Lögberg - 23.01.1947, Blaðsíða 5

LÖGBERG, FIMTUDAGLNN 23. JANÚAR, 1947
5

/UiUSAM/iL
IWENNA
Ritstjóri: INGIBJÖRG JÓNSSON
“HINRIK FIMTI”
Það er aðeins um tuttugu ár
síðan tæknin framleiddi tal-
myndirnar og útvarpið, mann-
kyninu til blessunar eða bölvun-
ar eftir því 'hvernig þessi tækni
er notuð. Hægt er að misibrúka
góðar gjafir þannig að þær verði
til ills fremur en góðs. Flugvél-
arnar gjörbreyttu ferðáháttum
fóllks, gerðu ferðalög fljótfarnari
og auðveldari, en þær hafa líka
verið notaðar til þess að varpa
sprengjum á borgir og drepa
miljónir saklausra manna,
kvenna og barna. Útvarpið færir
fólkinu, með leifturhraða, heims-
fréttirnar um leið og þær gerast;
það hefir og gefið því kost á að
kynnast því bezta í Mjómlist,
sem til er og hlusta á hina á-
gætustu ræðumenn og veitir
ýmsan fróðleik. En útvarpið
hefir líka verið notað sem áróð-
urstæki til að æsa fólk til of-
stækis og múgmorða.
Hið sama giildir um hreyfi-
myndirnar. Það er hægt að mis-
brúka þær þannig að þær
heimski fólkið og siðspilli því.
Hefir verið vikið að því áður hér
í dálkunum. En svo eru líka
framleiddar margar myndir er
veita heilbrigða og þroskandi
skemtun.
Þessa síðustu mánuði hafa
margar kvikmyndir, gerðar af
brezkum kvikmyndafélögum,
verið sýndar hér í borg. Þær eru
yfirleitt miklu betri en þær
myndir er koma frá Hollywood.
Um þessar mundjr er verið að
sýna brezka mynd, sem er frá-
baert listaverk, enda er þar tekið
fil meðferðar eitt af leikritum
hins mikla leikritaskálds Wil-
liam Shakespeares. Leikritið er
hér um ræðir er Hinrik V. Eng-
landskonungur.
Hinn heimsfrægi leikari, Laur-
ence Olivier, hefir framleitt
myndina; hann er og leikstjór-
inn og leikur aðal hlutverkið í
leiknum.
Mynd þessi er í senn skraut-
l-*eg> stórkostleg og hrífandi.
Leikurinn er látinn halda sér að
mestu eins og hann var upphaf-
lega skrifaður, Qitlu slept úr og
htlu bætt við, en með tilstynk
myndavélarinnar hefir nú hið
þrönga afmarkaða leiksvið verið
numið á burt, og atburðirnir
gerast í sínu eðlilega umhverfi.
Hið ótakmarkaða ileiksvið
myndavélarinnar hæfir hinu
háfleyga orðalagi og miálsnild
skáldsins. Sagan í leiknum er
einföld: Hinrik V. er nýlega hef-
>r tekið við konungdómi á Eng-
|andi þykist einnig vera arfbor-
inn konungur Frakklands og
leikiurinn fjallar um sókn hans
gegn Frakklands konungi.
1 Persónu Hinriks V vill Shake-
speare sýna fyrirmyndar konung
® þeirra tíma vísu. Hann hefir
allar konunglegar dygðir til að
bera: þekkingu, skapfestu, á-
byrgðartilfinningu og hugrekki.
Hann er metnaðargjarn og sæk-
!st eftir völdum og virðingum, en
þrátt fyrir Iþað reynir hann að
vera réttlátur og sýnir mildi og
mannúð gagnvart óvinum sínum.
í framkomu er Ihann hispursilaus
en þó um leið virðulegur. Hin
bjúpa trúrækni hans veitir hon-
um styrk og rósemi. Hann er
ekki draumsjónamaður, öllu
heldur hygginn og gætinn at-
hafnamaður.
f kvikmyndinni er fyrsti þátt-
Ur leiksins sýndur eins og hann
^ar leikinn í fyrsta sinn í Globe
jeikhúsinu í London árið 1599.
eikhúsið er sýnt, þar sem það
stóð á bökkum Thames árinnar;
nndirbúningur leikenda bak við
tjöldin; leikhúsgestirnir, sem
eru að þyrpast inn; hið ófull-
komna leiksvið þeirra tíma.
