sér,
hvað þá heldur annað. Loks tók
hann upp á þeim skolla að kvæn-
ast tvítugum stelpugopa, sem
efckert siðsemdarorð fór af. Þau
toldu saman í þrjá mánuði. Þá
strauk hún burt fr á karli sín-
um.
— Jæja, Benjamín minn, sagði
einn kunningi hans skömmu eftir
þessa atburði. Þótti þér ekki
slæmt að hún fór?
— Æ-nei, svaraði Benjamín.
Hún flæktist altaf fyrir mér, þeg-
ar eg var að sjóða.
♦
BRÉF MEÐ EFTIRMALA
Sigurður var nýtrúlofaður og
skrifaði foreldrum sdnum bréf
um hamingju sína. Skömmu síð-
ar fékk hann svohljóðandi bréf:
“ElSku sonur!
Móðir þín og eg fáum eigi með
orðum lýst hinni miklu gleði er
fréttin af þér færði okkur. Góð
kona er bezta og dýrmætasta
drottins gjöf hverjum manni. í
tuttugu og fimm ár höfum við
foreldrar þínir nú búið saman i
ást og eindrægni. Móðir þín hef-
ir verið mér alt. Við vonum að
hjónabandið verði þér hamingju-
ríkt.
—Frá þínum elskandi foreldrum.
P.S. — Móðir þín fór út að
sækja frímerki á bréfið. I guðs
nafni, Ihegðaðu þér ekki eins og
asni. Giftu þig aldrei!
—Þinn margreyndi faðir.
♦
I FÖÐURÆTT
Lítil telpa kemur skælandi úr
skólanum.
—Hvað gengur að þér, spyr
móðirin.
— Kennarinn segir, — stamaði
barnið snöktandi. Mamma, er
það satt? Kennarinn segir að eg
sé komin af öpum.
— Bölvaður rokfcurinn! Er
hann nú að Skensa föðurættina
þína!
♦
FASINNA
Á bæ einum við sjávarsíðu var
karl nokkur, sem þótti heldur
fákænn. Eitt sinn var lesinn hús-
lestur, sem oftar, og höfð að
texta sú frásögn Lúkasar guð-
spjalls þar sem talað var um að
netin hefðu rifnað af fiskimergð-
inni. Að lestrinum loknum sagði
karl upp úr eins manns hljóði: —
Mikil fásinna var á lærisvein-
unum að seila ekki!
MÁLSHÆTTIR
Fögur er sjóhröktum foid.
Jafnir fiskar spyrðast bezt.
Mörgum flotar ein ár til lands.
Það er uggvænt hvar áralaus
lendir.
Eftir storminn lifir aldan.
Ausa verður þó á gefi.
Oft rís bára af bröttum grunni.
Höfrunga kæti veit á sig vind.
Svo má lengi 'keipa aðN einn
fáist.
Oft er kám á kokks nefi.
Þungur er þegjandi róður.
Ekki missir sjór seltu af vatns-
föllum.
Byljum fer batnandi veður.
Þegjandi ikemur þorskur í ála.
-♦■
Betlarinn: Þér munið hvað
Páll postuli sagði: Gefið fclæð-
litlum föt, mat hinum svöngu og
fyrstum að drekka.
Bóndinn: Já, þetta hefði nú
Páll ekki sagt, ef hann hefði bú-
ið eins nærri alfaraveginum og
eg.
Dómarinn: Sýndist yður nú
ekki réttast, úr því allar þessar
upplýsingar eru fengnar, þér
orðinn margsaga og fimm vitni
hafa foorið gegn yður, að játa af-
brotið hreinskilnislega.
Ákærði: Nei, herra dómari.
Eg var fcominn á fremsta hlunn
með það þegar óvænlegast horfði
í gær, en nú foefir verjandi minn
fyllilega sannfært mig um, að
eg foljóti að vera alveg saklaus.
—Sjómannabl. Víkingur.
DAMP WASH
5C
povnd
Phone 37 261
. PevflA
dst-L'
LAUNDERERS

Innköllunarmenn LÖGBERGS
Amaranth, Man. B. G. Kjartanson
Akra, N. Dak Joe Northfield
Backoo, N. Dakota.
Árborg, Man K. N. S. Fridfinnson
Árnes, Man. M. Einarsson
Baldur, Man O. Anderson
Bellingham, Wash. Árni Símonarson
Blaine, Wash. Árni Símonarson
Boston, Mass Palmi Sigurdson
384 Newbury St.
Cavalier, N. Dak. . Joe Northfield
Cypress River, Man. O. Anderson
Churchbridge, Sask S. S. Christopherson
Edinburg, N. Dak . Páll B. Olafson
Elfros, Sask Mrs. J. H. Goodmundson
Garðar, N. Dak. Páll B. Olafson
Gerald, Sask. C. Paulson )
Geysir, Man. K. N. S. Friðfinnson
Gimli, Man. O. N. Kárdal
Glenboro, Man O. Anderson
Hallson, N. Dak. Páll B. Olafson
Hnausa, Man K. N. S. Fridfinnson
Husavick, Man. 0. N. Kárdal
Langruth, Man. John Valdimarson
Leslie, Sask. Jón Ólafsson
Lundar, Man. Dan. Lindal
Mountain, N. Dak Páll B. Olafson
Point Roberts, Wash. S. J. Mýrdal
Riverton, Man. ... K. N. S. Friðfinnson
Seattle, Wash. J. J. Middal
6522 Dibble N.W., Seattle, 7, Wash.
Selkirk, Man. Mrs. V. Johnson
Tantallon, Sask. J. Kr. Johnson
Vancouver, B.C F. O. Lyngdal
5975 Sherbrooke St., Vancouver, B.C.
Víðir, Man. K. N. S. Friðfinnson
Westbourne, Man. Jón Valdimarson
Winnipeg Beach, Man O. N. Kárdal