En brátt er farið að sýna leik-
inn með tækni nútímans. Mynda-
vélin bregður upp hverri mynd-
inni annari fegurri og áhrifa-
meiri. Myndin nær hástigi í bar-
daganum við Agincourt, þegar
hinir brezku bogamenn báru sig-
ur af hálmi gegn frönsku ridd-
urunum. Sögunni lýkur við
frönsku hirðina, þar sem Hinrik
biðlar til frönsku prinsessunnar
og þau verða senn konungur og
drotning yfir Englandi og Frakk-
landi.
Hinir litfögru og skrautlegu
búningar þessa tímabils auka
mjóg á mikilleik myndarinnar.
Leikendur allir og sérstaklega
Olivier gera hlutverkum sínum
prýðileg skil.
Sumir þeir, er Hesið hafa
Shakespeare, sem skyldugrein i
skó'lunum, og hafa þessvegna
e. t. v. fengið andúð á honum,
fundist Ihann þungskilinn og leið-
inlegur, ættu að sjá þennan leik,
með tilstynk myndavélarinnar og
hinnar frábæru leiklistar leik-
endanna verður Shakespeare
reglulega “spennandi”.
-t-
GUÐRÚN ÓSVÍFURS-
DÓTTIR
Ein þeirra kvenna, sem sérhver
Islendingur, sem kominn er til
vits og ára, kannast við að sögu-
sögn, er Guðrún ósvífursdóttir.
Saga hennar er svo kunn, og nafn
hennar svo fast í meðvitund
allra, að það iljómar ef til vill
skærast meðal íslenzkra kvenna
fyr og síðar.
Saga Guðrúnar byrjar á því,
að frænda hennar, Gest Oddleifs-
son í Haga, ber að garði, meðan
hún dvdur í föðurhúsum. Þar
eð ‘hún vissi, að Gestur var allra
manna vitrastur, þá biður hún
hann að ráða fyrir sig draum er
hana hafi dreymt. Gestur gerir
það, og segir hana munu giftast
fjórum sinnum. Sá fyrsti verði
henni ósamiboðinn, og 'hún slíti
þeim samvistum. Annar verði
henni góður maki, en hans njóti
ekki lengi við. Sá þriðji verði
veginn, en sá fjórði verði mikill
höfðingi, sem bera muni ægis-
hjálm yfir sveitunga sína.
Síðan fjalíar Laxdæla saga um
það, er draumráðning Gests ræt-
ist, og ber ihún því með sér for-
lagatrú og draumatrú, eins og svo
margar Islendingasögur.
Guðrún giftist fyrst Þorvaldi
Halldórssyni frá Garpsdal í Gils-
firði, en ski'ldi við hann eftir
stutta sambúð. Annar maður
hennar var Þórður Ingunnarson,
sem var veginn eftir góða sam-
búð við Guðrúnu. — Síðan hefst
örlagaríkasti þátturinn í lííi
hennar. Hún kemst ,í kynni við
Kjartan Ólafsson í Hjarðarholfi
son Ólafs pá, og þau trúlofast.—
Kjartan fer til Noregs og biður
Guðrúnu að bíða 3 ár eftir sér.
BoMi Þorleiksson, fóstbróðir
Kjartans, fer með honum, en
kemur aftur til Islands á undan
Kjartani. Segir hann Guðrúnu,
að Kjartan geri sér dælt við Ingi-
björgu konungsdóttur og muni
ekki hugsa til Islandsferðar í
bráð. Guðrún reiddist við þessi
tíðindi, en lét sér þó hvergi
bregða. Hún giftist Bol'la, en
s'kömmu síðar kemur Kjartan
upp til að leita gjaforðs síns.
Þegar ihann fréttir hvernig mál-
um er komið, giftist hann annari
korm, sem reyndist honum mjög
vel, en fálei'kar mi'klir voru milli
Guðrúnar og hans, því að þau
sáu mjög mikið hvort eftir öðru.
Síðan eggjar Guðrún Boilla til að
Flug milli hnatta
Eftir Grím Þorkelsson.
í hinni skemtilegu grein, sem
hér fer á eftir, segir Grímur Þor-
kelsson frá hugmyndum og fyr-
irætlunum vísindamanna, er láta
sig dreyma stóra drauma um
flugferð til tunglsins. 1 þar tii
gerðri rakettu, “tunglskipí'
hyggja þeir að hægt verði að
komast hinn mikla óraveg til
mánans, þrjú 'hundruð og átta-
tíu þúsund kílómetra leið, og
hafast þar við í nokkra daga.
Ef til vill á draumurinn um flug
milli hnatta eftir að rætast. Hver
veit?
Þótt endalaus sé eilífðin
hún endist varla til
að öll eg sjái sólkerfin
og sólna millibil.
—G. Th.
Ráðagerðir eru nú uppi í ýms-
um löndum um að láta draum
vísindanna, um að komast til
annara hnatta rætast: Til túngls-
ins í rakettu eða geimskipi.
Þannig hljóða fyrirsagnir sumra
erlendra blaða um þessar mund-
ir. Þetta kann mörgum að þykja
fjarstæðukent. En þetta hafa
menn nú hugsað sér, og úr því
að hægt er að hugsa sér það, þá
getur líka vel farið svo, að sá
tími komi, að hægt sé að fram-
kvæma það, Hugur mannsins á
auðvelt með að þjóta milli himin-
hnatta. Hvort manninum tekst
nokkurn tíma að fylgjast með í
eigin persónu, er annað mál.
Hvað sem um það er, þá eru vís-
indamenn í ýmsum löndum nú
vega Kjartan með hjálp bræðra
sinna. Út af því spinnast svo
langvinnar deilur og víg, sem
Laxdæla saga getur mjög itar-
lega um. Bolli fór sömu leið og
Kjartan, og Guðrún lét sér ekki
bregða, þótt hún væri nærstödd,
er hann var veginn. Eftir þetta
dreif margt á daga Guðrúnar.
Hún lét gera kirkju að Helga-
felli og giftist höfðingjanum
Þorkatli Eyjólfssyni. Síðan eru
Helgafel'L og Guðrún Ósvífurs-
dóttir svo óaðskiljanleg nöfn, að
menn minnast beggja, ef þeim
dettur annað í hug. Líf sitt end-
aði hún sem einsetukona og lézt
að HelgafeLli, þar sem hún hvílir
nú.
Æfi Guðrúnar var stónbrotin,
en skaplyndi hennar enn stór-
brotnara. Hún tekur tíðindunum
um víg Kjartans eins og þau
komi henni ekki mikið við, iþó
að hún undir niðri elski hann.
Hún hafði meira að segja hvatt
til vígsins, því að hún hafði ekki
getað unnað neinni konu að njóta
Kjartans. Ást, afbrýði, öfund,
hatur og hefnigirnd eru tilfinn-
ingar, sem bærast í brjósti henn-
ar, en hún dylur þær sumpart hið
ytra með festulegri framkomu
sinni. Hún missir aldrei stjórn
á sér, heldur kemur áltaf fram
sem hin tignarlega kona, sem er
fædd til að stjórna — en hún
prýðir sig með allskonar djásn-
um og virðist 'hafa talsverða hé-
gómagirnd undir niðri, en slíkt
er einmitt mjög ríkt í kveneðl-
inu. Og síðast í sögu Guðrúnar
er þess getið, að hún hafi svarað
því til, er hún var spurð, hverjum
af mönnum sínum hún hafi
unnað mest: “Þeim var eg verst,
er eg unni mest.” Þarna á hún
við Kjartan, sem hún giftist þó
aldrei, og sýnir iþetta ljóslega, að
hún hefir ávalt borið ástarhug til
hans, en vegna þess, hve skamt
er á milli ástar og haturs hjá
stórbrotnum sálum, þá hvatti
hún til vígs hans.
En þó að okkur finnist æfi-
starf Guðrúnar blandið misgjörð-
um, þegar við lesum Laxdælu,
þá hverfur það alt fyrir þeirri
persónu, sem hún hefir að bera,
og eftir lestur 'bókarinnar skilur
þetta eftir hjá okkur: Guðrún
hefir verið kvenskörungur, sem
hvorki meðlæti né mótlæti hafa
bitið á.
—(Fálkinn).
farnir að glírna við að koma
þessari, að því er virðist, fjar-
stæðukendu fyrirætlun í fram-
kvæmd og byggja vonir sínar um
árangur á þeirri staðreynd, að
tekist hefir að sundra frumeind-
arkjarnanum, og að takast megi
að beizla þá orku, sem þar leys-
ist úr læðingi og nota hana sem
orkugjafa eða eldsneyti til þess
að knýja áfram farartæki um
óralangar vegalengdir og víðátt-
ur himingeimsins. Að sumu leyti
hafa þessar hugmyndir fengið
byr undir vængi í sambandi við
flugskeytasendingar Þjóðverja í
styrjöldinni, landa á milli. A-
byrgir menn á sviði flugmálanna
telja, að ferðalög hnatta á milli
séu meira en fræðilegur mögu-
leiki, því flest, ef ekki öll skil-
yrði séu fyrir hendi, önnur en
viðeigandi eldsneyti, sem er
nægilega létt, fyrirferðarlítið og
kraftmikið. Telja ýmsir vís-
indámenn að , takast megi að
fljúga út fyrir gufuhvolf jarðar
og alla leið til tunglsins. Major
Seveisky segir í This Week 23.
júlí 1946, en þó með fyrirvara.
“Tunglskipið mun verða knúið
áfram með nýju eldsneyti, sem
er nægilega létt, fyrirferðarlítið
og kraftmikið. Það mun hefja
flug sitt hægt og þægilega. Það
mim verða fært um að “halda
sér við í íoftinu”, — halda kyrru
fyrir, hvort sem er nœrri eða
fjarri yfirborði jarðar eða ann-
arrar plánetu, Úti 1 geimnum
mun það beita lengdarfletinum,
ekki trjónunni Fluginu verður
hagað þannig úti í geimnum, að
skorts aðdráttaraflsins gætir
ekki. — Það mun gera leiðina
milli tungls og jarðar á 3% tíma
og komast upp í 139,999 mílna
hraða á klukkustund.”
Aratugum saman hafa menn
hugsað og talað um möguleika
á því að ikomast til annara 'hnatta
‘í rakettu eða öðru slíku farar-
tæki. Erfiðleikana í sambandi
við það hefir ekki verið hægt
að sigra. Þeir hafa verið ósegj-
anlega miklir, miðað við þá þekk-
ingu, sem menn hafa haft yfir að
náða. Nú þykir mönnum sem
byrlegar bdási í þessu efni en
fyrr og aldrei hefir áhugi manna
komist á slíkt stig, sem einmitt
nú, enda hafa framfarir á sviði
fluglistar og öllu þar að lútandi,
verið undraverðar á síðustu ár-
um. Svo langt er hugmyndin
um flugið til tunglsins komin á-
leiðis, að verið er að vinna að
hugmyndateikningu að slíku far-
artæki, í Englandi og Frakklandi.
Þótt ótrúlegt kunni að virðast,
er þessum fyrirhuguðu geimskip-
um talin stafa mjög mikil hætta
af loftsteinum á 'leið sinni um
380,000 kílómetra veg milli jarð-
ar og tunglsins. Slíkur aragrúi
er talinn vera af þeim á þessari
leið, að gert er ráð fyrir að um
20,000,000 þeirra falli í áttina til
jarðar á hverjum sólarhring, en
verði flestir óskaðlegir í gufu-
hvolfi jarðar þar sem þeir brenna
upp og eyðast til agnar’ vegna
fallhraðans sem á þeim er og
núningsmótstöðu við loftteg-
undir gufuhvolfsins. Tækist nú
að komast hjá árekstrum við
þessa hættulegu loftsteina, og
lenda á yfirborði tunglsins, telur
dr. Rosentiel, sem er veokfræð-
ingur í sjóher Frakka, að hægt
sé að hafast þar við með þar til
gerðum útbúnaði í alt að 3 vik-
um. Mennirnir yrðu að vera
klæddir sérstökum “tunglfötum”
til þessað hlífa sér fyrir ofsa-
ihita og kulda. og yrðu að hafa
með sér súrefni. Ekkert gufu-
hvolf umlykur tunglið, líkt og
jörðina, aðdráttarafl þess, sem
er um sex sinnum minna en jarð-
ar getur ekki dregið að sér eða
haldið í lofttegundirnar, þær
hlaupast því á brott og eitthvað
út í geiminn. Margt nýstárlegt
bæri fyrir augu athugandans á
þessum lífverum sneydda, en
trygga förunaut jarðarinnar.
Jörðin væri tíu sinnum stærri
á að líta frá tunglinu en tunglið
er frá jörðinni. Ekki væri hægt
að tala saman, því það heyrist
ekki. Tala yrði saman á fingra-
máli eða með merkjasendingum.
og gætu hoppað margar hæðir
sínar í loft upp, þar eð aðdrátt-
Menn væru ótrúlega léttir á sér
araflið er svo lítið. Ekki er á-
stæða til að hálda, að menn yrðu
mjög hrifnir af landslaginu á
tunglinu. Þar er alt tóm auðn
og eyðimörk Fjallgarðar, eld-
gígir og dalir, en enginn gróður
og ekkert vatn. En ef til vill
fengist úr því skorið hvort þar
hefðu nokkurn tíma í fyrndinni
búið lífverur með holdi og blóði.
Þá væri hægt að sannfærast um
hvort það eru virkilega bein
manna eða dýra, sem sézt hafa i
stjörnukíkinum á Mount Wilson.
Amerískir stjörnufræðingar hafa
þar komið auga á eitt hið furðu-
legasta fyrirbrigði, sem um get-
ur, en það er röð, 50 milna löng
og 10 mílna breið, af einhverju,
sem likist mest af öllu gömlum
beinum. Kæmi það í ljós að
þarna á tunglinu, hinum æfa-
forna og útbrunna fylgihnetti
okkar jarðbúa, væri um leifar
manna eða dýra að ræða, og
kærnust þessir væntanlegu tungl-
farar til baka heilu og höldnu,
þá væri það mesta afrek allra
alda. Þá væri einangrun jarðar
við umheiminn horfin, og þá
væri sannað líf á öðrum hnöttum.
—Sjómannabl. Víkingur.
ÚR SYRPU ÞÓRARINS
SVEINSSONAR, Lbs. 2008, 4to.
Hervör 'heitin á Veiðilæk var
hrædd um, að unnisti sinn myndi
svíkja sig, það var Þórarinn, sem
seinna varð maður hennar; brá
hún sér á slættinum ofan úr
Norðurárdal og suður að Innra-
hólmi. Þar var þá stiftamtmað-
ur Ól. Stephensen. Fyrir 'hon-
um kærði hún hann, og það, að
Þórarinn elskaði meir vinnukon-
una en sig, iþó hún væri húsmóðir
þeggja. Þá svaraði 'hann„ að
þetta kæmi sér ekki eiginlega
við. Það ætti fyrst að ganga til
prests og prófasts, ef þau gætu
ebki komið sér saman. Hún var
því þrálátari, þangað til hann
sagðist ekki gegna henni framar.
Þá reiddist 'hún og kallaði eftir
honum, því ihann ætlaði inn í
stofu. “Ef þú ekki vilt líta á mál-
efni mín, þá legg þú af stjórn-
ina!” Hann snýr aftur og segir,
væntanlega að gamni : “Hvað er
þér Hervör, þúar þú mig? Hún
gegndi: “Faðir vor, þú sem ert
á himnum, kendi móðir mín sál-
uga mér.” Hann hló dátt að
þessu, skrifaði prófastinum, séra
Kristjáni til í Stafiholti, með
henni og var 'byrjað að lýsa næsta
sunnudag eftir það hún kom
heim. Fór það hjónaband prýði-
lega; þau bjuggu dável, .áttu
fátækra börn og arfileiddu þau,
ekkert barn en fóstruðu 2 eða 3
og dóu seinast í góðri elli.
—Sjómannabl. Víkingur.
Ávarp til
Vestur-lslendinga
Fyrir rúmlega hálfu öðru ári
síðan, hóf ungfrú Agnes Sig-
urdsson frá Winnipeg hljómlist-
arnám 'hjá hinni írægu Olgu
Samaroff í New York. Hefir hun
stundað það nám síðan af frá-
bærri elju, og með glæsilegum
árangri að dómi þeirra, sem vit
hafa á iþeim málum. Um það bil
er ungfrú Sigurdsson hóf þetta
nám, ákvað Þjóðræknisfólagið að
vekja athygli almennings á náms-
fer.i hennar og 'hæfileikum, og
veita viðtöku almennum sam-
skotum ihenni til styrktar. Þess-
ari viðleitni félagsins var vel tek-
ið, og á skömmum tíma safnað-
ist töluvert fé, sem jafnóðum var
iagt inn á bankareikning náms-
mærinnar. En tíminn líður og
peningar eyðast óðar en varir,
einkum í borg eins og New York,
og mun nú fé það, sem inn hefir
komið að mestu eða öllu leyti tii
þurðar gengið. Nú er því um að
gera að hilaupa undir bagga á ný,
og gera það hljótt og drengilega.
Vestur-Islendingar hafa aldrei að
updanförnu hætt við hálfnað
verk af þessu tagi, og er sízt á-
stæða til að 'byrja slí'kt í sam-
bandi við Agnesi Sigurdsson.
Er fólk vort víðsvegar því hér
með 'beðið að bregðast við hið
bráðasta, svo að þessi efnilega
námsmær geti 'haldið áfram námi
sínu a. m. k. í vetur, áhyggju-
laus að því er fjármál snertir.
Öll tillög í þennan sjóð ber að
afhenda eða senda til hr. G. L.
Johannsons, 910 Palmerston Aive.,
sem er féhirðir fólagsins.
Stjórnarnefnd Þjóðræknisfél.
íslendinga í Vesturheimi.
+
GJAFIR I NAMSSJÓÐ MISS
AGNESAR SIGURDSSON
Mr. og Mrs. A’Jbert Wathne,
Winnipeg $ 25.00
“Vinveittir” ........... 100.00
Mr. og Mrs. T. J. Gislason,
Morden . 10.00
Mr. Hafsteinn Jonsson 10.00
Mr. M. G. Guðlaugsson,
Clairmont, Alta. ...... 5.00
Mr. og Mrs. J. B. Johnson,
Gimli 20.00
Mr. og Mrs. A. P. Johannson,
Winnipeg 25.00
Samtals 195.00
Áður auglýst 1,824.75
Alls ..........$2,019.75
f h. nefndarinnar,
Grettir L. Johannson, féh.
14. janúar, 1947.
—Viltu vindil?
— Nei. Læknirinn minn hef-
ir harðbannað mér að reykja og
dre'kka um nokkurt skeið.
— En hví í ósköpunum ferðu
ekki til annars læknis?
Verzlunarmenntun!
Hin mikla nývirkni, sem viðreisnarstarf-
ið útheimtir á vettvangi iðju og framtaks,
krefst hinnar fullkomnustu sérmentunar sem
völ er á; slíka mentun veita verzlunarskól-
arnir. Eftirspurn eftir verzlunarfrpðum mönn-
um og konum fer mjög vaxandi.
•
Það getur orðið ungu fólki til verulegra
hagsmuna, að spyrjast fyrir hjá oss, munn-
lega eða bréflega, varðandi námskeið við
helztu verzlunarskóla borgarinnar.
THE COLUMBIA PRESS LTD.
COR. SARGENT AND TORONTO ST., WINNIPEG